HOOFDREDACTIONEEL BIJ NUMMER 13

ETC. # 13JAARGANG - NAJAAR 2012

Perheeft januarials 2013 zullenTheater we veel van meerdeopereren als denktank, samen als metthema: Theater va en thema: Toekomst. en heeft dramaturgen makers uitonder zoveelgasthoofdredactie mogelijk verschillende windstreken, Lucifer # 8 /en 2009 stond vanLucifer Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder waarbij de artikelen uitvloeisels en/of voortzettingen zullen zijn van deze heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: HOOFDREDACTIONEEL BIJ NUMMER 13 discussies. Waarom? Omdat er een duidelijke behoefte is aan een gedeeld theater theater Bo Tarenskeen gesprek #tussen dramaturgen, regisseurs, liefhebbers THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer 10 / toneelspelers, 2010, het jubileumnummer, stond onder Lucifer #en 10critici / 2010, het jubile dat voortgaat en verbindt! Ieder van ons, valt te vaak te horen, zit te veel - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie in zijngroener eigen atelier metinspirerende zijn eigen gedachten over wat voor een plek hetis’: over inspirere Beste lezer, geachte collega, gras is’: over buitenlandse theaterpraktijken. gras groener theater zou moeten zijn, zijn eigen onuitgesproken ideeën over wat een/ 2011, onder gas De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift bereikt worden op hetvan RobLucifer Lucifer # 12Lucifer / 2011,kan onder gasthoofdredactie Riemen, # 12 goede toneelspeler is en welke dramaturgie deze tijdheeft nodig heeft. Weenloven De menselijke geest is op bepaalde fundamentele aspecten van het bestaan mailadres: mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, als thema: oprichter directeur van het of bekritiseren elkaar, maar zijn niet met elkaar in gesprek over onze meest wat vertellen totaal niet ingesteld. Bijvoorbeeld op het feit dat [email protected] dingen ophouden, ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste [email protected] voor hunwerken; dood?’ fundamentele aannames, noch over wat goede scenografie is, wie momenteel dat mensen op een gegeven moment verdwijnen, dat bepaalde zaken eindig de beste theaterpedagoog is, welkeen 100vormgegeven toneelteksten je voor je PISTE 24e gelezen zijn.website Net zomin dat het Schrift in staatLucifer is vat teiskrijgen op hetDe tegendeel, De vanals Theater ontworpen en vormgegeven website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen OP DE PISTE OP DE moet hebben of welke beeldend kunstenaar en welke filosoof momenteel namelijk de oneindigheid. Het gegeven van het Universum als grenzeloos door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucif verreweg de podiumkunsten. Wij maken, bespreken geheel? Dat is evenzeer steedseniets waar wij met gedachten Alle opmerkingen overnog inhoud vormgeving vanonze de Alle site graag niet via opmerkingen over inhoudhet en belangrijkst vormgevingzijn vanvoor de site graag via en ontwikkelen onze kunst vanuit allerindividueelste persoonlijkheid op de bij kunnen. Je mailadres. komt dan onherroepelijk bij de mystiek uit.bovenstaand “De dood is geen bovenstaand mailadres. De redactie van Theater SchriftdeLucifer plaatst De redactie van Theater Schrif allerindividueelste manier in onze allerindividueelste woorden. gebeurtenis in het leven. De dood beleeft men niet.” schreef de logicus theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze op de Wittgenstein in de loopgraven van de Eerste Dit is hoeSCHRIFT ik THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Wereldoorlog.THEATER LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame gedachten ofwel op eenzame hoogte of ju Dat moet ook, sterker, dat delen. is waarschijnlijk de enige manier waarop het kan: dat lees: eindigheid en oneindigheid – we kunnen er in cognitief opzicht over de wereld met ons Correspondenten berichten demet ons delen. over devanuit wereld want ook aldenkruimte zijn de begrippen ‘originaliteit’ en ‘authenticiteit’ tot vervelens helemaal niets mee. LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTEopenbare over de wereld, zichzelf en hetopenbare theater. U bent denkruimte over de toevurige ontmaskerd alsbrandende filosofische vergissingen van de Romantiek het uitgenodigd zich hie - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete analyses, - vlammende kritieken, hete van harte essays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. van en harte menselijk individu alstheater niets meer U kijkt nu naar ons nummer, over het enige van 2012, het jaar van de en ander schotschriften en nieuwste ander denkwerk theater nu - schotschriften denkwerk over nu -dan een variatie op toch echt wel keihard hetzelfde thema, dan nóg blijft die allerindividueelste persoonlijkheid kunstzinnige bezuinigingen. Nummer dertien, binnen de Tarot het getal van Praktisch Praktisch het enige wat het werk uniek en onvergelijkbaar maakt. Die overtuiging wordt,Lucifer kan gra de Dood. Toepasselijk, in het licht van alles wat nu en volgend jaar stopt, Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en geprint. Theater Schrift heb ik de indruk, gedeeld door zowel de meest egotistische regisseur hetnummer integr zult u misschien denken. Maar het gaat bijruimte dit mysterieuze spel nooit om worden geplaatst. De Denkpiste biedt voor hartstochtelijke worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via OokAcrobat kunt uals een meest collectivistische toneelspelerscollectief. de letterlijke interpretatie. Zo staat de en dood hier niet voorargumentatie, het einde, maar argumentatie, langzame gedachten tijdloze inzichten, over elk langzame gedachten en tijdloze inzichten, elk Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden voor de wedergeboorte: de vernietiging als voorwaarde voor vernieuwing. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tege Maar denken en uitgenodigd verbetering van Waareen het (voorstel) getal twaalf, getal van de heeft, Gehangene, op uitgenodigd stagnatie, de dit tot Wie tothet een bijdrage is vanwijst harte Wie een (voorstel) eenwerkelijke bijdrage groei heeft,in isjevan harte dit de kwaliteit van je werk bereik je door weerstand, uitwisseling, conflict en generositeit omkering te en maken de absolute kortsluiting van al onze zintuigen,kenbaar staat dete dertien kenbaar via [email protected]. maken viaContact [email protected]. Contact in het contact. Zelfreflectie in dat gebundeld. jeworden jezelf ziet door het met voor keer de doorgang, voor gestopt Een – wegebundeld. kunnen Een per jaarkortom worden debeweging. artikelen We uitzijn de Denkpiste keer perdoor. jaar worden de artikelen uit kan dehoudt Denkpiste Alle correspondentie verzonden naar Allecontrast correspondentie kan verzo anderen. Laat dat ons doel zijn, juist in deze tijd, niet om symbiotisch Zoiets. [email protected]. [email protected] samen te klitten maar om onze verschillen uit te spreken. Laat ons de taal THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER waarin wij ons- uitdrukken en onszelf begrijpen expliciet maken. Laten we is binnen Lucifer in over elk geval gekozen voren: -Erinternettijdschrift theater - voor een vlucht naar - internettijdschrift over theater Feiten Feiten onze aannames van de achtergrond naar de voorgrond halen en aan elkaar met ingang van dit dertiende nummer zijn er maar liefst drie nieuwe Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer 1 2 is een blootstellen. redactieleden en twee nieuwe vormgevers aangetrokken en is er voor het Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc eerst sprakestaan van een vaste hoofdredacteur die en mettoneelteksten. de redactie en uElk zal In Lucifer kritieken, beschouwingen In Lucifer staan kritieken, enkeer toneelteksten. Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p Voor nu wens ik u veel plezier met ons nieuwste nummer, dat is geschreven streven verschijnt naar continuïteit in de artikelen. In het jaar van de kunstzinnige najaar een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt eentethemanummer, onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift downloaden op www.theate en samengesteld vanuit zowel onze hoop als onze hopeloosheid. Begin vooral bezuinigingen zetten wij ons nóg actiever in als digitale ruimte voor een gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea met het eerste artikel van redactielid Floris Solleveld over stagnatie in de doorlopend gesprek. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku hedendaagse performance-art, om u vervolgens te laten inspireren door het Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden. kan een printversie te


stuk van Loek Zonneveld over de krankzinnige nieuwe productie van Ariane Mnouchkine, de beschouwing van Roos Euwe over de subversieve kracht van optimisme, een crisis-relativerende tekst van Tobias Kokkelmans, een filosofische reddingsboei van Jaïr Stranders, een psychoanalytisch betoog van Willem Jan SCHRIFT Otten, een ontregelende performance van Joachim Robbrecht en THEATER LUCIFER te veel om hier op te noemen. Lees! - contactgegevens en informatie Download hiervan hetTheater hele nummer # 13 De redactie Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Beeldmerk en lay-out: Jochum Veenstra en Roos Visser mailadres: [email protected]

De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via bovenstaand mailadres. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: LUCIFERS DENKPISTE - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het BERICHT VAN HET BESTUUR theater Berthe Spoelstra en Cecile Brommer Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Na zeven jaar is’: actieve voor Theater Schrift Lucifer hebben gras groener overinzet inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. medeoprichters Bertheonder Spoelstra en Cecile Brommer het stokje over Lucifer # 12 / 2011, gasthoofdredactie vanbesloten Rob Riemen, te dragen aan een nieuwe generatie denkers en schrijvers. Bo Tarenskeen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: regisseur,werken; toneelschrijver, acteur en mede-initiatiefnemer/organisator ‘Laatste wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ van Theater Na de Dam is per november 2012 hoofdredacteur. De nieuwe redactie bestaat uit Roos Euwe, dramaturg bij Toneelhuis en redacteur OP DE PISTE hard//hoofd, Kokkelmans, bij Wunderbaum, Floris - Een telkens Tobias wisselende Luciferdramaturg correspondent Solleveld, filosoof, zelfbenoemd “recensent interdisciplinair” en redacteur hard//hoofd, en de twee vormgevers Jochum Veenstra, student filosofie De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst en theatermaker bij Theatertroep en Roos Visser, deeigen Rietveld theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij student kunnenaan naar keuze Academie en eveneens theatermaker bij Theatertroep. Loos, ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensenAnne hun de gedachten masterstudent & Gender and Ethnicity, beheert hetde over de wereldKunstwetenschappen met ons delen. Correspondenten berichten vanuit secretariaat. openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

3 1


ookheeft een zekere verlegenheid mee: het is maarenkunst. er Theater v heeftHoewel als thema: en als thema: Theatermet van zich de Toekomst. weinig mensen rijk stond worden van hedendaagse dans, geldt daarGroot dezelfde # 8 /en 2009 stond onder Lucifer # 8 / 2009 onder gasthoofdredactie vanLucifer Ger paradox als in de beeldende kunst. Alles mag. Wat nu? als thema: heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; HOGERE HOPELOOSHEID theater theater Floris Solleveld Humor, ritueel en transgressie THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubile Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder “Kunst ist das Versprechen des Glücks, das gebrochen wird”, schreef contactgegevens en informatie - contactgegevens en informatie gasthoofdredactie gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi In 2009 wijdde het tijdschrift e-flux twee nummers aan de vraag: Adorno ooit. Maar in de hedendaagse dans wordt niet eens meer gras groener is’: over inspirere gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. “What is contemporary art?” Het antwoord, één woord iets beloofd. hopeloosheid vindt op een zijn # 12 / 2011, onder gas De samengevat: redactie van Theater Schrift kan bereikt worden opandere hetvanmanier De redactie van Theater Schrift Lucifer kaninbereikt worden op het Lucifer # 12Lucifer /De2011, onder gasthoofdredactie RobLucifer Riemen, hopeloosheid. Boris Groys verbeeldde het met een animatie-loopje uiting: door ongemakkelijk door heeft rituele volharding, mailadres: van mailadres: oprichter en directeur van het oprichter eneen directeur van het soort Nexushumor, Instituut, als thema: Francis Alÿs, Song for Lupita: een vrouw die eindeloos water overschenkt door het opzoeken van extremen. Een voorbeeld van alledrie is de [email protected] [email protected] werken; ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hun dood?’ wat vertellen van het ene glas in het andere. “Contemporary” zoals het in e-flux voorstelling 3 Ways to master a kiss or a twentyfive minutes kiss gebruikt wordt een verzamelterm voor iswat na “modern” komt, van Theater at your neckLucifer van Aitana Cordero, vorig jaar bij Something Zes De Schrift is ontworpen en vormgegeven De website vanisTheater Schrift Lucifer ontworpen en website vormgegeven OP Raw. DE PISTE OP DE PISTE voor kunst die niet meer gelooft in vooruitgang, sublieme ervaring, performers wisselen 25 minuten lang tongzoenen uit, in toenemend door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent door Cecile Brommer. - Een telkens wisselende Lucif esthetische opvoeding, avantgardisme in Alle het gecompliceerde en acrobatische met opmerkingen over inhoud en vormgeving van deposities, site graag viatoevoeging van de nodige Alle opmerkingen over abstractie inhoud enen vormgeving van de sitealgemeen. graag via Wat er dan overblijft, volgens Groys? “A pure and repetitive ritual mailadres. hoeveelheid etenswaren tandpasta. Het is totaal absurd, hilarisch enTheater Schrif bovenstaand bovenstaand mailadres. De redactie van De redactie van Theateren Schrift Lucifer plaatst of wasting time—a secular ritual beyond any claim of magical power, weerzinwekkend – en vooral de combinatie daarvan. op de theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze beyond any religious tradition or cultural bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: convention.” THEATER SCHRIFT LUCIFER ofwel op eenzame hoogte of j ofwel op eenzame gedachten Die drie dingen -met humor, transgressie – zijn wel dede meest inde het over wereld met ons delen. over de wereld ons ritueel delen. en Correspondenten berichten vanuit Song for Lupita had een hedendaagse dansvoorstelling kunnen zijn. Wie oog springende kenmerken van het contemporary in de hedendaagse dans. LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte over de wereld, zichzelf en hetopenbare LUCIFERS DENKPISTE over de theater. denkruimte U bent Raw, Dansmakers Amsterdam of voorstellingen Terugkerende thema’s daarbij zijn menselijke lichamelijkheid - vlammende vurige brandende kritieken, hete relaties, -Springdance, vlammendeSomething analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete analyses, van harte uitgenodigd zich hie van harte essays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. van de SNDO bezoekt, herkent de mentaliteit: hetnu volharden in en seksualiteit – niettheater verwonderlijk en ander denkwerk over nu - voor een kunstvorm die nogal schotschriften en ander denkwerk over theater - schotschriften hopeloosheid, met alle beschikbare middelen. “Ritmisch bewegen op lichamelijk en niet erg verbaal is. Vrolijk is het bijbehorende mensbeeld Praktisch Praktisch muziek” is daarbij niet meer dan één van de mogelijke grepen uit het niet. Als menselijke relaties verbeeld worden, gaat dat meestal gepaardLucifer kan gra Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Theater Schrift Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en geprint. repertoire. Dans zonder dans is in de hedendaagse dans eerder regel dan met sadisme, miscommunicatie en langs elkaar heen bewegen; het worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Ook kunt u een nummer integr kunt u een nummer en/of per artikel via Acrobat uitzondering. Vandaar ook dat Springdance en Something Raw zich niet lichaam wordt verwrongen, als een rekwisiet behandeld en op de meest argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame downloaden Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien omschrijven als dansfestival, maar als festival for contemporary dance onflatteuze wijze tentoongesteld; hysterische drag queens, illusieloze denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tege and performance: nietismeer worden opgevat alsdit tot stripteases en lachwekkende worden Wieuitgenodigd een (voorstel) een bijdrage heeft, is van neukbewegingen harte uitgenodigd dit in je gezicht Wie een (voorstel)wat tothier eengebeurt bijdragemoet heeft, van harte dans maar als gebeurtenis, als een subgenre van conceptuele kunst. gesmeten. Het is vooral die lichamelijkheid waardoor de hedendaagse kenbaar te maken viaContact [email protected]. kenbaar te maken via [email protected]. Contact danscorrespondentie toch dans blijft, conceptueel ook. naar Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen uit hoe de Denkpiste Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Alle correspondentie kan verzo Alle kan verzondengebundeld. worden Het probleem, stelt Camiel van Winkel onverholen in zijn recente [email protected] [email protected]. proefschrift Contemporary art and the paradoxes of conceptualism, is Opmerkelijk genoeg is er, in elk geval in Nederland, nauwelijks klassieke THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER niemand echt vanover conceptuele pioniers uit de dans.theater Er is het- Nationale Ballet en verder zijn er in de gesubsidieerde - internettijdschrift over -dat internettijdschrift theater -kunst houdt. Waar de Feiten Feiten jaren ‘60/’70 nog waardering en bewondering ten deel valt, worden de sector twee smaken: modern en hedendaags. Het onderscheid tussen Theater Schriftdie Lucifer Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. 4 1 is een kunstenaars die nu de biënnales en kunstbeurzen domineren met enige twee is tamelijk fluïde: ook in de dans die niet contemporary is staan Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, bes In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. argwaan als handige jongens of zelfs oplichters. InElk feite is kritieken, de ontwikkelingen nieten stil. Integendeel, er wordt overvloedig gebruik In Lucifer staan toneelteksten. In Luciferbekeken, staan kritieken, beschouwingen en als toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer p Luciferbeschouwingen verschijnt twee keer per jaar en Elk is gratis te bezoeken en dat dezelfde toestand als bij Groys, maar dan als probleem; het is niet eengemaakt van audiovisuele onder middelen, elektronica, theatrale effecten najaar verschijnt een live andere najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere downloaden op www.theate tethemanummer, downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift zozeer de paradox van het conceptualisme maar van “contemporary art” die eerder met scenografie dan met dans te maken hebben, en ook van gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. in een aantal thea ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TINprint en de in het algemeen. Het uitgangspunt anything goes heeft de mogelijkheden ironie en het shockeffect. Zelfs het ronduit klassiek moderne NDT maakt bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku en reikwijdte van de hedendaagse kunst immens vergroot, maar brengt wel eens een grap. Maar het overschrijden van de grenzen van de dans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans redactie kan een printversie te redactie een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.


heeft toch een ander karakter bij, pak ‘m beet, Emio Greco|PC, Anouk van Dijk DC of Leine & Roebana dan bij SNDO en PARTS. Het is nog steeds dans als ritmische beweging op muziek die centraal staat, gecombineerd met andere kunstvormen. De moderne dans is interdisciplinair, waar de hedendaagse dans transdisciplinair wil zijn, de discipline voorbij. THEATER SCHRIFT LUCIFER - contactgegevens en informatie Matheid, seks en camp En lukt dat? De dansLucifer wordt toch gemaakt De redactie vanhedendaagse Theater Schrift kan hoofdzakelijk bereikt worden op het door dansers voor een danspubliek. Recent was op Springdance een mailadres: choreografie van conceptueel beeldend kunstenaar Martin Creed, Work [email protected] No 1020 Ballet te zien. De titel alleen geeft al aan: dit is gewoon een van mijnwebsite werken,van deze keer dan in dansvorm. dan blijkt de dans in De Theater Schrift Lucifer isMaar ontworpen en dat vormgegeven Work No 1020 Ballet een puur decoratieve rol speelt, als onderdeel van door Cecile Brommer. de grote Martin Creed show. Waarom dan nog dansen? Daar stuit je op Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via de grenzen van transdisciplinariteit. Ook voorbij de disciplinaire grenzen bovenstaand mailadres. blijft er een subtiele je ne sais quoi van dansers die als danser denken, in tegenstelling tot LUCIFER beeldendbestaat kunstenaars THEATER SCHRIFT uit: die in beelden denken. Nu is dat niet het grootste probleem. Transdisciplinariteit is geen LUCIFERS DENKPISTE heilige verplichting. Erger is, dat door het verlaten kritieken, van de retoriek - vlammende analyses, vurige essays, brandende hete van de avant-garde ook de zelflegitimatie van de hedendaagse dans schotschriften en ander denkwerk over theater nu wankel geworden is. De pretentie dat dit “de dans van morgen” is, kan onmogelijk waargemaakt Die toekomst ligt eerder in het verder Op elk gewenst moment worden. kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage doordringen van nieuwe media en technologie, hoeveel loos spektakel worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke daar ook mee gepaard gaat. De hedendaagse dansinzichten, grijpt eerder terug argumentatie, langzame gedachten en tijdloze over elk op het verleden, de erfenis van Yvonne Rainer, Marina Abramovic, Koert denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Stuyf en Pina Bausch. Er is geen trickle down-effect. Hoogstens een Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit moving up-effect, jonge choreografen van PARTS en SNDO vijf kenbaar te makendoordat via [email protected]. jaar keer later per in dejaar grote zaal staan. De onderliggende houdinggebundeld. is niet alleen Een worden de artikelen uit de Denkpiste verlegenheid, maar ook valse bescheidenheid. De maker is zogenaamd geen virtuoos meer,LUCIFER maar hij pretendeert wel op virtuoze wijze van niets THEATER SCHRIFT maken. Dat is blasé. -iets internettijdschrift over theater Ironie, ritueel enLucifer transgressie nietinternettijdschrift altijd even grappig, betoverend Theater Schrift is eenzijn gratis over theater. en confronterend. Veel van de humor in de hedendaagse dans is gewoon In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk ongein met camp en low culture, poep, pies en piemels. Rituelen zijn najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere ook wel eens geestdodend repetitief. En wat de transgressie betreft: gasthoofdredacteur. na het zoveelste bombardement van tieten en genitaliën, de zoveelste voorstelling over gender-identiteiten en de zoveelste over-the-top-act Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans geloof je het wel.

Nu heeft is het als recht van experimentele kunst om te mogen mislukken een groot en thema: Theater van de Toekomst. goed. Maar in2009 de hedendaagse zit de cultus van deGer onvolmaaktheid Lucifer #8/ stond onderkunst gasthoofdredactie van Groot en dusdanig ingebakken, dat er van briljant mislukken geen sprake meer heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het kan zijn. Het is hogere hopeloosheid: mislukken verplicht. Als er in theater de hedendaagse dans het ietsjubileumnummer, briljants gedaan wordt, dat juist door die Lucifer # 10 / 2010, stondisonder blasé houding los te laten, door er geen spelletje van gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft zelfrelativerende als thema ‘Waar ‘t pretenties vanis’: te over maken. Gelukkig isbuitenlandse de praktijk ook in dit opzicht gras groener inspirerende theaterpraktijken. weerbarstig zijn eronder makers die zich niet latenvan inperken door negatieve Lucifer # 12 en / 2011, gasthoofdredactie Rob Riemen, classificaties wat hedendaagse dansInstituut, allemaal heeft niet moet zijn. En oprichter en van directeur van het Nexus als thema: gelukkig zijn de grenzen tussen modern en hedendaags fluïde. Want ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ zonder een dosis conceptualisme zou de moderne dans ook wel saai worden. OP DE PISTE

- Een telkens wisselende Lucifer correspondent Hoop voorbij de hopeloosheid Er isredactie hoop. Vorige december organiseerde DasArts in het Amstelpark het De van Theater Schrift Lucifer plaatst performancefestival Slow Down. Het miezerde, vader was net een theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij mijn kunnen naar eigen keuze maand dood, ik had ruzie gemaakt met een goede vriendin, ik had een ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten katerde enwereld een kuthumeur, en ik wist nog niet dat de berichten dag erna mijn leven over met ons delen. Correspondenten vanuit de ingrijpend denkruimte zou veranderen. vrouw zat onder een vilten kap een rol openbare over Een de wereld, zichzelf en het theater. U bent papier vol uitgenodigd te schrijven. zich De tekst die voor haar uitgerold was verwasemde van harte hiervoor kandidaat te stellen. in de motregen, maar zij keek niet op en ging stug door met haar écriture automatique. In het Rietveldpaviljoen kraakte een meisje vier dagen lang Praktisch walnotenSchrift met haar blotekan handen. heb haar handpalmen niet Theater Lucifer gratisIkonline worden gelezennaderhand en geprint. gezien, die zouden toch flink beschramd en verblaard moeten zijn, maar Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat ook zij gaf geen krimp. het glazen huisuitprinten. lag een man pak stokstijf Reader downloaden en In indien gewenst Opinaanvraag kan op de een voetstuk, en boven hem hing, met haar gezicht naar hem toe, een redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. vrouw even onbeweeglijk aan touwen, een wolk van rood haar voor haar gezicht. In dezelfde ruimte voerden twee performers aan een weefgetouw Contact Penelope’s Act op; de kan titelverzonden spreekt voor zich. naar Alle correspondentie worden [email protected]. Ik kwam thuis en had nog steeds een kuthumeur. For art makes nothing happen. Maar in die volharding in het hopeloze, het vermogen om even Feiten de tijd stil te zetten en niks te laten gebeuren, schuilt verantwoording Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. genoeg. Wat in een theaterzaal strontvervelend zou zijn geweest, In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. was hier een beeld dat pijn deed om je van los te maken. Dit was Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en geen kijkkast, maar een gebeurtenis waar je doorheen kon lopen; een te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift galeriesetting, maar dan onmiskenbaar met een choreografische blik. Met ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de ook hier ritueel, transgressie (vier dagen lang!) en zelfs humor. Het was bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de totale, liefdevolle tijdverspilling, zonder een spoor van matheid, slechte redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. seks of camp.

