HOOFDSTUK 8 OPNAMEPROTOCOL ENERGIELABEL UTILITEITSGEBOUWEN DETAILMETHODIEK VOOR NIEUWBOUW- EN OVERIGE ENERGIEZUINIGE UTILITEITSGEBOUWEN

HOOFDSTUK 8 OPNAMEPROTOCOL ENERGIELABEL UTILITEITSGEBOUWEN DETAILMETHODIEK VOOR NIEUWBOUW- EN OVERIGE ENERGIEZUINIGE UTILITEITSGEBOUWEN

Stichting ISSO Rotterdam, mei 2013 Versie 2.10 (bijgewerkt n.a.v. NEN 2916)

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op ……..

2


INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave

3

8.

5

Opnameprotocol gebouw 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

Bron Instrumentarium Stappenplan energielabel voor utiliteit nieuwbouw Opvragen EPC-berekening (stap 1) Controleren invoerparameters EPC in gebouw (stap 2) 8.5.1 Invoerparameters EPC - Gebouwindeling 8.5.2 Invoerparameters EPC – Algemeen 8.5.3 Invoerparameters EPC - Thermische schil 8.5.4 Invoerparameters EPC - Installaties 8.6 Controleren gebouwindeling 8.6.1 Gebruiksfuncties 8.6.2 Begrenzing 8.6.3 Klimatiseringszones 8.6.4 Rekenzones 8.7 Controleren algemene kenmerken gebouw 8.7.1 Bouwjaar 8.7.2 Gebouwafmetingen 8.7.3 Bouwtype 8.7.4 Serre, balkonafdichting en atrium 8.8 Controleren thermische schil 8.8.1 Begrenzingen 8.8.2 Niet transparante constructies (per rekenzone) 8.8.3 Ramen 8.8.4 Deuren in de rekenzone 8.9 Controleren installaties 8.9.1 Klimaatinstallatie 8.9.2 Installatie voor warmtapwaterbereiding 8.9.3 Energieopwekking door PV-cellen 8.9.4 Installatie voor verlichting 8.10 Toegestane afwijkingen t.o.v. EPC 8.10.1 Gebouwindeling 8.10.2 Algemene kenmerken gebouw 8.10.3 Thermische schil 8.10.4 Installaties 8.11 Energieklasse-indeling utiliteitsgebouwen (stap 3)

5 7 8 9 12 12 13 13 14 19 19 19 19 19 19 19 20 23 23 25 25 25 28 30 31 31 39 41 43 43 43 44 45 47

Bijlage X1 Groslijst invoerparameters energieprestatieberekening utiliteitsgebouwen

48

Bijlage X2 Opnameformulier energielabel utiliteitsgebouwen (methode EPG)

56

Bijlage X3 Checklist bewijslast bouwproces

62

3


4


8.

OPNAMEPROTOCOL GEBOUW

In dit hoofdstuk wordt beschreven welke gegevens van het gebouw de EPN-adviseur moet controleren uitgaande van de beschikbare energieprestatieberekening (EPC). Hierbij komen de bron die de EPN-adviseur moet gebruiken en de instrumenten die hij nodig heeft eerst aan de orde. Daarna wordt toegelicht welke gebouwgegevens (algemeen, bouwkundig en installatietechnisch) gecontroleerd moeten worden. Het in dit hoofdstuk beschreven opnameprotocol moet strikt gevolgd worden, ook als een EPNadviseur een andere mening met betrekking tot bepaalde aspecten heeft. De detailmethodiek Energielabel geldt voor nieuwbouw- en energiezuinige utiliteitsgebouwen. Energiezuinig wil zeggen Ep,tot/Ep, admin (NEN 7120) ≤ 1,35, Qpres,tot/Qpres,toel (NEN 2916) ≤ 1,35 of Energieklasse A conform de basismethodiek. In hoofdstuk 6.0 zijn de voorwaarden gegeven voor het mogen toepassen van de detailmethodiek voor het opstellen van een Energielabel. Indien er sprake is van een gebouw dat bestaat uit een deel met een of meer woonfuncties en een deel met een of meer gebruiksfunctie(s) niet-zijnde een woonfunctie, dan wordt het deel met de woonfuncties opgenomen en gecontroleerd conform de methode Energielabel nieuwbouw woningen zoals is beschreven in ISSO 82.1 Het gedeelte zijnde ‘niet woonfunctie’ wordt opgenomen en gecontroleerd aan de hand dit hoofdstuk. Voor het gebouw wordt de Energielabelklasse van het combinatiegebouw bepaald aan de hand van de berekende of herberekende EPC van het combinatiegebouw. Indien gewenst kan er ook voor gekozen worden om de Energielabelklasse van de woning te bepalen aan de hand van de berekende of herberekende EPC-waarde van alleen de woonfunctie.

8.1

BRON

In dit hoofdstuk is beschreven hoe de informatie over het gebouw verzameld moet worden. Volgens onderdeel 4.6.2.1 van BRL 9500-06 mag de EPN-adviseur uitgaan van beschikbare informatie over het gebouw, bijvoorbeeld de indieningsbescheiden voor de bouwvergunning, maar dan moet hij toch nog ter plaatse, door waarneming in het gebouw, nagaan of en op welke punten het gebouwde gebouw anders is uitgevoerd dan volgens die informatie. Voor zover bepaalde gegevens achteraf niet ter plaatse kunnen worden gecontroleerd - bijvoorbeeld het type toegepaste beglazing of de dikte en het type van toegepast isolatiemateriaal - moet de EPN-adviseur de door hem te gebruiken gegevens baseren op bewijsmateriaal (facturen, bouwverslagen). Toelichting: • Naast de waarneming in het gebouw mag de EPN-adviseur ook gebruik maken van tekeningen en bestekken. Nadat de EPC-berekening is gemaakt en een bouwvergunning is verleend wordt het bestek (verder) uitgewerkt. In de bestekfase worden nog wel eens wijzingen aangebracht die invloed kunnen hebben op de berekende EPC-waarde. • Het is ook toegestaan deze methode te gebruiken voor oudere gebouwen die inmiddels zeer energiezuinig zijn gemaakt en op basis van de methode bestaande bouw een energieklasse A hebben. Om gebruik te kunnen maken van deze methode dient er conform NEN 7120 een EPCberekening te worden uitgevoerd voor het betreffende gebouw. Deze EPC-berekening kan dan weer als bron worden gebruikt. Volgens onderdeel 4.6.2.2 van BRL 9500-06 moet de opname van het gebouw worden uitgevoerd volgens hoofdstuk 8 van deze ISSO publicatie. In dit hoofdstuk is beschreven hoe de informatie over het gebouw verzameld moet worden. In BRL 9500-06 is dat niet nader bepaald. Wel geeft BRL 950006 aan door wie bepaalde activiteiten verricht moeten of mogen worden. Opmerking: • Het opnameprotocol is afgestemd op de energieprestatieberekening volgens NEN7120 en NEN 2916. Indien echter bij een gebouw waarbij de bouwvergunning is verleend op basis van een EPC-berekening conform NEN 2916, de energiebesparende maatregelen niet zijn uitgevoerd, dan dient de EPC- berekening opnieuw gemaakt te worden conform de NEN 7120. • Het is ook toegestaan om een EPC-berekening conform NEN 2916 bij stap 1 direct om te

5

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. zetten naar een EPC-berekening conform NEN 7120. • Het verschil in invoerparameters tussen beide normen wordt in dit protocol inzichtelijk gemaakt.

Toelichting: Indien het een gebouw betreft dat nog in aanbouw is kan de adviseur of de aannemer bruikbare bewijzen (foto’s) tijdens het bouwproces vervaardigen. Als iemand anders dan de EPN-adviseur het bewijsmateriaal heeft vervaardigd/verzameld, dient de EPN-adviseur na te gaan of het bewijsmateriaal voldoet aan de eisen die gesteld zijn aan het bewijsmateriaal (zie bijlage X3). Indien het een gebouw betreft dat reeds is opgeleverd zijn er in de meeste gevallen geen foto’s beschikbaar die voldoen aan de gestelde eisen (zie bijlage X3), de EPN-adviseur dient in dit geval na te gaan of er aanvullende bewijzen zijn (bijv. tekeningen, rekeningen e.d.). Schriftelijk bewijs Naast de waarneming in het gebouw mag de EPN-adviseur ook gebruik maken van foto’s, tekeningen, bestekken en rekeningen. Als een EPN-adviseur gebruik maakt van tekeningen of bestekken als hulpmiddel moet hij altijd ter plaatse nagaan in het betreffende gebouw of deze informatie correct is. Voor foto’s gemaakt tijdens het bouwproces zijn eisen opgenomen in bijlage X3. Op de rekening dient altijd het (project)adres, bouwkavel of bouwnummer aangegeven te zijn waar het betreffende materiaal is aangebracht. Dus naast het factuuradres moet de rekening ook het (project) adres, bouwkavel of bouwnummer van het betreffende gebouw vermelden. Tevens dient de EPN-adviseur na te gaan of de hoeveelheid materiaal en/of systemen vermeld op de factuur overeenkomt met de hoeveelheid benodigd voor het gebouw (en)/project.

6


8.2

INSTRUMENTARIUM

De EPN-adviseur verzamelt de gegevens die nodig zijn om de uitgangspunten van de energieprestatieberekening te vergelijken met de gerealiseerde maatregelen. Tijdens de gebouwopname voert hij handelingen uit waarmee hij deze gegevens kan meten of onderzoeken. Daarbij zijn hulpmiddelen wenselijk en soms zelfs onontbeerlijk. Hieronder staat een lijst met instrumenten waarover elke EPN-adviseur minimaal moet beschikken om een gebouwopname te kunnen uitvoeren: • Meetinstrument om de lengte, breedte en hoogte te kunnen bepalen (zoals rolmaat, elektronische afstandmeter en dergelijke); • Digitale camera; In een aantal gevallen kan het ook handig (niet verplicht) zijn om tijdens de opname te beschikken over een: • Hellingshoekmeter (analoog of digitaal); • Zaklamp; • Kompas. In bijlage X2 van deze publicatie staat een voorbeeld opnameformulier waarmee de EPN-adviseur de opname van het gebouw en controle t.o.v. de EPC kan verrichten.

7


8.3

STAPPENPLAN ENERGIELABEL VOOR UTILITEIT NIEUWBOUW

In het onderstaande stappenplan is aangegeven welke stappen genomen moeten worden om een Energielabel voor utiliteitsgebouwen, nieuwbouw af te geven.

Afb. 8.1 Stappenplan bij het opnemen van een gebouw. In de volgende paragrafen worden de stappen nader toegelicht.

8


8.4

OPVRAGEN EPC-BEREKENING (STAP 1)

Het Energielabel nieuwbouw gebouwen is gebaseerd op een EPC-berekening conform NEN 7120 of NEN 2916. Om het Energielabel te kunnen bepalen moet de EPC-berekening van het betreffende gebouw beschikbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld een kopie zijn van de gewaarmerkte EPC-berekening die is ingediend voor de aanvraag van de bouwvergunning, maar de meest recente, beschikbare EPC-berekening komt ook in aanmerking. Naast de EPC-berekening kunnen ook het bestek en de bijbehorende tekeningen worden gebruikt. Het uitgangspunt is wel dat de maatregelen van de EPC-berekening vergeleken dienen te worden met de maatregelen die daadwerkelijk in het gebouw zijn genomen. Het bestek en tekeningen kunnen hierbij in een aantal gevallen geraadpleegd worden. Indien het digitale bestand van de EPC-berekening beschikbaar is kan dit ook gebruikt worden. Het digitale bestand van de EPC-berekening is sowieso handig indien er een herberekening dient plaats te vinden, zie stap 3. Opmerking: 1 Als de maatregelen volgens de EPC-berekening niet overeenkomen met de maatregelen aangebracht in het gebouw dient er een herberekening van de EPC (volgens de vigerende norm NEN 7120) gedaan te worden. Dit geldt ook indien de oorspronkelijke berekening is uitgevoerd conform NEN 2916. 2 Indien er in het gebouw sprake is van bijv. meerwerk, opties of een gewijzigde oriëntatie dient eveneens een herberekening van de EPC (volgens NEN7120) plaats te vinden.

Gelijkwaardigheidsverklaringen en kwaliteitsverklaringen Door middel van gelijkwaardigheids- en kwaliteitsverklaringen wordt de toepassing van energiezuinige producten gestimuleerd en beloond. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer bij de EPC-berekening welke gelijkwaardigheidsverklaring(en) en/of kwaliteitsverklaring(en) zijn gebruikt. Hierbij geldt het volgende, zie onderstaande beslisschema.

9


Hoe om te gaan met gelijkwaardigheidsverklaringen en kwaliteitsverklaringen van de betreffende producten/systemen.

Nee

Is bij de EPC berekening gebruik gemaakt van gelijkwaardigheids- en/of kwaliteitsverklaringen ?

gelijkwaardigheids- en/of kwaliteitsverklaringen spelen geen rol bij de opname van het gebouw woning?

Ja Nee Alleen gecontroleerde verklaringen, worden bij de opname/berekening van het gebouw geaccepteerd

Zijn deze verklaringen ingediend bij de EPC-berekening behorende bij de bouwaanvraag?

Ja Nee

Zijn deze verklaringen door BWT geaccepteerd*?

Ja

Is het betreffende product/systeem zoals vermeld op de verklaring onderdeel van het gebouw/installatie?

Nee

Ja Verklaring van het betreffende product/systeem kan worden geaccepteerd

beslisschema Fout! Geen tekst met de opgegeven stijl in het document.1 * zie: Energiebesparende maatregelen op gebiedsniveau Het ‘stapelen’ van gelijkwaardigheidsverklaringen Wanneer in een project meerdere verklaringen gebruikt worden, is het belangrijk de juiste volgorde te kiezen. Dit is afhankelijk van de gebruikte verklaringen en verschilt dus per situatie. Het kiezen van de volgorde dient te geschieden op basis van de uitgangspunten voor een verklaring.

10

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Energiebesparende maatregelen op gebiedsniveau (EMG) In afwijking van het bovenstaande schema (beslisschema 1) geldt: Indien er in de EPC-berekening, bij Energiebesparende maatregelen op gebiedsniveau (bv externe warmtelevering) is afgeweken van het forfaitaire-waarde uit de NEN 2916 of NEN 7120, is het alleen toegestaan gebruik te maken van de geclaimde energieprestatie(afwijkende waarde) indien er een gecontroleerde kwaliteits- of gelijkwaardigheidsverklaring aanwezig is. De reden voor deze afwijking is dat de EPN-adviseur niet kan controleren of de geclaimde energieprestatie op de EMG-verklaring daadwerkelijk gehaald kan worden.

11


8.5

CONTROLEREN INVOERPARAMETERS EPC IN GEBOUW (STAP 2)

Om de EPC-berekening te kunnen maken zijn er veel invoerparameters nodig. Voor een totaal overzicht voor utiliteitsgebouwen zie de groslijst in bijlage X1. Hieronder wordt per categorie aangegeven om welke invoerparameters het gaat. Een aantal invoerparameters dienen ter plekke in het gebouw gecontroleerd te worden. Om welke parameters dat gaat wordt in het overzicht weergegeven. Tevens wordt er in het overzicht per parameter die gecontroleerd moet worden aangegeven waar er meer informatie is te vinden. Indien er n.v.t. in de kolom ‘Keuze in NEN2916’staat weergegeven betekent dit dat het betreffende onderdeel geen onderdeel is van de EPC-berekening volgens NEN 2916. Bij een herberekening volgens NEN 7120 dienen deze onderdelen aanvullend opgenomen te worden. Opmerking: • Indien er in de EPC-berekening is uitgegaan van een in de norm gegeven forfaitaire waarden hoeft dit aspect niet gecontroleerd te worden. • Indien de keuze in NEN 2916 en NEN 7120 bij een bepaald aspect verschilt en om die reden bij een gebouw waarvan de EPC-berekening is gemaakt conform NEN 2916 niet hoeft te worden gecontroleerd dan wordt dit in de betreffende paragraaf aangegeven. Indien een aspect alleen van toepassing is op een berekening uitgevoerd conform NEN 7120 en niet voor NEN 2916 dan wordt dit in de betreffende paragraaf aangegeven. o Als bij de paragraaf ‘NEN 7120 en NEN 2916’ staat vermeld dienen deze aspecten gecontroleerd te worden bij een gebouw waarvan de EPC is berekend conform de NEN 7120 of NEN 2916. o Als bij de paragraaf ‘alleen NEN 7120’ staat vermeld dienen deze aspecten gecontroleerd te worden bij een gebouw waarvan de EPC is berekend conform NEN 7120. De aspecten behoeven dan niet gecontroleerd te worden bij een gebouw waarvan de EPC-berekening is opgesteld conform de NEN 2916. o Indien er een herberekening conform NEN 7120 uitgevoerd dient te worden moeten de aspecten die niet van belang zijn voor de NEN 2916 maar wel voor de NEN 7120 alsnog opgenomen te worden. Het is dus aan te bevelen, indien er wordt uitgegaan van een NEN 2916 berekening gelijktijdig de aspecten die betrekking hebben op de NEN 7120 op te nemen.

8.5.1

Invoerparameters EPC - Gebouwindeling

Gebouwindeling

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Zie par.

Gebruiksfunctie

1 Woonfunctie 2 Bijeenkomstfunctie 3 Celfunctie 4 Gezondheidszorgfunctie 5 Kantoorfunctie 6 Logiesfunctie 7 Onderwijsfunctie 8 Sportfunctie 9 Winkelfunctie 10 Overige gebruiksfunctie 11 Bouwwerk geen gebouw zijnde

idem

8.6.1

Idem

8.6.2 8.6.3

Begrenzing Klimatiseringszone

Opmerking: T.a.v. de invoerparameters EPC-gebouwindeling is het uitgangspunt dat de rekenzones (of energiesectoren bij NEN 2916) uit de EPC-berekening gelijk gesteld worden met de rekenzones voor het opstellen energielabel nieuwbouw. Zie par. 8.6.4.

12


8.5.2

Invoerparameters EPC – Algemeen

Algemene gegevens Bouwjaar Gebouwafmetingen Bouwtype

Serre en/of balkon afdichting

8.5.3

Keuze in NEN 7120

Uitgebreid: Spec. Interne warmtecapaciteit Forfaitair: massa vloerconstructie Forfaitair: plafondtype Daktype Ja / nee

Keuze in NEN2916

Zie par.

idem Idem Idem

8.7.1 8.7.2 8.7.3

Idem Idem Idem Idem

8.7.4

Keuze in NEN2916 Idem

Zie par. 8.8.1

Idem Idem Idem Idem Idem

8.8.3 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4

Idem Idem Idem Idem Idem

8.8.4 8.8.4 8.7.4 8.8.4 8.8.5

Invoerparameters EPC - Thermische schil

Thermische schil Begrenzing transparante en niet-transparante constructies Rc-waarde U-waarde transp .constr. Oppervlakte daglicht opening Zonwering Oriëntatie raam Hellingshoek raam ZTA Opp. daglicht opening serre beschaduwingsfractie U-waarde deur

Keuze in NEN 7120 Buiten, water, AR, AVR, OAR, OAS, grond of kruipruimte Bepaling conform NEN 1068 2 … W/m .K 2 …m Ja / nee Noord, Noordoost, oost, zuidoost, zuid, zuidwest, west, noordwest. …° ZTA met/zonder zonwering 2 …m Forfaitair of uitgebreid 2 … W/m .K

13

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.5.4

Invoerparameters EPC - Installaties

Klimaatsysteem

Keuze in NEN 7120

Systeem - transport medium

Natuurlijk toevoer 1. Radiatorverwarming 2. Fancoil / koelplafond 3. Splitsysteem Mechanische toevoer 1. geen koeling, verwarming alleen met centraal verwarmde lucht, zonder radiatoren of naverwarmers 2. geen koeling verwarming alleen met radiatoren 3. centrale koeling van ventilatie lucht en verwarming door radiatoren of naverwarmers (topkoeling, VAV systeem) 4. 4 pijps inductie / fancoil met voorgekoeld en ontvochtigde lucht. 5. koeling en verwarming alleen met lucht. 6. 2 pijps id change over 7. 2 pijps non change over 8 Watervoerende palfonds / vloeren. 8.a alleen centraal verwarmde lucht 8 b allen centraal verwarmde en voorgekoelde lucht 8 c centraal verwarmde en gekoeld met radiatoren/naverwarmers 9fancoil / koelplafond, radiatoren zonder centraal gekoelde lucht. 10 Splitsysteem voor verwarming en koeling 10 a alleen centraal verwarmde lucht 10 b centraal verwarmde en voor gekoelde lucht

14


Zie par. 8.9.1

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Verwarming

Keuze NEN 7120

Keuze in NEN2916

Zie. par

Type warmte afgifte verwarmingsinstallatie

Lokale verwarming Individuele verwarming met bemetering Radiatorverwarming Vloer-/wandverwarming / BKA Luchtverwarming (inblaasrichting)

n.v.t.

8.9.1.1

Ph,gen Nominaal vermogen niet … W preferente opwekkers

Idem

8.9.1.1

PH,gen,pref vermogen preferente … W opwekkers

Idem

8.9.1.1

Individueel installatie Verwarmingsinstallatie

Ja/nee

Idem Idem

8.9.1.1 8.9.1.1

Elektrisch vermogen WKK Type externe warmtelevering

Bouwjaar Gasmotor Opwaardering warmte met WP STEG Industrieel productie proces Afval verbranding W

Idem Idem

8.9.1.1 8.9.1.1

Idem

8.9.1.1

W

Idem

8.9.1.1

Stralingsverwarming Ruimte hoogte Inblaasrichting Recirculatie type

PH aux.pu.hd hoofdcirculatie pomp PH aux.pu.ad aanvullende circulatie pomp

Individueel a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Individueel buiten begrenzing EPC a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Individueel als bijstook a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Collectief a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Lokaal gas inclusief waakvlam met afvoer Lokaal gas zonder afvoer Direct gestookte luchtverwarmer a conventioneel b VR luchtverwarmer c HR 100 luchtverwarmer d HR104-luchtverwarmet e HR 107 luchtverwarmer

15

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Koeling

Keuze in NEN 7120

Type koeling

geen / elektrische compressie in verschillende typen / gas Compressiekoelmachine in verschillende typen / gasgedreven absorptie-koeling / absorptie koelmachine .op warmtelevering derden / absorptie koelmachine . op WKK / koude opslag


Zie par. 8.9.1.2

Ventilatie/infiltratie

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916 Zie par.

Ventilatiesysteem

A,B,C,D

Idem

8.9.1.3

standaard, zelfregelend (klasse < 1 Pa, n.v.t. 1 Pa < …< 5 Pa of 5 Pa < … 10 Pa), tijdsturing afvoer en aanvoer zonder zonering, tijdsturing met zonering, CO2 sturing per verblijfsruimte, CO2 sturing alleen afvoer, CO2 sturing met 2 of meer zones Spuiventilatie, spuivoorziening ventilatieroosters, te openen ramen Idem

8.9.1.3

Regeling ventilatiesysteem

Bij ventilatiesysteem WTW aanwezig, rendement ? Serre, atrium

Forfaitair Idem Uitgebreid: temperaturen lucht door WTW Forfaitair: Oppervlakte tussen serre en Idem Uitgebreid: Aandeel lucht via serre/atrium

Bevochtiging

Keuze in NEN 7120

Gebruiksoppervlakte die bevochtigd wordt

.. m

Type bevochtiging Vochtterugwinning?

ultrasoon / water/stoom /elektrisch ja/ nee

2

16

8.9.1.3 8.9.1.3 8.7.4


Zie par.

Idem Idem

8.9.1.4 n.v.t.

8.9.1.4


Tapwater

Keuze in NEN7120

leidinglengte uittapleidingen Circulatiesysteem circulatiesysteem Afleverset aanwezig? DoucheWTW Rendement Douche WTW Wijze van aansluiting DWTW Zonneboilers Type systeem als collectoropp. tussen 6 -10 m2 2 Collectoren tot 10 m Collectoroppervlak oriëntatie hellingshoek beschaduwing zonneboiler heeft zonnekeur? type zonneboiler

<3m/>3m


8.9.2

ja/ nee nee / HT / LT

Idem Idem

8.9.2 8.9.2

…. op koude poort douche / op inlaat toestel / op beiden

n.v.t. n.v.t.

8.9.2 8.9.2

PVT / zonneboiler keuze methode: bijl I of H 19

Zonneboiler Idem

8.9.2 8.9.2

2

Idem Idem Idem Idem n.v.t. n.v.t.

8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2

2

Idem Idem Idem Idem

8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

8.9.3 8.9.3 8.9.3 8.9.3

individuele complete toestellen / Idem individuele samengestelde toestellen / collectieve syst.

8.9.2

diverse typen, zie tabel 19.16 (NEN 7120)

8.9.2

…m oriëntaties …° type of gedet. invoer ja / nee voorverwarmer zb / geïntegreerde naverwarm. gas / geïntegreerde naverwarming el

Zie par.

2

Collectoren vanaf 10 m Collectoroppervlak oriëntatie hellingshoek beschaduwing

collector voorzien van zonnekeur? PVT Collectoroppervlak PVT oriëntatie hellingshoek beschaduwing Tapwatertoestel type systeem

Tapwatertoestel / individuele toestellen type toestel CW klasse

…m oriëntaties …° Minimale beschaduwing of gedetailleerde invoer ja / nee 2

…m oriëntaties …° type of gedetailleerde invoer

aanrecht, 1 t/m 4

17

Idem, tabel 36 (NEN 2916) n.v.t.

8.9.2

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Productie van elektriciteit op het eigenperceel

Keuze in NEN 7120

Oppervlakte PV Oriëntatie Hellingshoek Belemmering

m Oriëntaties …° type beschaduwing of gedetailleerde invoer monokristallijn / multikristallijn / amorf met enkelvoudige junctie / multijunctie / koper -indium / cadmiumtelluride / PVT afgedekt / PVT niet afgedekt

type PV

2

Verlichting

Keuze in NEN 7120

Totaal geïnstalleerd vermogen Oppervlakte verlichtingszone FoD Detectie systeem

kW

FD factor voor het schakel/regelsysteem FD factor voor het schakel/regelsysteem

m

2

ja/nee voor meer dan 70% rekenzone Forfaitair: Veegpulsschakeling Vertrekschakeling Centraal aan/uit Uitgebreid: Veegpuls in combinatie met daglichtschakeling Daglichtschakeling Veegpuls schakeling Vertrekschakeling Vertrekschakeling met mogelijkheid gevelzone afzonderlijk aan- of uit te schakelen Centraal aan/uit

18

Keuze in NEN2916

Zie Par.

Idem Idem Idem Idem

8.9.3 8.9.3 8.9.3 8.9.3

monokristallijn / multikristallijn / amorf

8.9.3


Zie par.

Idem

8.9.4

Idem

8.9.4

Idem

8.9.4

Idem

8.9.4

8.9.4


8.6

CONTROLEREN GEBOUWINDELING

8.6.1 Gebruiksfuncties (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Voor de gebruiksfuncties (voor een overzicht zie par. 8.5.1) moet worden uitgegaan worden van de uitgangspunten uit de voor de omgevingsvergunning (gebruiksvergunning) gehanteerde energieprestatieberekening. 8.6.2 Begrenzing (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de aangehouden begrenzing van het ‘energiegebouw’ in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke begrenzing na opname van het gebouw. Toelichting: Op basis van de indeling in gebruiksfuncties wordt een grens getrokken tussen de delen van het gebouw die worden meegenomen binnen de begrenzing van het gebouw voor de energieprestatieberekening en (verwarmde en/of onverwarmde) aangrenzende ruimten. De delen van het gebouw die worden meegenomen binnen de begrenzing van de energieprestatieberekening worden samen het ’energiegebouw’ genoemd. 8.6.3 Klimatiseringszones (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de klimatiseringszones uit de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke klimatiseringszones n.a.v. de aangetroffen verwarmingsinstallatie, koelinstallatie en ventilatiesysteem tijdens de opname in het gebouw. Toelichting: De klimatiseringszone is het deel van een gebouw dat is voorzien van dezelfde (combinatie van) klimatiseringssystemen. Dat betekent dat elk deel van het gebouw met een fysiek gescheiden, op zichzelf functionerend, verwarmingssysteem, koelsysteem en/of ventilatiesysteem als afzonderlijke klimatiseringszone moet worden beschouwd. Uitzondering hierop zijn situaties waarbij in de gescheiden klimaatinstallaties het opwekkings- en systeemrendement voor zowel verwarming als koeling hetzelfde is en als het ventilatiesysteem hetzelfde is. 8.6.4 Rekenzones (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Voor de oppervlakte van de verwarmde/gekoelde zone (rekenzone) mag worden uitgegaan van de aangehouden waarde(n) van de verwarmde/gekoelde zone (rekenzone) uit de energieprestatieberekening. Toelichting: De rekenzone is het (gedeelte van een) gebouw dat voor de berekening van het energiegebruik voor verwarming, koeling, bevochtiging en ontvochtiging en ventilatie als één geheel mag worden beschouwd. Daarbij kan een klimatiseringszone in meerdere rekenzones zijn opgedeeld.

8.7

CONTROLEREN ALGEMENE KENMERKEN GEBOUW

8.7.1 Bouwjaar (NEN 7120 en NEN 2916) Het bouwjaar is van belang bij de bepaling van thermische eigenschappen van de bouwkundige constructies als daarvan niet bekend is of ze geïsoleerd zijn of als de isolatiedikte niet te bepalen is. Onder bouwjaar wordt in dit opnameprotocol bedoeld het jaar van de vergunningsverlening. Indien dit niet bekend is dient het jaar van oplevering te worden aangehouden. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Hanteer voor het bouwjaar het jaartal waarop de vergunning is uitgegeven.

19

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.7.2 Gebouwafmetingen (alleen NEN 7120) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de gebouwafmetingen (hoogte H, breedte B en lengte L) in de energieprestatieberekening overeenkomen met de gebouwafmetingen na opname gebouw: De gebouwhoogte voor het gebouw wordt bepaald door het hoogteverschil tussen het maaiveld en het dak van het gebouw. De lengte van het gebouw is de grootste horizontale lengte van het gebouw. De afmetingen worden bepaald door de buitenafmeting van het gebouw, hoogte is dus de hoogte van het maaiveld tot en met het dak. Indien het maaiveld rond het gebouw niet overal even hoog is dan wordt er uitgegaan van de laagste hoogte van het maaiveld. De gebouwhoogte kan ook worden bepaald door het aantal verdiepingen van het gebouw te bepalen en te vermenigvuldigen met de verdiepingshoogte (indien deze gelijk zijn). Voorbeeld: boven winkels in het gebouw liggen woningen, de bouwlagen met woningen worden ook meegeteld. Indien er open tussenruimten zijn in een gebouw, worden toch de buiten maten aangehouden. Het gebouw wordt benaderd alsof deze tussenruimten gesloten zijn.

B

H H,gebouw

Maaiveld

L

Afb. 7.2 Bepalen gebouwafmetingen, de rechter afbeelding is een tussenruimte (onderdoorgang aanwezig). Het gebouw wordt benaderd alsof deze tussenruimte gesloten is.

20

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. In de onderstaande afbeeldingen worden voorbeelden gegeven van de verschillende gebouwvormen. In het geval van L-vormige gebouwen geldt de grootste breedte van het gebouw voor het hele gebouw. In het geval van gebouwen met torens wordt de grootste buitenmaten aangehouden.

B H

Ovaalvormig gebouw

L

Afb. Gebouwafmetingen bepalen van de verschillende gebouwvormen.

21


H Rechthoekig gebouw

B

L

Woontoren

Woontoren

H

B Winkels L Afb. Gebouwafmetingen bepalen van de verschillende gebouwvormen.

Indien het gebouw uit verschillende vleugels met verschillende gebouwhoogte bestaat, telt de grootste gebouwhoogte.