5 1


De situatie is hopeloos, maar niet ernstig. Er gebeuren machtig interessante dingen in de moderne muziek, in de theatertechniek, in de verbreiding van audiovisuele middelen, waar de hedendaagse dans op kan inhaken. Zelfs in de beeldende kunst, die nog steeds lijdt aan een misplaatst superioriteitsgevoel THEATER SCHRIFT LUCIFER ten aanzien van andere kunstvormen, zijn aanknopingspunten. Er informatie is juist in de- toepassing van die middelen, en de - contactgegevens en vermenging van die verschillende vormen, een conceptuele blik nodig, die redactie kijkt naarvan hoeTheater dat allesSchrift kan worden in de verwezenlijking De Luciferaangewend kan bereikt worden op het van een artistiek idee, in plaats van gewoon het ene naast of door het mailadres: andere te zetten. Die benadering kan beeldend, muzikaal, theatraal [email protected] of lichamelijk zijn. Misschien lopen er zelfs een paar briljante geesten rondwebsite die in hun daadwerkelijk discipline en voorbij zijn. Wat De vanbenadering Theater Schrift Lucifer isde ontworpen vormgegeven de hedendaagsen van alle gezindten vooral moeten kwijtraken, is de door Cecile Brommer. zelfopgelegde beperking om vooral heel veel dingen niet te willen zijn. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via De paradox van “het is maar kunst” is daarmee nog niet opgelost. Alles bovenstaand mailadres. kan. Wat nu? Maar misschien is er hoop voorbij de hopeloosheid.

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit:

Dit artikel kwam tot stand binnen een masterclass kunstjournalistiek van het Domein voor Kunstkritiek, en verscheen eerder in hard//hoofd online tijdschrift LUCIFERS DENKPISTE voor kunst en journalistiek.

- vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu -

Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het theater Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

6 1


nietheeft anders steedsTheater opnieuw van de grote verhalen vertellen. de en alsdan thema: de Toekomst. en Ofwel heeft aan als thema: Theater va hand van# teksten vanstond wereldvermaarde tragedie- en komedieschrijvers. Lucifer 8 / 2009 onder gasthoofdredactie vanLucifer Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder Ofwel,als zoals hier, aan de hand vande histoires trouvées,van de heeft ‘toevallig’ gevonden heeft thema: Slechteriken; vele gezichten het kwaad in hetSlechteriken; als thema: KRANKZINNIGE HOOP VAN UTOPISCHE DWAZEN anekdotes die opstuiven in de dwarrelstorm van de geschiedenis. theater theater DE CONCRETE TONEELPOËZIE VAN THEATRE DU SOLEIL THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10 / 2010, het jubile Loek Zonneveld Théâtre du Soleil? Alweer een halve generatie is het geleden dat ze voor het‘t van Annemi - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar gasthoofdredactie laatst in Nederland waren, in het Holland Festival van 1992, met hun cyclus gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gras groener is’: over inspirere Griekse tragedies, Les Atrides, over de voorgeschiedenis en de nasleep Bijna vijftig jaar troep. Lucifer Permanente van ditredactie De redactie van bestaat TheaterdeSchrift kan motor bereikt worden op het De van Theater Schrift kan bereikt worden op hetvan Rob Lucifer # 12Lucifer / 2011, onder gasthoofdredactie Riemen, Lucifer # 12 /van 2011, onder gas de Trojaanse oorlog. Ze speelden toen teksten van Euripides en Ayschyos, gezelschap is al even lang regisseur Ariane Mnouchkine (1939). Hun meest mailadres: mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeftoprichter als thema: en directeur van het recente voorstelling gaat over utopie en teleurstelling in [email protected] de jaren vlak groots gemonteerd in hun in het RAI-complex nagebouwde Parijse theaterhuis. [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hun dood?’ wat vertellen werken; voor de Eerste Wereldoorlog. Ze was onlangs in de laatste fase van een Met het Piccolo Teatro di Milano van Giorgio Strehler (ontstaan in 1947) en wereldtoernee in Theater Wenen enSchrift Edinburgh. Eenisregistratie vanDe dewebsite voorstelling het DE Berliner Ensemble Bertolt Brecht en Helene WeigelOP (opgericht De website van Lucifer ontworpen en vormgegeven van Theater Schrift is van ontworpen en vormgegeven OP PISTELucifer DE PISTEin wordt op dit moment op hun Parijse thuisbasis gefilmd. Daarna bereidt het 1949) hoort het ‘Zonnetheater’ van Ariane Mnouchkine (bouwjaar 1964) tot door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucif Théâtre du Soleil zich voor op haar gouden jubileum in 2014. Bescheiden de oudste Europese toneelensembles die na de Tweede Wereldoorlog zijn Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud en vormgeving van de site graag via portret van eenmailadres. utopie. opgericht én van die nog altijd Schrift actief zijn. In hetplaatst geval van Théâtre du Soleilvan Theater Schrif bovenstaand bovenstaand mailadres. De redactie Theater Lucifer De redactie zelfs zeer actief, met om de paar jaar een nieuwe voorstelling die eerstkeuze theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen op de Het is een verhaal in een verhaal. Of liever: een film in een verhaal. Of op de eigen Parijse thuisbasis (een oude munitiefabriek in het Bois THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame gedachten ofwel opdes eenzame hoogte of ju nog liever: een verhaal over het maken van een film in een verhaal over Vincennes) wordtmet gespeeld en die daarna op Europese berichten en wereldtoernee over de wereld ons delen. Correspondenten demet ons delen. over devanuit wereld de wereld van die filmmakers. De ‘making of’ is hier echter niet de bonus gaat, met een ensemble over waarin vertrouwde al decennia LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte deoude, wereld, zichzelfkrachten en hetopenbare theater. U bent denkruimte over de het hoofdgerecht vanvurige het menu. De brandende film is een stomme film hete die wordt langvurige samenwerken met jong uit alle windstreken van uitgenodigd alle -maar vlammende analyses, essays, kritieken, - vlammende analyses, essays, brandende kritieken, hete van harte uitgenodigd zichtoneeltalent hiervoor kandidaat te stellen. van en harte zich hie gedraaid in een geïmproviseerde studioover op de zolder nu vaneen herberghuidskleuren. als toneelcollectief gelden twee basisafspraken nog schotschriften en ander denkwerk theater schotschriften en ander denkwerkOpgezet over theater nu met-danslokaal, een guingette. Dat danslokaal heet ‘Fol Espoir’. Het altijd. (1) Iedereen verdient hetzelfde. (2) Met het geld van de troep (karige Praktisch Praktisch onderwerp van de film is (onder andere) een schipbreuk. Vandaar de titel subsidies, sponsorgelden, fondsen van coproducerende festivals engeprint. veel Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en Theater Schrift Lucifer kan gra van de voorstelling, Les Naufragés du Fol Espoir, de schipbreukelingen inkomsten uit de publiekstoeloop) wordt met respect omgesprongen worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via OokAcrobat kunt uten een nummer integr van de ‘Krankzinnige Hoop’. Het verhaal over de schipbreuk hebben de dienste van het primaire vangewenst de troep: voorstellingen maken en films argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over elk Reader downloaden en doel indien uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden toneelmakers van Théâtre du Soleil (en de filmmakers in de voorstelling) over die voorstellingen. Kostbare ‘overhead’ is er nauwelijks, ze doen alles denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tege ontdekt in de literaire nalatenschap van Jules Verne. Het is een bizarre zelf, van kantoorwerk tot schoonmaken van hun grote toneelhuis en koken Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte dit tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wieuitgenodigd een (voorstel) vertelling over hoe overlevenden van een scheepsramp nabij Kaap Hoorn voor de troep en voor hun publiek. Daarnaast ondersteuntContact de groep ook kenbaar te maken via [email protected]. kenbaar te maken viaContact [email protected]. een kleine utopische samenleving willen vestigen op de barre vlaktes van toneelspelers in landen waarin toneel als kunstvorm het zwaar heeft - ‘Soleil’ Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen uit kan de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie verzonden worden naar Alle correspondentie kan verzo Patagonië. De leden van de filmcrew in de toneelvoorstelling zien we aan heeft bijvoorbeeld al jaren een eigen ‘dependance’ in de Afghaanse hoofdstad [email protected]. [email protected] het werk in de jaren die voorafgaan aan de Eerste Wereldoorlog, de jaren Kaboel. THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER die horen tot de ‘vertigo years’, de ‘duizelingwekkende jaren’ uit het - internettijdschrift over theater - internettijdschrift over theater Feiten Feiten gelijknamige mooie boek van Philip Blom over de periode tussen 1900 en Ariane Mnouchkine is in de historie van Théâtre du Soleil alom tegenwoordig, Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer 7 1 is een 1914, de jaren van de uitvindingen, de emanicipatiegolven en de aanzetten ze heeft de voortdurend van samenstelling wisselende troep geleid Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc tot politieke omwentelingen. Dat is de dubbele bodem van deze voorstelling: langs talloze theatrale zoektochten die altijd twee constanten kenden: In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elkstaan kritieken, In Lucifer enkeer toneelteksten. Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p de inwoners van het avondland van vóór de grote bloedbaden in de twintigste grote vertellingen vereisen oersterke vormen, en: toneel ontleent haar najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt eentethemanummer, onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift downloaden op www.theate eeuw, werken aan een grote filmvertelling over een scheef gegroeide utopie zeggingskracht aan de ritualisering van de dagelijkse strijd om het bestaan gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea in een kolonie van vóór het imperialisme. Mnouchkine en haar troep Théâtre van mensen. De sterke vormen zijn vaak ontleend aan het theater uit bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku du Soleil houden van dergelijke projecten in de forse formaten. Ze kunnen het Oosten, daar vond ze stijlen, waarin de fysieke aanwezigheid van de Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden. kan een printversie te


toneelspeler centraal staat. Theater als topsport, niet alleen uiting van verbeeldingskracht en hartstocht, maar ook van moed, uithoudingsvermogen, offerbereidheid. Cultuurfilosoof en theaterwetenschapper Georges Banu, die het werk van Mnouchkine en haar troep al jaren op de voet volgt, schrijft daarover: betekent voor Mnouchkine bergen beklimmen en THEATER‘Toneelspelen SCHRIFT LUCIFER voor die expedities heb je sterke kuiten - contactgegevens en informatie - nodig en veel frisse lucht. In die opvatting van acteren als topsport staat Mnouchkine vooraan: ze leidt, ze gidst, vooruitgang wordt Schrift echter vooral binnenworden de intensieve De redactie van Theater Lucifergeboekt kan bereikt op het samenwerking met haar toneelspelers, onvermoeibaar improviserend mailadres: op zoek naar een schoongemaakte vorm, waarin wat overbodig is wordt [email protected] geëlimineerd, op zoek naar heldere, meer dan levensgrote toneeltekens.’ Hetwebsite theater van is verder zelfbewust in haar zoektocht naar de De van‘Soleil’ Theater Schriftook Lucifer is ontworpen en vormgegeven noodzaak van een voorstelling. Hun Shakespeare-cyclus in de jaren tachtig door Cecile Brommer. van de vorige eeuw handelde over de moedeloos makende keerkring Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graagvan via burgeroorlogen, hun serie ‘Grieken’, Les Atrides, over de nachtmerrie bovenstaand mailadres. van bloeden eerwraak en de wankele zoektocht naar democratie. Mnouchkine’s enscenering van bestaat Molière’suit: Tartuffe etste in de tweede THEATER SCHRIFT LUCIFER helft van de jaren negentig een paar flinke krassen in de omzichtige, politiek-correcte benadering van moslimfundamentalisme. Daarna kwam LUCIFERS DENKPISTE het zeven uur durende epos over essays, wereldwijde vluchtelingenstromen, Le - vlammende analyses, vurige brandende kritieken, hete Dernier Caravansérail, de laatste pleisterplaats van de karavaan van schotschriften en ander denkwerk over theater nu verdreven mensen, eigenlijk een permanent thema in het werk van ‘Soleil’ en Mnouchkine. daarna volgde wonderlijk stille kleine epos over Op elk gewenstEnmoment kan ophet Lucifers Denkpiste een bijdrage oorlogstrauma’s en doodsangsten als zaaigoed van de oorlog, de actuele worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke en de nooit meerlangzame voorbij gaande oorlogen de recente geschiedenis, in argumentatie, gedachten enuit tijdloze inzichten, over elk Les Éphémères, wat zoiets betekent als de ‘voorbijgaande ervaringen van denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. één dag’. Mnouchkinetot is overigens bescheiden haar maatschappelijke Wie een (voorstel) een bijdrage heeft, over is van harte uitgenodigd dit ambities met toneel, waarover ze zegt: ‘Theater is de kunst van kenbaar te maken via [email protected]. de noodzaak, van jaar de tegenwoordige tijd. Maaruit theater functioneert noch in Een keer per worden de artikelen de Denkpiste gebundeld. dringende kwesties, noch in de actualiteit. De werking ervan, de invloed ervan, dat SCHRIFT alles is pas op langere termijn voelbaar. Misschien zijn er drie, THEATER LUCIFER mensen die aan het eindtheater van een- toneelavond minder barbaars zijn -vier internettijdschrift over geworden. Die vragen gaan stellen of alert worden. Al is het maar voor heel even. Theater holtLucifer de barbarij stukje bijinternettijdschrift beetje uit.’ Theater Schrift is een gratis over theater. Ze wilden twee jaar geleden eigenlijk terug naar Shakespeare, Macbeth In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk stond op de verlanglijst, en King Lear. Totdat Mnouchkine’s huisauteur najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere Hélène Cixous een onvoltooide novelle van Jules Verne ontdekte, Les gasthoofdredacteur. naufragés de Jonathan en ze al pratend en improviserend terecht kwamen in het laatste decenium van de negentiende en het eerste van de Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

twintigste eeuw, de kraamkamer vande deToekomst. gloeilamp, de stoomlocomotief, de en heeft als thema: Theater van psychoanalyse, het socialisme van gasthoofdredactie Jean Jaurès en de cinématographe Lucifer # 8 / 2009 stond onder van Ger Grootvan en de firma Pathé. Op de repetitievloer en aan de werktafels van Cixous en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Mnouchkine ontstond een mozaïek-vertelling, met in het centrum die zolder theater van de herberg ‘Fol Espoir’, waar een film wordt gedraaid onder leiding van Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder de bij Pathé ontslagen regisseur en filmgek Jean LaPalette (Maurice gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als themaDurozier) ‘Waar ‘t en zijn zus Madame Gabrielle (Juliana Carneiro da Cunha). De repetities en gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. de opnames hart van de voorstelling Les du Fol Espoir. Lucifer # 12vormen / 2011,het onder gasthoofdredactie vanNaufragés Rob Riemen, Veertig verderlichte acteurs dansante figuranten spelen eenthema: troep druk oprichter en directeur vanen het Nexus Instituut, heeft als in de weer zijnde licht-mécaniciens en requisieteurs, die als een zwerm ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ spreeuwen over de speelvloer fladderen, met als permanente gimmick de figuranten en helpers die zich telkens plat op de grond werpen als ze ‘in OP DE PISTE beeld’, in het van de Lucifer camera dreigen te komen. - Een telkens vizier wisselende correspondent - Het betreft hier een stomme speelfilm en daarbij komen de geweldige fysieke acteerkwaliteiten vanredactie dit ensemble alleenSchrift om de Lucifer hoek kijken maar voluit tot hun recht. De van niet Theater plaatst Terwijl hun teksten in geprojecteerde halve zinnen letterlijknaar dooreigen het hele theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen keuze decor zweven, kiezen de spelers voor het maximale gebaar, rollende ogen ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten en geluidloze mimiek. Het delen. is de kwadratuur van Brechts vervreemding in de over de wereld met ons Correspondenten berichten vanuit een nieuw,denkruimte helder licht: over de spelers creëeren een schijnwerkelijkheid openbare de wereld, zichzelf en het theater. met U bent een amusante en aan de ironie grenzende distantie, kijken met een van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat tewij stellen. begripvolle glimlach naar hun kinderlijke speelplezier en hun mateloze enthousiasme. Het is concrete toneelpoëzie van hoog niveau: de kunstenaars Praktisch spreken inSchrift een afgedwongen wij lezen hun gelezen teksten en Theater Lucifer kanstom-zijn, gratis online worden enmonteren geprint. in ons hoofd de vertelling bij elkaar. De nostalgische en expressieve muziek van Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat huiscomponist en musicus Jean-Jacques Lemêtre doet de Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Oprest. aanvraag kan de

redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. De vertelling van Les Naufragés du Fol Espoir ademt volop het hoopvolle verlangen naar een utopie waar eigenlijk alle voorstellingen van ‘Soleil’ Contact over correspondentie handelen. De filmers de vertelling proberen kort voor 1914, als het Alle kaninverzonden worden naar medium film nog maar twintig jaar jong is, een utopische rolprent te maken. [email protected]. Ze hebben daarvoor ontslag genomen bij een grote commerciële filmstudio. Terwijl ze op hun rommelzolder hard werken aan hun film, bespreken ze de Feiten politieke gebeurtenissen van het moment, het ongeloof over een oorlog die Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. ze niet willen maar die steeds dichterbij komt. Pas als hun socialistische held In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. en voorman Jean Jaurès wordt vermoord, schrikken ze collectief, maar filmen Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en daarna manmoedig verder. Totdat de meeste leden van de ploeg worden te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift opgeroepen in de algehele mobilisatie voor wat de Eerste Wereldoorlog gaat ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de worden. ‘Voor even’ roepen ze elkaar toe, ‘met de kerst zijn we weer thuis’. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de Wij, de kijkers, weten beter. Die kerstwens is een illusie, de filmers redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

8 1


bouwen aan een illusie, de toneelspelers van Théâtre du Soleil maken van het bouwen aan die illusie een illusoir verhaal op het toneel. En zelfs in dat verhaal wordt weer een spel gespeeld met utopie en illusie. De schipbreukelingen die stranden op een koud eiland in de buurt van Patagonië, willen daarSCHRIFT een idealistische THEATER LUCIFERen utopische, ja bijna communistische gemeenschap stichten, vreedzame - contactgegevens en een informatie - samenleving waarin iedereen gelijk is. Dat streven loopt verkeerd af in een tomeloze broedertwist. De ene groep steltredactie dat er eerst dictatuur moet wordenkan gevestigd, kunnen De van een Theater Schrift Lucifer bereiktdaarna worden op het mensen pas vrij en gelijk zijn. De anderen vinden dat vanaf het allerprilste mailadres: begin iedereen evenveel te zeggen moet hebben, omdat een dictatuur [email protected] zichzelf als-ie er eenmaal is, nooit meer zal opheffen. De twist loopt uit op moord en doodslag. En er blijft eenLucifer vreemdisduo over: een en graaf die zich tot De website van Theater Schrift ontworpen vormgegeven het socialisme heeft bekeerd en een eenvoudige indiaanse jongen die al op door Cecile Brommer. het eiland woonde. De twee beloven elkaar dat ze als overgeblevenen nu een Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via missie hebben:mailadres. in deze dagen van duisternis moeten ze daar een vuurtoren bovenstaand gaan bouwen, zodat schepen die er ronddwalen in het donker nooit meer te pletter zullen lopen,LUCIFER omdat zebestaat zich kunnen THEATER SCHRIFT uit: verlaten op het leidend licht van die, van hun vuurtoren. Het concrete maatschappelijke perspectief als deel van een concrete toneelpoëzie - dat is Théâtre du Soleil ten voeten uit! LUCIFERS DENKPISTE

- vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete We citeren nogmaals cultuurfilosoof Banu: ‘Deze schotschriften en ander denkwerkGeorges over theater nu - voorstelling bevestigt Mnouchkine’s diepe overtuiging dat theater alles vertellen kan en dat elk in ons tijdperkmoment van de virtuele het toneeleen mag,bijdrage kan en moet Op gewenst kan op technieken Lucifers Denkpiste durven teruggrijpen op de concrete poëzie van de haar ten dienste staande worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke middelen, waar het eindeloos schuiven met meubilairinzichten, net zo goed bij elk hoort argumentatie, langzame gedachten en tijdloze over als de totale fysieke inzet van de acteurs. In de speelsheid ligt een politieke denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. lading, in (voorstel) de lach gloort en het vertrouwen hetharte voortbestaan Wie een tot hoop een bijdrage heeft, is in van uitgenodigd dit van kunstvormen in een tijd waarin de kunst door machthebbers kenbaar te maken via [email protected]. als maatschappelijke afgewezen.’ Een keer per jaarkrachtlijn worden wordt de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Het is die krankzinnige, dwaze hoop die van deze voorstelling volop af straalt. MetSCHRIFT middelen die wereldwijd zijn opgehaald onder hun publiek, hun THEATER LUCIFER hun vrienden, hun geestverwanten, wordt op dit moment, najaar 2012, -fans, internettijdschrift over theater de laatste hand gelegd aan de verfilming van Les Naufragés du Fol Espoir. Théâtre du Soleil Lucifer doet immers al gratis decennia aan ‘crowd funding’, het Theater Schrift is een internettijdschrift overvond theater. begrip zelfs al uit ver voor het een trendmatig antwoord werd op de crises In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk in de Europese cultuurfinanciering en -subsidiëring. Met dat onstuitbare najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere cultuuroptimisme zullen ze zich ook voorbereiden op hun vijftigste gasthoofdredacteur. verjaardag. Met ongetwijfeld een nieuwe, inspirerende enscenering. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Informatie recente en toekomstige projecten, de actuele bespeling van en heeft alsover thema: Theater van de Toekomst. de thuisbasis Théâtre Soleil, de Cartoucherie devan Vincennes en over Lucifer # 8 /van 2009 stond du onder gasthoofdredactie Ger Groot en de recente documentaire ‘Ariane Mnouchkine & L’Aventure du Théâtre du Soleil’ heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het vindt u op www.theatre-du-soleil.fr theater Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’

OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

9 1


heeftIkals praatte overTheater vrijheidvan metde eenToekomst. sigaret, een biertje en eenals mobieltje en heeft thema: Theater v en thema: in hand. Blijktonder nu datgasthoofdredactie vrijheid discipline is! Wie had dat Lucifer # 8 /en 2009 stond onder Lucifer # 8mijn / 2009 stond van Ger Groot heeft als gedacht? … Nou, ik niet.” heeft als thema: thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in hetSlechteriken; GEEN ANGST VOOR OPTIMISME! theater theater Roos Euwe inderdaad dat deze niet# 10 / 2010, het jubile THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer Hun # 10oprechtheid / 2010, hetmaakt jubileumnummer, stondboodschap onder tenenkrommend eerdere voorstellingen Dolron je mee ‘Waar in haar‘t van Annemi - contactgegevens engasthoofdredactie informatie - is. In gasthoofdredactie - contactgegevens en informatie van Annemie Vanackerenam en Van heeft als thema gedachten over wat er mis is met de mensen en de wereld – om vervolgens gras groener is’: over inspirere gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Zijn alleen de dwazen vrolijk? Of is het dwaas niet vrolijk te zijn? Vijf de situatie om te keren enbereikt zichzelf ook nogop eens teRiemen, halen.# In Wat De redactie van Theater Schrift Lucifer kan worden hetonderuit Lucifer 12 / 2011, onder gas De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob voorstellingen die niet voor de gemakkelijke weg kiezen en confronteren nodig is is de pijnbank ingewisseld voor een zacht stoeltje en komt er mailadres: oprichter engeen directeur van het mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: dankzij hun optimisme. omkering. Deze keer plakken ze een pleister op de wonden die vaak als [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ wat vertellen ongeneesbaar worden verklaard.

Ik benvan nietTheater graag pessimistisch, maar is best lastig in het van Theater De Schrift OP DE PISTE De website Schrift Lucifer is dat ontworpen en website vormgegeven OP DE PISTELucifer is ontworpen en vormgegeven Van Dolron is bovendien niet de enige die expliciet Nederland van vandaag. Door hedendaagse denkers, kunstenaars, door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - een Eenandere, telkens wisselende Lucif door Cecile Brommer. positieve van denkenvan in gang wil graag zetten.via In Mahabharata (januari theatermakers worden deinhoud huidigeen crises (economie, ideologie, opmerkingen over inhoudmanier en vormgeving de site Alle opmerkingen over vormgeving van de Alle site milieu) graag via 2012) vertelt Marjolein van Heemstra hoe ze op zoek ging naar vaak pijnlijk blootgelegd; net zo goedmailadres. bovenstaand De redactie van Theater Schrif bovenstaand mailadres.pijnlijk omdat we er zelf natuurlijk De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst leeftijdsgenoten over de hele wereld, omdat ze ervan overtuigd was dat er onderdeel van zijn. Ik ben vaak op een ambigue manier opgelucht als iemand theaterpersoonlijkheden op de op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze “iets” is dat mensen verbindt. In India ontmoette ze Satchit Puranik, een zijn of haarSCHRIFT vinger precies op de zere plek het maakt mij THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame hoogte of j THEATER LUCIFER bestaat uit:weten te leggen; ofwel op eenzame gedachten acteur met wie ze besloot deze voorstelling te maken. Samen vertellen ze verontwaardigd, alert, maar ook een beetje mistroostig. Hoe beter iemand over devanuit wereld over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten demet ons delen. met humor en zonder opsmuk over hun zoektocht naar het “iets” dat ons weet de verwoorden waar het allemaal aan schort, hoe moeilijker het wordt LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte over de wereld, zichzelf en hetopenbare denkruimte over de LUCIFERS DENKPISTE theater. U bent verbindt. Over hoe ze op hun negende dachten dat de wereld er uit zou hoopvol te zijn. Ik neem het voor lief, brandende het lijkt lastig om kritisch en analyses, - vlammende vurige essays, brandende kritieken, hete te stellen. van harte uitgenodigd zich hie -om vlammende analyses, vurige essays, kritieken, hete van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat kunnen zien als een Benetton-reclame met lachende blanke, rode, gele en optimistisch te zijn tegelijkertijd. Geboren 1988, lijkt iets uit en ander schotschriften denkwerk over theater nu schotschriften en ander denkwerk over in theater nu -idealisme zwarte mensen. Hoe ze daarin teleurgesteld werden, maar boven alles wilden een ver verleden waar ik geen deel van uitmaak. Praktisch proberen cynisme de baas te blijven. In combinatie met dePraktisch onwaarschijnlijke Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Theater Schrift Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Theater Schrift Lucifer kan kan gratis online worden gelezen ennaar geprint. oprechtheid van hun verhaal, je als publiek mee in hun hoop een Lucifer kan gra de Vlaamse theatercriticus Woutervoor Hillaert is optimisme worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Ook kunt u een nummer integr wordenVolgens geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte hartstochtelijke kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat mooiere, betere wereld. Wat een opluchting. één van de laatste taboes in het land van het artistieke, gesubsidieerde argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk downloaden argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien theater. “De wereld is indat crisis gaat gigantisch naar de kloten, terwijl de denkbaar onderwerp dat hetIn(inter)nationale theaterveld betreft. redactie een denkbaar onderwerp heten(inter)nationale theaterveld betreft. redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Wij zijn blij wilde Jetse Batelaan (Ro Theater, maart 2012) printversie (tege mens innerlijk verscheurd is en niet tot samenleven in staat blijkt. Wie een Andere (voorstel) een bijdrage harte dit kan zijn. Verzet tegen Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit tot hoe hetheeft, tonen is vanvan geluk eenuitgenodigd daad van verzet mensen wereldbeelden wordt de toegang ontzegd.” schreef Hillaert in het viabewijzen kenbaar te maken [email protected]. kenbaar te maken via [email protected]. Contact een heersend cynisme, een publieke opinie die kunstmatigContact negatief wordt themanummer rekto:verso over taboes (februari 2012). Van theatermakers, Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzo Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Alle correspondentie kan verzonden worden naar gehouden, alles wat crisis wordt genoemd. Het was hoog tijd voor een blije vervolgt hij, wordt er niet verwacht dat ze met oplossingen komen. “De [email protected] [email protected]. roeping van de theatermaker is te tonen wat niet werkt, te deconstrueren en voorstelling, in reactie op “al die lui, het kabinet, ruziezoekers. Wat is er THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER vervelender voor hen die ons klein willen krijgen als we gewoon ongegeneerd te ontmaskeren.” In een uitgebreid artikel over de voorstelling Wat nodig is - internettijdschrift over theater Feiten - internettijdschrift over theater Feiten gelukkig gaan -doen?” aldus Jetse Batelaan in een radio-interview. van Laura van Dolron, beschrijft Hillaert hoe zij met Oscar van Woensel en Theater Schrift Lucifer Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift overdat theater. Stomverbaasd keek ik in een vrolijk kanariegeel gewaad ik 10 1 is een Steve Aernouts deze, en andere theaterregels overboord gooit door in een Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Luciferdie staan Theater Schrift en Lucifer een gratis over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. omgehangen had gekregen naar de ongeveer vijftig Rotterdammers zich kritieken, bes oprecht verhaal, op eenis aardige maarinternettijdschrift moralistische toon te vertellen hoe In Lucifer staan kritieken, beschouwingen eneen toneelteksten. Elk Lucifer verschijnt twee keer p In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en hadden aangemeld om in gele schouwburg te laten zien en horen wat we het allemaal veel beter kunnen doen. najaar verschijnt eente themanummer, onder een anderekorfbal,Het te downloaden najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. tijdschrift hen blij maakt. Jeux-de-boules bijvoorbeeld, dansen of muziek op www.theate gasthoofdredacteur. ligt in een aantal thea gasthoofdredacteur. maken. Misschien is het wel theaterbibliotheken, zo simpel. De ongegeneerd gelukkige mensen ligt in print in een aantal zoals het in TINprint en de “Toen ik “non-conformistisch” was, was ik de droom van elke bibliotheken van steken scherp af tegen de drie Ro-acteurs (Herman Gilis, Hannah van bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de de grotere ku marketingfiguur, een ideale antikapitalistische topconsument. (...) # 5 / 2007 stond onderen gasthoofdredactie van Chris Keulemans Lunteren Bart die in tegen hun “niet zo blijeworden scènes”toegezonden. ongemakkelijke redactie kan een printversie te Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans redactie kan eenSlegers) printversie kostprijs


situaties spelen. Hoe reageer je bijvoorbeeld wanneer iemand op de beleefdheidsvraag “hoe gaat het?” van wal steekt met een lang en triest verhaal? Hoe herkenbaar die situaties ook zijn, de acteurs worden langzamerhand steeds meer kunstmatige karikaturen, bepaald door hun vastgelegde regels enLUCIFER sociale conventies. Hoe herkenbaar ook, uiteindelijk THEATER SCHRIFT ik niet anders dan in de- aanstekelijke blijheid van de jeux-de-kan contactgegevens enmeegaan informatie boules vereniging en meegaan in de polonaise in de slotscène.

De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Ook With happy end (oktober 2012) had, zoals de titel al doet mailadres: vermoeden, een vrolijk einde. Dat terwijl het collectief Kamp Kalf [email protected] (Joost Maaskant, Annelies van Hullebusch, Pieter van den Bosch en Emile Zeldenrust) eerste instantie zorgen lijkt te maken. en vormgegeven De websitezich van inTheater Schrift Lucifer is ontworpen

door Cecile Brommer. “Wij zijn vier niet zo actieve en licht onervaren kneuzen op Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via het gebied van seks. Wij begrijpen niet wanneer iets seks is en bovenstaand mailadres. wanneer iets geen seks meer is. Tijdens onze voorstelling gaan wij deze grenzen tonen, zonder dat u tot op het einde van uw leven THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: seks zal verafschuwen en haten.” LUCIFERS De DENKPISTE vier makers ontvangen hun publiek spiernaakt en met open armen -invlammende analyses, vurige theaterzaal, essays, brandende een tot camping omgebouwde en latenkritieken, ons getuigehete zijn van schotschriften en ander denkwerk over theater nu hun experimenten. Eerder dan hun seksuele grenzen zochten ze de grenzen

op van de schaamte voor hun eigen lichaam, van elkaar, en wanneer iets Op elk gewenst Denkpiste voorstelling een bijdrage ongepast is. With moment happy endkan hadop ookLucifers een provocerende kunnen worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden maar is dat niet, dankzij de onvermoeibare vrolijkheid van de vier. argumentatie, gedachten enwie tijdloze overPieter elk Telkens komt er langzame weer een nieuwe poging: wil er inzichten, met een naakte denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. op de foto? Kan een lichaam ook als muziekinstrument gebruikt worden? Wie een (voorstel) tot we eeneen bijdrage heeft, is vanHoe harte uitgenodigd Hoe overtuigend kunnen orgasme nabootsen? meer pogingen, dit kenbaar te maken hoe enthousiaster wevia [email protected]. toeschouwer worden. Want uiteindelijk kunnen Een keer per jaar worden de artikelen de Denkpiste gebundeld. we de regels om een onderscheid te kunnenuit maken tussen schaamte en schaamteloosheid, immers zelf maken. Deze keer zijn ze uitgezet in deze THEATER SCHRIFT LUCIFER theaterzaal, maar kunnen we ze ook doortrekken naar de foyer, het café, -naar internettijdschrift over - opengaan, blijven de meeste buiten? Als aan het eindtheater de deuren toeschouwers in de zaal waar het inmiddels erg gezellig is en je bent Theater Lucifer een gratisspelers internettijdschrift over theater. vergeten Schrift dat er nog altijd isvier naakte rondlopen. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt themanummer, telkens onder een Moet je eeneen dwaas zijn om een vrolijke voorstelling teandere maken? Ik gasthoofdredacteur. denk het niet. Deze vier voorstellingen confronteerden me allemaal op een manier met hoe gemakkelijk ik doorgaans vrolijkheid verbind aan platheid en naïviteit. gemakkelijk het eigenlijk is om een slogan als “Een Lucifer # 5 /Hoe 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

betere wereld begint bij jezelf”van af tededoen als ouderwets. Bovendien, een en heeft als thema: Theater Toekomst. betere wereld begintstond dan wel bij jezelf, meestal ben jevan geneigd daar ook Lucifer # 8 / 2009 onder gasthoofdredactie Ger Groot en te eindigen. Als de grote, boze wereld inderdaad te groot is om te veranderen, heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het is het makkelijker ons eigen, individueel geluk na te streven. De wereld gaat theater naar de kloten, maar ikhet benjubileumnummer, tenminste blij? Datstond zou pas cynisch zijn. De vraag Lucifer # 10 / 2010, onder na het zien van dezevan voorstellingen is dus niet zozeer ‘waar beginnen’, gasthoofdredactie Annemie Vanackere en heeft alste thema ‘Waar ‘t zoals ik hierboven schreef, maar vooral: hoe houdt mijn geluk verband met gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. de wereld om ons heen? Volgens filosoof Peter Sloterdijk is dat de crux van Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, de hedendaagse mens. Invan zijn het boekNexus met de dwingende titelals Je moet je leven oprichter en directeur Instituut, heeft thema: veranderen constateert Sloterdijk dat er we doorons de mondiale onze ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars vlak voorcrises hun dood?’ onschuld en onwetendheid zijn verloren, dat de cultuur van “frivoliteit” definitief over is. In een interview licht hij toe: OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent ‘Het typische van frivoliteit is dat mensen kiezen voor levensvormen waarvan ze weten dat ze niet kunnen blijven duren. Het begrip De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst duurzaamheid past niet in de frivoliteitscultuur. Escapisme is het theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze wezen van de mens, maar mensen accepteren daarmee een corrupte ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten ethiek. Mijn oproep luidt: “Escape from escapism.”’ over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare de moeilijkst wereld, zichzelf enen het theater. U bent Hetdenkruimte is misschien over wel het om vrolijk niet frivool te zijn, van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. en daarin ligt denk ik de moed van de bovengenoemde voorstellingen. De

poging om ondanks alles actief optimistisch te zijn, zonder ironie - ondanks Praktisch onze wetenschap van het feit dat de kleurige foto’s uit de Bennetonreclames Theater Lucifer online worden gelezen en ondanks geprint.dat niet echt Schrift zijn; ondanks datkan hetgratis plat lijkt om enkel vrolijk te zijn; Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat het met de vrije seks uit de jaren zeventig niet per se goed is afgelopen. Is Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de het misschien dwazer om niet vrolijk te zijn? redactieTot een printversie (tegen kostprijs) toezenden. slot: Natuurlijk, buiten was het toch aardig koud, dus gingen de kleren na een happy end weer aan. Het blije publiek ging weer naar huis, de Contact volgende dag wachtte zoals gewoonlijk het werk weer. Alle correspondentie kanmoet verzonden naar “Ja, de hypotheek betaald,worden de kindjes naar school en een leuke [email protected]. auto; genoeg redenen om niet je niet aan te sluiten bij de dissidenten”, werpen de spelers van de Warme Winkel op in hun laatste, prachtige Feiten voorstelling Jandergrouwnd. Maar gaat het daar nu werkelijk om? Natuurlijk, Theater Luciferiniscrisis eenen gratis over theater. de wereldSchrift is nog steeds gaat internettijdschrift gigantisch naar de kloten. Maar als we In staan kritieken, en toneelteksten. ietsLucifer willen veranderen, als webeschouwingen geen deel uit willen maken van een heersend Lucifer twee keer per jaar enisisofgratis te bezoeken en systeem,verschijnt of dat nu een Russische dictatuur een markteconomie, dan kan dat. De dwazen zijn niet bang, zeker niet voor optimisme. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

11 1


Nog te lezen en zien: Ik zeg u, de crisis zal een nieuwe elite brengen, interview met Peter Sloterdijk: THEATER SCHRIFT LUCIFER http://www.vn.nl/Standaard-media-pagina/ - contactgegevens en informatie PeterSloterdijkIkZegUDeCrisisZalEenNieuweEliteBrengen.htm

De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Jandergrouwnd van de Warme Winkel, tot en met 21 december inAmsterdam mailadres: http://www.dewarmewinkel.nl/schedule/index/?page=speellijst&evt_id=24 [email protected] De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via bovenstaand mailadres. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: LUCIFERS DENKPISTE - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans


12 1


Ja, ik Theater heb het volbracht. en heeft als thema: van de Toekomst. en heeft als thema: Theater v Zo sterft ander,gasthoofdredactie vanLucifer Lucifer # 8 / 2009 stonddeonder Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder die zijn broer kon zijn. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: DE KAARS VAN TARKOVSKI Laten we zeggen: in vrede. theater theater De Albert Verwey-lezing van 25 oktober 2012 door toneelschrijver Willem Jan Otten De manhet koopt een kaars, THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10 / 2010, het jubile en een aansteker, en reist - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie naar hetinspirerende vermaarde zwavelbad. De kaars van Tarkovski gras groener is’: over buitenlandse theaterpraktijken. gras groener is’: over inspirere Het iskan droog gevallen, man belooft een ander kan bereikt worden De redactie vanEen Theater Schrift Lucifer op het De redactie van Theater Schrift bereikt worden op hetvan RobLucifer Lucifer # 12Lucifer / 2011, onder gasthoofdredactie Riemen, # 12 / 2011, onder gas precies als voorzegd, die zoals alle mannen mailadres: mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeftoprichter als thema: en directeur van het op de bodem verkalkt een fiets. ons vlak ‘Laatste zijn broer had kunnen zijn [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars voor hunwerken; dood?’ wat vertellen Er staat een bries. om een kaars op te steken. Tot drie maal toe mislukt in eenSchrift kerk, maar buiten, De website vanNiet Theater Lucifer is ontworpen De en website vormgegeven van Theater Schrift OP DE PISTELucifer is ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE de tocht, het is nog niet eenvoudig op de bodem van een zwavelbad door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucif om tegen een bries in van over een vermaard kuuroord. Alle opmerkingen inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud en vormgeving van de site graag via een kaarsje brandend Brand een kaars en loop bovenstaand mailadres. bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst De redactie van Theater Schrif over de hele lengte te dragen over de bodem van het bad theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze op de van een drooggevallen zwavelbad. en breng de vlam naar de THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit:overzij. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame gedachten ofwel op eenzame hoogte of j Niet eenvoudig en ridicuul, Vraag niet waarom daar. over de wereldmensen met ons delen. Correspondenten berichten demet ons delen. over devanuit wereld wijzen naar hun voorhoofd. Er is geen plek op aarde LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent openbare denkruimte over de Het is daarom zo moeilijk minder aangewezen - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete analyses, - vlammende brandende kritieken, hete vanvurige harte essays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. van harte uitgenodigd zich hie omdat je gaandeweg zult weten de inlossing van een belofte schotschriften voor en ander denkwerk over theater nu - schotschriften en ander denkwerk over theater nu wat jou aan de overzij wacht – dan een drooggevallen zwavelbad, Praktisch Praktisch antwoord krijg je daar maar liefst maar dan: elke plek wordt heilig, Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Theater Schrift Lucifer kan gra op is dit alles alles wat er is. als er een belofte wordt ingelost. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Ook kunt u een nummer integr (Uit: De vlek, Willem Jan Otten) Vraag evenmin waarom een kaars, argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden een vlam, een overzij. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden. redactie een printversie (tege I Het gaat om de vraag, Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte dit tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wieuitgenodigd een (voorstel) die op nog een vraag al antwoord is. kenbaar te maken via [email protected]. kenbaar te maken viaContact Contact [email protected]. zijn kunstenaars die een menigte werken scheppen – Shakespeare, Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzonden worden naar Alle correspondentie kan verzo Couperus, Vestdijk. Het is alsof zij per werk aan een oeuvre beginnen. Maar de man doet het niet. [email protected]. [email protected] Er zijn er die één werk maken – Vergilius zijn Aeneis, Ovidius zijn Hij weet terdege THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Metamorfoses, Cervantes zijn Quijote, Joyce zijn Ulysses. We weten dat deze dat hij iets niet doet - internettijdschrift over theater internettijdschrift over theater Feiten Feiten schrijvers méér hebben geschreven, maar we stellen ze voor als tovenaars en toch doet hij het niet. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer rond één vuur en één pot waar ze één drank in bereiden. 13 1 is een Dan vraagt de ander, Theater Schriftdie Lucifer is een over theater. Theater Schrift Lucifer is een theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Luciferhoe staan kritieken, bes Engratis er zijninternettijdschrift er die per werk hun over laatste handeling verrichten, stervende is, gratis internettijdschrift In Lucifer staanheb kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p jong ze ook zijn. Samuel Beckett is één van dezulken, waar ook T.S. Eliot je het gedaan, najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift te downloaden op www.theate toe rekenen valt, en op filosofisch gebied: Wittgenstein, en Dostojevski, en dat van de kaars, gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in ons Kees Ouwens. Al tijdens hun leven zoals werd ligt de of in taalgebied print in een aantal theaterbibliotheken, hetlezer TINprint ende de in in een aantal thea het zwavelbad, de overzij. toeschouwer door hen per werk in een posthume positie gemanoeuvreerd, bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de de grotere ku bibliotheken van En de man zegt ja. alsofonder je steeds weerprintversie hun testament Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond gasthoofdredactie vanopende. Chris Keulemans redactie kan een tegen kostprijs worden toegezonden. redactie kan een printversie te


Althans – dat is de wijze waarop ik ben aangesproken door de maker die gedurende deze lezing mijn gids zal zijn door het doolhof dat is opgetrokken rond het antwoord op de vraag die elke beetje Verwey-lezinggever geacht wordt te stellen: waarom is er literatuur, waarom is er kunst – en niet veeleer nuttige kennis en wasmachine-handleidingen. THEATER SCHRIFT LUCIFER De maker in kwestie is Andrej- Tarkovski, auteur van zeven - contactgegevens en informatie testamentaire films. Een testament is de schaamteloze poging van een levende om over dood heen te springen schaamteloos, omdat op dit het De redactie vande Theater Schrift Lucifer–kan bereikt worden springen alleen mogelijk is door zich zelf als gestorvene voor te stellen. mailadres:

[email protected] II

De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Waarom is er Brommer. literatuur, poëzie, kunst.. Zo heb ik de vererende uitnodiging door Cecile van de Universiteit van Leiden om een semester gastschrijver te zijn Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via dus opgevat: als een mogelijkheid om hardop en ten overstaan van en in bovenstaand mailadres. samenspraak met studenten deze vraag te stellen. En ik wist dat het stellen van de vraag me de gelegenheid zou bieden om iets te zeggen over het THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: vreemde lot dat de religieuze verbeelding ten deel is gevallen. Zo formuleert de dichter Wreslaw Milosz het in The witness of poetry. The strange fate of LUCIFERS DENKPISTE the religious imagination. - vlammende vurige essays, Grote, analyses, wapperende woorden, wijdbrandende als het pak kritieken, van een hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu vogelverschrikker. Toen u mij, bij monde van professor Goedegebuure, belde of ik Op elk gewenst wilde moment Lucifers Denkpiste eenkleine bijdrage uw gastschrijver zijn,kan wasop ik overigens in Pienza, een stad op worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke een Toscaanse heuvel. Het was de week voor Palmpasen, een vroeg koud argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk voorjaar, anderhalf jaar geleden. denkbaar onderwerp dat het vanuit (inter)nationale theaterveld betreft. Mijn dagelijkse tochten het stadje hadden een doel: ik wilde Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit lokaties bezoeken van de film Nostalghia van Andrej Tarkovski. kenbaarRaar te maken [email protected]. project,via temeer daar mijn reisgenote Tarkovski beschouwt Een keer per jaar worden de de nooit Denkpiste gebundeld. als één van de bewijzen dat manartikelen en vrouw uit elkaar ten volle zullen begrijpen. Zij is, weet ik, niet de enige die door een agressieve vorm van THEATER SCHRIFT LUCIFER na ongeveer een kwartier Tarkovski. Als ik mijn verveling worden besprongen -vertoog internettijdschrift overaan theater goeddeels ophang sequenties uit een film van Tarkovski, dan realiseer ik me terdege dat u een van de vele weglopers uit de bioscoop waar Theater Lucifer hij draait Schrift zou kunnen zijn.is een gratis internettijdschrift over theater. In staan kritieken, en toneelteksten. Elk Lucifer Te gispen bent u niet.beschouwingen Het werk van Tarkovski drijft een mysterieuze najaar verschijnt een onder een andere eigenschap van kunst opthemanummer, de spits: zij laat telkens de toeschouwer, de lezer, de gasthoofdredacteur. museumbezoeker, de luisteraar vrij om zich al dan niet te onderwerpen aan haar wetten. Zij bindt mensen aan zich zonder macht, dwang, wapens. Zij loopt het# risico volstrekt te zijn. Lucifer 5 / 2007 stondonovertuigend onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Mij heeft# mijn vrouw,stond nu ikonder er overgasthoofdredactie nadenk, overigens nooit deelgenoot Lucifer 8 / 2009 van Ger Groot en gemaakt van een kunstwerk dat mij agressief verveelde. Toch hebben heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaadwe in de het Toscaanse dagtochten naar de lokaties samen gemaakt. Het was zelfs haar theater initiatief#om water te gaan zwemmen Lucifer 10 in / hetzelfde 2010, hetzwavelige jubileumnummer, stond onder als dat wat door de film stroomt, in het Bagno Vignoni.en heeft als thema ‘Waar ‘t gasthoofdredactie vankuuroord Annemie Vanackere Het was wonderlijk om haar te zien zwemmentheaterpraktijken. in het water van een gras groener is’: over inspirerende buitenlandse kunstwerk dat haar agressief heeft verveeld. Het kan zijn een huwelijk Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Robdat Riemen, zelf ook een kunstvorm is. oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: dat zo iswat danvertellen kleurt dit kunstenaars mijn poging om met deze lezing ‘LaatsteAls werken; ons vlak voor huntedood?’ begrijpen waarom er kunst is. En misschien steek ik deze lezing ook wel af om haar alsnog te winnen voor Tarkovski. OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent De film gaat over een naar het Westen geëmigreerde Russische musicus, Gortsjakov. Hij wordt door twee dingen verteerd: door het verlangen naar De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst geloof, en door heimwee. Bij de titel van de film, Nostalghia, moeten we theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ons niet iets prettig melancholisch voorstellen, maar iets proto-Russisch ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten en wurgends. Het gaat om wat Vasalis noemde: de pijn afgesneden te zijn. over demeer wereld Correspondenten vanuit En niet hier.met Om ons zijn delen. lijden en zijn afwezigheid berichten enigszins vorm te de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent kunnen geven reist de hoofdpersoon door Toscane, op zoek naar Rusland. Ja, van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Grotsjakov zoekt in Toscane, tegen beter weten in, naar verbinding, met zijn grondslag, met zijn in den beginne. Praktisch Langzaamaan beseffen we dat we, zoals vaker bij Tarkovski, een Theater Schrift LuciferHet kanisgratis online worden geprint. levenseinde meemaken. een soort wedren tegengelezen de tijd,en langs ongeveer Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat de lijn die de Nar voor Koning Lear trekt: ‘je bent dom geweest, oompje, je Reader enje indien gewenst uitprinten. Op aanvraag de bent ouddownloaden geworden voor wijs was’. De film is een poging om aan te kan komen, redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. terwijl de bestemming nergens elders kan zijn dan binnen, zielinwaarts, daar waar het hart akelig verdord is. ContactEn ik zocht dus op mijn beurt naar de plekken waar Tarkovski zijn Alle correspondentie verzonden worden hoofdpersoon heen had kan gedirigeerd, in 1982, toennaar hij zelf uit zijn land [email protected]. geweken was, toen nog de Sovjet Unie. Tijdens een project als dit moet je, heb ik door schade en schande Feiten geleerd, je niet in de eerste plaats afvragen waarom je het doet. Net als Theater Schrift Lucifer internettijdschrift theater. wanneer de eerste regels is vaneen eengratis gedicht zich aandienen, ofover de opening van In staan beschouwingen toneelteksten. eenLucifer verhaal. Maarkritieken, achteraf begrijp ik dat ik zo en naarstig Tarkovski ben gaan Lucifer twee keer perrouw jaarwas, en is gratis tehet bezoeken en dan nareizenverschijnt omdat ik nog volop in de ook al was alweer meer anderhalf jaar dáárvoor, dat mijn vader was gestorven. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift In de in gedichten die in die tijd opborrelden ging het, ligt in print een aantal theaterbibliotheken, zoals hetniet TINvoor en het de eerst in mijn werk, over missen.kunstvakopleidingen. Ze zijn een boek geworden: Gerichtebij de bibliotheken van de grotere Op aanvraag gedichten.kan Alleeen gedichten zijn gericht een afwezige; probeerde hem, redactie printversie tegen tot kostprijs wordeniktoegezonden.