22


Afb. Gebouw met verschillende gebouwvleugels 8.7.3 Bouwtype (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of het bouwtype in de energieprestatieberekening overeenkomt met het opgenomen bouwtype: Massa vloer constructie Onderscheid wordt gemaakt tussen de volgende massa’s van de vloerconstructies: 2 • Een zwevende dekvloer < 100 kg/m 2 • Een houtachtige vloer 100-400 kg/m 2 • Een betonnen vloer > 400 kg/m • Betonkernactivering (is vaak niet direct waar te nemen, bij de gebouwbeheerder op te vragen of op basis van het projectdossier ) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de vloermassa in de energieprestatieberekening overeenkomt met de opgenomen vloermassa. De aanwezigheid van isolatie in de vloer is bij/na oplevering niet meer ter plekke te controleren. Gebruik voor deze controle de tekeningen van deze constructie. Plafondtype (NEN 7120 en NEN 2916) In de meeste utiliteitsgebouwen worden verlaagde plafonds toegepast (vanwege akoestische aspecten en om de kabels en kanalen weg te werken). Indien er een verlaagd plafond aanwezig is kijk je niet tegen de onderkant van de bovenliggende verdiepingsvloer aan. Bij geen plafond kijk je dus wel tegen de onderkant van de bovenliggende verdiepingsvloer aan. Er wordt onderscheid gemaakt tussen gesloten en open verlaagde plafonds. Een verlaagd plafond met tenminste 15% opening (van het totaal plafond oppervlak) kan als open worden beschouwd. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of het plafondtype (geen, open of gesloten) in de energieprestatieberekening overeenkomt met het opgenomen plafondtype. Daktype (alleen NEN 7120) Als platte daken gelden alle daken met een hellingshoek van minder dan 15°. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of daktype in de energieprestatieberekening overeenkomt met het opgenomen daktype. 8.7.4 Serre, balkonafdichting en atrium (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Als er in de energieprestatieberekening is uitgegaan van een serre, atrium of balkonafdichting, dan ter plekke nagaan of de serre, balkonafdichting of atrium als thermische buffer beschouwd kan worden.. Indien de gegevens uit de berekening en de werkelijke gegevens bij opname niet overeenkomen dan dienen de werkelijke gegevens te worden aangehouden.

23

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Opmerking: In de labelsystematiek gelden voor constructies die grenzen aan een serre en atrium als thermische buffer specifieke rekenregels. Om te bepalen of een ruimte als serre/atrium of niet als serre/atrium beschouwd moet worden gelden de volgende regels: • Er is sprake van een serre/atrium indien de som van de geveloppervlakten van de aangebouwde ruimte uit meer dan 50% glas of transparante materialen bestaat en indien de som van de dakoppervlakten van de aangebouwde ruimte uit meer dan 50% glas of transparante materialen bestaat. Dus de 50%-regel geldt zowel afzonderlijk voor de gevel en het dak; • Als de pui of de deuren die de ruimte van de woning scheiden verwijderd zijn, of er is een andere open verbinding met een ruimte die bij de verwarmde zone hoort, mag de ruimte niet beschouwd worden als serre of atrium, maar behoort de ruimte tot de verwarmde zone. Als de ruimte als serre/atrium beschouwd moet worden, dan mag de ruimte niet als de verwarmde zone worden beschouwd en dus mag de vloeroppervlakte van de serre/atrium niet bij de gebruiksoppervlakte van het gebouw worden geteld.

24


8.8

CONTROLEREN THERMISCHE SCHIL

Uitgangspunt bij dit opnameprotocol, controleer voor elke rekenzone de onderstaande onderdelen van de thermische schil. Van alle bouwkundige constructies , die van elkaar verschillen en die onderdeel zijn van de thermische schil van de rekenzone moeten de thermische begrenzing, constructie-eigenschappen en, in sommige gevallen, oppervlakten worden gecontroleerd. 8.8.1 Begrenzingen (NEN 7120 en NEN 2916) Voor iedere constructie (onderdeel van de thermische schil van de betreffende rekenzone) moet worden aangegeven waar deze aan grenst. Voor de constructies zijn de volgende begrenzingen mogelijk: • Buitenlucht of water • Aangrenzende onverwarmde ruimte (inclusief onverwarmde zolder!) • Kruipruimte • Grond • Serre • Balkonafdichting Constructies die grenzen aan een verwarmde ruimte hoeven niet opgenomen te worden. Als een constructie verschillende begrenzingen en/of een verschillende opbouw heeft (bijvoorbeeld wel of geen spouw), dan moet de constructie in de betreffende delen worden opgeknipt. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: • Controleer per rekenzone of de thermische begrenzingen in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke begrenzingen in het gebouw. Het betreft hier de gevels (en evt. aanwezige panelen), ramen, deuren, vloeren en daken. Onderscheid wordt gemaakt tussen transparante en niet-transparante constructie delen. 8.8.2 Niet transparante constructies (per rekenzone) (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: • Voor de oppervlakte van niet transparante constructies mag worden uitgegaan van de in de energieprestatieberekening aangehouden oppervlakten.. • Controleer of de in de energieprestatieberekening aangehouden Rc-waarde juist is. Zie verder onder de kop Thermische eigenschappen • Bij de bepaling van het warmteverlies door de vloer(en) moet voor de omtrek van vloeren, grenzend aan zowel buiten als aan de grond, de perimeter worden bepaald. Zie verder onder de kop Perimeter. 8.8.3 Thermische eigenschappen (NEN 7120 en NEN 2916) Ga na of thermische eigenschappen van de niet transparante constructies per rekenzone in overeenstemming zijn met de Rc-waarden berekend conform NEN 1068. De controle wordt uitgevoerd voor de gevels (incl. panelen), daken en vloer. In het geval het panelen betreft dient er in de berekening rekening gehouden te zijn met: • De kozijnfractie , indien onbekend 25% aanhouden. • Onderbreking van het isolatiemateriaal met bijvoorbeeld hout in een sandwich constructie , indien onbekend uitgaan van een houtpercentage van 25% en een isolatiepercentage van 75%. Volg de volgende stappen: 1. Ga na of de Rc-waarde van de constructie in de EPC-berekening bepaald is conform NEN 1068. Indien er gebruik is gemaakt van een prefab-constructie ga dan na of er gebruik is gemaakt van een kwaliteitsverklaring of gelijkwaardigheid. Indien gebruik is gemaakt van een verklaring maar deze voldoet niet aan het beslisschema zoals is gegeven in paragraaf 8.4,dan dient de Rc-waarde met de NEN 1068 bepaald te worden. 2. Bepaal bij de niet prefab constructies de dikte van het isolatie materiaal bij de gevels , het dak en de vloer. 3. Ga na bij de niet prefab elementen of het isolatiemateriaal is toegepast dat in de NEN 1068 berekening is aangehouden. Ga na of er van dit materiaal een verklaring aanwezig is die voldoet aan paragraaf 8.4. Indien hier niet wordt voldaan dient er conform NEN 1068 een berekening te worden gemaakt. Doe deze stap ook voor minimaal één gevel, dak en vloer.

25

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Optioneel tot 1 juli 2014 (vanaf 1 juli 2014 is dit onderstaande onderdeel verplicht) Ga na op basis van foto’s die gemaakt zijn tijdens het bouwproces van het betreffende gebouw of te zien is dat de isolatie van de constructies goed aansluit. Het isolatiemateriaal dient goed aan te sluiten op overige constructie onderdelen (kozijnen, daken e.d) en het binnenblad. Tevens dient gecontroleerd te worden of het aangebrachte isolatiemateriaal onderling goed aansluit. Voor eisen die gesteld worden aan foto’s zie bijlage X3. In afwijking van bovenstaande is het toegestaan om na de afronding van de bouw, infrarood foto’s van de thermische schil te maken en deze als bewijsmateriaal te beschouwen. Infrarood foto’s kunnen alleen gemaakt worden in een periode wanneer de woning wordt verwarmd en er dus voldoende temperatuurverschil tussen de ruimten in de woning en buitenomgeving aanwezig is. In bijlage X3 zijn de randvoorwaarden en eisen voor het maken de IR-foto’s geformuleerd. Indien er geen foto’s van de aansluiting van de isolatiematerialen en/of infrarood foto’s aanwezig zijn, dient er voor de bepaling van de EPC voor de Energieklasse gerekend te worden met een 10% lagere Rc-waarde voor de niet transparante onderdelen van de thermische schil. Opmerking: Op dit moment is het aanleveren van foto’s van de aansluiting van het isolatiemateriaal en/of infrarood foto’s voldoende. Er zijn op dit moment nog geen criteria voor de beoordeling van de foto’s. Het aanleveren van foto’s zou voldoende moeten zijn om het goed aanbrengen van isolatiemateriaal te stimuleren. Indien uit de foto’s blijkt dat de aansluiting van het isolatiemateriaal in de praktijk onvoldoende is/blijft, zullen er alsnog criteria voor de beoordeling van de foto’s worden opgesteld en alsnog van toepassing worden verklaard. Ad 2. Bij de bepaling van de dikte geldt de volgende volgorde: • Ga na in het projectdossier of er te achterhalen is wat de isolatiedikte is. • Op basis van foto’s die gemaakt zijn tijdens het bouwproces van het betreffende gebouw . Op foto’s dient duidelijk te zien wat de dikte is van het isolatiemateriaal.. De isolatiedikte kan foto worden vastgelegd door een duimstok op de foto mee te fotograferen. Op de foto moet duidelijk te zien zijn dat de duimstok aanligt tegen de binnenwand en dat de duimstok loodrecht op de dikte van het isolatiemateriaal staat. Zie ook bijlage X3. • Isolatiedikte bepalen uit tekeningen of ander bewijsmateriaal (verklaring/leveringsfactuur) van de betreffende woning. Indien er gebruik wordt gemaakt van tekeningen dient gecontroleerd te worden of de tekeningen overeenkomen met de werkelijke situatie in het gebouw. • Bij een combinatie van prefab en niet-prefab dient van beide constructies de isolatiedikte gecontroleerd te worden. Als de isolatiedikte niet op bovenstaande wijze bepaald kan worden dan dient de Rc-waarde op basis van de eis van het bouwjaar te worden bepaald. Ad 3. Isolatiemateriaal. Bij niet prefab constructies dient te worden bepaald welk isolatiemateriaal is toegepast. Dit kan op de volgende manieren: • Foto’s gemaakt tijdens het bouwproces waarop duidelijk waarneembaar is wat voor isolatiemateriaal is toegepast. Een foto van het merk en type isolatiemateriaal ter plekke gemaakt van de bouwkundige constructie is afdoende bewijs. Zie ook bijlage X3. • Facturen waarop vermeld is welk isolatiemateriaal bij het betreffende gebouw is toegepast. 2 Nagaan of de geleverde hoeveelheid m isolatie overeen kan komen met het benodigd 2 aantal m voor het betreffende gebouw(en) • Een verklaring van een gecertificeerd bedrijf (gecertificeerd voor het aanbrengen van isolatie) dat op het betreffende adres de isolatie is aangebracht. . Als het isolatiemateriaal niet te bepalen is wordt er uit gegaan van de forfaitaire waarde voor isolatiemateriaal uit de NEN 1068. Forfaitaire warmtegeleidingscoëfficiënt voor isolatiemateriaal in de NEN 1068 bedraagt 0,045 W/m.K. Bij houtskeletbouw moet worden uitgegaan van een houtpercentage van 25%. Dus in deze situatie Rc-waarde opnieuw berekenen met NEN 1068 rekening houdend met de rest van de constructie.

26

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Perimeter Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de perimeter (BG vloer) uit de EPC-berekening overeenkomt met de perimeter zoals bepaald conform NEN 1068. Voorbeelden Voorbeeld 1

Vrijstaand gebouw

A

AOR

Maaiveld Begane grondvloer vrijstaand gebouw en aangrenzende onverwarmde ruimte (AOR)

Afb. 8.16 Perimeter vrijstaand gebouw Perimeter vrijstaand gebouw is 2xA+2xB Voorbeeld 2 Vooraanzicht

Hoekgebouw 1

Tussengebouw

Hoekgebouw 2

Maaiveld Bovenaanzicht

A

A

D B

C

A

Bh

D

C

A

B Bt

D

C

B Bh

Begane grondvloer

Afb..8.17 Perimeter bij hoek- en tussengebouwen

27

C

B

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Perimeter: hoekgebouw 1: de begane grondvloer grenst bij de gevels A, B en D aan de buitenlucht. De perimeter wordt daarmee: lengte zijde A+B+ D. Lengte (Bh) van gevel B en D voor het hoekgebouw loopt van de binnenzijde van de buitengevel tot aan de hart maat van de gebouwscheidende wand. Lengte (A) van gevel A wordt binnenwerks gemeten. tussengebouw: de begane grondvloer grenst bij de gevels B en D aan de buitenlucht. De perimeter wordt daarmee: lengte zijde B+ D. Lengte (Bt) van gevel B en D voor het tussengebouw loopt van de hart maat van de gebouw scheidende wand tot aan de hart maat van de volgende gebouw scheidende wand. hoekgebouw 2: de begane grondvloer grenst bij de gevels B, C en D aan de buitenlucht. De perimeter wordt daarmee: lengte zijde B + C + D. Lengte zie hoekgebouw 1

8.8.4 Ramen (NEN 7120 en NEN 2916) In utiliteitsgebouwen worden de onderstaande aspecten uit deze paragraaf van één oriëntatie van het gebouw gecontroleerd. Kies hiervoor de oriëntatie van het gebouw met de grootste zonbelasting, in de volgende volgorde zuid, zuidwest, zuidoost, west, oost, noordwest, noordoost of noord. Indien er een afwijking wordt geconstateerd groter dan de toegestane afwijking dienen alsnog alle andere oriëntaties ook gecontroleerd te worden. Opmerking: Folies die aan de binnenkant van een raam zijn aangebracht (voor verstrooiing van het daglicht) worden bij de opname van het gebouw buiten beschouwing gelaten. Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer bij de betreffende oriëntatie of de oppervlakte van de ramen (glas inclusief kozijn) in de energieprestatieberekening overeenkomt met de opgenomen oppervlakte van de ramen. Indien de oppervlakte van de ramen in werkelijkheid afwijkt van het oppervlak aangehouden in de EPCberekening, dan dient ook het oppervlak van de niet-transparante constructie waar het raam in is opgenomen te worden bepaald. • Ga na of het type glas en kozijn dat aangehouden is in de EPC-berekening aanwezig is in het gebouw. Ga vervolgens na of de U-waarde en ZTA-waarde van de ramen volgens NEN 1068 of NPR 2068 zijn bepaald of dat er voor de U-waarde en/of ZTA-waarde gebruik is gemaakt van een verklaring die voldoet aan paragraaf 8.4. Voor kozijnen geldt eveneens dat gebruik mag zijn gemaakt van een verklaring die voldoet aan paragraaf 8.4. Indien de U-waarde van het kozijn niet onderbouwd is dient er te worden uitgegaan van de forfaitaire waarde voor kozijnen. Voor de bepaling van de U-waarde van ramen is het toegestaan om een splitsing te maken tussen de vaste en draaiende delen van het raam. Het is ook toegestaan om uit te gaan van de meest ongunstige U-waarde van het raam. Is er geen gebruik gemaakt van één van de voorgaande mogelijkheden bepaal de U- en ZTAwaarde dan conform tabel R1 of R2. In bijlage 1A worden aanwijzingen gegeven voor het herkennen van kenmerken van ramen. •

28

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Tabel R1: U-waarden en g- (ZTA-)waarde van ramen grenzend aan buiten Type glas

Type kozijn

ZTA [-]

2

U [W/m K] hout/ kunststof

thermisch onderbroken

metaal

geen zonwerende coating

zonwerende coating

1,4

1,8

2,8

0,6

0,35

1,8

2,2

3,0

0,6

0,35

2,0

2,5

3,3

0,6

0,35

HR (glas met coating )

2,3

2,8

3,6

0,6

0,35

dubbelglas

2,9

3,3

4,1

0,7

0,40

voorzetraam

2,9

3,3

4,1

0,7

enkelglas

5,2

5,4

6,2

0,8

drievoudig HR-glas HR

++

HR

+

1

2

Tabel R2: U-waarden en g- (ZTA-)waarde van ramen niet grenzend aan buiten Type glas Type kozijn ZTA [-] 2

U [W/m K] hout/ kunststof

thermisch onderbroken

metaal

geen zonwerende coating

zonwerende coating

1,24

1,55

2,24

0

0

1,55

1,84

2,36

0

0

1,69

2,04

2,54

0

0

HR (glas met coating )

1,90

2,24

2,72

0

0

dubbelglas

2,30

2,54

2,99

0

0

voorzetraam

2,30)

2,54

2,99

0

0

enkelglas

3,54

3,63

3,98

0

0

drievoudig glas HR

++

HR

+

1

2

Opmerkingen 1 Opmerkingen 2

Standaard 3-voudig glas of dubbelglas met voorzetraam dient beschouwd te worden als HR-glas. Glas met coating, hiermee wordt bedoeld een glasvlak met een emissieverlagende coating.