14 1


door mij tot hem te richten, en te spreken alsof hij mij kon horen, aanwezig te stellen. III THEATER SCHRIFT LUCIFER Mijn vader was een musicus, een fluitist. Zij kunst was adem. Hij was, zoals - contactgegevens en informatie dat heet, een ongelovige – maar als hij aan het graf van een gestorven vriend op zijnvan ramshoorn dezelfde 12e eeuwse melodie, De redactie Theaterspeelde Schrift– altijd Lucifer kan bereikt worden op het Rosa das Rosas, een Maria-lied -, werd hij niet alleen door de nabestaanden mailadres: gehoord. Ook voor hen gold: of zij geloofden of niet, er was op dat moment [email protected] nóg iemand die de ijle, verwaaiende en tegelijkertijd malse, ronde tonen hoorde. De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Hij richtte zich. Achter onze oren was een laatste oor. Als ik aan door Cecile Brommer. mijn vader denk, als fluitspeler aan het open graf, dan begrijp ik niet wat hij Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via precies bedoelde met zijn ongeloof. bovenstaand mailadres. Hij geloofde, zei hij, niet in na de dood. Toch sprak hij na zijn hartoperatie, bij komend uit zijn langdurig comateuze doezels, in termen THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: van ‘drijven’ en ‘ergens heen’. Soms was hij heel precies over de richting waar hij, als in een open bootje zonder zeil of motor, dreef: daarheen, LUCIFERS DENKPISTE zei hij, met een klein gebaar van zijn rechterhand, naar de sluizen aan -devlammende analyses, essays, brandende kritieken, hete overkant, alsof datgenevurige waar hij over dreef een IJsselmeer was. Hij schotschriften en ander denkwerk over theater nu beschreef een doezeldroom, dat was duidelijk, en toen hij het bleek te overleven, sprak hij nooit meer over zijn drijfpartij. Soms vroeg ik er naar. Op elk gewenst moment Lucifers Denkpiste een bijdrage Hij sprak slecht, zijn spraakkan wasop tijdens de coma-periode beschadigd, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke maar hij kon me duidelijk maken dat hij zich het drijven kon herinneren argumentatie, langzame gedachten en half tijdloze inzichten, over als een droom die hij nooit meer had. Een jaar later, toen hij metelk mij denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. als chauffeur een autorit maakte naar Harlingen waar een vriend van hem Wie een reden (voorstel) totde een bijdrageen heeft, van harte uitgenodigd dit woonde, we over Afsluitdijk, bij deissluizen van Koornwerderzand kenbaar via [email protected]. onderbraktehijmaken het gesprek en zei, weer met dat kleine handgebaar, kijk, daar Een keer per jaar worden de artikelen de Denkpiste gebundeld. heb je ze. Op een of andere manier wist ik uit precies wat hij bedoelde, ik zei: Je bedoelt de sluizen. Hij knikte. Daar dreef ik, dat heb ik je toch verteld. THEATER LUCIFER DitSCHRIFT zijn zaken waarvan, net als van het notoire ‘licht aan het einde -van internettijdschrift over theater de tunnel’, vast en zeker een keurige neurotransmitterverklaring gegeven kan worden, - waarmee dan al even keurig het grote gevaar is Theater is een een Hiernamaals, gratis internettijdschrift bezworenSchrift van eenLucifer geloof in dat primitiefsteover van theater. alle In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk primitiviteiten. najaar verschijnt En toch - alseen mijnthemanummer, vader inmiddelstelkens nergensonder is, daneen ligt andere nergens aan de gasthoofdredacteur. overzijde waarvan de Poolse dichter Wreslaw Milosz in zijn gedicht Over het gebed zei dat ook als zij, die overzij, niet zou bestaan, ‘wij, net zo, die brug zouden gaan aarde’. Lucifer # 5 /boven 2007de stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

brug bedoelt hij:van hetde gebed. en heeftMet alsdie thema: Theater Toekomst. regel vanonder het gedicht is feilloos: ‘Je vraagt me: hoe bidden Lucifer De # 8eerste / 2009 stond gasthoofdredactie van Ger Groot en tot iemand die niet is’. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het theaterJa. Dat is steeds maar de vraag. Merk op dat Milosz in zijn gedicht, in zijn hele#oeuvre welbeschouwd, niet zegt dat God is.onder Hij waagt zich wijselijk Lucifer 10 / 2010, het jubileumnummer, stond niet op ontologisch terrein, op het wijsgerig gebied waar als het thema bestaan‘Waar der ‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft dingen wordt bepaald. Hij houdt zich verre van godsbewijzen. In hetzelfde gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gedicht merkt op dat tijdens het bidden het werkwoord ‘zijn’ een zin Lucifer # 12 /hij 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, onthult die nauwelijks werd vermoed. oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: Finkers kreeg eenskunstenaars van Pauw, ofons van vlak Witteman, te horen: ‘LaatsteHerman werken; wat vertellen voor hun dood?’ maar je weet toch dat het Hiernamaals een verzinsel is? Finkers antwoordde: maar dat is de Veertigste van Mozart ook. Verzonnen. Toch bestaat zij. Finkers OP DE PISTE heeft van deze kwestie een song gemaakt die hem in één klap tot de meest - Een telkens wisselende Lucifer correspondent vooraanstaande theoloog van Twente heeft gemaakt. ‘Dat soms iets niet verzonnen is, dat neemt men zomaar aan’. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst Ook al denkt de wereld in haar inquisitoriale, Wittemanse theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze schamperheid de religie en in het bijzonder het bidden bij het groot vuil der ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten achterhaalde geloofspraktijken gezet te hebben: mensen verliezen mensen, over de wereld met delen. Correspondenten berichtenhardop vanuitinde en moeten rouwen; zeons richten zich, dromend, handenwringend, openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent zich zelf pratend, of juist: stuurs zwijgend, tot de afwezige, en stellen hem van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. of haar aanwezig. Dit willen ze kunnen, ze doen het alsof hun leven er van afhangt. Dus willen ze weten: hoe? En tot wie je te wenden als je geschoolde Praktisch verstand je doet weten dat er niemand is? Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat IV Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen God is onbestaanbaar verklaard, enkostprijs) vervolgenstoezenden. is Zijn dood de oorzaak geworden van een ongrijpbare, alomtegenwoordige depressie die alle trekken Contact heeft van een rouw. Historici proberen het begin van deze ontwikkeling te Alle correspondentie kan verzonden worden traceren. Bijvoorbeeld tijdens de Reformatie, dienaar in de 16e eeuw het Vagevuur [email protected]. afschafte, waardoor er in Noord-Europa een verbod kwam te rusten op de voorstelling van het hiernamaals als een plek waar gestorvenen nog door onze Feiten gebeden en opgestoken kaarsjes konden worden geholpen bij de loutering, Theater Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. hun tochtSchrift na de dood. In kritieken, en toneelteksten. Lucifer Hetstaan vreemde lot van beschouwingen de religieuze verbeelding is, in de moderniteit, Lucifer verschijnt tweegeweest, keer perde jaar en is gratisafschaffing te bezoeken en vooral een beeldenstorm systematische van religieuze te downloaden opde www.theaterschriftlucifer.nl. Het mechanische tijdschrift voorstellingen – en vervanging daarvan door ontzielde onvoorstelbaarheden, zoals de Schepping in Zeven Dagen de big ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals door het TIN enbang, de of de Apokalyps door hetgrotere uitdovenkunstvakopleidingen. van de zon. bibliotheken van de Op aanvraag bij de mogen/kunnen nemen aanworden rituelentoegezonden. die doden redactieNiet kanmeer een deel printversie tegen kostprijs

15 1


aanwezig stellen, ons zelf het grote, even uitzinnige als intieme ritueel van de eucharistische Presentia Realis ontzeggen, die de dood van God overwint door Hem als voedsel uit te reiken, heeft een enorm vacuüm getrokken, dat is opgevuld met steeds onweerlegbaarder, wetenschappelijk onomstotelijker, niet-God-bewijzen. zijn in het luchtledig van een taboe komen te leven. THEATER SCHRIFT We LUCIFER toch – het weggerationaliseerde, wetenschappelijk -Encontactgegevens en informatie getaboeiseerde, uittentreure weerlegde bidden wringt zich als een paling een weg door de ondergrondse riviertjes van Schrift het bewustzijn. De redactie van Theater Lucifer kan bereikt worden op het

mailadres: Tarkovski was in zijn tijd – de jaren zestig en zeventig van de door en door [email protected] gerationaliseerde en schijnbaar ontkerkelijkte Sovjet Unie - één van de zeer zeldzame kunstenaars die het vacuüm getrokken door Godsenverdwijning heeft De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen vormgegeven begrepen als een grondeloos verdriet. Denk aan de drie mannen van zijn door Cecile Brommer. vijfde film, Stalker, die na een lange tocht door een Zone op de drempel Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via staan van de beloofde kamer waar, als je hem binnen gaat, je diepste wens bovenstaand mailadres. zal worden vervuld. Bestaat die kamer? Geloven ze hier werkelijk in? Ze hebben oprecht geveinsd dat hij bestond – zozeer zelfs, dat één van de drie THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: mannen, de wetenschapper, van plan is om een kernbom in de kamer te werpen, om hem voor eens en voor altijd uit te wissen, te deleten zouden LUCIFERS DENKPISTE we tegenwoordig zeggen. Het is voor de mensheid beter om niet geknecht te -worden vlammende vurige essays, kritieken, hete door deanalyses, hoop die het bestaan van brandende de kamer biedt. schotschriften en ander denkwerk over theater nu Maar nu? Wat betekent het dat de mannen geen-van drieën de kamer betreden, - alsof hij bestaat…- en dat je, deze drempelscène als filmkijker Op elk gewenstvervuld moment kanmet, op Lucifers Denkpiste een bijdrage aanschouwend, wordt ik kom steeds op hetzelfde woord uit, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke een verdriet, of zelfs: een sensatie van rouw? We durven niet, we kunnen argumentatie, langzame gedachten tijdloze het diepst verlangde niet, we maken onsenkleiner daninzichten, we zijn. over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld ‘Het probleem is: ik geloof mijn ongeloof niet’, zegt de betreft. verteller van Wie een (voorstel) totThe eenend bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Graham Greenes roman of the affair. kenbaar te maken via [email protected]. Een keernaar per Tarkovski jaar worden de artikelen uitvan de mijn Denkpiste gebundeld. De tocht was een voortzetting verdwaasde en soms verbaasde vaderrouw met andere middelen; ik wilde kennelijk met THEATER SCHRIFT de LUCIFER Tarkovski verkeren, vadergodmisser, de meesterlijke beeldenverteller die -film internettijdschrift over –theater na film de afwezigheid juist ook- tijdens zijn leven en zijn magistraal herinnerde kindertijd - van de vaderfiguur bezweert. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer V staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. De naamgever van deze illustere lezingenrij, Albert Verwey, heeft gezegd: ‘dichter is hij, die op iedere leeftijd weer kind kan zijn’. Daar hebben we dus over, alsonder we hetgasthoofdredactie over Tarkovski en zijn almaar Lucifer # 5het / 2007 stond vanobsessieve, Chris Keulemans

naarheeft het houten huis van zijn kindertijd terugkerende geheugenkunst hebben: en als thema: Theater van de Toekomst. over poëzie. beschikt eengasthoofdredactie schijnbaar onuitputtelijk vermogen Lucifer # 8 /Hij 2009 stondover onder van Ger Groot om en zich zelf integraal te herinneren, en om als het ware van binnen uit, vanuit hethet heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in lichaam van zich zelf als kind te ervaren en daar kunst van te maken. Verwey theater maakt onderscheid tussen begrijpen’ van de onder wereld, en ‘innerlijk Lucifer # 10 / 2010, het ‘uiterlijk jubileumnummer, stond voortbrengen’. Dat laatste is de gave van de dichter, hij deelt van binnen uit‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar in het creatieve, voortplantende proces van de schepping, en sluit zijn lezers gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. aan op zijn scheppende bewegingen. van Rob Riemen, Lucifer # 12innerlijke, / 2011, onder gasthoofdredactie oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: Tarkovski werken; is typisch wat een telg van echtscheiding die, ‘Laatste vertellen kunstenaars– een ons getroebleerde vlak voor hunzoon dood?’ eenmaal volwassen, zich zelf als een leemte opvoert waar de vadergestalte, om Kellendonk te parafraseren, mooi in zou passen. De vaderqueeste is, in de OP DE PISTE naoorlogse epoche van de vaderzwakke samenleving, ook altijd een erkenning - Een telkens wisselende Lucifer correspondent van de vader die je zelf niet bent. Tarkovski had zijn zestienjarige zoon Andrej in de Sovjet Unie achter gelaten – hij was, werkend aan Nostalghia, De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst zelf de afwezige die zijn, scheidende, zich aan het gezin onttrekkende, vader theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze altijd was geweest. En hij komt met zijn personage in Nostalghia weer in ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Rusland aan. over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare VI denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Zou deze lezing op internet gepubliceerd worden, dan moet ik aan wat Praktisch ik verteld heb een spoiler alert vooraf laten gaan: pas op, het slot van Theater Schrift gratis online worden gelezen geprint. Nostalghia wordt Lucifer verklapt.kan Nee, de hoofdpersoon hervindt zijn en vaderland niet, Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat ja, hij sterft op vreemde bodem, in een leeggelopen zwavelbad, en ach, die Reader downloaden tot en zijn indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de bodem transformeert Ithaka, zijn moedertje Rusland, zijn nergens dat redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. ergens is. En in de scène vóór deze afloop komt de hoofdpersoon de absurde, ridicule belofte na die hij aan een godsdienstwaanzinnige zelfmoordenaar Contact heeft gedaan. Alle correspondentie verzonden worden naar Met die belofte kan is deze lezing begonnen. [email protected]. De hoofdpersoon draagt een flakkerend kaarsje door een bries over de bodem van een leeggelopen zwavelbad. Vraag me niet Feiten waarom zwavelbad, waarom kaarsje. Het is beloofd, en je beseft dat Theateralles Schrift Lucifervan is een gratis internettijdschrift nu afhangt het nakomen van de belofte. over theater. In Lucifer beschouwingen en toneelteksten. Zo staan zit het kritieken, leven in elkaar – het moet volbracht. Lucifer En verschijnt tweeje keer jaarniet en meer is gratis de film vraagt hierper al lang om te hetbezoeken personage en uiterlijk te begrijpen downloaden op om www.theaterschriftlucifer.nl. tijdschrift - maar van binnen uit het winderige Het traject met het kaarsje af te in leggen de theaterbibliotheken, overzijde. Het is een merkwaardig ritualistische ligt in print een naar aantal zoals het TIN en de gebeurtenis. Ofschoon wij elk afzonderlijk in het geheelOp nooit wie danbij ookde bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. aanvraag beloofd hebben omprintversie in Bagno Vignone kaarsjeworden te branden, is het toch alsof redactie kan een tegeneen kostprijs toegezonden.

16 1


de heimweeënde Rus onze afspraak nakomt. Hij durft dat waar wij (hoe religieus we ook denken te zijn) voor terugdeinzen: te geloven, op de knieën gaan. VII THEATER SCHRIFT LUCIFER - contactgegevens en informatie Zo was ik op mijn naïeve, toeristische manier Tarkovski’s testament aan het openen het verzoek gastschrijver te worden mij bereikte. De redactie vantoen Theater SchriftomLucifer kan bereikt worden op het En ik wist terwijl ik even de boot afhield om hard to get te spelen dat ik mailadres: deze gelegenheid aan zou grijpen – om, in de vorm van colleges en van deze [email protected] lezing-, al gastschrijvend een traject af te leggen dat eindigt waar Tarkovski met Nostalghia eindigt: in de ruïne van een kathedraal ten westen van Siena De website van Theater Schriftramen, Lucifer is ontworpen enkruistochten, vormgegeven – een kerk zonder dak en zonder gebouwd tijdens de door Cecilelater Brommer. en eeuwen door de gelovigen verlaten. De San Galgano heet hij, en Alle opmerkingen over inhoud na en de vormgeving vanhij, dehet sitekaarsje graag naar via de Tarkovski laat zijn hoofdpersoon, scène waarin bovenstaand mailadres. overzijde lopend, sterft, in deze kerk zitten. Dit is des hoofdpersoons Ithaka. En ook: zijn Hiernamaals. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Laat ik zo precies mogelijk beschrijven wat je ziet tijdens deze slotsequentie. We zijn nu immers nergens. LUCIFERS WeDENKPISTE zien de hoofdpersoon, hij zit achterover leunend in het gras, en de camera langzaam achterwaarts kruipt waardoor we steeds meer -terwijl vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete omgeving te zienen krijgen, de manover zichtheater op het Russische platteland te schotschriften anderblijkt denkwerk nu bevinden, dat we eerder tijdens kinderherinnerscènes gezien hebben, en achter wordtmoment de proto-Russische datsja zichtbaar, houten huis van Op elk hem gewenst kan op Lucifers Denkpistehet een bijdrage zijn jeugd, dat waar De hij gedurende filmruimte het meest naar heeft verlangd. worden geplaatst. Denkpiste de biedt voor hartstochtelijke De datsja is de bron waaruit het verlangen ontspringt naar…de Steeds argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten,datsja. over elk meer krijgen we te zien van het groene glooiende landschap, net zo lang denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. tot we ontdekken dat hoofdpersoon, datsja en landschap zich integraal Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit tussen de reusachtige, hemelhoge muren van een kathedraal bevinden, een kenbaar te maken via [email protected]. Gothische, Europese kathedraal die, terwijl de camera gestaag achterwaarts Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. rijdt, dakloos blijk te zijn…en op dat moment begint het te sneeuwen, schijnbaar binnen, maar zoals altijd bij de sacrosancte droomplekken van THEATER SCHRIFT LUCIFER Tarkovski weet je niet of binnen niet ook buiten is, of buiten binnen. - internettijdschrift over theatervroeg ‘Waar ben je als je denkt’, Hanna Arendt, en ook al weet je dat er geen antwoord is op die raadselvraag, omdat je nooit zult zijn waar Theater is een over een anderSchrift denkt, Lucifer en zij niet waargratis jij, - internettijdschrift Tarkovski verplaatst je aantheater. het eind In beschouwingen toneelteksten. Elkhet vanLucifer zijn filmstaan naar kritieken, waar we zijn als we niet hieren zijn. Dat is bij uitstek najaar verschijnt een een themanummer, onder een andere genie van de filmkunst, bezoek aan detelkens bioscoop is eigenlijk altijd gehoor gasthoofdredacteur. geven aan de uitnodiging om een Zone binnen te gaan, om uit je realiteit te stappen en een andere in te duiken, om uit ‘dat wat je uiterlijk begrijpt’ te treden en binnenstond uit ‘het innerlijk voortbrengen’ mee maken. Lucifer # van 5 / 2007 onder gasthoofdredactie vante Chris Keulemans

VIII en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en Waarom waarom kunst –de uiteindelijk is het antwoord een kwestie heeft alsliteratuur, thema: Slechteriken; vele gezichten van het kwaad in het van wijzen. Daarom, lees maar, kijk maar, en wees tot de verbinding, de theater aansluiting bereid – jij het bentjubileumnummer, het zelf die de betekenis Lucifer # 10 / 2010, stond schept, onder het maaksel kijkt je aan als een ikoon en ziet jeVanackere ziel. gasthoofdredactie van Annemie en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. IX Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: Nostalghia’s finale shot een single-tracker, dat ons wil zeggen: wehun krijgen in ‘Laatste werken; wat isvertellen kunstenaars vlak voor dood?’ één enkele, langzaam naar achteren trekkende, steeds wijder wordende camerabeweging alles te zien wat Tarkovski kwijt wil. Het gaat hem om de OP DE PISTE beweging, de langzame onthulling van het totaal: de hoofdpersoon blijkt voor - Een telkens wisselende Lucifer correspondent zijn datsja te liggen en die datsja blijkt in een Russisch landschap te liggen en dat landschap blijkt in het schip van een kerk te liggen en die kerk blijkt De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst een ruïne te zijn. En dan blijkt het te sneeuwen, uit de hoge Italiaanse – of theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze moeten we nu zeggen: Russische, hemel. De sneeuw valt recht naar beneden ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten op het gras dat tussen de pilaren groeit, en valt, bij wie niet weg is gelopen over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de in het eerste kwartier, het hart in, van buiten naar binnen, zielinwaarts, en openbare overinnerlijk de wereld, zichzelf en het theater. U bent maakt van denkruimte kijken schouwen, voortbrengen.. van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen.

Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

17 1


Artiesten, tuig en heeft alsdieven, thema:moordenaars Theater van en de ander Toekomst. Steeds vaker beeld van gasthoofdredactie een bedelaar zich opvan alsen de opiniepagina’s heeft als en thema: Theater v Lucifer # 8 /dringt 2009 het stond onder Ger Groot zich uitlaten over theatermakers. Handophouders zijn het, parasieten. Is je # 8 /in2009 heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanLucifer het kwaad het stond onder WEDEROPSTANDING clubje opgeheven? Jammer dan. Zoek een echte baan, net als al die andere heeft als thema: Slechteriken; theater Tobias Kokkelmans miljoenen hardwerkende THEATER SCHRIFT LUCIFER theater Lucifer # 10 / 2010, hetNederlanders. jubileumnummer, stond onder - contactgegevens ‘Doorstart’. Van het woord alleen al word je mismoedig. ‘Doorstart’ THEATER SCHRIFT LUCIFER en informatie Lucifer # 10 / 2010, gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t het jubile Alvast-is’: een over schrale troost: dat beeld van die bedelaar is allerminst behoort ongetwijfeld tot de lelijkste voortbrengselen van -decontactgegevens Nederlandse engras informatie gasthoofdredactie van Annemi groener inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. nieuw. Eeuwenlang mochten en artiesten niet gewijde grond is’: over inspirere taal.redactie Het klinkt alsof een verzopen weer onverhoopt begint De van Theater Schrift benzinemotor Lucifer kan bereikt worden op het te gras groener Lucifer # 12 / 2011, onder acteurs gasthoofdredactie van op Rob Riemen, begraven worden. Hun praktijken hadden iets heidens zelfs. pruttelen. Desalniettemin (ont)siert dit woord dagelijks deDe krantenrubrieken. redactie van Theater Schrift kan bereikt wordenInstituut, op verderfelijks, het heeftLucifer mailadres: # 12 / 2011, onder gas oprichter enLucifer directeur van het Nexus als thema: Waarom toch? Wat hadden die artiesten verkeerdons gedaan? De bijna failliete golfbaan in Spaarnwoude hoopt op een doorstart. Tja. mailadres: [email protected] en directeur van het ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars vlak oprichter voor hun dood?’ Het antwoord vinden we in de nadagen van het Romeinse en de wat vertellen In vroeger tijden sprak men van niet van doorstarten. Maakte Jezus [email protected] ‘Laatsterijk werken; vroegste eeuwen van het christendom. Als christenen zich toentertijd naar het tijdens Paaszondag een ‘doorstart’? Nee, dat een ‘wonderbaarlijke De website van Theater Schrift Lucifer is was ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE theater begaven, kwamen ze meestal niet op de tribunes terecht, maar op wederopstanding’. Toegegeven, zo’n term klinkt in onze seculiere tijd nogal De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen vormgegevendoor Cecile Brommer. OP DE PISTE - Een telkens wisselende Luciferen correspondent scène. De voorstelling uitzitten was er niet bij: ze werden ter plekke gedood. pathetisch, maar ookover veelinhoud minderen moeizaam. Mogelijk de doorstart Cecilevia Brommer. Alle opmerkingen vormgeving van ligt de door site graag - Een telkens wisselende Lucif Ja, toen waren de doden op het toneel nog echte lijken. van het theatermailadres. ook veel minder binnen onze controle danAlle we denken. opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via bovenstaand De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst Wellicht heeft de dynamiek van het theater iets veel noodlottigers, in demailadres. bovenstaand redactie Theater Schrif theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnenDe naar eigen van keuze De meest tot de verbeelding sprekende anekdote over die tijd vind goede zin van het woord. Misschien is het THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit:bestaansrecht van theater veel theaterpersoonlijkheden op de ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten ik het levensverhaal van Genesius van Rome, gestorven in het jaar 286 of wonderbaarlijker dan we willen toegeven. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: ofwel op eenzame over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de hoogte of j 303. Genesius was acteur onder keizer Diocletianus en speelde in populaire LUCIFERS DENKPISTE over de wereld openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent toneelstukken die het christendom te kakken moesten zetten. Op een goedemet ons delen. Alleen al in onze eigen westerse zijn hete er talloze LUCIFERS DENKPISTEvan - vlammende analyses, vurige essays,theatergeschiedenis brandende kritieken, openbare over de zich hiervoor stellen. dag,harte zo wil uitgenodigd de legende, persifleerde hij kandidaat een christentedie smeekte om denkruimte het theatertradities en uitgestorven en ontsproten. Vaak bestonden tradities naast analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften ander denkwerk over theater nu - - vlammende van harte uitgenodigd zich hie doopsel. Maar wat bleek? Ten tonele kreeg hij een visioen van dartelende elkaar. Of iets van de oude traditie werd aan de nieuwe doorgegeven. Zo schotschriften en ander denkwerk overpede theater nu - hij zich. Vanzelfsprekend kostte dat Praktisch engelen, en stante bekeerde lieten de rederijkers ergens hun sporen na in het hedendaagse oer-Hollandse Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. hem zijn kop. Sindsdien geldt Genesius als een christelijke martelaar en is cabaret. En toch was er, heel af en toe, sprake van een echte, radicale Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Theater Schrift Lucifer kan gra Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat hij de patroonheilige van acteurs, clowns, komedianten, dansers, musici, breuk. Het mooiste voorbeeld is toch wel de tijdspanne tussen de vierde worden geplaatst. DeReader Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk kunt u kan een de nummer integr downloaden en indien gewenst uitprinten. OpOok aanvraag bekeerlingen, slachtoffers van martelpraktijken, epileptici, uitgevers, en de tiende eeuw van onze jaartelling. Het toen zich vlug verbreidende argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. langzame Reader downloaden en indien redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. stenografen en advocaten. christendom ‘kruisigde’ niet alleen het Klassieke Grieks-Romeinse theater, denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit redactie een printversie (tege maar stond ook aan de wieg van een geheel nieuw soort theater. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft,gezegd is van maakten harte uitgenodigd dittheatermakers een kenbaar te maken via [email protected]. Contact Op zijn zachtst christenen en kenbaar te maken viaAlle [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Contact correspondentie kan verzonden worden naar niet al te beste start. Na 313 – in dat jaar beëindigde keizer Constantijn de Hoezo was er toen sprake van een radicale breuk, en bijgevolg Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie [email protected]. christenvervolging – verdwenen de werken van Aischylos, Euripides, Sophocles, kan verzo een echte wederopstanding? Hoe kon de theaterhater een theaterminnaar THEATER SCHRIFT LUCIFER dusdanig omslaan? Wat vertelt die periode [email protected] Plautus, Terentius en Seneca geleidelijk aan in kloosterarchieven, onder het worden? Hoe kon theaterhaat THEATER SCHRIFT LUCIFER -over internettijdschrift over theater Feiten predicaat ‘ketterse literatuur’. Het zou pakweg duizend jaar duren voordat het theater an sich? Is het theater een verworvenheid van een lineair internettijdschrift over theater Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. die stukken weer op de planken zouden staan. De negatieve beeldvorming 18 1 beschavingsproces, die dus met het verval van die beschaving onherroepelijk Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. rondom de acteur hield nog veel langer aan. Zelfs nog aan het eind van de verloren gaat? Of is het theater eerder een elementair sociologisch fenomeen Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk In Lucifer staan kritieken, bes Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en negentiende eeuw werd een vrouw in het acteervak vaak gezien als een dat zich onttrekt aan grillige beschavingsdynamiek? Bestaat er zoiets als het In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere Lucifer verschijnt twee keer p te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift veredelde prostituee. En toen in de jaren 1930 het dramatische hoorspel voor einde van het theater? najaar verschijnt eenligt themanummer, een andere gasthoofdredacteur. ongekende zorgde, bleef de NCRV halsstarrig weigeren in printradiocommercie in eentelkens aantalonder theaterbibliotheken, zoals te hetdownloaden TIN en deaanop www.theate zulke onchristelijke praktijken te doen. gasthoofdredacteur. bibliotheken in printbij in de een aantal thea van de grotere mee kunstvakopleidingen. Opligt aanvraag Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. bibliotheken van de grotere ku Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie kan een printversie te


Een onvoorziene herrijzenis In de eeuwen na de val van het Romeinse Rijk, toen het christendom zich snel richting het noorden van Europa uitbreidde, werd het theater uit de Klassieke tijd één groot taboe. Natuurlijk trokken er nog steeds reizende gezellen, mimespelers door het continent, maar dergelijke THEATERacrobaten SCHRIFT en LUCIFER stonden los de literaire -praktijken contactgegevens envan informatie - Klassieke traditie en werden daarbovenop te onbeduidend geacht voor geschiedschrijving indertijd. Van dezeredactie artiestenvan weten we dus nagenoeg niets.kan bereikt worden op het De Theater Schrift Lucifer Hetgeen men wel tot het officiële cultureel-rituele corpus ging mailadres: tellen, werd vastgelegd in een alsmaar striktere liturgische doctrine. [email protected] De liturgie bepaalde hoe een festiviteiten en kerkelijke erediensten De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven uitgevoerd dienden te worden. Letterlijk elk tijdstip van elke dag op door Cecile Brommer. de christelijke kalender had zo zijn voorschriften. De meesterzet kwam Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via van paus Gregorius de Grote (540-604), die de in erediensten gebezigde bovenstaand mailadres. Bijbelteksten voorzag van gezangen met strikt voorgeschreven toonhoogten en lengtes. Dit systeem – het gregoriaans – liet geen enkele ruimte voor THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: afwijkingen, waar dan ook in de christelijke wereld.

LUCIFERS DENKPISTE Paradoxaal genoeg zou met het gregoriaans de kiem gelegd worden -voor vlammende analyses, essays,die brandende kritieken, een heel nieuwe vormvurige van theater, op geen enkele manierhete verband schotschriften en ander denkwerk over theater nu hield met het theater uit de Klassieke tijd. Sterker nog: dat nieuwe theater

ontstond op plekken waar je dat het minst zou verwachten: de kloosters. Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage wordenHoe geplaatst. Degregoriaans Denkpisteook biedt ruimte hartstochtelijke rigide het was, alleenvoor al door het verstrijken argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk van eeuwen ontstond er een zekere ruis op de lijn. Langzaam maar zeker denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. voegden kloosterlingen zelfgemaakte versieringen toe aan de gregoriaanse Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, zangerige is van harte uitgenodigd dit melodieën. Nieuwe noten werden ‘melismen’, uitwijdingen kenbaar te bepaalde maken via [email protected]. rondom een noot. Later, in de eerste helft van de negende eeuw, Een keer per jaar worden de artikelen uit die de als Denkpiste gebundeld. bracht de monnik Tutilo ‘tropen’ aan: teksten ezelsbruggetje dienden om deze nieuwe noten te onthouden. Nog later verbeterde de monnik THEATER SCHRIFT LUCIFER Notker Balbulus (840-912) dat concept weer door aan elke extra noot één -lettergreep internettijdschrift overwoord theater van een nieuw toe-te wijzen. Gaandeweg ontstond ook het gebruik om deze tropen in beurtzangen onder te verdelen tussen Theater SchriftenLucifer is een gratistwee internettijdschrift theater. een voorzanger een koor, of tussen koren onderling. over Het ooit In Lucifer staan kritieken,gezang beschouwingen en toneelteksten. strikte, karige gregoriaanse had in de tiende eeuw de vorm Elk van een najaar verschijnt themanummer, telkens onder een andere uitgebreide dialoog een aangenomen. gasthoofdredacteur. De stap naar het nieuwe theater was toen niet ver meer. Ergens in diezelfde# eeuw kwam men onder in het klooster van Sankt Gallen op hetKeulemans idee om Lucifer 5 / 2007 stond gasthoofdredactie van Chris

de gregoriaanse Paasmis (die volgens deToekomst. gregoriaanse voorschriften begon met en heeft als thema: Theater van de het resurrexi ‘ik ben verrezen’) extra teksten te voorzien. Lucifer # 8 / –2009 stond onder van gasthoofdredactie van Ger Groot en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Interrogatio : Quem quaeritis in sepulchro, Christicole ? theater Responsio : Iesum het Nazarenum crucifixum, ostond caelicolae. Lucifer # 10 / 2010, jubileumnummer, onder Interrogatio : Non est hic, resurrexit sicut predixerat; nuntiate‘Waar ‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft ite, als thema quia surrexit de sepulchro. gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, en directeur Resurrexivan het Nexus Instituut, heeft als thema: oprichter ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Vraag : Wie zoekt u in het graf, aanbidsters van Christus? Antwoord: Jezus van Nazareth, de gekruisigde, o hemelbewoonsters. OP DE PISTE Vraag : Hier is hij niet, hij is verrezen zoals hij voorspelde; ga, - Een telkens wisselende Lucifer correspondent verkondig dat hij uit het graf is verrezen. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst Ik ben verrezen theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Deze ‘quem quaeritis-trope’ verspreidde zich als een lopend vuurtje over de andere wereldkloosters. met ons Ergens delen.inCorrespondenten berichten vanuit de richting die tijd moet iemand op het idee openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. bent gekomen zijn om de dialoog ook daadwerkelijk uit te beelden. TussenU965 van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. en 975 omschreef Ethelwold, bisschop van Winchester, in zijn werk Regularis

Concordia een soort muziekdrama dat hij in Frankrijk in het gebied rond Praktisch Fleury en Limoges had gezien. Hij noemde het: Visitatio sepulchri (‘Het Theater Schrift Lucifer beschreef kan gratisniet online worden gelezen en geprint. grafbezoek’). Ethelwold alleen de quem quaritis-dialoog, maar Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat ook hoe de monniken allerlei personages portretteerden: de vrouwen die Reader indien gewenst uitprinten. Op Jezus’ aanvraag kan de het legedownloaden graf van Jezusenontdekten, en de engelen die over verrijzenis redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. berichtten. Er was zelfs sprake van een rudimentair decor: zo werd het altaar gebruikt ter verbeelding van het heilige graf. Het geschrift van Ethelwold Contact liet zich lezen als één lange regieaanwijzing die door andere kloosters Alle correspondentie kan verzonden worden naar overgenomen kon worden. [email protected]. Twee diakens die het kruis dragen moeten naar voren treden, het Feiten kruis in een lijkwade wikkelen, en vervolgens wegdragen, antifonen Theater Schrift Lucifer een zingend, totdat zijis op degratis plaatsinternettijdschrift van het graf komen over en er theater. het kruis 19 1 In Lucifer staan kritieken, en toneelteksten. neerleggen, alsof dit beschouwingen het lichaam van Onze Heer was, dat zij Lucifer verschijntOp twee keer plaats per jaar enhet is gratis bezoeken begraven. dezelfde moet HeiligeteKruis wordenen bewaard downloaden tot de dag de Verrijzenis. te opvan www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de Op de van heilige van Pasen, vóór de metten, zullen de kerkdienaars bibliotheken de dag grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de het kruis omtegen het opkostprijs een hiervoor geschikte plaats te redactie kan eenwegnemen printversie worden toegezonden.


bergen. Terwijl de derde lezing wordt gezongen kleden vier monniken zich in de vereiste gewaden. Eén moet in een albe gekleed binnenkomen, alsof hij aan de dienst wil deelnemen en, zonder op te vallen, ongemerkt bij het graf weten te komen, waar hij met eenSCHRIFT palmtak LUCIFER in de hand zich stil neerzet. Bij het derde responsorium THEATER moeten de drie monniken in koorkappen en met rokende - contactgegevens en andere informatie wierookvaten, zich stap voor stap, alsof zij iets zoeken, naar de redactie plaatsvan vanTheater het graf Schrift begeven. Want dit gebeurt om deop engel De Lucifer kanalles bereikt worden het voor te stellen die bij het graf zit, en de vrouwen die met mailadres: welriekende balsem aankomen om het lichaam van Jezus te zalven. [email protected] Wanneer hij, de zittende, de anderen, die schijnen te dwalen en te De website zoeken, naderen, moetLucifer hij metisgedempte stem vanziet Theater Schrift ontworpen enaanheffen: vormgegeven “Quem quaeritis” door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Als dit ten einde gezongen is, dan antwoorden de drie gezamenlijk: bovenstaand mailadres. “Jezus van Nazareth”

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Dan wordt hen geantwoord: “Hier is hij niet, hij is verrezen zoals hij voorspelde; ga, verkondig LUCIFERS datDENKPISTE hij uit het graf is verrezen.” - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander over theater Gehoorzamend aandenkwerk dit bevel moeten de drienu monniken zich tot het

koor wenden en zeggen: Op elk gewenst kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage “Alleluja,moment de Heer is verrezen!” worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze over elk de Hierna zal de zittende hen ditmaal, alsof hijinzichten, ze terug wil roepen, denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. antifoon toezingen: Wie een “Komt (voorstel) bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit en ziettot deeen plaats” kenbaar te maken via [email protected]. Een keer artikelen uit de het Denkpiste Enper metjaar dezeworden woordende rijst hij op, neemt omhulselgebundeld. weg, toont hun de plaats zonder het kruis, waar niets meer is dan de doeken THEATER SCHRIFT LUCIFER waarin het kruis was gewikkeld. Als zij dit gezien hebben, moeten - internettijdschrift zij in hetzelfdeover graftheater de door -hen gedragen wierookvaten plaatsen, de lijkwade nemen en ophouden voor de geestelijken, als om TheaterteSchrift Lucifer is een gratis internettijdschrift tonen dat de Heer is verrezen, omdat hij erin nietover meertheater. is In staan kritieken, en toneelteksten. Elk Lucifer gewikkeld, en moetenbeschouwingen zij de antifoon zingen: najaar verschijnt themanummer, telkens onder een andere “De heer is een verrezen uit het graf!” gasthoofdredacteur. En vervolgens de lijkwade op het altaar plaatsen.

Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Hoop en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Was dit theater? Zeker. Noemden of de acterende diakens, Lucifer # 8 / 2009 stond onder Ethelwold gasthoofdredactie van Ger Groot en kerkdienaars en monniken het ook zo? Absoluut niet, ze keken wel uit. in het heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad Het predicaat ‘theater’ is er pas veel later op geplakt door historici in de theater achttiende en negentiende eeuw. En toch opende dit toneelmatige ritueel – Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder of hoe je het ook wilvan noemen - de deur voor eeneneeuwenlange traditie van ‘t gasthoofdredactie Annemie Vanackere heeft als thema ‘Waar christelijke passiespelen, die op hun beurt de weg vrijmaakten voor een gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. maatschappelijk geaccepteerd seculier theater. van Rob Riemen, Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Quem Quaeritis en Visitatio Sepulchri schotelen mij een raadsel voor. Hoe kan een anti-theaterklimaat een totaal nieuw theater baren, dat OP DE PISTE geheel op zichzelf staat en geen directe relatie heeft tot eerdere tradities? - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Wat zegt dat over het theater als zodanig? Klopt het wel dat toneel een samenklontering is van eerdere, causaal verbonden verworvenheden? Met De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst andere woorden: volgt theater een dynamiek van opbouw (en dus ook van theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze afbraak)? Of komt theater voort uit een tijdloze, onbedwingbare menselijke ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten behoefte aan mimesis: een bezwerende nabootsing van het leven en over de wereld met onsIkdelen. Correspondenten berichten belichaming van ideeën? hoop op, nee ik geloof in het laatste. vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich aan hiervoor kandidaat te stellen. Voor wie nog twijfelt het maatschappelijke bestaansrecht van theater: het kent geen einde. Het zal zich altijd blijven opdringen. Je hoeft Praktisch het alleen maar te benoemen. Noem het beestje bij zijn naam, en het Theater bestaat. Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden.

Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Literatuur E. Fischer-Lichte, History of European drama and theatre, Routledge, 2004

Feiten H. Endepols, ‘Visitatio Sepulchri’, uit: Vijf geestelijke toneelspelen der Theater Schrift Lucifer isElsevier, een gratis internettijdschrift over theater. middeleeuwen, A’dam, 1940, p.4 In Lucifer toneelteksten. D.J.staan Grout &kritieken, C. V. Palisca,beschouwingen A history of Westernen Music, Norton, 2001 Lucifer E. verschijnt twee Westerse keer per jaar en is gratis te uitgave bezoeken en van Vetter, Anthologie muziekgeschiedenis, interne Universiteit downloaden Amsterdam, te op2002 www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift P. Zarrilli, G.J.Williams. Histories. Routledge,zoals 2006 het TIN en de ligt in print in een aantal Theatre theaterbibliotheken, bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

20 1


Deze vijf essays zijn een zoektocht daarnaar. en heeft als thema: Theater v en Naar heeftwat alsdat thema: Theater vanindekunst Toekomst. is, wat we zoeken en theater in het bijzonder. Lucifer # 8 /en 2009 stond onder Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot En of dat dan troost is, of iets anders. heeft als thema: heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in hetSlechteriken; DE TROOST VAN HET THEATER theater theater De nodige cultuurhistorische en kunstbeschouwelijke achtergrond gaf EEN SPEURTOCHT NAAR EN EEN PLEIDOOI VOOR -THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubile THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder Onze Lieve Vrouwe van de Schemering van Willem Jan Otten. Omdat hij contactgegevens en informatie gasthoofdredactie - contactgegevens en informatie gasthoofdredactie als thema ‘Waareen ‘t van Annemi zoveel op z’n plekvan lietAnnemie vallen. HijVanackere voorzag inen eenheeft theorie van de troost: Wat is dat toch, die ondefinieerbare trilling in het middenrif die kunst gras groener is’: over inspirere grastechnisch groenerfundament, is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. een theoretisch kader. je kan bezorgen? Is het troost, verbondenheid, bezieling, Annet De liefde? redactie van Theater Schrift bereikt worden op hetvan RobLucifer # 12 / 2011, onder gas De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Lucifer # 12Lucifer / 2011,kan onder gasthoofdredactie Riemen, Bremen ondernam een persoonlijke zoektocht, langs kunstwerken mailadres: die oprichter en directeur van het mailadres: oprichter en directeur van het zal Nexus Instituut, als ‘Waarom thema: De gemiddelde theaterkenner krabbelen in deheeft kantlijn. hier haar raken. In vijf essays, waarmee In 2011 studeerde [email protected] ze af aan de ‘Laatste werken; wat vertellen [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlakgrote voornamen hun dood?’ niet Artaud? Waarom hier niet Brecht? Waarom al die niet die opleiding Writing for Performance op de HKU, doet ze verslag van haar hier al zoveel over hebben gezegd?’ bevindingen. In dit nummer van Theater Schrift Lucifer publiceren we de van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen De en website vormgegeven OP Het DE PISTE is waar, daar kwam ik pas heel laat achter dat zij ontbraken. eerste twee. door Cecile Brommer. - Een telkens wisselende Lucif door Cecile Brommer. - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Ergens gebeurde dat onbewust. over inhoud en vormgeving van de site graag via Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via En ergens, is er een reden. Door Annet Bremen bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrif bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst op de theaterpersoonlijkheden op grote de denkpiste. Zijverlichting kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigendan keuze Want had het lezen van die denkers mij geboden, had ‘Suggestief schrijven is bij mij geen keuze, maar is gewoon zoals het is, THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame THEATER SCHRIFT uit: ofwel eenzame ik zeopwel genoemd. Dat hebben ze niet gedaan, vermoed ik.gedachten Vaak genoeg hoogte of j beantwoordt aan hoeLUCIFER het levenbestaat in elkaar zit. Ook in het echte leven zit over de wereld over de wereld met ons hun delen. Correspondenten berichten vanuit demet ons delen. gooien we gemakkelijk termen over, een discussie doodslaand door alleen maar suggestie, tussen de regels. LUCIFERS DENKPISTE openbare denkruimte over de LUCIFERS DENKPISTE openbare denkruimte over degenoeg wereld, zichzelf U bent hun namen te noemen. Vaak weet ik dan en noghet niettheater. wat er wordt - vlammende analyses, brandende kritieken, hete maken vanwat harte uitgenodigd zich hie - vlammende vurige brandende kritieken, hete vanvurige harte essays, uitgenodigd zich te stellen. 1 bedoeld. Vaak genoeg denkhiervoor ik dat wekandidaat misbruik van ze ooit En als je dat opanalyses, papier mee krijgt,essays, dan krijg je het leven op papier.’ - Bart schotschriften en anderbedoelden. denkwerk Dat overzittheater nu schotschriften en ander denkwerk over theater nu in onze vingers. Moeyaert Praktisch Praktisch Op elk gewenst moment kan Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gra Op elk gewenst moment op Lucifers Theater Schrift kan gratis worden gelezen en geprint. Zie ditop alsLucifers eenLucifer poging. ‘Het laatste wat sterft, is dekan hoop.’ – TadeuszDenkpiste Borowski een bijdrage worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Ook kunt u een nummer integr worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Een poging het te hebben over theater, via een ander weg. argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Reader downloaden argumentatie, langzame Reader en indien uitprinten. Opde aanvraag Wat woorden vooraf gedachten en tijdloze inzichten, over elk En ja,downloaden ik weet dat wanneer degewenst één zich getroost voelt, ander datkan nietdezo en indien denkbaar onderwerp datervaart. het (inter)nationale theaterveld betreft. redactie printversie (tege denkbaar jaar onderwerp dat het (inter)nationale betreft. een (tegen kostprijs) toezenden. Of printversie troost dan überhaupt een handige term is om mee teeen werken, Anderhalf geleden begon mijn zoektocht. Naartheaterveld dat gevoel wat een boek, redactie Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit of het van essentieel belang is, of het eeuwigheidswaarde heeft. een film, een theatervoorstelling kan opwekken. Hart in je keel, happend kenbaar te maken via [email protected]. Contact kenbaar te maken via [email protected]. Contact Maar ik geloof het: omdat de zoektocht uitwees dat sommige krachten in naar lucht. Een sensatie van kloppendheid. Dat je volledig mee bent in een Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzo Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzonden worden naar de kunst universeel zijn, en steeds opnieuw velen troosten. verhaal en het gevoel hebt dat jou iets wezenlijks wordt verteld. Een blos, [email protected] [email protected]. een suggestie van iets wat er aan de hand is, van iets wat je zó aanspreekt THEATER LUCIFER En ja, dat is wat dit is: een zoektocht en uiteindelijk, een pleidooi. op wat eenSCHRIFT mens in wezen is, dat je er niet omheen kunt. THEATER SCHRIFT LUCIFER internettijdschrift over theater Feiten -Maar internettijdschrift over theater Feiten Naar hoe kunst het leven de moeite waard maakt. vooral: een gevoel dat wezenlijk is voor dat wat ik doe: schrijven. Theater Schrift Lucifer Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Naar wat theater daarbinnen zo bijzonder maakt. 21 1 is een Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, bes Theater Schrift Lucifer is schrijf een gratis internettijdschrift overdrietheater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Een lappendeken. Over theater, over film, over poëzie, over muziek, over Want zolang ik kijk en lees, ik. Voor mij is dat een heilige Lucifer beschouwingen toneelteksten. Lucifer In Luciferonlosmakelijk staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elkstaan kritieken, Lucifer verschijnt keer pereen jaar en Elk is gratis en beeldende kunst.twee Hoeendat alles onmisbare plekte kanbezoeken en moetverschijnt hebben in twee keer p eenheid, verbonden. Er zijn werken die mij In keer op keer najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere te downloaden op www.theate najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift dit menselijke bestaan. Ook in deze tijd. Vooral in deze tijd. verwonderen, doen wankelen. Die voor mij altijd een startpunt zijn om te gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal thea gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de schrijven. De werken die me raakten, raken, zullen raken. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku Dat gevoel ben ik troost gaan noemen. # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie kan een printversie te Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.


Dat alles in de hoop dat het anderen op nieuwe sporen zet. Doet nadenken over de zo wezenlijke kenmerken van theater op een andere manier. Over wat voor hen de kern van theater is, of: wat die kern zou moeten zijn.1 En hierSCHRIFT begint het (opmaat voor de troost) THEATER LUCIFER land van genade en verdriet - contactgegevens en informatie 9 De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het wat te doen met het oude mailadres: [email protected] dat zo lustig meestinkt in het nieuwe het oude virus bemant al flink de nieuwe kleppen website hoe herken je het oude De van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile met zijn racisme en slijm Brommer. Alle opmerkingen zijn onveranderlijke bezittelijke voornaamwoord over inhoud en vormgeving van de site graag via wat is mailadres. de verleden tijd van het woord haat bovenstaand wat is het symptoom van ontmenselijkt bloed THEATER vanSCHRIFT pijn die LUCIFER geen taalbestaat wilde worden uit: van pijn die geen taal kón worden watDENKPISTE moet je met het oude LUCIFERS - vlammende hoe word je jezelfvurige tussenessays, anderenbrandende kritieken, hete analyses, schotschriften hoe wordenjeander heel denkwerk over theater nu hoe word je vrijgemaakt in begrip Op elk gewenst hoe maakmoment je goed kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage wordenhoe snijd je geplaatst. schoon De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, hoe ver kan de tonggedachten overhellen en naartijdloze tederheid langzame inzichten, over elk denkbaar of de wang raken aan verzoening onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. punt Wie eeneen (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit

kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld.