Hellingshoek ramen Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de hellingshoeken van de ramen aangehouden in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke hellingshoeken in gebouw. Oriëntatie Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de oriëntatie van de ramen in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke oriëntatie in gebouw. Voor ramen in platte daken speelt de oriëntatie geen rol. Zonwering, belemmeringen en overstekken Zonwering Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Naast de U-waarde en g-waarde (ZTA) dient ook per raam aangegeven te worden of er bedienbare buitenzonwering aanwezig is.

29

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Voor NEN 7120 geldt bovendien dat, buitenzonwering die niet van binnenuit bedienbaar is en binnenen tussenzonwering buiten beschouwing wordt gelaten. Belemmeringen en overstekken Controleer voor minimaal 2 ramen per bouwlaag of de belemmeringen aanwezig zijn zoals deze zijn aangehouden in de betreffende EPC-berekening. Belemmering buiten het perceel worden genegeerd. Hierbij geldt het volgende: • bij een EPC berekening conform de NEN 7120 wordt voor de controle verwezen naar paragraaf 21.3 van NEN 7120. • Bij een EPC-berekening conform de NEN 2916 wordt voor de controle verwezen naar paragraaf 6.6.4.4 van NEN 2916. Ga na of de werkelijke overstekken en belemmeringen overeenkomen met de aangehouden belemmeringen. Wijken ze af dan dienen de belemmeringen en/of overstekken voor de herberekening opnieuw bepaald te worden voor het hele gebouw. Er mag dan ook gerekend worden met minimale belemmeringen. 8.8.5 Deuren in de rekenzone (NEN 7120 en NEN 2916) Als de deur lichtdoorlatende delen bevat gelden de volgende regels: • Indien de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen kleiner is dan 65% wordt de deur als deur beschouwd. In afwijking hiervan mogen de lichtdoorlatende delen als raam en de niet lichtdoorlatende delen als deur worden beschouwd. De deur wordt dan gesplitst in een transparant deel (raam) en een niet transparant deel (deur). • De deur dient volledig te worden beschouwd als raam als de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen groter is dan of gelijk aan 65% van de totale oppervlakte van de deur inclusief kozijn. Opmerking:

In nagenoeg alle deuren is de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen kleiner dan 65%.

De deur kan ook als een geheel worden beschouwd als er voor de deur (inclusief beglazing) een kwaliteitsverklaring aanwezig is. Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: • Controleer of de oppervlakte van de deuren in de energieprestatieberekening overeenkomt met de opgenomen oppervlakte van de deuren. Opname geldt voor alle deuren in het gebouw die grenzen aan de buitenlucht. • Bepaal de U-waarde van de deuren: o Volgens berekening via NEN 1068 en vergelijk de berekende en aangehouden waarde in de energieprestatieberekening. Ga tevens na of er van de gehanteerde materialen, indien van toepassing, gebruik is gemaakt van de juiste –kwaliteitsverklaring. Indien de U-waarde van het kozijn en/of deur niet onderbouwd is dient er te worden uitgegaan van de forfaitaire waarde voor kozijnen. Of bepaal; o Volgens tabel DR1, ga na of er in gebouw sprake is van een geïsoleerde of niet geïsoleerde deur en of deze in de EPC-berekening is aangehouden. Tabel DR1: U-waarde deuren grenzend aan buiten 2 Type deur Uk [W/m K] Geïsoleerd 2 Niet geïsoleerd 3,5 Opmerking: Voor het bepalen van de raam- en deuroppervlakte moet de opening aan de binnenzijde van de wand worden aangehouden. . In bijlage 1A worden aanwijzingen gegeven waarmee bepaald kan worden of een deur geïsoleerd is.

30


8.9

CONTROLEREN INSTALLATIES

In utiliteitsgebouwen kunnen installaties aanwezig zijn voor: • Klimaat (verwarming, koeling, ventilatie en bevochtiging), par. 8.9.1; • Warmtapwaterbereiding, par. 8.9.2; • Energieopwekking door PV-cellen, par. 0; • Verlichting, par. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.. Uitgangspunt bij dit opnameprotocol: Controleer of de opgegeven producten uit de gelijkwaardigheidsverklaring(en) en of kwaliteitsverklaring(en) ook daadwerkelijk aanwezig zijn en naar behoren kunnen functioneren. Uitgangspunt hierbij is dat er alleen van verklaringen gebruik gemaakt mag worden indien deze voldoen aan paragraaf 8.4. 8.9.1 Klimaatinstallatie In de labelmethodiek zijn 9 verschillende klimaatsystemen mogelijk. Voorbeelden van klimaatsystemen en hun systeemnummers: Systeem -nummer

Systeem type Gebouw met natuurlijke ventilatie Lokale verwarming en/of lokale koeling radiator verwarming ventilatoreenheid (fancoil-unit) of koelplafond voor koeling; verwarming door radiatoren of ventilatoreenheid Gebouw met mechanische ventilatie Lokale verwarming en/of lokale koeling geen koeling; verwarming alleen met centraal verwarmde lucht, zonder radiatoren of naverwarmers geen koeling; verwarming alleen met radiatoren of naverwarmers centrale koeling van ventilatielucht en verwarming door radiatoren of naverwarmers (Topkoeling, VAV-systeem) 4-pijps-inductiesysteem of 4-pijps-ventilatoreneenheden (fancoil-units) met centraal voorgekoelde/ontvochtigde lucht koeling en verwarming met alleen centraal gekoelde/verwarmde lucht, zonder radiatoren, naverwarmers e.d. 2-pijps-inductiesysteem, wisselend (change-over) 2-pijps-inductiesysteem, niet-wisselend (non change-over) watervoerende koelplafonds in combinatie met: alleen centraal verwarmde lucht alleen centraal verwarmde en gekoelde/ontvochtigde lucht centraal verwarmde en gekoelde/ontvochtigde lucht en radiatoren of naverwarmers ventilatoreenheid (fancoil-unit) of koelplafond voor koeling, verwarming door radiatoren, naverwarmer of ventilatoreenheid zonder centraal voorgekoelde/ontvochtigde luchttoevoer

0 1 2 0 5 1 3 4 7 3 6 6 8 4 2

Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het aangehouden klimaatsysteem in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Voor bepaling systeemnummer en distributiemedium zie paragraaf 14.3.3.2 van de NEN 7120. 8.9.1.1 Installatie voor ruimteverwarming Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de volgende aspecten in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw:

31


Opwekking – installatie voor ruimteverwarming (NEN 7120 en NEN 2916) • Type verwarming (individueel, collectief, warmtelevering derden); • Soort opwekkingstoestel ; • Micro-wkk, zie toelichting 1: o Met of zonder HRe-label (alleen indien sticker op toestel); o Vermogen Micro-wkk; o Bijstook: gas of elektrisch. • Warmtepomp, zie toelichting 2: o Met of zonder warmtepompkeur-label (alleen indien sticker op toestel) o Vermogen warmtepomp; o Bron bij elektrische warmtepompen (bodem, lucht of water). Indien bodem als bron dan tevens te controleren wel/geen regeneratie van de bron, Controle aan de hand van het installatie-ontwerp; o Bijstook: geen, gas of elektrisch. • Aanwezigheid zonne-energiesysteem voor ruimteverwarming; • Warmwateraanvoertemperatuur voor ruimteverwarming, zie toelichting 3. Toelichting: 1. Micro-wkk is altijd met bijstook, kan in één omkasting zitten. Vermogen van de Micro-wkk heeft alleen betrekking op Micro-wkk en niet op bijstook. Bij Micro-wkk is alleen sprake van HRe als het toestel is voorzien van een HRe-label. Het HRe-label staat afgebeeld in bijlage 1B. 2. Warmtepomp kan uitgevoerd zijn met (bivalent) of zonder bijstook (monovalent) kan in één omkasting zitten. Vermogen van de warmtepomp heeft alleen betrekking op de warmtepomp en niet op de bijstook. 3. Warmwater aanvoertemperatuur: Indien er sprake is van verwarming door middel van warm water moet het temperatuurniveau van de het warme water worden opgegeven. De volgende mogelijkheden voor de gemiddelde ontwerp water temperatuur zijn aanwezig: HT (hoog temperatuur verwarming) en LT (laag temperatuur verwarming). HT: θgemiddeld > 50 °C (θaanvoer/θretour, bijv. 90/70, 80/60, 70/50) LT: θgemiddeld ≤ 50 °C (θaanvoer/θretour, bijv. 70/30, 60/40, 55/45) Voor een warmtepomp als opwekker zijn de ontwerpaanvoertemperaturen als volgt: • θaanvoer < 30 °C • 30 °C < θaanvoer ≤ 35 °C • 35 °C < θaanvoer ≤ 40 °C • 40 °C < θaanvoer ≤ 45 °C • 45 °C < θaanvoer ≤ 50 °C • 50 °C < θaanvoer ≤ 55 °C Het installatie-ontwerp dient aangehouden te worden om de Warmwater aanvoertemperatuur te bepalen. Indien er sprake is van luchtverwarming wordt er geen onderscheid gemaakt tussen HT- en LT-verwarming. Opwekking - collectieve installaties ruimteverwarming (NEN 7120 en NEN 2916) Extra te controleren bij collectieve opwekking: • Soort niet-preferente opwekker(s) indien aanwezig (1e opwekkertype is hierboven al gevraagd); • Vermogen opwekker 1 (bij bivalente warmtepomp: vermogen warmtepomp, Micro-wkk komt niet voor bij collectieve installaties); • Vermogen niet-preferente opwekker(s) , indien aanwezig; • Vermogen pomp(en) collectieve installatie; • Toerengeregelde pomp(en) aanwezig, ja of nee;

32

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Controleer of de in de EPC-berekening genoemde toestellen zijn opgesteld en zijn aangesloten als preferent en niet-preferent toestel. Bepaal het preferente toestel aan de hand van het installatie-ontwerp. Indien er geen installatie-ontwerp aanwezig is, ga dan uit van de volgende aanwijzingen. 1. Bepaal in de betreffende rekenzone de opwekker die in de rangschikking van onderstaande tabel op de hoogste positie staat. (1: hoogste, 16: laagst) 2. De opwekker uit stap 1 dient als preferente opwekker aangehouden te worden. De overige opwekkers worden als niet- preferente opwekkers beschouwd. Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Type opwekker WKK

Bron NVT warmte uit retour/afvoerlucht grondwater/aquifer oppervlaktewater bodem/buitenlucht

Warmtepomp Warmtelevering derden HR107 ketel HR104 ketel HR 100 ketel Heetwaterketel VR-ketel Direct gestookte luchtverwarmer Conventionele ketel Stoomketel Lokale gasverwarming of olieverwarming Elektrische installatie

Nvt

Indien er een afwijking ten opzicht van de EPC-berekening wordt geconstateerd, dient hetgeen in de rekenzone aanwezig is voor de herberekening te worden aangehouden. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van de installaties voor ruimteverwarming herkend kunnen worden. Distributiesysteem verwarming (alleen NEN 7120) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het distributiesysteem voor ruimteverwarming in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Controleer volgende aspecten: • Is er sprake van verdeler/verzamelaar(s) en zo ja, zijn deze dan geïsoleerd of niet?; • Aanwezigheid leidingen in onverwarmde ruimte: indien aanwezig, geïsoleerd of niet geïsoleerd? • Is er sprake van een extra circulatiepomp bij vloer-/wandverwarming of warmtepomp? Extra pomp bij vloeren/of wandverwarming Er dient aangegeven te worden of er extra pompen aanwezig zijn bij vloeren/of wandverwarmingssystemen. Extra pompen zijn in elk geval aanwezig als er secundaire circuits zijn die met een meng- injectiesysteem een lagere aanvoertemperatuur realiseren dan in de rest van het systeem. Dit gebeurt o.a. in gebouwen die een afgiftesysteem hebben dat deels LT (bijvoorbeeld vloerverwarming) en deels HT (bijvoorbeeld radiatoren) is uitgevoerd. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de pompen herkend kunnen worden. Daarnaast dient te worden nagegaan of er op de extra pomp een pompregeling aangebracht is of dat de pomp continu in bedrijf is.

33

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Extra pomp bij warmtepomp Er dient nagegaan te worden of er extra pompen toegepast zijn bij warmtepompsystemen. Extra pompen zijn bijvoorbeeld aanwezig als er een secundair circuit aanwezig is of als er een stooklijnregeling toegepast wordt. Bij een stooklijnregeling wordt de temperatuur in het gebouw weersafhankelijk geregeld, waarbij de wateraanvoer in dit geval afhankelijk is van de heersende buitentemperatuur. Er is in deze situatie altijd een buitenvoeler aanwezig, zie hiervoor bijlage 1B. Opmerking: Indien het gebouw reeds is opgeleverd dient de EPN-adviseur na te gaan of er aanvullende bewijslast (bijv. foto’s distributieleidingen/isolatie en verdeler/verzamelaar e.d.) is verzameld tijdens het bouwproces. Zie ook bijlage X3 checklist bewijslast bouwproces.Indien het gebouw nog opgeleverd moet worden, kan de EPN-adviseur alsnog deze bewijslast (foto’s) tijdens een opname ter plekke verzamelen. In de praktijk zijn de leidingen/verdelers vaak weggewerkt in de afwerkvloeren, ze zijn dus lastig te herkennen. Indien niet te achterhalen is of er verdelers aanwezig zijn dan altijd uitgaan van ongeïsoleerde verdelers en leidingen. Indien er een afwijking ten opzicht van de EPC-berekening wordt geconstateerd, dient hetgeen in de rekenzone aanwezig is voor de herberekening te worden aangehouden.