*Wat woorden vooraf Graag wil ik een paar mensen bedanken, zonder wie deze essays en mijn afstudeerstuk Nachtijs of het nut van handen niet zouden zijn THEATER SCHRIFT LUCIFER geweest wat ze nu zijn. Allereerst Anouk en Cees. Voor jullie betrokkenheid - internettijdschrift over theater - me steeds opnieuw de hoop op een en deskundige begeleiding. Jullie gaven goede afloop. Rineke, voor je geruststelling, je scherpe blik, je grapjes en het er altijd zijn. Marieke de allermooiste Vis die ik mij hadtheater. kunnen Theater Schrift LuciferenisEva. eenVoor gratis internettijdschrift over wensen. Jullie maakten mogelijk wat ik voor onmogelijk hield en gaven mij zo In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk het vertrouwen dat ook deze twee werken ooit ergens zullen landen. Mijn klas: najaar verschijnt een themanummer, onder eenStéphanie, andere en ook Milou, Koen, Esther, Maaike, Sander, Jiska,telkens Ninke, Sytze, Ayla, gasthoofdredacteur. al niet meer het laatste jaar, maar toch: Maaike, Renée, Sara en Joost. Jullie zijn onvergetelijk. We hadden het goed. En, Sjef en Marjo. Voor jullie rust, de verbeelding, jullie stond vertrouwen, de hoop. Altijd. Mijn van dank Chris is groot. Lucifer # 5 / 2007 onderengasthoofdredactie Keulemans

heefteen die zegt: van hier aan en alslijn thema: Theater vanafde Toekomst. van moment af onder gasthoofdredactie van Ger Groot en Lucifer # 8 dit / 2009 stond gaat het anders klinken de vele gezichten van het kwaad in het heeft als thema: Slechteriken; theaterwant al onze woorden liggen naast elkaar op de tafel bibberend vanhet mensenkleur Lucifer # 10 / 2010, jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie nu kennen we elkaar van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t elkaarsis’: hoofdhuid en elkaars geur elkaars bloed gras groener over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer we kennen de diepste geluiden als # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, onze maken in het de nacht oprichter ennieren directeur van Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatstelangzaam worden wij elkaar werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ opnieuw nieuw OP DE PISTE en híérwisselende begint het 2Lucifer correspondent - Een telkens Soms denk ik van dat. Theater Nee wacht – somsLucifer hoop ikplaatst dat. Dat het híer pas begint. De redactie Schrift Dat alles wat gister is, nu was. Verwoest, verdelgd, platgebrand. Dat wijkeuze theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen daar dan zo staan. In zo’n stilte als de stilte na een regenbui, als alles nog ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten nadruppelt. Een vacuüm. Wij, verloren in de leegte die dan ontstaat, zonder over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de geschiedenis. Precies daar en de dan,wereld, in die stilte, ligt en eenhet nieuw begin. UHet uur openbare denkruimte over zichzelf theater. bent nul. Schoongespoeld, gelouterd, gezuiverd. Dan zouden we het misschien van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. kunnen, opnieuw beginnen. De eerste stappen zetten op het land, zonder de last van wat was op onze schouders. Praktisch

Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Antjie Krogu beschrijft het niet zo ruw,en/of zo destructief als ik soms verlang. Ook kunt een nummer integraal per artikel viahet Acrobat Het is immers tegenstrijdig: willen dat nietsuitprinten. meer is, maar Reader downloaden en indien gewenst Op tegelijkertijd aanvraag kandaar de wel zelf bij willen zijn. Niemand van ons wil God zijn, laat staan Eva. redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden.

Krog zou hier moeten zijn, het zelf voor moeten lezen. Gewoon, in het Contact Afrikaans. Poëzie moet kan los van het papier, de lucht in. Helaas ligt dat niet Alle correspondentie verzonden worden naar binnen de grenzen van zwart op wit. Hoe dan ook: wat ze schrijft, is waar. [email protected]. Menigeen herkent en erkent dat het (niet alleen in Zuid-Afrika, maar overal) deze dagen zijn, die altijd geïnfecteerd zijn door al die jaren voor ons. Waarin Feiten het zuur van de haat jegens de ander overheerst. Niet voor niets kiest Krog Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. voor de poëzie als vorm voor toenadering, voor samenvloeiing, eenwording, In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. voor vergeving. Daarin ligt voor haar de oplossing, de hoop. Want het is juist Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en de cadans van de poëzie, die sust, die bezweert, die ons laat meedeinen. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift Allemaal op hetzelfde ritme. Je kunt er niet tegenin, je moet mee. In het ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de ritme van de woorden zijn wij, wij allemaal, even samen, even één. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de Moet dat? redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

22 1


Ik vermoed dat het moet. Niet voor niets is de titel Land van genade en verdriet. Waar verdriet is, moet getroost worden. Een ontsnapping uit de haat, een uitweg, een zucht van lucht. Dan kán poëzie helen. Dan hoeft niet alles verwoest, verdelgd, platgebrand. THEATER SCHRIFT LUCIFER - contactgegevens en informatie Er is geen andere reden dat ik schrijf dan deze. Om te troosten. Nee wacht – dat redactie weet ik niet, somsSchrift geloof Lucifer ik dat. Dat de kracht van kunst is. Dat De van maar Theater kandat bereikt worden op het het mensen kan samensmeden, het gevecht uit de weg kan gaan. Dat het kan mailadres: troosten. Dat doet Krog hier: ze troost. En mij niet alleen. [email protected] Hoop en vertroosting De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Wende Snijders was het, die mij op de woorden van Krog wees. Ach nee, ze door Cecile Brommer. wees me er niet op.over Ik sloeg een boek open, vond dit en voelde Alle opmerkingen inhoud en vormgeving vanvoorbeeld, de site graag via me er op gewezen. Konden pagina’s oplichten, dan hadden ze dat gedaan. bovenstaand mailadres. Dat deden ze niet, het boek was immers niet heilig, slechts simpel in zwart 3 gebonden.SCHRIFT Een bundel essays bestaat geschreven THEATER LUCIFER uit:door een keur aan grote geesten, filosofen, musici, schrijvers, acteurs, wetenschappers en wie al niet meer, waaraan steeds dezelfde door Rob Riemen4 gestelde vraag ten grondslag ligt: LUCIFERS DENKPISTE

- vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete Wilt u uit wereld van de muzen werk nu kiezen schotschriften endeander denkwerk over een theater - waaruit hoop en vertroosting spreekt en vertellen waarom? Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Niet zonder reden perkt hij het bereik vanruimte antwoorden mogen volgen in worden geplaatst. De Denkpiste biedt voor die hartstochtelijke tot de wereld van de muzen,gedachten omdat juistendetijdloze kunsteninzichten, universeel toegankelijk argumentatie, langzame over elk 5 en communiceerbaar zijn : een premisse die ten grondslag ligt aan het denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. bieden van hoop en vertroosting, omdat hoop en vertroosting universeel Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit menselijke zijn. kenbaar teverschijnselen maken via [email protected]. Zijn zoektocht doet worden denken aan die van Wim die op pad ging met Een keer per jaar de artikelen uitKayzer, de Denkpiste gebundeld. niets anders wentelend in zijn hoofd, dan deze vraag: THEATER SCHRIFT LUCIFER Vertel me watover dit leven de moeite waard maakt. - internettijdschrift theater Die vertellingen begin 2000internettijdschrift in de tv-serie Van deover schoonheid Theater Schriftresulteerden Lucifer is een gratis theater.en de troost, waarin 26 kunstenaars, wetenschappers, schrijvers, filosofen en In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk musici reflecteren op het huwelijk tussen schoonheid en troost. najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere En toch. gasthoofdredacteur. Er is een verschil. Een wezenlijk verschil.


Voorheeft Kayzer eenvan nieuw begin, zoals voor ons allemaal. en alsgloorde thema:destijds Theater de Toekomst. We bevonden opstond ‘een punt/ lijn die zegt: van hier aan/ van en dit Lucifer # 8 / ons 2009 ondereen gasthoofdredactie van af Ger Groot moment af/ gaat het anders klinken’. Een nieuw nulpunt in de geschiedenis. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Dat dwongen die drie nullen af. We konden hem achterlaten, de chaos, theater die eeuw# ‘van extremisme, buitensporige Lucifer 10 /oorlog 2010,en het jubileumnummer, stondarrogantie, onder angst en 6 verwoesting en een kolossale spirituele ontwrichting’ zoals Canadese gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft alsde thema ‘Waar ‘t historicus Modris Eksteins die beruchte 20ste eeuw beschrijft. gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Als Riemen zijn vraag stelt, de 21ste eeuw alvan tienRob jaarRiemen, voort in een Lucifer # 12 / 2011, onderraast gasthoofdredactie onverdroten de voorgaande. Een decennium vol hoop, oprichter eninhaalslag directeuropvan het Nexus Instituut, heeft dat als begon thema: maar al gauw gedomineerd werd door desoriëntatie, verlies aan zekerheden, ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ mentale moeheid, verveling en trivialisering. Onvermijdelijk komen juist nu deze vragen bovendrijven: Wat is nog echt? Waar spreekt nog waarheid OP DE PISTE 7 uit? Wat biedt hoop en vertroosting? En zo laat het boek - Een telkens wisselende Lucifer correspondent - zich lezen als een seculier getijdenboek; een welsprekende getuigenis van hoe de muzen het menselijk bestaan de moeite van het leven waard De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatstweten te maken.

theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze En danop zijneenzame er ineenshoogte die oplichtende pagina’s. ofwel of juist onder de mensen hun gedachten Daar waar Wende Snijders vertelt, hoe zij hoop en vertroosting over de wereld met ons delen. Correspondenten berichtenvindt. vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent Er zijn momentenzich waarop ik, daar in de buitenwereld, van harte uitgenodigd hiervoor kandidaat te stellen. net als iedereen, zoek naar een teken van hoop en troost. Ik zoek daarbuiten een mal waarin ik de naakte emotie, de naakte Praktisch Theaterwaarheid kan gieten, die kan bekijken, eromheen kan lopen Schrift Lucifer kan zodat gratisikonline worden gelezen en geprint. Ook kunt enuzeeen kannummer verwerken. integraal en/of per artikel via Acrobat (…) Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de Het overkomt me ook andersom; ik word overvallen door een beeld, redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. een woord, een geur die een troost biedt waarvan ik niet wist dat ik die nodig had. Contact Dat vind ik de ultieme troost: een troostnaar die voorbijgaat aan het Alle correspondentie kan verzonden worden [email protected]. anekdotische, zijn armen naar je uitstrekt, wetend dat we altijd wel een beetje getroost moeten worden. (…) precies die plek in mijn middenrif waar het gaat trillen van ‘ja, Feiten ja, ja!’ Ja, zo zou ik wel iemand willen verzachten.8 Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. En ik lees deze woorden, en precies daar, daar in mijn middenrif, daar trilt Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en het. En in mijn hoofd, daar bonkt het, van ‘ja, ja, ja!’. Want hier verwoordt te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift zij voor mij wat het is waar ik naar zoek als ik schrijf. Hoe troost werkt en ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de wat ik zo graag zou willen: verzachten. Hoe een gedicht, een toneelstuk, een bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de melodie, over je heen golft en je hart masseert. Hoe je dan lucht zucht. Hoe redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

23 1


je hapt, want jeetje, die knoop daar in je maag. Hoe je dan, ja dan, zin krijgt opnieuw te beginnen, en gelooft, ja gelooft, in vergeving. Je gelooft dat het kan, dat het mogelijk is. En in de vergeving, daarin zit de verbinding, zoals Wende die vindt in het gedicht van Antjie Krog. THEATER SCHRIFT LUCIFER Wat zelden gebeurt - contactgegevens en informatie Ik kan me niet anders voorstellen, dan dat iedereen dit gevoel herkent. De sensatie van kloppendheid. Van weten dat erkan eenbereikt groter geheel is,op waarin De redactie van Theater Schrift Lucifer worden het je past. Dus je ogen groot, groter en groter. Is het de schrik van herkenning? Of mailadres: het beter kijken om niets te willen missen? Omdat je zeker weet dat jou hier [email protected] iets verteld wordt, iets wezenlijks, iets wat je zocht, of waarvan je niet wist dat website je het zocht? De van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. Voor opmerkingen die momenten,over daarvoor doeen ik vormgeving het. Alle inhoud van de site graag via Het zijn die momenten waarom ik begon met schrijven. bovenstaand mailadres. Want het is waar: mijn schrijven begint (vroeger, nu en ik denk voor altijd) met opgaan in een verhaal, in bestaat taal (in het THEATER SCHRIFT LUCIFER uit:theater, bij het zien van een film, of tijdens het lezen). Let wel, een ander verhaal. De schrijverDENKPISTE doet moeite om iets dat niet geloofd wordt, geloofd te krijgen. LUCIFERS En als dat lukt, krijgt de lezer eenessays, groter hoofd. Of ruimte. Of adem. - vlammende analyses, vurige brandende kritieken, heteWillem Jan Otten zegt het in zijn essaybundel Onze Lieve Vrouwe van de Schemering schotschriften en ander denkwerk over theater nu zeer gevat:

Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Ikgeplaatst. zie althansDe geen andere reden literatuur lezen, dan worden Denkpiste biedtom ruimte voor te hartstochtelijke omdat zij mij als het ware in het heeft gesteld argumentatie, langzame gedachten envooruitzicht tijdloze inzichten, overdat elkzij 9 denkbaar mijonderwerp iets teruggeeft wat ik al levend verloren heb. dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit En preciestedaar, op die momenten, borrelt het schrijven bij mij kenbaar maken viaeenzame [email protected]. op: omdat ik het geluk dat ikde ondervind vanuit taal verhalen ook op anderen Een keer per jaar worden artikelen deenDenkpiste gebundeld. wil overdragen. Omdat ik denk dat ik dingen terug te geven heb. Omdat ik van taal houd en hetLUCIFER opnieuw uitvinden daarvan. Om deze wereld anders THEATER SCHRIFT zien, door even glimpjes van andere -teinternettijdschrift over theater - werelden en personages te geven. Om dat aan mensen kenbaar te maken en mij aan hen te verbinden. Dat we even een Schrift momentLucifer van herkenning of verwondering delen: ‘Kijk, ik theater. denk dit, Theater is een gratis internettijdschrift over ik zie dit. En wat zie jij? Zie jij dat ook?’ Ik hoef mensen niet tot eeuwig In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk analyseren aan te zetten: een fractie van dat ‘ja, ja, ja!’ is genoeg. Pas als najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere ik bij anderen kan bereiken wat andere schrijvers bij mij bereiken, is de gasthoofdredacteur. cirkel rond. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Dieheeft spaarzame, waardevolle momenten ben ik troost gaan noemen. en als thema: Theater van de Toekomst. Nee, natuurlijk niet:stond er is geen concreet verdriet. Lucifer # 8 / 2009 onder gasthoofdredactie van Ger Groot en Maar wel een voortdurend zoeken. Naar de zin, naar dat de moeite heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanwat hethet kwaad in het waard maakt. En precies dat, ja dat, moet kunst tonen. Als niets in de wereld theater dat nog kadert, omdathet nietsjubileumnummer, nog hiërarchie heeft, danonder mág kunst zin geven. Lucifer # 10 / 2010, stond gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Is datgroener nodig? is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gras Ja, dat Me dunkt. Lucifer is# nodig. 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: Tanende religie, nieuwe bezieling: kunstenaars of hoe wij onsons ergens bewegen ‘Laatste werken; wat vertellen vlaknaartoe voor hun dood?’ Wij, wij mensen, wij willen immers de wereld vatten. Wij willen ons bestaan kennen, en daarvoor moeten alle krochten doorzocht worden, van de OP DE PISTE diepzwarte tot wisselende de helverlichte. De middelen die ons -daartoe ter beschikking - Een telkens Lucifer correspondent staan, zijn (ruw gezegd) wetenschap, religie/filosofie en kunst. In onze moderne hebben we religie in ieder geval De redactie van westerse Theater maatschappij Schrift Lucifer plaatst afgezworen (althans: onze christelijke God). Ooit dat dé waarheid, maar theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij was kunnen naar eigen keuze ons is verteld: vertrouw nooit één waarheid, want dat is geen waarheid. ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Zo dolen wij rond,met metons alledelen. waarheden die we kennenberichten in onze rugzak, ende over de wereld Correspondenten vanuit daarbovenop niets anders dande onswereld, eigen waardenwij openbare denkruimte over zichzelfenennormenpatroon, het theater. Udat bent nergens anders tegen afzetten dan onze eigen maatstaven. Dat wij dolen en van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. zoeken, is niet erg. Misschien is het zelfs realistisch. Maar dat zoeken geeft ook onrust, zet alles op losse schroeven: samen met religie hebben wij ons Praktisch gemeenschapsgevoel begraven. Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint.

Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat En daar downloaden wringt het: diten druist in tegen het oerinstinct mens. Onze Reader indien gewenst uitprinten.van Opdeaanvraag kan de samenleving is een lappendeken, wij hangen aan elkaar van schraal genaaide redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. draadjes. Dat maakt ons tot een massa individuen, zonder binding, hoop of geloof, waardoor wij meer en meer vervreemd raken van onze eigen cultuur, Contact terwijl wij juist behoefte hebben aan herkenning en verbondenheid. Alle correspondentie kan verzonden worden naar

[email protected]. Religie is geen eigenschap die een cultuur al dan niet kan hebben; het is een noodzaak van de geest. Het zijn deze woorden van Hegel, die in Tijd van Feiten onbehagen door Ad Verbrugge10 worden aangehaald, om zijn stelling te staven Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. dat het afzweren van religie essentiële gevolgen heeft voor onze cultuur. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en In de religie stelt de mens zich in een verhouding tot de kern van het leven, in te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift dit geval God. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de Verbrugge stelt dat religie de werkzame presentie is van het absolute, bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

24 1


waardoor een volk zich zelfverzekerd herkent in de wereld en zijn plaats weet in de kosmos.11 Het onvatbare wordt vatbaar gemaakt. Onafhankelijk van de vraag of God bestaat, moeten we het empirische feit serieus nemen dat God in ieder geval een ‘psychische’ realiteit is in de menselijke levenservaring. De mens is immers van nature een wezen dat een verhouding THEATER SCHRIFT LUCIFER kent tot een zijnsgeheel en van daaruit - contactgegevens en informatie - ook zichzelf verstaat: dát is de noodzaak van de geest. Religie smeedt mensen samen in hun gezamenlijke zoektocht, geeft gevoelSchrift van zinLucifer en richting, geeft henworden bezieling, De redactie vanhen Theater kan bereikt op een het ervaring van heiligheid. mailadres: Volgens Verbrugge is nu de vraag, wat cultureel gesproken de bezieling is [email protected] waardoor onze waarden worden gedragen nu religie tanende is.12 De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Verbrugge betoogt dat de ervaring van heiligheid wezenlijk is voor de door Cecile Brommer. samenhang van een gemeenschap. Dievormgeving samenhang van is opde zijnsite beurt weer Alle opmerkingen over inhoud en graag via noodzakelijk, omdat deze hoort bij de mens. Een dergelijke ervaring bovenstaand mailadres. ontbreekt echter vandaag de dag. Het heilige noemt hij datgene wat ons ontzagSCHRIFT inboezemt en ons doen en laten THEATER LUCIFER bestaat uit: bepaalt, en wel omdat we het ervaren als iets wat groter en/of belangrijker is dan wijzelf in ons subjectieveDENKPISTE oordeel en particuliere welbevinden.13 LUCIFERS betreft analyses, bij uitstek vurige de sfeeressays, van hetbrandende heilige. Hetkritieken, is de bezielende -Religie vlammende hete kern van een gemeenschap. Met de dood van God in een gemeenschap verliest schotschriften en ander denkwerk over theater nu het doen en laten van dit volk zijn bezieling en levenskracht; de heilige betekenis daarvanmoment verdwijntkan uit op hetLucifers leven.14 Daardoor verdwijnt ook de Op elk gewenst Denkpiste een bijdrage verbondenheid van de gemeenschap. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Vervolgens onderwerp stelt Verbrugge culturele bezieling essentieel denkbaar datdat hethernieuwde (inter)nationale theaterveld betreft. is. Hij is zich ervan bewust dat dat niet programmatisch afgedwongen kan dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd worden. Hij werpt op dat een doorvoelde blik op onze eigen cultuur en de kenbaar te maken via [email protected]. wijzekeer waarop onsworden daarin tot de medemens en de natuur verhouden een Een perwij jaar de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. nieuwe bezieling in het leven kunnen roepen.15 THEATER SCHRIFT LUCIFER manier waarop de over bezieling aan de -Eén internettijdschrift theater - mensen teruggegeven kan worden, is door troost. Niemand van ons heeft deze tijd gemaakt, niemand doorgrondt zijn gang Schrift en toch Lucifer bewegeniswe onsgratis ergens naartoe. Wat de toekomst ons Theater een internettijdschrift over theater. brengt, weten we niet, wel dat we aan de gang van de geschiedenis niet In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk kunnen ontkomen. Daarom dienen wij getroost te worden; wij behoeven iets najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere van een bedding. Alleen: waar kan het gemeenschapsbeest dat de mens is, gasthoofdredacteur. deze troost nog vinden in onze geïndividualiseerde samenleving? Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Precies daar hetTheater gat voor van ons theatermakers en heeft alsgaapt thema: de Toekomst. om te dichten. Het theater heeft in #deze alsstond geen enkele andere kunstvorm devan mogelijkheid Lucifer 8 / tijd 2009 onder gasthoofdredactie Ger Grootom ende mensen samen te smeden, een gemeenschapsgevoel te geven, en bovendien heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het een inzicht in het leven. Theater moet gebruikmaken van zijn unieke kenmerk theater dat er direct tussen mensenstond (tussen speler en publiek), in Lucifer # 10 contact / 2010,plaatsheeft het jubileumnummer, onder een kortstondige bundeling van concentratie. gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Maar groener de vraag is’: is nu: Hoeinspirerende kan theater troosten? gras over buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, Dat weet iken niet. Nog niet. oprichter directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Want willen we troosten, dan moeten we eerst weten wat het verdriet is. Willen weten wat het verdriet is, dan moeten we weten wat het is om OP DE we PISTE mens te zijn. - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Ja, wat is dat? Wat is het om mens te zijn?

De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst De vraag wordt gesteld, mijn zich naar de keuze theaterpersoonlijkheden opblik de keert denkpiste. Zijbinnen, kunnendoorzoekt naar eigen jaren grabbelend naar ervaringen waarin ik me ‘mens’ voelde. Daar is het ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten een rommeltje, niks geen alfabet. Bovendien: zo particulier als de pest. over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit En de dan doemt denkruimte hij op. De film waarvan ik zekerzichzelf weet datenhijhet hettheater. particuliere openbare over de wereld, U bent overstijgt, die mij eraan zich herinnerde watkandidaat het is om mens te zijn. Mij van harte uitgenodigd hiervoor te stellen. herinnerde aan het leven (en dat terwijl ik daar toch in de zaal zat levend te zijn, maar toch… ). Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Wat het mens te zijn,integraal of: Der Himmel Berlin via Acrobat Ook kuntis uom een nummer en/of über per artikel Het is 1987 als Wim Wenders’ en Peter Handkes film DerOp Himmel über kan Berlin Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. aanvraag de in première gaat. Een stad, waarin de geschiedenis van de 20ste eeuw is redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. samengebald, waar in het midden een Muur staat die oost van west scheidt. Juist daar, dwalen engelen. Contact

Alle correspondentie kan verzonden worden naar We maken kennis met Damiel en Cassiel, twee van hen, twee maatjes. [email protected]. Mannen in zwarte lange jassen met paardenstaarten. Ze lopen rond, vangen onverbonden flarden van het stadse leven op, in al zijn banaliteit, Feiten vervreemding en verveling. Ze observeren, stellen mensen op hun gemak. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Helen kunnen ze, door lichtjes een hand op een schouder te leggen, maar het In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. lot een loer draaien? Nee. Onzichtbaar zijn ze, behalve voor de meest naïeven Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en onder ons: de kinderen. Alleen een kind kent zijn zonder tijd, zoals een engel. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift Alleen een kind vergeet dat zijn spel spel is, gaat er in op. Daarmee leeft het ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de dichter bij zijn kern, dan een zelfbewuste geïsoleerde moderne volwassene. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

25 1


Als das Kind Kind war, spielte es mit Begeisterung und jetzt, so ganz bei der Sache wie damals, nur noch, wenn diese Sache seine Arbeit ist.16 THEATER SCHRIFT LUCIFER Maar met hun vleugels de engelen zowel gezegend, als belast. De - contactgegevens enblijken informatie mens blijkt namelijk interessanter dan engelen; een bron van Damiels 17 onvrede en verlangen om meer mens te worden. Het is een bevestiging De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het van menselijkheid, die de film los plaatst van andere postmoderne werken mailadres: waarin de mens doorgaans slachtoffer is van sociale verrotting en spirituele [email protected] uitputting. Wanneer Damiel op het spoor komt van de mooie trapezeartieste Marion, geeftvan hij toe aan zijn verlangen. Een engel, ‘ja’ zegt De website Theater Schrift Lucifer is gevallen ontworpen en die vormgegeven tegen een zintuiglijk leven. Zo maakt de film het, ook voor ons, mogelijk door Cecile Brommer. om deopmerkingen dingen als nieuw zien. Zien is zijn, in deze film, biedt onsvia een Alle overteinhoud en vormgeving van de en site graag manier van kijken die ons doet terugkeren naar de kern der dingen. Om de bovenstaand mailadres. wereld als nieuw te ervaren.