Afgiftesysteem verwarming (alleen NEN 7120) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het warmteafgiftesysteem voor ruimteverwarming in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Volgende keuzes zijn mogelijk: • Radiatoren; • Vloerverwarming/wandverwarming; • Betonkernactivering (BKA, niet eenvoudig te herkennen navragen bij de gebouwbeheerder of gebruik maken van IR-fotografie, bij laatstgenoemde methode kan tevens de afstand tussen de leidingen, en daarmee een indicatie van de warmteafgifte) gecontroleerd worden); • (Plafond-)inductiesystemen, 2-pijps of 4-pijps; • Klimaatplafonds; • Luchtverwarming*. *Opmerking: Controleer naast luchtverwarming op ruimteniveau tevens of de lucht in de luchtbehandelingskast wordt verwarmd en/of gekoeld door te kijken in het installatieschema. Toelichting: Indien er meerdere afgifte systemen in de rekenzone aanwezig zijn dan het hoofdafgifte systeem controleren. Radiatoren in combinatie met vloerverwarming of betonkernactivering dienen ter ondersteuning van vloerverwarming of betonkernactivering, dus in dit geval is vloerwarming of betonkernactivering het hoofdafgiftesysteem. Inregelen Controleer of de verwarmingsinstallatie is ingeregeld. Indien er is ingeregeld moet er een inregelrapport van het betreffende gebouw aanwezig zijn. Het juist inregelen van de volumestromen in verwarmingsinstallaties in gebouwen staat beschreven in ISSO-publicatie 65 (waterzijdig) en ISSO-publicatie 52 (luchtzijdig). Indien er van de verwarmingsinstallatie van het betreffende gebouw geen inregelrapport aanwezig is en er is in de EPC-berekening uitgegaan van een laagtemperatuur verwarmingssysteem dient opnieuw de EPC-berekening uitgevoerd te worden. Bij deze herberekening dient te worden uit gegaan van: • een hoog temperatuur verwarmingssysteem • bij warmtepomp van 50°C < θaanvoer ≤ 55°C

34

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Opmerking: Inregelen is voor het goed functioneren van installaties van groot belang, zeker voor de nu veelvuldig toegepaste laagtemperatuur systemen. Indien er een afwijking ten opzicht van de EPC-berekening wordt geconstateerd, dient hetgeen in de rekenzone aanwezig is voor de herberekening te worden aangehouden. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van de afgiftesystemen voor ruimteverwarming herkend kunnen worden. 8.9.1.2 Installatie voor ruimtekoeling Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de volgende aspecten in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw: Opwekking - installaties ruimtekoeling (NEN 7120 en NEN 2916) • Soort koude-opwekker ; Extra te controleren indien niet-preferente koudeopwekker(s) aanwezig: • Soort niet preferente (1e opwekkertype is hierboven al gevraagd); • Vermogen preferente opwekker; • Vermogen(s) niet-preferente opwekker (s) ; • Vermogen(s) pomp(en) collectieve installatie; • Toerengeregelde pomp(en) aanwezig, ja of nee. Bepaal het preferente toestel aan de hand van het installatie-ontwerp. Indien er geen installatieontwerp aanwezig is, ga dan uit van de volgende aanwijzingen. 1. Bepaal in de betreffende rekenzone de opwekker die in de rangschikking van de onderstaande tabel op de hoogste positie staat. (1: hoogste, 5: laagste) 2. De opwekker uit stap 1 dient als preferente opwekker aangehouden te worden. Nr Type opwekker 1 Absorptiekoelmachine op warmtelevering door derden 2 Absorptiekoelmachine op WKK 3 Koude-opslag 1 4 Warmtepomp in zomerbedrijf (in combinatie met koudeopslag) 5 Compressiekoelmachine

Opmerking: Is in de EPC-berekening uitgegaan van vrije koeling, controleer dan aan de hand van het installatieschema of er een bypass is aangebracht bij de warmtepomp, of vraag de leverancier van de warmtepomp of de warmtepomp voorzien is van een integrale bypass. Distributiesysteem koeling (alleen NEN 7120) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het distributiesysteem voor ruimtekoeling in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Controleer volgende aspecten: • Is er sprake van verdeler/verzamelaar(s) en zo ja, zijn deze dan geïsoleerd of niet?; • Aanwezigheid leidingen in onverwarmde ruimte: indien aanwezig, geïsoleerd of niet geïsoleerd? Opmerking: Indien het gebouw reeds is opgeleverd dient de EPN-adviseur na te gaan of er aanvullende bewijslast (bijv. foto’s distributieleidingen/isolatie en verdeler/verzamelaar e.d.) is verzameld tijdens het bouwproces. Zie ook bijlage X3 checklist bewijslast bouwproces. Indien het gebouw nog opgeleverd moet worden, kan de EPN-adviseur alsnog deze bewijslast (foto’s) tijdens een opname ter plekke verzamelen. In de praktijk zijn de leidingen/verdelers vaak weggewerkt in de afwerkvloeren, ze zijn dus lastig te herkennen. Indien niet te achterhalen is of er

35

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. verdelers aanwezig zijn dan altijd uitgaan van ongeïsoleerde verdelers en leidingen.

Afgiftesysteem koeling (alleen NEN 7120) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het afgiftesysteem voor ruimtekoeling in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Volgende keuzes zijn mogelijk: • Klimaatplafonds; • Vloerkoeling/wandkoeling; • Luchtkoeling*; *Opmerking: Controleer naast luchtkoeling op ruimteniveau tevens of de lucht in de luchtbehandelingskast wordt verwarmd en/of gekoeld door te kijken in het installatieschema. Inregelen Controleer of de koelinstallatie is ingeregeld. Indien er is ingeregeld moet er een inregelrapport van het betreffende gebouw aanwezig zijn. Indien er van de koelinstallatie van het betreffende gebouw geen inregelrapport aanwezig is en er is in de EPC-berekening uitgegaan van hoog temperatuur koeling dient opnieuw de EPC-berekening uitgevoerd te worden. Bij deze herberekening dient te worden uit gegaan van: • Een systeem zonder verdere specificaties. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van de installaties voor ruimtekoeling herkend kunnen worden. Indien er een afwijking ten opzicht van de EPC-berekening wordt geconstateerd, dient hetgeen in de rekenzone aanwezig is voor de herberekening te worden aangehouden.

36


8.9.1.3 Ventilatie/infiltratie (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de volgende aspecten van de installatie voor ventilatie in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw: • Type ventilatiesysteem: o Type A: Volledig natuurlijke ventilatie; o Type B: mechanische toevoer/natuurlijke afvoer; o Type C: Natuurlijke toevoer/mechanische afvoer; o Type D: Mechanische toevoer/mechanische afvoer; • Regeling ventilatiesysteem*; • Rendement WTW** (warmteterugwinning); • Eventuele ventilatievoorzieningen in de gevel (in verband met natuurlijke koeling): o Ventilatieroosters o Te openen ramen 3 • controleer bij gebouwen met een netto-inhoud ≤ 3000 m de qv10-waarde in het geval deze in de berekening afwijkt van de forfaitaire waarde uit de norm. * Opmerking: Indien er bij mechanische ventilatie sprake is van een regeling dient dit aangetoond te worden aan de hand van het installatie-ontwerp. ** Opmerking: Veel ventilatiesystemen maken gebruik van warmteterugwinning (WTW). Controleer op de installatieschema’s of er sprake is van WTW en welk toegepaste type. Veelgebruikte systemen zijn: • Koude laden met LBK, in deze gevallen is er sprake van een Warmte- en koudeopslag in de bodem er is dan een warmtepomp aanwezig. • Platenwarmtewisselaars, deze zijn opgenomen in de luchtbehandelingskast en te herkennen aan het kruislings langs elkaar lopen van toe- en afvoer. Door warmtegeleiding via de platen wordt warmte uitgewisseld tussen de warme afvoerlucht en de koude toevoerlucht. Net als bij warmtewielen liggen de toe- en afvoer tegen elkaar aan. • Kruisstroom warmtewisselaar. Bij een kruiswarmtewisselaar stroomt retourlucht gekruist op de aanvoerlucht. In het installatieschema staat aangegeven als het kruisstroom WTW betreft. • Twee elementen systeem (twin-coil systeem). Het twee elementen systeem heeft een aparte extra warmtewisselaar in de aanvoersectie én afvoersectie van het luchtbehandelingsysteem. De toe- en afvoersectie zijn vaak niet direct naast elkaar gelegen maar gekoppeld door een separaat leidingstelsel. Het systeem is goed herkenbaar op principeschema’s. • Roterende warmtewisselaar (warmtewielen) of intermitterende warmtewisselaar. Warmtewielen zijn herkenbaar als installatieonderdelen die in de nabijheid van de luchtbehandelingskast staan opgesteld en die qua afmetingen groter zijn dan de doorsnede van de gezamenlijke luchtkanalen. Bij warmtewielen moeten de luchtkanalen voor toe- en afvoer naast of boven elkaar gelegen zijn. Warmtewielen hebben vaak ook de mogelijkheid om vocht vanuit de afvoerlucht naar de toevoerlucht uit te wisselen • Enthalpie warmtewisselaar. Bij een enthalpie warmtewisselaar wordt naast warmte uit de retourlucht ook vocht aan de aanvoerlucht overgedragen. • Tegenstroom wisselaar. Bij de tegenstroom warmtewisselaar worden kunststof en aluminium tegenstroom warmtewisselaar onderscheiden.

Infiltratie 3 Indien het gebouw een netto-volume heeft ≤ 3000 m en indien er is afgeweken van de forfaitaire qv10waarde uit de norm dient het betreffende gebouw gecontroleerd te worden. Of het netto-volume van 3 het gebouw ≤ 3000 m wordt bepaald conform de paragraaf 5.3 van de vigerende NEN 2580.

37

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Als de gemeten qv10 waarde meer afwijkt dan is toegestaan, dient in de herberekening van de EPC te worden uitgegaan van de gemeten qv10 waarde of dient er teruggevallen te worden op de forfaitaire waarden. Opmerking: De totale infiltratie (qv10) dient te worden bepaald d.m.v. een zogeheten Blowerdoor meting of opblaasproef conform NEN 2686. Deze meting dient uitgevoerd te zijn door een onafhankelijke partij.Er is gekozen gebouwen met een 3 netto-volume ≤ 3000 m omdat bij kleine gebouwen de infiltratie een redelijke invloed heeft op het totale energieverlies. Een andere reden is dat conform de NEN 2686 een gebouwen met een groter netto volume gecompartimenteerd moeten worden. Indien er een afwijking ten opzicht van de EPC-berekening wordt geconstateerd, dient hetgeen in de rekenzone aanwezig is voor de herberekening te worden aangehouden. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van de ventilatiesystemen herkend kunnen worden.

38

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.9.1.4 Installatie voor bevochtiging (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de volgende aspecten van de installatie voor bevochtiging in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in de rekenzone: • Gebruiksoppervlakte dat bevochtigd wordt; • Type bevochtiging; o Elektrisch of niet elektrisch gevoede stoombevochtiging; Een bevochtigingsinstallatie waarbij de benodigde verdampingswarmte voor het water door elektriciteit wordt aangeleverd (bijvoorbeeld elektrische stoombevochtiging) behoort als een elektrisch gevoede bevochtigingsinstallatie te worden beschouwd. Ultrasoonbevochtiging, waterbevochtiging of stoombevochtiging op stoomketel (nietelektrisch) behoort als niet-elektrisch gevoede bevochtigingsinstallatie te worden beschouwd. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken voor bevochtiging herkend kunnen worden. 8.9.2 Installatie voor warmtapwaterbereiding Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer per rekenzone of de volgende aspecten van de installatie voor warmtapwaterbereiding in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw: Opwekking – installaties warmtapwaterbereiding (NEN 7120 en NEN 2916) • Type warmtapwaterbereiding (individueel, collectief, warmtelevering derden); • Soort opwekkingstoestel Indien er een gasgestookt toestel aanwezig is, wat is de CW1) waarde en is deze dan voorzien van HRww-label ? 2) • Is er sprake van warmteterugwinning uit douchewater (douchewater-WTW)? 3) • Aanwezigheid zonne-energiesysteem warmtapwaterbereiding: Zonneboiler aanwezig: ja of nee: o Type zonneboiler (controle a.d.h.v. projectdossier): - Individueel: alleen voor warmtapwaterbereiding; - Individueel: voor warmtapwaterbereiding en ruimteverwarming (zonneboilercombi); - Collectieve zonneboiler o Oppervlakte (controle a.d.h.v. projectdossier of inspectie ter plaatse); o Hellingshoek zonnecollector (0, 15, 30, 45, 60 75 of 90 graden); o Oriëntatie zonnecollector; 4) o Is er voor de zonneboiler een 'Zonnekeurlabel aanwezig (alleen NEN 7120)? Toelichting: 1. Van een HRww als het toestel is alleen sprake als het toestel is voorzien van een HRwwlabel. Het HRwwlabel staat afgebeeld in bijlage 1B. 2. Of er sprake is van douchewater WTW is visueel niet eenvoudig waar te nemen. Er moet bewijsmateriaal in de vorm van een rekening (of foto’s gemaakt tijdens het bouwproces) aanwezig zijn waarmee aangetoond wordt dat er douchewater-WTW aanwezig is. Voor het aan te houden rendement zie verder onder Toelichting DWTW. 3. Indien verklaringen verkeerd gestapeld zijn dient hiervoor te worden gecorrigeerd. 4. Voor zonneboilers, opwekkingstoestellen en DWTW is het toegestaan om gebruik te maken van een verklaring, mits deze voldoet aan de eisen beschreven in paragraaf 8.4. 5. Het Zonnekeurlabel is alleen van toepassing bij NEN 7120. Bij een zonneboiler is alleen sprake van een Zonnekeurlabel als het toestel is voorzien van een Zonnekeurlabel. Het Zonnekeurlabel staat afgebeeld in bijlage 1B. 6. Zonnecollectoren aangebracht op platte daken zijn niet altijd ter plekke te controleren, daken zijn niet altijd toegankelijk. In deze situatie is het ook toegestaan om gebruik te maken van foto’s en rekeningen. De EPN-adviseur moet dan wel vaststellen of er leidingen voor het zonneboiler systeem het gebouw binnen komen. Toelichting DWTW: Een voorwaarde voor het correct functioneren van de douchewarmteterugwinning is dat dit toestel hydraulisch correct is aangesloten. In de praktijk komt het voor dat in plaats van het

39

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. doucheretourwater de algemene retourstroom wordt gebruikt. Hierdoor daalt het rendement en de douchewatertemperatuur, wanneer bijvoorbeeld de kraan van de wasbak wordt gebruikt. Indien de aansluitwijze van de douche water WTW niet meer visueel te controleren is, dient er bewijs materiaal in de vorm van foto’s aanwezig te zijn. Op deze foto’s dient duidelijk te zien te zijn wat de aansluitwijze is. Indien de aansluitwijze niet aangetoond kan worden, vervalt indien gebruikt het rendement van de gecontroleerde verklaring voor de betreffende aansluitwijze. Er dient gerekend te worden met de ‘individuele DWTW-unit aangesloten op alleen de inlaat van het toestel’ Opmerking: Bij meerdere tapwaterinstallaties binnen een rekenzone wordt de installatie met het grootste warmwaterverbruik als maatgevend beschouwd. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van de installaties voor warmtapwaterbereiding herkend kunnen worden. Distributiesysteem warmtapwaterbereiding (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het distributiesysteem voor warmtapwaterbereiding in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Controleer volgende aspecten: • Bij collectieve warmtapwaterbereiding: o Circulatieleiding aanwezig: ja of nee? Indien ja, lengte circulatieleiding controleren; Controleer of de leiding en leidingloop in het gebouw is aangebracht conform EPCberekening en het ontwerp op de tekening. Zo ja dan de lengte uit de tekening controleren en gebruiken. Wijkt de leidinglengte af, bepaal dan de werkelijke lengte. o Indien circulatieleiding aanwezig: is deze dan geïsoleerd? • Aanwezigheid van een afleverset bij warmtelevering derden? Opmerking: De circulatieleiding betreft het deel van de warmtapwateraanvoerleiding dat permanent wordt doorstroomd. De aftakking met stilstaand water wordt dus niet meegenomen in de bepaling van de lengte van de circulatieleiding. Volledigheidshalve dienen collectieve aan- en afvoerleidingen wel te worden meegenomen in deze inspectie. Opmerking: Indien het gebouw reeds is opgeleverd dient de EPN-adviseur na te gaan of er aanvullende bewijslast (bijv. foto’s distributieleidingen/isolatie of afleverset) is verzameld tijdens het bouwproces. Indien het gebouw nog opgeleverd moet worden, kan de EPN-adviseur alsnog deze bewijslast (foto’s) tijdens een opname ter plekke verzamelen. Zie ook bijlage X3. Afgiftesysteem warmtapwaterbereiding (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of het afgiftesysteem voor warmtapwaterbereiding in de energieprestatieberekening overeenkomt met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw. Controleer volgende aspecten: • Leidinglengte van opwekker tot alle tappunten ≤ 3 m: ja/nee (≤ 3 m is beperkte leidinglengte) Opmerking: Indien in de EPC-berekening bij een leiding is uitgegaan van een leidinglengte > 3 m. hoeft voor deze leiding de bovenstaande controle niet te worden uitgevoerd.

40

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.9.3

Energieopwekking door PV-cellen (NEN 7120 en NEN 2916)

PV-systeem Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of de volgende aspecten van het PV-systeem in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw: • Type fotovoltaïsche cel: o Monokristallijn/multikristallijn (verschil is niet visueel waar te nemen, gebruik hiervoor een productverklaring of kwaliteitsverklaring); o Amorf; o Hellingshoek fotovoltaïsche cellen (0, 15, 30, 45, 60 75 of 90 graden). • Oppervlakte van de cellen (a.d.h.v. projectdossier of inspectie ter plaatse: meten buitenmaat); • Oriëntatie; • Beschaduwing ten gevolge van belemmeringen eigen perceel. Indien er gebruik is gemaakt van een verklaring en deze voldoet voor toepassing aan de eisen gesteld in paragraaf 8.4, dient er gecontroleerd te worden of het Wattpiekvermogen in de berekening overeenkomt met het Wattpiekvermogen vermeld op de verklaring. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee de kenmerken van een PV-systeem herkend kunnen worden. PVT-toestel (alleen NEN 7120) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer of de volgende aspecten van het PVT-systeem in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke gegevens na opname in het gebouw: • Volume opslagvat en eventuele isolatie; • Oppervlakte (a.d.h.v. projectdossier of inspectie ter plaatse: meten buitenmaat); • Hellingshoek zonnecollector (0, 15, 30, 45, 60 75 of 90 graden); • Oriëntatie zonnecollector; • Beschaduwing ten gevolge van belemmeringen eigen perceel. Indien er gebruik is gemaakt van een verklaring en deze voldoet voor toepassing aan de eisen gesteld in paragraaf 8.4, dient er gecontroleerd te worden of het Wattpiekvermogen en/of de opbrengst in de berekening overeenkomt met het Wattpiekvermogen en/of opbrengst vermeld op de verklaring 8.9.4 Installatie voor verlichting (NEN 7120 en NEN 2916) Uitgangspunten bij dit opnameprotocol: Controleer bij 10% van de aanwezige armaturen per gebruiksfunctie of de volgende aspecten van de installatie voor verlichting in de energieprestatieberekening overeenkomen met de werkelijke aanwezige gegevens. De controle kan plaats vinden op basis van het verlichtingsplan, indien er geen verlichtingsplan is dan dient er ter plekke te worden gecontroleerd. Te controleren aspecten: • Oppervlakte van de verlichtingszone; • Type lichtregeling: o Centraal aan/uit of geen regeling; o Veegpulsschakeling; o Veegpulsschakeling met daglichtafhankelijke schakeling/regeling; o Vertrekschakeling; o Vertrekschakeling met scheiding kunstlicht/daglichtsector; o Daglichtafhankelijke schakeling met schakeling/regeling. o Centraal aan/uit. 2 • Geïnstalleerd vermogen per m ; indien in de EPC-berekening is uitgegaan van de forfaitaire waarden voor verlichting, hoeft het geïnstalleerd vermogen niet te worden gecontroleerd. Als er bij de controle een afwijking wordt vastgesteld die groter is dan de toegestane afwijking, dienen alsnog alle armaturen van de gebruiksfunctie te worden gecontroleerd. • Aanwezig zijn van aanwezigheidsdetectie: ja/nee;

41

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. In bijlage 1B worden aanwijzingen gegeven waarmee deze kenmerken voor verlichting herkend kunnen worden.

42


8.10

TOEGESTANE AFWIJKINGEN T.O.V. EPC

Dit hoofdstuk behandelt per aspect de maximaal toegestane afwijkingen tussen de uitkomsten van de opname en de uitgangspunten in de energieprestatieberekening. Opmerking: Afwijkingen zijn alleen toegestaan bij aspecten waarin bij de opname moet worden gemeten of gerekend. Bij feitelijke aspecten (zoals bijv. keurmerk cv-ketel, HR107) zijn geen afwijkingen toegestaan. De feitelijke informatie dient overeen te komen met hetgeen in de energieprestatieberekening is aangehouden. Indien de EPN-adviseur bepaalde aspecten niet met zekerheid vast kan stellen, moet in alle gevallen gekozen worden voor een conservatieve aanname. Opmerking: Indien de gecontroleerde waarden voor de betreffende aspecten meer afwijken dan het toegestane criterium dient een nieuwe EPC-berekening (volgens de vigerende energieprestatienorm) opgesteld te worden (stap 3). Uitgangspunt daarbij is dat voor deze afwijkingen de opgenomen waarden of indien niet bekend, de forfaitaire waarden aangehouden worden. Bij herberekeningen dient de EPC te worden bepaald met een EPC-softwareprogramma dat voldoet aan de in de BRL 9501 gestelde eisen aan deze programma’s. In bijlage X2 van deze publicatie staat een voorbeeld van een opnameformulier (opnameprotocol volgens EPG) waarmee de EPN-adviseur de opname van het gebouw en controle t.o.v. de EPC kan verrichten. De toegestane afwijkingen worden daarbij per aspect aangegeven.

8.10.1 Gebouwindeling Beoordelingsaspect Gebruiksfunctie Klimatiseringszone Begrenzing Gebruiksoppervlakte / rekenzones

Toegestane afwijking N.v.t. Geen Geen N.v.t.

Toelichting/opmerking Wordt niet opgenomen en vergeleken Wordt niet opgenomen en vergeleken

8.10.2 Algemene kenmerken gebouw Beoordelingsaspect Bouwjaar Gebouwafmetingen Bouwtype Serre, balkonafdichting en atrium

Toegestane afwijking Geen Geen Geen Geen

43

Toelichting/opmerking

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.10.3 Thermische schil Beoordelingsaspect Gelijkwaardigheid Gevels

Panelen

Daken

Toegestane afwijking GelijkwaardigheidsGeen en kwaliteitsverklaringen Oppervlakte N.v.t. Rc-waarde

Max. +/2 0,3 m K/W

Oppervlakte

N.v.t.

Rc-waarde

Max. +/2 0,3 m K/W N.v.t.

Oppervlakte Rc-waarde

Max. +/2 0,3 m K/W

Oppervlakte

N.v.t.

Rc-waarde

Max. +/2 0,3 m K/W %

Perimeter Oppervlakte U-waarde

Oriëntatie Zonwering

Max. +/- 5% Max. +/- 5 Max. +/2 0,1 W/m K +/- 0,05 Max. +/- 10 graden Max. 10 graden Geen

Overstek/belemmering

Geen

Deuren

Oppervlakte U-waarde

Max. +/- 10% Max. +/2 0,1 W/m K

Beoordelingsaspect Isolatiemateriaal

Toegestane afwijking Aansluiting Er dienen foto’s/IR foto’;s beschikbaar te zijn

Vloeren

Ramen

ZTA-waarde Hellingshoek

44

Toelichting/opmerking Controleren of wordt voldaan aan paragraaf 8.4 Wordt niet vergeleken met de energieprestatieberekening 2 Bij afwijkingen >0,3 m K/W dient de Rcwaarde opnieuw bepaald te worden. Indien dat niet mogelijk is dan conform de eisen van het Bouwbesluit (afhankelijk van het bouwjaar van het gebouw) aan te houden Wordt niet vergeleken met de energieprestatieberekening Wordt niet vergeleken met de energieprestatieberekening 2 Bij afwijkingen > 0,3 m K/W dient de Rcwaarde opnieuw bepaald te worden. Indien dat niet mogelijk is dan conform de eisen van het Bouwbesluit (afhankelijk van het bouwjaar van het gebouw) aan te houden Wordt niet vergeleken met de energieprestatieberekening 2 Bij afwijkingen > 0,3 m K/W dient de Rcwaarde opnieuw bepaald te worden. Indien dat niet mogelijk is dan conform de eisen van het Bouwbesluit (afhankelijk van het bouwjaar van het gebouw) aan te houden Afwijking per oriëntatie Waarde is gekoppeld aan glastype

Geldt voor 2 ramen per bouwlaag per rekenzone en alleen voor ramen waar zonwering van toepassing is Geldt voor 2 ramen per bouwlaag per rekenzone

Toelichting/opmerking Aansluiting isolatie op kozijn, vloer, dak, gevel, binnenblad en op elkaar

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. 8.10.4 Installaties Beoordelingsaspect Klimaatsysteem Gelijkwaardigheid Installatie voor ruimteverwarming

Installatie voor ruimtekoeling


Installatie voor bevochtiging

Installatie voor warmtapwaterbereiding

Toegestane afwijking Installatieconcept Geen Gelijkwaardigheids- en Geen kwaliteitsverklaringen Type verwarming geen Type warmteopwekker Ontwerpaanvoertemperatuur Indien meerdere opwekkers e • 2 opwekker • Vermogen opwekker 1 • Vermogen opwekker 2 • Vermogen pompen • Regeling pomp Distributiesysteem

Geen +/- 10% +/- 10% +/- 10% Geen Geen

Extra circulatiepomp Type afgiftesysteem

Geen Geen

Preferent/niet preferent Type koudeopwekker Indien meerdere opwekkers e • 2 opwekker • Vermogen opwekker 1 • Vermogen opwekker 2 • Vermogen pompen • Regeling pomp Afgiftesysteem

Geen Geen

Vrije koeling Preferent/niet preferent Type ventilatiesysteem Regeling ventilatiesysteem Rendement WTW Ventilatievoorziening in de gevel Gebruiksoppervlakte die bevochtigd wordt Type bevochtiging Vochtterugwinning Type warmteopwekker Zonne-energiesysteem • type • Oppervlakte • Hellingshoek

Geen Geen Geen Geen Geen Geen

• orientatie • zonnekeurlabel Douchewater WTW Distributiesysteem: isolatie Distributiesysteem: Leidinglengte circulatieleiding Afgiftesysteem: leidinglengte

45

Toelichting/opmerking Controleren of aanwezig Individueel, Collectief, warmtelevering derden

Geen Geen

Geen +/- 10% +/- 10% +/- 10% Geen Geen

Isolatie leidingen/ verdelers/verzamelaars Radiatoren, vloerverwarming, Betonkernactivering, inductiesysteem, klimaatplafonds of luchtverwarming

Klimaatplafonds, vloer/wandkoeling, luchtkoeling Bypass

Kwaliteitsverklaring controleren

Max. +/10% Geen Geen Geen Zonneboiler voor warmtapwater Geen Max. 10% Max. +/- 10 graden Geen Geen Geen Geen Max. +/10% Max. +/10%

Kwaliteitsverklaring controleren Betreft circulatieleidingen bij collectieve systemen Betreft collectieve systemen Van opwekker naar tappunt badkamer en keuken


Beoordelingsaspect Energieopwekking door PV-cellen of PVT-toestel

Installatie voor verlichting

Toegestane afwijking Type cellen Geen Oppervlakte Max. +/10% Oriëntatie Geen Hellingshoek Max. +/- 10 graden Beschaduwing Geen Volume opslagvat en Max. +/eventuele isolatie; 10% Oppervlakte Max. +/verlichtingszone 10% Type lichtregeling Geen Geïnstalleerd vermogen per 2 m

Beoordelingsaspect Inregelen ventilatie/infiltratie

Geldt alleen voor PVT-toestel

Geldt ook voor aanwezigheidsdet.

Max. +/10%

Toegestane afwijking Inregelstaat Geen qv,10 Max. +/- 5%

46

Toelichting/opmerking

Toelichting/opmerking Controleren of aanwezig Geldt alleen als er is gerekend met afwijkende waarde t.o.v. forfaitaire waarde. Bij afwijking herberekening uitvoeren met gemeten waarde of de forfaitaire waarde.


8.11

ENERGIEKLASSE-INDELING UTILITEITSGEBOUWEN (STAP 4)

De Energieklasse moet worden bepaald volgens de tabel ‘Energieklasse-indeling utiliteitsgebouwen’, zoals hieronder weergegeven. Als een gebouw is opgenomen conform de detailmethodiek en de (her)berekende Ep,tot/Ep, admin (NEN 7120) of Qpres,tot/Qpres,toel (NEN 2916) > 1,35, dan wordt de energieklasse vastgesteld op energieklasse B. Het is dus niet verplicht om in dat geval een herberekening uit te voeren met de basis opnamemethodiek (EI methode).

Tabel 8.1 Energieklasse-indeling utiliteitsgebouwen klasse

X = Ep,tot/Ep, admin (NEN 7120) of Qpres,tot/Qpres,toel (NEN 2916)

++++

X< 0,30

+++

0,30 < X < 0,65

++

0,65 < X < 1,00

+

A

1,00 < X < 1,15

A

1,15 < X < 1,35

B

X > 1,35

A A A

47


BIJLAGE X1 GROSLIJST INVOERPARAMETERS ENERGIEPRESTATIEBEREKENING UTILITEITSGEBOUWEN Gebouwindeling

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie par.

Gebruiksfunctie

1 Woonfunctie 2 Bijeenkomstfunctie 3 Celfunctie 4 Gezondheidszorgfunctie 5 Kantoorfunctie 6 Logiesfunctie 7 Onderwijsfunctie 8 Sportfunctie 9 Winkelfunctie 10 Overige gebruiksfunctie 11 Bouwwerk geen gebouw zijnde

idem

Ja

8.6.1

Idem

Ja Ja Nee

8.6.2 8.6.3 8.6.4

Begrenzing Klimatiseringszone Rekenzone Algemene gegevens

Idem (energiesector) Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie par.

idem Idem Idem Idem

Ja Ja Nee Ja

8.7.1 8.7.2 n.v.t. 8.7.3

Idem

Ja

Idem Idem Idem

Ja Ja Ja

8.7.4

Keuze in NEN 7120 Buiten, water, AR, AVR, OAR, OAS, grond of kruipruimte


Controleren Ja

Zie par. 8.8.1

Bepaling conform NEN 1068 Forfaitair conform NPR 2068 Uitgebreid conform NEN 1068 Conform NEN 1068

Idem

8.8.2

Idem

Ja Nee Nee Nee

Idem Idem Idem Idem Idem Idem Idem Idem Idem Idem n.v.t

Nee Nee Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja

8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4

n.v.t

Nee

n.v.t.

Idem Idem Idem

Ja Ja Ja

8.7.4 8.8.4 8.8.4

Idem n.v.t.

Ja Nee

8.8.5 n.v.t.

Bouwjaar Gebouwafmetingen Gebruiksoppervlakte gebouw Bepaling conform NEN 2580 Bouwtype Uitgebreid: Spec. Interne warmtecapaciteit Forfaitair: massa vloerconstructie Forfaitair: plafondtype Daktype Serre en/of balkon afdichting Thermische schil Begrenzing transparante en niet-transparante constructies Rc-waarde Koudebrug Koudebrug (lineair) Oppervlakten niet transparante constructies Oriëntatie gevel, dak Hellingshoek gevel en dak U-waarde transp .constr. Kozijnfractie Oppervlakte daglicht opening Beweegbare zonwering Oriëntatie raam Hellingshoek ZTA zonder zonwering ZTA met zonwering Zonwering van binnen uit bedienbaar Gebouw gebonden zonwering Opp. daglicht opening serre beschaduwingsfractie verstrooiende of niet verstr. beglazing U-waarde deur Vormfactor constructie (afhankelijk waarin raam zit)

Forfaitair of uitgebreid

horizontaal dak ,hellend dak, hellende gevel, verticale gevel, constructie overhellend naar grond

48

8.8.2 N.v.t. N.v.t. 8.8.4

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Klimaatsysteem

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie par.

Systeem - transport medium

Natuurlijk toevoer 1. Radiatorverwarming 2. Fancoil / koelplafond 3. Splitsysteem

Idem

Ja

8.9.1

Mechanische toevoer 1. geen koeling, verwarming alleen met centraal verwarmde lucht, zonder radiatoren of naverwarmers 2. geen koeling verwarming alleen met radiatoren 3. centrale koeling van ventilatie lucht en verwarming door radiatoren of naverwarmers (topkoeling, VAV systeem) 4. 4 pijps inductie / fancoil met voorgekoeld en ontvochtigde lucht. 5. koeling en verwarming alleen met lucht. 6. 2 pijps id change over 7. 2 pijps non change over 8 Watervoerende plafonds / vloeren. 8.a alleen centraal verwarmde lucht 8 b allen centraal verwarmde en voorgekoelde lucht 8 c centraal verwarmde en gekoeld met radiatoren/naverwarmers 9 fancoil / koelplafond, radiatoren zonder centraal gekoelde lucht. 10 Splitsysteem voor verwarming en koeling 10 a alleen centraal verwarmde lucht 10 b centraal verwarmde en voor gekoelde lucht Verwarming

Keuze NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie. par

Type warmte afgifte verwarmingsinstallatie

Lokale verwarming Individuele verwarming met bemetering Radiatorverwarming Vloer-/wandverwarming / BKA Luchtverwarming (inblaasrichting)

n.v.t.

Ja

8.9.1.1

Leiding lengte per leiding deel circ.leiding buiten gebouw

n.v.t.

Nee

n.v.t.

lambda isolatiemat. leidingen Binnen diameter isolatie Buiten diameter isolatie Warmte geleiding grond Dekking

n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

Nee Nee Nee Nee Nee


Stralingsverwarming Ruimte hoogte Inblaasrichting Recirculatie type

49

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Correctie factor onvolkomenheden afwerking

n.v.t.

Nee

n.v.t.

QqH,AHU,wb,wn,si,ah fPVT,th QH,sol Ph,gen Nominaal vermogen niet preferente opwekkers

n.v.t. n.v.t. n.v.t. Idem

Nee Nee Nee Ja

n.v.t. n.v.t. n.v.t. 8.9.1.1

PH,gen,pref vermogen preferente opwekkers

Idem

Ja

8.9.1.1

Idem Idem

Ja Ja

8.9.1.1 8.9.1.1

Individueel installatie Verwarmingsinstallatie

Ja/nee

Elektrisch vermogen WKK Type externe warmtelevering

Bouwjaar Gasmotor Opwaardering warmte met WP STEG Industrieel productie proces Afval verbranding ja/nee 2 ..m W

Idem Idem

Ja Ja

8.9.1.1 8.9.1.1

Idem Idem Idem

Nee Nee Ja

n.v.t. n.v.t. 8.9.1.1

W

Idem

Ja

8.9.1.1

hulpenergie voor opwekking

Verbrandingstoestel Warmtepomp hulp energie niet meegenomen in rendement

Idem

Nee

n.v.t.

fHgen;ctr;gi dimensieloze gemiddelde modulatie

met aan/uit vermogensregeling Ondergrens modulatie > 0.4 Ondergrens modulatie < 0.4

Idem

Nee

n.v.t.

waakvlam aanwezig Ag Zi Gebruiksopp. per zone PH aux.pu.hd hoofdcirculatie pomp PH aux.pu.ad aanvullende circulatie pomp

Individueel a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Individueel buiten begrenzing EPC a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Individueel als bijstook a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Collectief a conventioneel b VR ketel c HR 100 ketel d HR 104 ketel e HR 107 ketel Lokaal gas inc waakvlam met afvoer Lokaal gas zonder afvoer Direct gestookte luchtverwarmer a conventioneel b VR luchtverwarmer c HR 100 lucht verwarmer d HR 104-luchtverwarmet e HR 107 luchtverwarmer

50


Koeling Luchtvolumestroom LBK Bedrijfstijd LBK WTW aanwezig? Recirculatie aanwezig? Koeling in LBK (actieve koeling) Vermogen preferente systeem Vermogen niet preferente systeem Ag koel Type koeling

Pomp in gekoeldwatercircuit? Automatisch werkende toerenregeling gkw pompen? Type koeler Geluidsdemper

Keuze in NEN 7120 3 m /s

Keuze in NEN2916 Idem n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

Controleren Nee Nee Nee Nee Nee

Zie par. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

n.v.t. n.v.t.

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

n.v.t. Idem

Nee Ja

n.v.t. 8.9.1.2

n.v.t. n.v.t.

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

koeltoren gesloten circuit / n.v.t. koeltoren open circuit / droge koeler axiale ventilator zonder n.v.t. geluidsdemper / radiale ventilator met geluidsdemper

Nee

n.v.t.

Nee

n.v.t.

ja/nee ja/nee ja/nee

geen / el. CKM in verschillende typen / gas Ckom in verschillende typen / gasgedreven absorptiekoeling / abs.k.op WL / abs. op WKK / koude opslag ja / nee ja/nee

51



Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916 Controleren

Zie par.

Idem

Ja

8.9.1.3

A,B,C,D Idem standaard, zelfregelend n.v.t. (klasse < 1 Pa, 1 Pa < …< 5 Pa of 5 Pa < … 10 Pa), tijdsturing afvoer en aanvoer zonder zonering, tijdsturing met zonering, CO2 sturing per verblijfsruimte, CO2 sturing alleen afvoer, CO2 sturing met 2 of meer zones Nachtventilatie n.v.t. Toevoer met of zonder kanalen n.v.t.

Ja Ja

8.9.1.3 8.9.1.3

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

Spuiventilatie, spuivoorziening ventilatieroosters, te openen n.v.t. ramen

Ja

8.9.1.3

Open of gesloten toestel

luchtstroom i.v.m. open verbr. n.v.t. Toestellen

Nee, open toestel n.v.t.

n.v.t.

Type afvoer rookgas (open toestel) Brandstof(open toestel)

afvoerloos, kanaal

Nee, open toestel n.v.t. Nee, open toestel n.v.t. Nee, open toestel n.v.t.

n.v.t.

Debiet geïnstalleerde ventilator Ventilatiesysteem Regeling ventilatiesysteem

type toestel(open toestel)

trekonderbreker en valwindafleider (open toestel) Maximaal door wind aangeblazen schiloppervlak Bij ventilatiesysteem WTW aanwezig, rendement ? Serre

n.v.t.

aardgas, vaste brandstof, n.v.t. olie, kolen geiser, badgeiser, gasboiler, n.v.t. CV-ketel, sfeerhaard met blokken type afvoer, open haard, kachel aardgas, vaste brandstof, n.v.t. olie, kolen n.v.t. Forfaitair Idem Uitgebreid: temperaturen lucht door WTW Forfaitair: Oppervlakte tussen Idem serre en Energiegebouw. Uitgebreid: Aandeel lucht via serre

n.v.t. n.v.t.

Nee, open toestel n.v.t. Nee

n.v.t.

Ja

8.9.1.3

Ja

8.7.4

n.v.t.

Ventilatoren en circulatie

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie par.

Peff effectief vermogen in KW fV;tot tijdfractie ventilatie in bedrijf

kW

Idem Idem

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

Bevochtiging

Keuze in NEN 7120

Keuze in NEN2916

Controleren

Zie par.

Idem

Ja

8.9.1.4

Idem

Ja

8.9.1.4

n.v.t. Idem

Nee Ja

n.v.t. n.v.t.

2

Gebruiksoppervlakte die bevochtigd wordt

.. m

Type bevochtiging

ultrasoon / water/stoom /elektrisch

Rendement bevochtiging Vochtterugwinning?

ja/ nee

52

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Tapwater

Keuze in NEN7120

Controleren

Zie par.

<3m/>3m


leidinglengte uittapleidingen Circulatiesysteem circulatiesysteem leidinglengte circulatiesysteem binnendiameter per leidingdeel per circ. systeem

Ja

8.9.2

ja/ nee …m .. mm

Idem Idem n.v.t.

Ja Nee Nee

8.9.2 n.v.t. n.v.t.

buitendiameter leidingdeel per circ. systeem

…mm

n.v.t.

Nee

n.v.t.

n.v.t.

Nee

n.v.t.

circulatiesysteem ten behoeve van

warm tapwater /blokverwarming n.v.t. / warmtelevering op afstand

Nee

n.v.t.

bedrijfstijd circulatiesysteem

permanent in bedrijf / dagelijks buiten bedrijf

n.v.t.

Nee

n.v.t.

leidingmateriaal circulatiesysteem

koper / PE / PEX / PEX-Al / PVC-C / PPR / PB

n.v.t.

Nee

n.v.t.

Afleverset aanwezig? DoucheWTW Rendement Douche WTW Wijze van aansluiting DWTW

nee / HT / LT

Idem

Ja

8.9.2

…. op koude poort douche / op inlaat toestel / op beiden

n.v.t. n.v.t.

Ja Ja

8.9.2 8.9.2

PVT / zonneboiler keuze methode: bijl I of H 19

Idem Idem

Ja Ja

8.9.2 8.9.2

Idem Idem Idem Idem Idem n.v.t.

Ja Ja Ja Ja Ja Ja

8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2

.. MJ

Idem

Nee

n.v.t.

.. dm … graden

3

n.v.t. n.v.t.

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

…m oriëntaties

2

Idem Idem Idem Idem n.v.t. n.v.t.

Ja Ja Ja Ja Ja, bij PVT Ja, bij PVT

8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.3 8.9.3

n.v.t.

Ja, bij PVT

8.9.3

isolatiedikte per leidingdeel per circ. ..mm / < 10 mm / > 10 mm systeem

Zonneboilers Type systeem als collectoropp. tussen 6 -10 m2 2 Collectoren tot 10 m Collectoroppervlak oriëntatie hellingshoek beschaduwing zonneboiler heeft zonnekeur? type zonneboiler

naverwarmersbijdrage aan warmteopslag volume van de naverwarmer maximale temp. thermostaat 2 Collectoren vanaf 10 m Collectoroppervlak oriëntatie hellingshoek beschaduwing Volume van het opslagvat (Vsto) totale volume opslagvat dat voor naverwarming wordt gebruikt ( Vbu) oppervlakte van het opslagvat zonder isolatiemateriaal

2

…m oriëntaties type of gedet. invoer ja / nee voorverwarmer zb / geïntegreerde naverwarm. gas / geïntegreerde naverwarming el

type of gedet. invoer 3 … dm 3 … dm …m

2

dikte isolatiemateriaal opslagvat plaats van het opslagvat

…m buiten / verwarmde ruimte / onverwarmde ruimte

n.v.t. n.v.t.

Ja, bij PVT Nee

8.9.3 n.v.t.

collectortype

vlakke plaat zonder afdekking / met afdekking / vacuümbuis ja / nee

n.v.t.

Nee

n.v.t.

n.v.t.

Nee

n.v.t.

spectraal selectief

53

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. collector voorzien van zonnekeur? leidingen tussen warmteopslag en collectoren

ja / nee geïsoleerd / niet geïsoleerd

n.v.t. n.v.t.

Ja Nee

n.v.t. n.v.t.

type naverwarming

indirect met gas gestookt / 24 n.v.t. uurs elektrisch / op nachtstroom

Nee

n.v.t.

leidingen tussen warmteopslag en naverwarmer

geïsoleerd / niet geïsoleerd

n.v.t.

Nee

n.v.t.

type verwarmingssysteem PVT Collectoroppervlak oriëntatie hellingshoek beschaduwing Type systeem

LT / HT

n.v.t.

Nee

n.v.t.


Ja Ja Ja Ja Nee

8.9.3 8.9.3 8.9.3 8.9.3 n.v.t.

individuele complete toestellen / Idem individuele samengestelde toestellen / collectieve syst.

Ja

8.9.2

diverse typen, zie tabel 19.16 aanrecht, 1 t/m 4

Ja Ja

8.9.2 8.9.2

direct of indirect verwarmde Idem voorraadvaten binnen begrenzing EPC / buiten Idem begrenzing EPC

Nee

n.v.t.

Nee

n.v.t.

te groot / correct ..kW ..kW Aantal


Nee Nee Nee Nee


aantal voorraadvaten Buitenopp. warmwatervoorraadvat mate van isolatie van voorraad vat leidinglengte tussen warmtewisselaar en -opwekker

..m2 < 1 cm / 1-2 cm / 2-3/ >3 cm ..m


Nee Nee Nee Nee


binnendiameter per leidingdeel buitendiameter leidingdeel isolatiedikte per leidingdeel Nom. verm. ext. warmtewisselaar

.. mm …mm ..mm / < 10 mm / > 10 mm …kW


Nee Nee Nee Nee


type warmtewisselaar

ongeisoleerde externe platenwisselaar / platenwiss. met min 20 mm isolatie

n.v.t.

Nee

n.v.t.

.. W Pa …m ..m koper / PE / PEX / PEX-Al / PVC-C / PPR / PB


Nee Nee Nee Nee Nee


Tapwatertoestel type systeem

Tapwatertoestel / individuele toestellen type toestel CW klasse Tapwatertoestel / collectieve systemen systeem bestaat uit plaats verwarmingstoestel tbv indirect gestookt systeem Ketelvermogen is Vermogen preferente systeem Vermogen niet preferente syst. aantal verschillende niet preferente opwekkingstoestellen

Hulpenergie warmtapwater Circulatiepompen nominaal vermogen circulatiepomp opvoerhoogte circulatiepomp lengte toevoerleidingen circ.syst. lengte retourleidingen circ.syst. leidingmateriaal circulatiesysteem

2

…m oriëntaties type of gedet. invoer enkelglas afgedekt PVT / onafgedekt PVT

54

Idem n.v.t.

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Opwekking Elektrisch hulpenergiegebruik meegenomen in opwekkingsrendement toestel?

ja / nee

hulpenergie voor:

n.v.t.

Nee

n.v.t.

standby elektronica / ventilator / Idem gasklep / bronpomp / oplossingspomp

Nee

n.v.t.

Nee Nee

n.v.t. n.v.t.

Hulpenergie zonne-energiesysteem type systeem thermosyfon / ICS / overig vorstbeveiliging geen / elektrisch Productie van elektriciteit op het eigenperceel

Keuze in NEN 7120

Oppervlakte PV Oriëntatie Hellingshoek Belemmering

m Oriëntaties

Bouwintegratie

2

type beschaduwing of gedet. invoer niet geventileerd / matig geventileerd / sterk geventileerd

type PV

monokristallijn / multikristallijn / amorf met enkelvoudige junctie / multijunctie / koper -indium / cadmiumtelluride / PVT afgedekt / PVT niet afgedekt

Verlichting

Keuze in NEN 7120

Totaal geïnstalleerd vermogen Oppervlakte verlichtingszone FoD Detectie systeem

kW

FD factor voor het schakel/regelsysteem FD factor voor het schakel/regelsysteem

m

2

ja/nee voor meer dan 70% rekenzone Forfaitair: Veegpulsschakeling Vertrekschakeling Centraal aan/uit Uitgebreid: Veegpuls in combinatie met daglichtschakeling Daglichtschakeling Veegpuls schakeling Vertrekschakeling Vertrekschakeling met mogelijkheid gevelzone afzonderlijk aan- of uit te schakelen Centraal aan/uit

Gevellengte Breedte daglichtsector Adayl horizontaal Adayl overlap

55

n.v.t. n.v.t. Keuze in NEN2916

Controleren

Zie Par.

Idem Idem Idem Idem

Ja Ja Ja Ja

8.9.3 8.9.3 8.9.3 8.9.3

N.v.t.

Nee

n.v.t.

Idem

Ja

8.9.3


Controleren

Zie par.

Ja

8.9.4

Idem

Ja

8.9.4

Idem

Ja

8.9.4

Idem

Ja

8.9.4

Idem

Ja

8.9.4

Idem Idem Idem Idem

Nee Nee Nee Nee


BIJLAGE X2 OPNAMEFORMULIER ENERGIELABEL UTILITEITSGEBOUWEN (METHODE EPG) Gebouwindeling Gebruiksfunctie Begrenzing Klimatiseringszone Rekenzone Algemene gegevens Bouwjaar Gebouwafmetingen Bouwtype Serre en/of balkon afdichting

Zie Ingevoerd in par. EPC-berekening 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.6.4

Toegestane afwijking Geconstateerd na opname Geen Geen Geen Geen

Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N J/N J/N J/N

Zie Ingevoerd in par. EPC-berekening 8.7.1 8.7.2 8.7.3 8.7.4

Toegestane afwijking Geconstateerd na opname Geen Geen Geen Geen


Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Per rekenzone: Thermische schil

Zie Ingevoerd in par. EPC-berekening 8.8.1

Toegestane afwijking Geconstateerd na opname Geen

8.8.2

Max. 0,3 m K/W

J/N

8.8.2

geen

J/N

Perimeter * U-waarde transparante constructies • Gebruik gemaakt van een

8.8.3 8.8.4 8.8.2

Max. 5% 2 Max. +/-0,1 W/m K geen

J/N J/N J/N

Oppervlakte daglicht opening Zonwering Oriëntatie raam Hellingshoek raam ZTA • Gebruik gemaakt van een

8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.4 8.8.2

Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10 graden Max. +/- 10 graden 2 0,1 W/m K geen

J/N J/N J/N J/N J/N J/N

Opp. daglicht opening serre beschaduwingsfractie U-waarde deur • Gebruik gemaakt van een

8.7.4 8.8.4 8.8.5 8.8.2

Max. +/- 10% Geen 2 Max. +/- 0,1 W/m K geen

J/N J/N J/N J/N

Thermische schil

Zie Ingevoerd in EPC- Toegestane afwijking Geconstateerd na par. berekening opname 8.8.1 Geen

Begrenzing transparante en niettransparante constructies Rc-waarde niet transparante constructies • Gebruik gemaakt van een

2

Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N

verklaring

verklaring

verklaring

verklaring *Inclusief bepaling perimeter bij vloeren

Aansluiting isolatiemateriaal

57



KLIMAATSYSTEEM Systeem - transport medium Verwarming Type verwarming Type warmteopwekker • Gebruik gemaakt van een

Zie par. 8.9.1

Ingevoerd in EPCberekening

Toegestane afwijking Geen

Geconstateerd na opname


Zie Ingevoerd in EPCpar. berekening 8.9.1.1 8.9.1.1 8.8.2

Toegestane afwijking Geen Geen geen


Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N J/N J/N

verklaring

Ontwerpaanvoertemperatuur Indien meerdere opwekkers e • 2 opwekker • Vermogen opwekker 1 • Vermogen opwekker 2 • Vermogen pompen • Gebruik gemaakt van een

8.9.1.1

Geen

J/N

8.9.1.1 8.9.1.1 8.9.1.1 8.9.1.1 8.8.2

Geen +/- 10% +/- 10% +/- 10% geen

J/N J/N J/N J/N J/N

Regeling pomp Distributiesysteem Extra circulatiepomp Type afgiftesysteem Preferent/niet preferent

8.9.1.1 8.9.1.1 8.9.1.1 8.9.1.1 8.9.1.1

Geen Geen Geen Geen Geen

J/N J/N J/N J/N J/N

verklaring

58


Koeling Type koude-opwekker • Gebruik gemaakt van een

Zie Ingevoerd in EPCpar. berekening 8.9.1.2 8.8.2

Toegestane afwijking Geen geen


Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N J/N

Indien meerdere opwekkers e • 2 opwekker • Vermogen opwekker 1 • Vermogen opwekker 2 • Vermogen pompen • Regeling pomp • Gebruik gemaakt van een

8.9.1.2 8.9.1.2 8.9.1.2 8.9.1.2 8.9.1.2 8.9.1.2 8.8.2

Geen +/- 10% +/- 10% +/- 10% Geen geen

J/N J/N J/N J/N J/N J/N

Afgiftesysteem Vrije koeling Preferent/niet preferent

8.9.1.2 8.9.1.2 8.9.1.2

Geen Geen Geen

J/N J/N J/N

Ventilatie/infiltratie Ventilatiesysteem Regeling ventilatiesysteem Warmteterugwinning • Gebruik gemaakt van een

Zie Ingevoerd in EPCpar. berekening 8.9.1.3 8.9.1.3 8.9.1.3 8.8.2

Toegestane afwijking Geen Geen Geen geen

Serre Ventilatievoorziening in de gevel

8.7.4 8.9.1.3

Geen Geen

Bevochtiging

Zie Ingevoerd in EPCpar. berekening 8.9.1.4 8.9.1.4

Toegestane afwijking Max. +/- 10% Geen

verklaring

verklaring



verklaring

Gebruiksoppervlakte (bevochtigd) Type bevochtiging

J/N J/N

59


Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N J/N

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Tapwater

Zie Ingevoerd in EPCpar. berekening 8.9.2

Toegestane afwijking Max. +/- 10%

8.9.2 8.9.2

Geen Geen

J/N J/N

8.9.2 8.9.2 8.8.2

Geen Geen geen

J/N J/N J/N

8.9.2

Geen

J/N

8.9.2 8.9.2 8.9.2

Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10 graden Geen Geen

J/N J/N J/N

J/N J/N J/N

8.9.2 8.9.2

Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10 graden Max. +/- 10% Max. +/- 10%

8.9.2

Max. +/- 10%

J/N

8.9.2 n.v.t. 8.8.2

Max. +/- 10% Geen geen

J/N J/N J/N

PVT Collectoroppervlak Oriëntatie hellingshoek

8.9.3 8.9.2 8.9.2

J/N J/N J/N

beschaduwing • Gebruik gemaakt van een

8.9.2 8.8.2

Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10 graden Geen geen

leidinglengte Circulatiesysteem circulatiesysteem Afleverset aanwezig? DoucheWTW Rendement Douche WTW Wijze van aansluiting DWTW • Gebruik gemaakt van een



verklaring

Zonneboilers Type systeem 2 Collectoren tot 10 m Collectoroppervlak Oriëntatie hellingshoek zonneboiler heeft zonnekeur? type zonneboiler 2 Collectoren vanaf 10 m Collectoroppervlak Oriëntatie hellingshoek Volume van het opslagvat (Vsto) totale volume opslagvat voor naverwarming oppervlakte opslagvat zonder isolatiemat. dikte isolatiemateriaal opslagvat collector voorzien van zonnekeur? • Gebruik gemaakt van een

8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2 8.9.2

J/N J/N

J/N J/N

verklaring

60

J/N J/N

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. verklaring Tapwatertoestel type systeem type toestel • Gebruik gemaakt van een

8.9.2 8.9.2 8.8.2

Geen Geen geen

J/N J/N J/N

verklaring

Productie van elektriciteit op het eigenperceel Oppervlakte PV Oriëntatie Hellingshoek

Zie par. 8.9.3 8.9.3 8.9.3

Belemmering type PV • Gebruik gemaakt van een

8.9.3 8.9.3 8.8.2

Verlichting

Zie par. 8.9.4 8.9.4 8.9.4 8.8.2


Toegestane afwijking Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10 graden Geen Geen geen


Toegestane afwijking Max. +/- 10% Geen Max. +/- 10% geen


Werkelijke Voldoet? Opmerkingen afwijking J/N J/N J/N J/N J/N J/N

verklaring

Oppervlakte van de verlichtingszone Type lichtregeling 2 Geïnstalleerd vermogen per m • Gebruik gemaakt van een



verklaring

Opmerking: Bij de controle van de installaties dient tevens nagegaan te worden of eventuele opgegeven producten uit de gelijkwaardigheidsverklaring(en) en of kwaliteitsverklaring(en) ook daadwerkelijk aanwezig zijn en naar behoren kunnen functioneren.

61

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Bijlage X3 Checklist bewijslast bouwproces Voor het afgeven van het Energielabel bij nieuwbouw gebouwen en of energiezuinige gebouwen dient er bewijs materiaal te worden verzameld. In deze bijlage wordt een overzicht gegeven van het bewijsmateriaal dat moet worden verzameld tijdens het bouwproces omdat dit na oplevering van het gebouw niet meer waar te nemen is. Het bewijsmateriaal dat verzameld wordt tijdens het bouwproces dient te worden opgenomen in een projectdossier en dient te worden overgedragen aan het bedrijf dat het Energielabel van het gebouw opstelt. Naast het hiergenoemde bewijsmateriaal kunnen ook rekeningen, getekende opdrachtbrieven als bewijsmateriaal gebruikt worden. In deze bijlage wordt alleen het bewijsmateriaal behandeld dat tijdens het bouwproces dient te worden verzameld. Indien er geen bewijsmateriaal van een bepaald aspect aanwezig is wordt uitgegaan van de forfaitaire waarden van dat aspect. Indien het bouwproject betreft waarin meerdere woningen worden gebouwd dient per type woning het onderstaande bewijsmateriaal te worden verzameld. De foto’s die getoond worden zijn van woningen voor utiliteitsgebouwen gelden echter de dezelfde eisen.

62

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Overzicht van het te verzamelen bewijsmateriaal Onderdeel woning

Te bewijzen aspecten

van

Te verzamelen bewijs

Eisen bewijsmateriaal

Zie voorbeeld

Thermische schil

Dikte isolatiemateriaal

Minimaal: • Één gevel 1 • Één dak • Één begane grondvloer

• Foto’s waarop duidelijk te zien is wat de dikte is van het isolatiemateriaal is, in afwijking kan ook worden volstaan met een rekening waarop is aangeven dat bij de betreffende woning(en) bepaalde isolatiedikte is toegepast. De rekening dient dan aan te geven om welk gebouw(en) het gaat. • Indien er verschillende isolatiedikten worden toegepast en/of verschillende materialen dient dit per dikte en type te worden aangetoond. • Indien er isolatiemateriaal gebruikt is dat is voorzien van een KOMOattest/certificaat dient dit KOMOattest-certificaat ook bijgevoegd te worden. • Foto's van het merk en type isolatiemateriaal ter plekke gemaakt van de bouwkundige constructie, in afwijking kan ook worden volstaan met rekening waarop is aangeven dat bij de betreffende woning(en) een bepaald type isolatie-materiaal met een bepaalde dikte is toegepast. De rekening dient dan aan te geven om welk gebouw(en) het gaat. • Indien er isolatiemateriaal gebruikt is dat is voorzien van een KOMO-attest dient dit KOMO-attest ook bijgevoegd te worden.

• Overzichtsfoto waarop de totale gevel en dak is te zien, vervolgens dient te worden ingezoomd zodat de hiernaast gegeven aspecten gecontroleerd kunnen worden. • De dikte van isolatiemateriaal kan worden vastgelegd door een duimstok op de foto mee te fotograferen. Op de foto moet duidelijk zijn dat de duimstok aanligt tegen de binnenwand en dat de duimstok loodrecht op de dikte van het isolatiemateriaal staat.

X1

• Overzichtsfoto waarop de totale gevel en dak is te zien, vervolgens dient te worden ingezoomd zodat de hiernaast gegeven aspecten gecontroleerd kunnen worden. • Op foto’s moet te zien zijn welk merk en type materiaal is gebruikt.

X1

Type isolatiemateriaal

1

Indien het dak bestaat uit een prefab deel en een niet prefab-deel dient van beide delen bewijs te worden verzameld.

63


Onderdeel woning Thermische schil

Te bewijzen aspecten Plaatsing isolatiemateriaal

van



Minimaal: • Één gevel 1 • Één dak • Één begane grondvloer

• Foto's waarop duidelijk te zien is dat de isolatie goed op elkaar aansluit . .

64

• Overzichtsfoto waarop de totale gevel en dak is te zien, vervolgens dient te worden ingezoomd zodat het hiernaast gegeven aspect gecontroleerd kunnen worden. • Om aan te tonen dat de isolatie goed op elkaar aansluit dienen er foto’s (gevel) te zijn van de aansluiting van het isolatiemateriaal op: • het kozijn van raam en/of deur • dak • begane grond vloer • aansluiting van het isolatiemateriaal op elkaar, op minimaal 4 verschillende plekken van de gevel

Zie voorbeeld X1

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Onderdeel woning Installaties

Te bewijzen aspecten Isolatie leidingen en verdelers

Douchewater WTW

van



ruimteverwar ming

Foto's van leidingen en verdelers die na oplevering weggewerkt zijn. Maak op één bouwlaag de volgende foto (’s): • waarmee aangetoond kan worden leidingen en verdelers zijn geïsoleerd . • waarop te zien welk merk en type isolatiemateriaal is toegepast. • waarop te zien is wat de isolatiedikte is. • In afwijking van foto (‘s) van dikte en merk en type isolatiemateriaal kan ook worden volstaan met een rekening waarop is aangeven dat bij het betreffende gebouw(en) merk en type isolatie met bepaalde isolatiedikte is toegepast. De rekening dient dan aan te geven om welk gebouw(en) het gaat. • Foto (‘s) waarmee aangetoond wordt dat douchewater WTW aanwezig. • Foto(’s) waarmee aangetoond wordt welk merk en type is toegepast. In afwijking van foto (‘s) van merk en type kan ook worden volstaan met rekening waarop duidelijk vermeld is dat merk en type douchewater WTW in het betreffende gebouw (en) is toegepast. • Aansluitwijze van douchewater WTW op de installatie indien dit na oplevering is weggewerkt. • Indien gebruik is gemaakt van een kwaliteits- of gelijkwaardigheidsverklaring dient deze verklaring ook bijgevoegd te worden.

• Maak eerst een overzichtsfoto van de leidingen op de betreffende bouwlaag met deel van de voor- of achtergevel en zoom vervolgens in op de leidingen en verdelers. • Indien dikte isolatie niet vermeld is op isolatiemateriaal dan de dikte van isolatiemateriaal vastleggen door een duimstok op de foto mee te fotograferen. Op de foto moet duidelijk zijn dat de duimstok aanligt tegen de leiding en dat de duimstok loodrecht op de leiding staat.

tapwater

65

Zie voorbeeld

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. Om aan te geven dat de foto’s bij het betreffende gebouw horen dienen er overzichtsfoto’s gemaakt te worden waaruit duidelijk blijkt dat het om het betreffende gebouw gaat. Optioneel is: op de foto’s de GPS-coördinaten en datum en tijdsaanduiding af te drukken. Randvoorwaarden en eisen Infrarood foto’s Randvoorwaarden o o o • Buitenluchttemperatuur mag maximaal 10 C zijn, binnenluchttemperatuur moet ≥ 20 C. Dus een temperatuurverschil van minimaal 10 C over de constructies. Aangeven in de rapportage wat de betreffende temperaturen waren. • Nagenoeg windstil weer, aangegeven wat de windsnelheid was en op welke gevel de wind stond. • Het dient bewolkt tot half bewolkt weer te zijn. Aangeven wat voor weer het was. • De zon mag nog niet op de constructies hebben geschenen, dus bij voorkeur foto maken voor zonsopgang. Dag en tijdstip aangeven waarop de foto is gemaakt. • Er dient een IR-foto gemaakt te worden van de totale thermische schil die grenst aan de buitenlucht. Eisen • Degene die de IR-foto maakt dient minimaal in het bezit te zijn van een zogenaamd ‘Level 1 certificaat’ Het betreft hier een onafhankelijke persoonscertificering volgens een gilde systeem.

66

Aangewezen in de BRL 9500-06 door het CCvD van KBI op …….. X1 Thermische schil Hieronder worden een aantal foto’s getoond van isolatie. De benodigde foto’s worden gemaakt tijdens bouwproces dit kan worden uitgevoerd door de aannemer, de EPN-adviseur of door derden. De hier getoonde voorbeelden zijn niet uitputtend, maar geven wel aan waar bij de beoordeling van het bewijsmateriaal op gelet dient te worden. De voorbeelden zijn zowel bedoeld voor de degene die de foto’s maakt als voor de EPN--adviseur. De foto’s die getoond worden zijn van woningen voor utiliteitsgebouwen gelden echter de dezelfde eisen.

67


Afb. 2 Overzichtsfoto: Herkenbaarheid

Afb. 4 Isolatiemateriaal sluit goed aan op het kozijn

Afb. 3 Overzichtsfoto aanbrengen isolatie

Afb. 5 Isolatiemateriaal sluit goed op elkaar aan

68

Afb. 6 Goede hoekaansluiting bij isolatiemateriaal


Afb. 7 Meten isolatiedikte

Afb. 8 Vastleggen merk en type isolatiemateriaal

69


Checklist Foto’s thermische schil Gevel O

Opmerking

Overzichtsfoto O Type en merk isolatie O Dikte isolatie O Aansluiting op kozijn O Aansluiting op vloer O Aansluiting dak O Aansluiting isolatie op elkaar (4x)

Vloer O O

Dikte isolatie Type en merk isolatie

Dak O

Overzichtsfoto O Type en merk isolatie O Dikte isolatie O Aansluiting op kozijn O Aansluiting op vloer O Aansluiting dak O Aansluiting isolatie op elkaar (4x)

Foto’s installaties Ruimteverwarming leidingen en/of verdelers O

Opmerking

Overzichtsfoto O Type en merk isolatie O Dikte isolatie O Isolatie leidingen/verdelers

Douche water WTW O Type en merk O Aansluitwijze

70

HOOFDSTUK 8 OPNAMEPROTOCOL ENERGIELABEL UTILITEITSGEBOUWEN DETAILMETHODIEK VOOR NIEUWBOUW- EN OVERIGE ENERGIEZUINIGE UTILITEITSGEBOUWEN

Recommend Documents