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Als das Kind Kind war, warDENKPISTE es die Zeit der folgenden Fragen: LUCIFERS - vlammende Warumanalyses, bin ich ichvurige und warum nicht du? essays, brandende kritieken, hete schotschriften Warum bin ich hier und warum nicht dort? nu en ander denkwerk over theater Wann begann die Zeit und wo endet der Raum? Op elk gewenst Ist das Leben unter kan der Sonne nicht bloss ein Traum? moment op Lucifers Denkpiste een bijdrage wordenIst was ich sehe und höre und rieche geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke nicht bloss der Schein einer Weltender Welt? inzichten, over elk argumentatie, langzame gedachten tijdloze denkbaar Gibt es tatsächlich das Böse und Leute, onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. wirklich die sind? Wie eendie (voorstel) tot Bösen een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaarWie kann es sein, dass ich, der ich bin, te maken via [email protected]. bevor nicht Een keer per ich jaarwurde, worden dewar, artikelen uit de Denkpiste gebundeld. und dass einmal ich, der ich bin, nicht mehr der ich bin, sein werde?18 THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater En dan zijn er nog Homerus en Peter Falk. De één een oude man met bijna doorschijnend vel,Lucifer de ander een acteur, zichzelf. Homerus (de grote Griekse Theater Schrift is een gratis internettijdschrift over theater. schrijver van de Illias en de Odyssee) wijst ons op de rituele grond van In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk verhalen, die verteld werden aan luisteraars in een cirkel. Ook in zijn werken najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere raken de levens van goden en mensen elkaar.19 gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Peter Falkals neemt een film over nazi’s ook al noemt men hem voortdurend en heeft thema: Theater van deop, Toekomst. Colombo.# Op set stond wachten de acteurs in SS-uniformen, in jassen Lucifer 8 /de 2009 onder gasthoofdredactie vanofGer Grootmet en Jodensterren, zorgeloos pratend tot ze aan de beurt zijn. Het verleden heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het heeft geen vat op hen. Zo mengt arthouse-film met populaire media, theater werkelijkheid fictie, met verleden. Ja: vooral is Der Himmel über Lucifer # 10 /met 2010, hetheden jubileumnummer, stond onder Berlin grensoverschrijdend, grensoverstijgend, in meerdere Een ‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft alsfacetten. thema ‘Waar dramaturgie van het overstijgen. gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, De film steunt op paradigma’s metNexus opposities en polariteiten. oprichter en directeur van het Instituut, heeft als Mens/engel, thema: woord/beeld, kind/ouder, kleur/zwartwit, aarde/hemel, ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlakheden/verleden, voor hun dood?’ geloven/weten, het eigen/het vreemde, modernisme/postmodernisme. Steeds zijn het geen uiteindes van een lijn, maar eerder in elkaar OP DE PISTE overvloeiende - Een telkens existenties. wisselende Lucifer correspondent Damiel is nietvan louter onstoffelijk, zijnplaatst fysieke verlangens. Tegelijkertijd De redactie Theater Schriftgezien Lucifer is Marion wel degelijk een mens, maar doet ze denken aan een wanneer theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naarengel eigen keuze ze in haar gevleugelde engelenkostuum in de piste heen en weer wiegt. ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachtenWat hun waarneming hun wezens gelijk: beideberichten voelen de vanuit grenzende over de wereld betreft, met onszijn delen. Correspondenten van zowel woord als beeld en de zoeken dus naar een perceptie die totaler openbare denkruimte over wereld, zichzelf en het theater. U bent 20 is. En ook wij worstelen, met woord en beeld. Geloven we in van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. het woord, ondanks dat we het voortdurend bevragen in zijn adequaatheid? Ondanks onze ongelukkige neiging om alles te geloven dat maar vaak genoeg gelezen of Praktisch gehoord wordt? gelovenkan we gratis in het online beeld, het Westen volgendeningeprint. zijn credo Theater SchriftOfLucifer worden gelezen 21 dat zien geloven is? Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat

Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de Der Himmel Berlin kiest niet. kostprijs) Handke en toezenden. Wenders weten dat woorden redactie eenüber printversie (tegen en beelden dragers zijn van onze cultuur; middelen waarmee cultureel bewustzijn wordt verkregen en doorgegeven. Zij onderzoeken hoe we daar Contact het best mee kunnen omgaan, en verkiezen ze hier samen te laten vloeien. Alle correspondentie kan verzonden worden naar Vanuit hun beider onbetrouwbaarheid. Maar Damiel verlangt nog meer: verder [email protected]. kijken dan wat geweten wordt. Endlich ahnen statt immer alles zu wissen. Gissen, geloven, vermoeden wil hij. En terwijl Damiel afdaalt naar het leven, Feiten puft Homerus de trappen van de bibliotheek op, op zoek naar kennis gelijk Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. die van engelen. In zijn behoefte te begrijpen waarom niemand nog dat grote In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. epos van vrede geschreven heeft… 22 Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift Zo ervaren we wat het is om mens te zijn, zien we de waarde daarvan in. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

26 1


Tegelijkertijd krijgt het liefdesverhaal een spannende dimensie door het kleurgebruik. De film is in zwartwit, tot Damiel voor het eerst Marion, een trapezeartieste, ziet. Wanneer Damiel neerdaalt, als een gevallen engel, kleurt de film op. Kleurig is dat wat aan de aardse geneugten raakt. In dit geval: de liefde. THEATER SCHRIFT LUCIFER - contactgegevens en informatie De Amerikaanse remake uit 2007, City of Angels, spitste zich volledig toe op die liefde en Berlijnse wortels. kan alleen Hollywood. De redactie vanschrapte TheaterdeSchrift Lucifer kanDat bereikt worden op het Het hele bestaan afvlakken tot een plat liefdesverhaal. Der Himmel über mailadres: Berlin wint juist aan belang door de zwaarte van de geschiedenis van [email protected] deze stad. Terwijl de film in het heden van 1987 speelt, is hij doordrongen vanwebsite het verleden. Niet alleen door Lucifer historische plekken (zoals De van Theater Schrift is ontworpen en het vormgegeven oorlogsmonument), maar ook doordat Wenders de film versneden heeft met door Cecile Brommer. documentairebeelden uit de Tweede Wereldoorlog. Zo vloeit het verleden Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via in het heden over, en weer terug. De specifieke geschiedenis van Berlijn bovenstaand mailadres. wordt verbonden met de primitieve mythe van de destructie van de wereld. In de Staatsbibliothek bestudeert iemand THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit:Hans Werner Henzes compositie Das Ende der Welt. Het bombarderen van Berlijn wordt gepresenteerd als een apocalyptische gebeurtenis. 23 Hier wordt bijna ritueel gebruik gemaakt LUCIFERS DENKPISTE het mediumanalyses, film, om bijna aanwezigheid van de historische -van vlammende vurigemythisch essays,de brandende kritieken, hete Apocalyps te laten zien, het einde van de wereld in Berlijn. schotschriften en ander denkwerk over theater nu - In archaïsche samenlevingen heeft dat herbeleven van gebeurtenissen via een ritueel door een elk gemeenschap een doel:kan om op te helen is het belangrijkeen ‘terug te gaan’ en Op gewenst moment Lucifers Denkpiste bijdrage 24 het ‘begin van de wereld’ te vinden. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Als de film onderwerp prominent dedat Funkturm toont, met geluidsflarden vanbetreft. Engelse, denkbaar het (inter)nationale theaterveld Duitse en Franse radiostations, weet je dat dat een wereld is waarin Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit verschillende talen en mogen huizen. De toren als een toren kenbaar te maken viaidentiteiten [email protected]. van Babel. Eenjaar mythische representatie vanuit dede herkomst van talen (en Een keer per worden de artikelen Denkpiste gebundeld. communicatieafbraak) in de wereld.25 Luisterend naar Marions zangerige Frans-DuitsSCHRIFT hoor je vrijgevochten schoonheid. Dat verzacht. THEATER LUCIFER - internettijdschrift over theater Toch mogen we de Einde-der-Tijden-thematiek die de film aansnijdt niet veronachtzamen. Derrida is parodieert deze tendens van de postmoderne Theater Schrift Lucifer een gratis internettijdschrift over theater. esthetiek: In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere It is not only the end of this but also… the end of history, the end gasthoofdredacteur. of the class struggle, the end of philosophy, the death of God, the end of religions, the end of Christianity and morals…, the end Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

heeftofals thethema: earth, Apocalypse Now, the fundamental earthquake, en Theater van de…Toekomst. the from the skies by helicopter, … the enden Lucifer # 8 napalm / 2009 descending stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot heeft als ofthema: literature, the end of painting, art as a thing of the past, the Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad inend het theaterof the past, the end of psychoanalysis, the end of the university, the end and phalloegocentrism and I don’t know what Lucifer # 10of/ phallocentrism 2010, het jubileumnummer, stond onder 26 else. gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Beginnend vanuit de postmoderne conditie van fragmentatie en Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, onverbondenheid, doet devan filmhet eenNexus pogingInstituut, te ontsnappen conditie. oprichter en directeur heeftaan alsdie thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ What is weak inevitably develops into something strong, but when DE PISTE this process of development reaches its limit, the opposite process of OP - Een telkens declinewisselende sets in and what is strong once again-becomes something Lucifer correspondent weak, and decline reaches its lowest limit only to give way once redactie more van to development. ThusLucifer there isplaatst an endless cycle of development De Theater Schrift theaterpersoonlijkheden and decline.27 op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze

ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten In hetde einde schuilt een nieuw begin over wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de Tegen het einde bevinden Marion en Damielzichzelf zich in een club.theater. Waar deUmensen openbare denkruimte over de wereld, en het bent staren, naar binnen kijken. Na deze vervreemding ontmoeten van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen.ze elkaar opnieuw, in een gloed van warm licht. Daar voert Marion het woord. Hoe ze voelt te willen groeien, te onderzoeken, te worden. En terwijl ze praat, Praktisch ‘wordt ze’Schrift als vanzelf voorkan onsgratis de allegorische nieuwegelezen vrouw.28 en Zoals in de Tao Theater Lucifer online worden geprint. gezegd wordt: Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de The gateway of the(tegen mysterious femaletoezenden. is called the root of heaven redactie een printversie kostprijs) and earth.29 Contact Zij iscorrespondentie een nieuwe eerstekan vrouw. Als een Eva. Alle verzonden worden naar En de volgende ochtend, na de eerste [email protected]. nacht van Marion en Damiel samen, is de film volledig in kleur. Nu zijn ze samengekomen. Onbeantwoorde vragen schuiven ze terzijde. Het samenvloeien van hemel en aarde, van Feiten twee mensen om heel te worden. Ze vullen elkaar aan, worden één. Niet Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. voor niets verschijnen na het slotbeeld, deze woorden in beeld: Nous In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. sommes embarqués. Kortom: dit is pas het begin van de nieuwe wereld. Een Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en oermythisch paar. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

27 1


Marion Es gibt keine grössere Geschichte als die von uns beiden, von Mann und Frau. Es wird eine Geschichte von Riesen sein, unsichtbaren, übertragbaren, eine Geschichte neuer Stammeltern.30 THEATER SCHRIFT LUCIFER Daarin gaat Der Himmel über Berlin verder dan de meeste postmoderne - contactgegevens en informatie films, omdat hij groei viert en een positieve toekomst impliceert. Ze wachten niet van op een markering van Lucifer de tijd, kan niet bereikt op dat esthetische De redactie Theater Schrift worden op het 31 millennium. Zo gebruiken Handke en Wenders de kleurloze wereld van mailadres: uitputting, verval en onverbondenheid van de postmoderne staat van zijn als [email protected] prikkel voor een nieuwe orde. Zonder het te weten, liepen ze vooruit op de geschiedenis, die Theater Europa weer één Lucifer zou maken. Niets anders de mens: De website van Schrift is ontworpen enrestte vormgegeven door Cecile Brommer. He can no longer wiggle out it on the plea littleness and Alle opmerkingen over inhoud en of vormgeving vanofdehissite graag via nothingness, for the dark God has slipped the atom bomb into his bovenstaand mailadres. hands and given him the power to empty out the vials of wrath on hisSCHRIFT fellow creatures. he has THEATER LUCIFER Since bestaat uit:been granted an almost god-like power, he can no longer remain blind and unconscious.32

LUCIFERS DENKPISTE is een dramaturgie van vurige de vergeving. film Der Himmel über Berlin -Ervlammende analyses, essays,Debrandende kritieken, hete is daar een voorbeeld van. schotschriften en ander denkwerk over theater nu Vertel wat ditmoment leven de kan moeite waard maakt Op elkmij gewenst op Lucifers Denkpiste een bijdrage Terug naar de tijd waarin Kayzer zijn vraagruimte stelde,voor de tijd waarin Riemen worden geplaatst. De Denkpiste biedt hartstochtelijke zijn vraag stelde.langzame Was er werkelijk een verschil in tijd? argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Antjie Krog schreef het Kleur komt nooit in 2000, de hoop dit Wie een (voorstel) totgedicht een bijdrage heeft, is alleen van harte uitgenodigd uitsprekend dat ‘nu al onze woorden liggen naast elkaar op de tafel/ kenbaar te maken via [email protected]. bibberend van jaar mensenkleur’, weartikelen elkaar kennen enDenkpiste langzaam elkaar kunnen Een keer per worden de uit de gebundeld. worden. Overvloeien, samenvloeien, één worden. Ook Der Himmel über Berlin bevond zich, zonder dat Handke en Wenders het wellicht wisten, op THEATER SCHRIFT LUCIFER breekpunt in de geschiedenis. Voorzichtig spraken ze de hoop uit op -een internettijdschrift over theater toenadering.

Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Maar: wat antwoordt iemand in 2010? Modris Ekstein, de historicus die zijn In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk hele leven wijdt aan het doorwoekeren van de krochten van de 20ste eeuwse najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere oorlogsziel? Hij noemt het een hele opgave, nog hoop en troost te vinden. gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

heeftEen formulering in politiek opzicht [moet] nuchter en alseigentijdse thema: Theater van de Toekomst. zijn, van onder nostalgie en romantiek, en van altijd doordrongen Lucifer # 8 /gespeend 2009 stond gasthoofdredactie Ger Groot en heeft als van de mogelijkheid van een fiasco. Daarom ook moet ze verpakt thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het theaterzijn in verhullende ironie, de ironie die het onontkoombare lot is van mensheid, de ironie die tevens Lucifer # 10de/ hedendaagse 2010, het jubileumnummer, stond onder de basis voor gasthoofdredactie nederigheid van dientAnnemie te vormen. Want alleen in nederigheid – in‘Waar twijfel‘t Vanackere en heeft als thema gras groener in plaats van zekerheid – kan vertrouwen worden gevonden en het is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. 33 Lucifer hele idee van een toekomst überhaupt worden gekoesterd. # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: En dan grijpt hij terug, een oud kunstenaars document: ons vlak voor hun dood?’ ‘Laatste werken; wat op vertellen DE PISTE (…) uit mei 1949, kort na Stunde Null, maar nog vlak voor die lange, OP - Een telkens beklemmende periode die decorrespondent Koude Oorlog vormde. Het is wisselende Lucifer een document dat niet bij één enkel individu hoort, maar bij redactie een gemeenschap, eenSchrift documentLucifer dat voortkomt uit een tijd van De van Theater plaatst theaterpersoonlijkheden onvoorstelbare enonbeschrijflijke onmenselijkheid en verwoesting. op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze Ik eenzame heb de eerste artikelen gekozen Grondwet de ofwel op hoogte of juist ondervan de de mensen hunvan gedachten over deBondsrepubliek Duitsland, artikelen die precies het wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de tegenovergestelde bekrachtigen de werkelijkheid waarinUdebent openbare denkruimte over de wereld,van zichzelf en het theater. van harte bevolking destijds verkeerde. Deze artikelen vormen uiteraard ook uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. de basis van de grondwet van de nieuwe Duitse staat die in oktober 1990 ontstond. Praktisch

Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ik weet niet of zenummer verschillen, de antwoorden vanartikel tien jaar Ook kunt u een integraal en/of per viageleden, Acrobaten van nu. Zijn downloaden al die grote geesten, die gewenst kunstenaars, filosofen,Op wetenschappers Reader en indien uitprinten. aanvraag kanerde wijzer op geworden? Ach nee. Niets wast ooit nog alles schoon. Maar steeds is redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. er opnieuw dat uur nul, waar we ons aan vastklampen, in de hoop dat we nu verder kunnen, zonder destructie. Contact

Alle correspondentie kan verzonden worden naar De geschiedenis is een golfbeweging, na iedere oorlog, uitgeput na destructie, [email protected]. is er een nieuw nulpunt. En we weten het. Maar hoe langer de geschiedenis, hoe meer we doordrongen raken van de mogelijkheid van een fiasco. Feiten En toch. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Er is iets waarvoor we moeten waken: de wanhoop, de allesverpletterende In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. letterlijkheid, het allesverwoestende cynisme. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en Er is iets waarvoor we moeten blijven vechten. Niet voor niets kregen wij een te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift wil, die is wat ons drijft. Voor de zin van dit alles. Voor de moeite. En daar ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de moeite voor doen. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

28 1


Dat ik mij Der Himmel über Berlin kan herinneren, opnieuw en opnieuw, is het grote geschenk van het menselijk bewustzijn. Ieder moment kan ik hem oproepen, en weer weten hoe het voelt mens te zijn. Nu weet ik het weer even. Voordat hetSCHRIFT weer vervliegt. THEATER LUCIFER Wij bewegen ons ergens naartoe. - contactgegevens en informatie Ik bevind mij in wat ik zoek. Hoeredactie de kunsten het menselijk bestaan de moeite van het worden leven waard weten De van Theater Schrift Lucifer kan bereikt op het te maken. mailadres: [email protected]

en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het theater Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’

De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via bovenstaand mailadres.

OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent -

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: LUCIFERS DENKPISTE - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

29 1


Maar hoe verbrand GodTheater ook was,van zeker na de Tweede Wereldoorlog; en heeft als thema: Theater va en heeft als thema: de zo Toekomst. Luceberts tastende, uitvindende van schrijven lijkt het stond onder Lucifer # 8op /en 2009 Lucifer # 8stamelende, / 2009 stond onder opnieuw gasthoofdredactie Ger Groot zoekende spreken van mystici. Zoekend, omdat Hij niet gevat kan worden heeft als thema: heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in hetSlechteriken; HET ONZEG- EN ONZICHTBARE in woorden, onuitsprekelijk als Hij is. Lucebert was niet optheater zoek naar God, theater Annet Bremen wenste geen Hem, maar met de leegte, de ervaring van/ 2010, het jubile THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 eenwording / 2010, hetmet jubileumnummer, stond onder 37 het Niets. Alleen in het Niets kan iets nieuws ontstaan. Daarom werd de ‘t van Annemi contactgegevens en informatie gasthoofdredactie - contactgegevens en informatie gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar taal stukgeslagen, verbrokkeld om een nieuwe wereld te scheppen. Hij De schoonheid van een meisje gras groener is’: over inspirere gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. ontrafelt verweeft ze opnieuw totvan een Rob collage van#associatief redactie Of devan kracht van water en aarde De redactie van Theater Schrift bereikt worden op het Lucifer 12 / 2011, onder gas De Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Lucifer #oude 12Lucifer / systemen, 2011,kan onder gasthoofdredactie Riemen, gekoppelde beelden van oorlog, mythische figuren en werkelijke mensen. Een Zo onopvallend mogelijk beschrijven mailadres: oprichter en directeur van het mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: reductie, verdunning en uitzuivering tot de essentie. En dan, komt taal los [email protected] Dat doen de zwanen [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ wat vertellen van zijn rationele en realistische conventies, wordt een ritueel. Dromerig, metDE eenPISTE sacrale en hypnotiserende werking. Vervreemdend ongrijpbaar. website Maarvan ik spel van deSchrift naam aLucifer is ontworpen De van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven OPenDE PISTE De Theater en website vormgegeven OP Maar: zo is het precies dat wat het is. De mystieke ervaring waarin de roeping door Cecile En van de namen a z door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucif Brommer. van het dichterschap plaatsvindt. De analphabetische naamen vormgeving van de Alle over inhoud en vormgeving van de site graag via Alle opmerkingen over inhoud site opmerkingen graag via bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrif bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst Althans, volgens het oude idee al verwoord door Plato die zei dateigen dichters Daarom mij mag men in een lichaam op de theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar keuze zieners waren. Hij kende aan poëzie een goddelijke status toe, geloofde dat hoogte of ju niet doen verdwijnen THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte of juist onder de mensen hun ofwel op eenzame THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: ofwel op eenzame gedachten zowelde religie als poëzie toegang tot het hogere,berichten hetover transcendente. Dat vermogen de engelen devanuit wereld over wereld met ons delen.boden Correspondenten demet ons delen. Waarin taal het lichaam van de dichter is; ze worden één. Zoals Bataille het LUCIFERS MetDENKPISTE hun ijlere stemmen LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte over de wereld, zichzelf en hetopenbare over de theater. denkruimte U bent zegt: een ‘lege plaats, een plaats van zelf-verlies, niet-weten, niet- vlammende vurige essays, brandende kritieken, hete van van harteeen uitgenodigd zich hie - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete analyses, van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. 38 plaats waarin het ‘ik’theater verdwijnt’. Maar mijen het is blijkbaar is wanhopig denkwerk over nu schotschriften ander denkwerk over theater nu - schotschriften en ander Zo woordenloos geboren slechts Praktisch Praktisch 34 Maarkan dichters zijnLucifer allang geen zieners meer, een plek gelezen voorTheater niet-weten is er Lucifer kan gra Op elk gewenst In een stem te sterven Op bijdrage elk gewenst moment op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Schrift moment kan op Lucifers Denkpiste een Theater Schrift kan gratis worden en geprint. evenmin: worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke OokAcrobat kunt u een nummer integr worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via Ik denk dat hij het wilde, het licht in de wereld zijn. Anders noem je jezelf argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk downloaden argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien Luceberts poëzie, dan hebbetreft. ik het gevoel dat de SS deeen poëzie niet Lucebert, als licht plus licht,(inter)nationale als licht in het kwadraat. Ik denk dat hij denkbaar onderwerp dat hetLees (inter)nationale theaterveld redactie printversie (tege denkbaar onderwerp dat het theaterveld betreft. redactie eenikprintversie (tegen kostprijs) toezenden. is binnenheeft, gemarcheerd (…) Eenuitgenodigd dichter als Lucebert heeft, door het dacht, het licht intot deeen wereld te zijn.heeft, Andersiskies niet het motto … dit tot een bijdrage Wie een (voorstel) is van harte dit Wie een (voorstel) bijdrage vanjeharte uitgenodigd 35 iedere inmenging van het intellect in de artistiekeContact bezigheid af te et homo factus est, dat betekent als ‘… en is mens kenbaar geworden’ De te .maken viaContact [email protected]. kenbaar te maken via zoveel [email protected]. het uit eigen tot een totalitaire dichter alsper Messias. En: Ik denk hij het uit moest, zo vlak Een na de Tweede keer per jaar worden dewijzen, artikelen desouterrain Denkpiste gebundeld. Alleuitgeroepen correspondentie kan verzo Een keer jaar worden de dat artikelen de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzonden worden naar staat (…) Het bewustzijn verliest (in zijn poëzie) zijn regulerende functie Wereldoorlog. ‘In deze tijd heeft wat men altijd noemde / Schoonheid [email protected] [email protected]. 36 van sluis: het wordt weggespoeld en op de ontketende vloed van schoonheidSCHRIFT haar gezicht verbrand’ . THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER LUCIFER het onderbewustzijn ziet men de brokstukken vanFeiten het intellect - internettijdschrift over theater - internettijdschrift over theater Feiten ronddobberen.39 En daarom spelt hij ‘van de naam a / En van de namen a z / De Theater Schrift Lucifer Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. 30 1 is een analphabetische naam’. Een nieuwe oorsprong. Want zoals de ‘alfabetische Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, besc Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Waar het niet-weten woont naam’ in destaan kabbala de eerstebeschouwingen naam is, de naam de oorsprong van In Lucifer enkeer toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer p In Lucifer kritieken, envan toneelteksten. Elkstaan kritieken, Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en De brokstukken van het intellect. ze liever niet ronddobberen. alles (dus: de naam een van God) waar schepping en taal meeeen beginnen, zo najaar verschijnt eente themanummer, onder We eenlaten andere downloaden op www.theate najaar verschijnt themanummer, telkens onder andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift Liever denken we dat we alles weten, alles kunnen weten. Althans: vaak spelt Lucebert nu de zijne. Tegenover het religieuze systeem, waarin gasthoofdredacteur. print in een aantal thea gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de genoeg geloven we dat, oprecht. Dat maakt het leven makkelijk. Gewapend God de noemer van alles is, stelt Lucebert het menselijke. Het nieuwe, bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku met onder de etiketten ‘oorzaak’ en ‘gevolg’ plakken we de wereld tot een welteverstaan. # 5 / 2007 stond gasthoofdredactie van Chris Keulemans kan een printversie te Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans redactie kan een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden.


kloppend geheel. Als er al gaten zijn, dan vullen we ze. Het ruisen van ons bloed, is het razen van het controlerend-rationele. En geloof je dit niet, dan geloof je wel iets anders. Met het verlammende geloof in de chaos in je klamme handen. Zwartkijkend, niets ziend dan fragmentatie, willekeur, destructie en je daarbij neerleggend. THEATER SCHRIFT LUCIFER Met de dood van God wisten we het niet-weten uit de maatschappij. Daar - contactgegevens en informatie vond dat immers bedding. Het onzegbare, onzichtbare. Het had geen nut meer, dachtenvan we.Theater We wisten immers alles, kan het mysterie van het leven was De redactie Schrift Lucifer bereikt worden op het ontrafeld. Of dat nou kloppend of chaotisch was. Het niet-weten verwaaide, mailadres: vond geen thuis, loste zo al gauw op in het zwart van de nacht. [email protected] Dachten we. Want toch. van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven De website Er blijven dingen die we niet weten. door Cecile Brommer. (Zelfs) de wetenschap kaninhoud niet deen gewenste waterdichtheid bieden. Alle opmerkingen over vormgeving van de site graagJuist via in die leemtes mailadres. van het onverwachte en de onmacht, die de grote theorieën bovenstaand niet kunnen vullen, ligt het mysterie van het leven verborgen. Lange tijd kon religie uiting geven aan dat onvatbare. Er was plaats voor de vragen die ons THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: ontzag inboezemen: Wat is de zin van het leven? Waarom gaan we dood? Dat ‘heilige’ was de bezielende kern van onze gemeenschap. LUCIFERS DENKPISTE Nu zijn de vragen gebleven, maaressays, biedt religie geen antwoorden - vlammende analyses, vurige brandende kritieken,meer. hete Moeten we dan maar weer in God gaan geloven? Die vraag schotschriften en ander denkwerk over theater nu - is echter irrelevant. De mens kan God er buiten laten, die keuze staat ons vrij. Hoe dan elk ook:gewenst we kunnen er nietkan omheen dat God Denkpiste voorzag in de behoefte van het Op moment op Lucifers een bijdrage vatten van het onvatbare. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Wat moeten we nu? argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Moeten we onderwerp iets? Überhaupt? denkbaar dat het (inter)nationale theaterveld betreft.

Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Ja. kenbaar te maken via [email protected]. Laat keer het me geloven. Want ikde geloof het graag. DatDenkpiste dat moet.gebundeld. Een per jaar worden artikelen uit de Het tuimelen uit je bewustzijn THEATER SCHRIFT LUCIFER Dat kunst dat moet tonen wat de- samenleving vergeet, of gemakshalve -Dat. internettijdschrift over theater laat wegglippen door de mazen van het systeem. Dat vatten, wat zich binnen onze realiteit bevindt, maar er buiten omdat het niet falsifieerbaar is. Theater Schrift Lucifer is een gratisvalt, internettijdschrift over theater. Dat wat elders verwaarloosd wordt, en tussen de regels door valt, terecht In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk komt in de kunst. Dat wat net zoveel bestaansrecht heeft als dat wat je met najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere je ogen waarneemt, als dat wat je weet. Om dat tot leven te wekken wat er gasthoofdredacteur. is, maar wat we niet zien. Het onderbewuste, de dromen. Dat wat je uit je bewustzijn doet tuimelen. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Er is een#richting in de kunst die dat probeert te vatten. EenGer traditie Lucifer 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Groot en van het transcendente die probeert het onbestaanbare te tonen. Het in het heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad buitenmenselijke, het goddelijke, of simpelweg: dat wat volgens rationele theater 40 natuurwetten kanhet gebeuren, en toch gebeurt. is mysterieus, Lucifer # 10 /niet 2010, jubileumnummer, stondHet onder raadselachtig, ongrijpbaar. Door dat te tonen, wordt het gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft onderbewuste als thema ‘Waar ‘t aangeboord. dieper zit, daar waar geen rationele woorden voor zijn. gras groenerDat is’:wat over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, Het klinkt als waarvoor je armen elkaar zou slaan, je wenkbrauw oprichter en iets directeur vanjehet Nexusover Instituut, heeft als thema: op zou trekken: het tonen van iets wat niet kan gebeuren. En toch, ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun ze dood?’ gebeuren, de dingen. Zoals lente. OP DEdeze PISTE Toen het wormen regende. In Schotland. Toen kinderen - Een telkens wisselende Lucifer correspondent - wilden voetballen en het ineens bonkte op de grond. Vallende wormen. Niet gegooid, misschien metredactie de wind meegewaaid. ookLucifer dat is niet waterdicht: het was een De van Theater Maar Schrift plaatst heldere dag. theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze Al vaker er van alles uit deof hemel vissen,hun kikkers, vogels, ofwel opiseenzame hoogte juistkomen ondervallen: de mensen gedachten vlees, bloed, muizen, zelfs mensen. En steeds weet niemand precies hoede dat over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit kan. Ze zeggen: blijven hangen een luchtstroom, zoiets. wij, wijUgeloven openbare denkruimte over deinwereld, zichzelf en het En theater. bent dat dat kennis is en knikken. van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Het kán immers, zo blijkt. En we weten: er kan zoveel. Zelfs dode harten Praktisch kunnen weer levend worden Maar we wetengelezen ook: ietsen watgeprint. zeker Theater Schrift Lucifer kangemaakt. gratis online worden nooit kan, is een dode weer levend zien. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat En toch.downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de Reader redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Precies dat is de kern van één van de meest ongeloofwaardige en toch groots geloofde transcendente gebeurtenissen van onze cultuur. Daar klopten harten Contact voor,correspondentie daar vielen mensen voor op hun knieën. Daar zongen ze voor, vochten Alle kan verzonden worden naar ze voor. Daar vloeide bloed voor: in de strijd, bij de bouw. Van kerken, zo [email protected]. hoog, nog hoger, tot hemelse hoogten aan toe. Ze huilden, baden, werkten, bewonderden. En dat alles, omdat ze geloofden. In de Wederopstanding van Feiten Jezus, volgend op zijn kruisdood.41 Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In iets wat niet kan. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Eeuwenlang. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en En toch. Onze hele cultuur is daar op gebouwd, ademt dat geloof. Er te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift waren mensen, zijn mensen, zullen altijd mensen zijn die dit geloven. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de Hartstochtelijk. Hoe kan iets wat niet kan, zo collectief worden geloofd? bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de Ik vraag het. Hoe kan dat? redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

31 1


Leg het uit. Zorg dat ik het geloof. Het niet-geloven van je ogen Ze heeft hem gekruisigd gezien, Maria Magdalena. Dood zien gaan, begraven THEATER SCHRIFT LUCIFER zien zijn. Maar nu gelooft ze haar ogen - contactgegevens en informatie - niet. Het is twee dagen later en zijn graf is leeg. Daar staat ze, niet-wetend wat nu, in het gras naast het graf. Eenredactie tuinman naast haar. Ze Schrift kijkt op,Lucifer en weer: zebereikt gelooft haar ogenopniet. De van Theater kan worden het Deze man, de man die hier naast haar staat; er is geen huid die zij beter mailadres: onthouden heeft. [email protected] Stilte. En hij: Vertelvan watTheater je gezienSchrift hebt aan anderen. De website Lucifer is ontworpen en vormgegeven En zij – door Cecile Brommer. Ze doet het, ze moet. Daarmee zij, een vrouw, apostelrol Alle opmerkingen over inhoudkrijgt en vormgeving vandedeeerste site graag via toegewezen. De verschrikkelijk moeilijke rol van iets te moeten getuigen bovenstaand mailadres. wat volgens menselijke logica nooit kan zijn voorgevallen.42

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Je kan het doen, zeker. Armen over elkaar, wenkbrauw omhoog en zeggen: ‘Flauwekul,DENKPISTE onzin!’ Maar dan doe je iets vreselijks: je vermoordt het LUCIFERS verlangen van scène.43 vurige Dat watessays, trilt in je middenrif.kritieken, hete - vlammende de analyses, brandende Vreselijk? schotschriften en ander denkwerk over theater nu Jazeker. Omdat dan ietsmoment wezenlijks ontkent. Dat wat een menseen in debijdrage grond van Op elk je gewenst kan op Lucifers Denkpiste zijn hart verlangt. Dat wat niet tijdgebonden is, maar tijdoverstijgend. Dat worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke wat Elektra overkwam toen gedachten Orestes vooren haar stond terwijl zij zijn as elk in haar argumentatie, langzame tijdloze inzichten, over armen had. Dat wat Maria Magdalena overkwam toen ze Jezus weer zag. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Dat wat ons overkomt alsbijdrage we door heeft, de stad is lopen, de gezichten flitsenddit Wie eenallemaal (voorstel) tot een van harte uitgenodigd door ons hoofd, en ineens iemand zien die we kennen. Als we glimlachen, kenbaar te maken via [email protected]. onzekeer mondper openen te roepen, onze hand om te zwaaien. Een jaar om worden de artikelen uitheffen de Denkpiste gebundeld. Tot we beseffen dat die ander dood is, en deze slechts lijkt op dat wat was. Nee, niet eens lijkt, LUCIFER verre van. THEATER SCHRIFT hoopte het. -Jeinternettijdschrift over theater Dat was alles. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. We willen het zó graag; dat is waarom het trilt. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Dat verlangen. najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere Een verlangen naar wederopstanding, naar wonderen, dat niet alleen gasthoofdredacteur. christelijk is. Een soort grondverlangen van de mens. De wens dat mensen elkaar herkennen, dat ze verenigd worden, dat ze, juist wanneer ze Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

dood gewaand zijn, levend verschijnen. Een verlangen naar herkenning, en heeft als thema: Theater van de Toekomst. hereniging, anagnorisis. Een wapenfeit over de mens, een Lucifer # 8 naar / 2009 stond onder gasthoofdredactie van en Gerdaarom: Groot en sterk wapen voor een schrijver. Wij weten wie de personages zijn, maar heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad inzij, het zijzelf weten het nog niet. theater En wij, wij moeten methet allejubileumnummer, wilskracht willen wat Elektra niet kan geloven. Lucifer # 10 / 2010, stond onder Willem Jan Otten beschrijft het mooi in Onze Lieve Vrouwe de ‘Waar ‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft alsvan thema Schemering: gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, En en zelfs als het, volgens aardse, menselijke logica kán, de oprichter directeur van hetdeNexus Instituut, heeft als niet thema: herkenning (omdat degene die herkend moet worden hem ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hunsimpelweg dood?’ niet is, of omdat hij écht dood is, en onder de zoden), dan nog kunnen we willen dat de herkenning optreedt.44 OP DE PISTE

- Een telkens wisselende Lucifer correspondent Daarom geloven we. Omdat het iets raakt, ons iets zegt over wat we ten diepste zijn. We graag dat het waarplaatst is. Ook al mag het dan toeval De redactie vangeloven Theater Schrift Lucifer zijn, we aanvaarden die uitnodiging graag. We zijnkunnen welwillend. theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Dood de is niet doodmet ons delen. Correspondenten berichten vanuit de over wereld En toch. denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent openbare Iets is nog veel vreemderzich aan hiervoor dit voorbeeld: dat wete dood niet dood kunnen van harte uitgenodigd kandidaat stellen. laten zijn. Zo dood als dood maar zijn kan.

Praktisch Eeuwenlang was de herinnering het enige waarin doodgelezen niet dood Maar Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden enwas. geprint. herinneringen konden vastgelegd worden: in tekeningen, in teksten, later Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat in foto’s.downloaden Maar de wetenschap won. Zodat er nu mensenOp zijnaanvraag die zich voor Reader en indien gewenst uitprinten. kan de bedragen variërend van 15.000 tot 200.000 dollar laten invriezen. Ze zijn niet redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. ziek, zeker niet. Gezond en wel zelfs, van top tot teen. Maar ze geloven in later, geloven dat het dan, ooit, beter zal zijn. Daarom verkiezen ze het daar Contact en dan boven het hier en nu.verzonden De wetenschap zal hen Alle correspondentie kan worden naardan laten ontwaken, in een tijd waarin niemand meer ziek en zwak zal sterven. En het liefst, [email protected]. niemand ooit nog sterft. Een soort hiernamaals, maar dan verzekerd en op aarde. Het leven is te koop. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. En toch. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. De grootste overwinning op het mysterie van het leven staat niet op naam van Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en de wetenschap, maar van de kunst. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift De Franse essayist André Bazin gelooft het. Dat de filmkunst zelfs is ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de uitgevonden omdat we een diep verlangen hebben naar het balsemen, het bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de laten voortduren van het leven, tot in het einde der tijden. We willen iets in redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

32 1


handen hebben dat de tijd niet aantast. Met film maakten we iets dat de tijd zelf balsemt.45 Tegelijkertijd is de mens echter een transcendent wezen. Waarom? Omdat de werkelijkheid de werkelijkheid niet is. Omdat ons bewustzijn meer THEATER SCHRIFT LUCIFER zijnswijzen heeft. - contactgegevens en informatie Want we dromen, en we denken, maakt kan ons mensen. De redactie van Theater Schriftdat Lucifer bereikt worden op het En we weten niet waar ze zijn, zij die niet meer bestaan, maar die er toch mailadres: zijn zodra we ze dromen of denken.46 Dat is het wonder van ons bewustzijn. [email protected] Het kan iets op verschillende manieren laten bestaan, niet alleen dat watwebsite zich voorvan onze ogen voltrekt. verbeelding is daarbijen geen versie De Theater SchriftDe Lucifer is ontworpen vormgegeven van de werkelijkheid, zij leidt zelf een bestaan. De werkelijkheid is een door Cecile Brommer. mogelijkheid van de geest, net zoals fictie, geheugen en het geloven de Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag in via wederopstanding dat ook zijn. Dat laatste geloof is weliswaar collectief, bovenstaand mailadres. maar dan toch: een collectief bestaan. Het samen naar een toneelstuk of film kijkenSCHRIFT is dat ook: even is er een collectief bestaan. THEATER LUCIFER bestaat uit: Dat we de dingen die hier niet zijn, niet echt zijn, dood zijn of afwezig zijn, wel kunnenDENKPISTE laten bestaan duidt op een verlangen. LUCIFERS Het kennen vananalyses, een geheim. - vlammende vurige essays, brandende kritieken, hete Dat weten wat we weten. schotschriften enniet ander denkwerk over theater nu In dit geval: het ondoorgrondelijke geheim van het leven. Dat is de dood. Precies we erkan meeopsamen vallen: met het een oneindige, Op elk daarom gewenstwillen moment Lucifers Denkpiste bijdrage onbenoembare, onachterhaalbare. Daar is de mens transcendent, overstijgt worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke zichzelf. Je bestaat, je bentgedachten er nog, maar ben je niet argumentatie, langzame entegelijkertijd tijdloze inzichten, overmeer elk hier. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Je valt samen met iets Wie een (voorstel) totanders. een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Een stilte. kenbaar te maken via [email protected].

Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. We dachten die stilte te vinden in de film. Dat oneindige. Het ongedaan maken vanSCHRIFT de tijdelijkheid, THEATER LUCIFERhet ontrafelen van één van de weinige mysteriesover van theater onze cultuur, door eeuwig voort te leven op -overgebleven internettijdschrift beeld. Waar het verlangen naar het magische en het transcendente elkaar treft, wordt ingelost: symbolisch wordt de dood overwonnen.over Maartheater. wat we Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift niet wisten was dat het zorgde voor een nieuwe oneindigende stroom waarin In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk gestorven wordt, verloren, kapotgemaakt. Iedere keer weer worden de najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere doden doder. 47 gasthoofdredacteur. Natuurlijk: je kunt je armen over elkaar slaan, je wenkbrauw omhoog trekken. Maar we mogen ons afvragen: is dat niet precies wat we willen? Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Funny Games en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Als film verlangens blootleggen, dan mag en kan, nee film ook Lucifer # 8 / 2009kan stond onder gasthoofdredactie vanmóet, Ger Groot en verlangens blootleggen die we liever doodzwijgen. Dat doet Funny Games heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het (1997) van Michael Haneke. theater Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder Stel je voor. gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Een buitenhuis. Eenover man, een vrouw, een kind. Hier vieren ze een paar dagen gras groener is’: inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. vakantie. Ze zijn er net en algauw kloppen twee nette, jonge mannen aan. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, Gestoken inenwitte tenniskleding, handschoentjes. Of ze eieren oprichter directeur van hetwitte Nexus Instituut, heeft alswat thema: mogen lenen. Maar natuurlijk. Eieren genoeg. Maar ze gaan niet, de mannen, ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ ze blijven. Ze dringen binnen, terroriseren het gezin op angstaanjagend beleefde wijze. OP DE PISTE Tot de man, gebonden op deLucifer bank, het uitroept: ‘Hou- op! Hou op!’ - Een telkens wisselende correspondent En één van de jongens, nog steeds in smetteloos wit, vraagt aan ons: ‘Wilt u dat,redactie ophouden? dat wilt u tochLucifer niet. U plaatst wilt geweld zien, bloed. Dat wilt De vanNee, Theater Schrift u toch.’ theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze Ja, datop willen we. Dat voelenofwe. We onder willen de zienmensen wat daarhun gebeurt. ofwel eenzame hoogte juist gedachten Maar wat we krijgen is iets anders. over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de

openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent Hoe harte we zienuitgenodigd dat de één een bereidt in de keuken, terwijl we alleen van zichmaaltijd hiervoor kandidaat te stellen. maar horen dat de ander in de woonkamer iemand martelt.

Praktisch Het wordtSchrift lang uitgesteld, watgratis we willen. Niet wat wegelezen willen wordt getoond, Theater Lucifer kan online worden en geprint. maar het onverwachte en onverlangde. Doordat de jongen ons rechtstreeks de Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat gewelds-downloaden of zelfs gewetensvraag ligt onze begeerte ineens,kan opende Reader en indien stelt, gewenst uitprinten. Opdaar aanvraag en bloot. redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. De filosoof René Girard heeft een theorie ontwikkeld over ons verlangen die Contact helder is in zijn eenvoud: weverzonden willen wat worden de andernaar wil.48 Mimetische begeerte. Alle correspondentie kan Daarbij speelt de driehoeksverhouding tussen subject, object en model een [email protected]. belangrijke rol. Girard stelt dat een subject niet uit zichzelf verlangt, maar dat het model aan het subject toont wat het moet begeren. Feiten Bij het kijken van Funny Games zijn wij het subject. Door de vraag, die het Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. vacuüm waarin een film zich afspeelt opheft en openbreekt, spreekt Funny In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Games ons (verhulde) object van verlangen aan. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en Want we kennen ze, de andere geweldsfilms, die ons alles tonen tot het te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift meest levendige dode detail aan toe. Nu we het niet krijgen, beseffen we ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de pas hoezeer we het willen en in feite: wat ons model is. Haneke doorbreekt bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de de code en legt zo de begeerte bloot. Door het onverwachte en vreemde te redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

33 1


tonen, stelt Haneke de vraag: Waarom kijken we hiernaar? Wat zegt dat over ons? Een brokje wrok zit daar ineens, daar diep in ons. Dat we het niet krijgen. Je wankelt. THEATER SCHRIFT LUCIFER Een stukje menselijkeenkern weer bij -de kladden. - contactgegevens informatie Dat we dood niet zomaar dood laten zijn. Dat we het niet zomaar geloven, dat redactie we het willen zien. De van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Niet zozeer transcendent, maar wel een verlangen. mailadres: [email protected] Wat de tijd vermag, of: de mozaïekvertelling En precies weer armenLucifer over elkaar geslagen. We De websitehier vanworden Theater Schrift is ontworpen en geloven vormgegeven geloven niet. Zien willen we. Kapot psychologiseren, rationaliseren, cynisch door Cecile Brommer. krabbelen in de kantlijn. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via We lezen geen mailadres. gedichten. Veel te mysterieus, ongrijpbaar, onbegrijpelijk. bovenstaand We gaan geen kerk binnen, geen theater. Liever bewust jezelf buitensluiten, dan buitengesloten in bestaat het hart uit: van dat alles. Het weten dat het je THEATER SCHRIFT worden LUCIFER misschien iets te vertellen heeft, dat je het niet snapt, de rust niet hebt, het geduld DENKPISTE niet hebt, dus laat maar. Geen angst, maar onwil. Een onwil die LUCIFERS eerder praktisch en pragmatisch aard brandende is, dan diepgaand. - vlammende analyses, vurige van essays, kritieken, hete

schotschriften en ander denkwerk over theater nu En toch. Ik geloof dat niet.moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Op elk gewenst We geloven best. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst.

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Want we geloven nog steeds, in theater, in film. Voor de duur van zolang het denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. duurt schorten we ons ongeloof op. Er zijn vele redenen te geven waarom dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd daarin de mozaïekvorm de laatste jaren in theater en film zegeviert. Omdat kenbaar te maken via [email protected]. zappen en per hyperlinks ons leven en uit we de gewend zijn associatief te Een keer jaar worden de bepalen artikelen Denkpiste gebundeld. koppelen, gewend zijn te springen van het één naar het ander en verbanden te zien. Omdat ze ons wereldbeeld bevatten, dat berust op chaos en toeval. THEATER SCHRIFT LUCIFER – -Omdat internettijdschrift over theater Ik geloof het best, dat film en theater anticiperen op wat het tijdsbeeld afdwingt,Schrift op hoe Lucifer ons bewustzijn maar er is ook iets dattheater. weer Theater is een verandert, gratis internettijdschrift over hetzelfde is. Want ook al beroept een mozaïek zich op toeval (ook al is In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk precies dit toeval gekozen, en is er daardoor alsnog structuur en oorzaaknajaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gevolg), dat is niet wat ons raakt. gasthoofdredacteur. De tendens is dat we weer willen. Voortbordurend op de chaos, spreekt een mozaïekvertelling tegelijkertijd Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

onsheeft grondverlangen aan: we willen elkaar ontmoeten. Tonend wat en als thema: Theater vandat de mensen Toekomst. volgens menselijke kangasthoofdredactie voorvallen. Lucifer # 8 / 2009logica stondniet onder van Ger Groot en heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Auf der anderen Seite theater Witte letters zwart:het Yeters dood. Zo begint het eerste deel van Fatih Akins Lucifer # 10 op / 2010, jubileumnummer, stond onder film Auf der anderen Seite (2007), dat hierna opent met een bezoek ‘Waar van de ‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema gepensioneerde weduwnaar Ali aan de prostituee Jessy. Maar eigenlijk heet gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. ze Yeter, maar dan met een blonde pruik. Hij gelooft het: dat zij een einde Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, kan makenen aandirecteur zijn eenzaamheid. DaaromInstituut, vraagt hijheeft haar om hem samen oprichter van het Nexus alsmet thema: te wonen, hij zal haar maandelijks betalen. Nejat, Ali’s zoon die professor ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Germanistiek is in Hamburg en bij hem woont, is het hier niet mee eens. Een hoerDEin PISTE huis, hoe haalt zijn vader het in zijn hoofd. Tot Nejat hoort dat Yeter OP het grootste deel van haar geld naarcorrespondent Turkije stuurt, om - Een telkens wisselende Lucifer - de studie van haar dochter te financieren. Ook al denkt haar dochter dat ze in een schoenenzaak werkt. Juist op hetTheater momentSchrift dat de Lucifer drie naarplaatst elkaar toe groeien, loopt een De redactie van gezellige avond uit de hand en slaat Ali Yeter theaterpersoonlijkheden op de denkpiste.per Zijongeluk kunnendood. naar Nejat eigenreist keuze naar Istanbul, op zoek naar Yeters dochter Ayten, maar haar familie weet niet ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten waar de ze is. Hij besluit in Turkije blijven en neemt een Duitse boekhandel over wereld met ons delen.teCorrespondenten berichten vanuit de over van een man die heimwee die terug wil en naarhet Duitsland, idee openbare denkruimte over deheeft, wereld, zichzelf theater.het U bent heeft dat hij in een museum leeft, daar tussen de boeken, in een herinnering van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. van dat wat was.

Praktisch Dan weer:Schrift wit op Lucifer zwart: Lottes dood.online Een nieuw luik, gelezen dat openteningeprint. Istanbul Theater kan gratis worden met een demonstratie tegen de regering. Al gauw grijpt de politie in, Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat mensen klappen.downloaden Een jonge vrouw weet tegewenst ontsnappen, vlucht een op, verstopt Reader en indien uitprinten. Op dak aanvraag kan de daar haar pistool. Even later neemt ze een valse identiteit aan, verandert redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. haar naam van Ayten in Gül, en vertrekt naar Duitsland op zoek naar haar moeder. Contact

Alle correspondentie kan verzonden worden naar Daar, in Hamburg, belt ze alle schoenwinkels af op zoek naar haar moeder, [email protected]. maar we weten: vergeefs. Later die dag zoekt ze onderdak op de universiteit, valt in slaap bij een college van, jawel, Nejat. Vanaf dan zet de onmacht in. Feiten Levens kruisen elkaar, maar op het verkeerde moment. Terwijl Ayten al zocht, Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. wist Nejat nog niet van haar bestaan af. Gelukkig ontmoet Ayten Lotte, een In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. studente die bekommerd is om haar lot en haar aanbiedt bij haar en haar Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en moeder Susanne te logeren. Er ontwikkelt zich een liefdesrelatie tussen Lotte te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift en ‘Gül’ en samen gaan ze op zoek naar haar moeder. In een auto doorkruisen ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de ze de stad, passeren een tram. En daar, in het tl-licht, Yeter en Nejat. Een bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de scène die je zag in het eerste deel, waar je bij was, die je voor waar aannam, redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

34 1


waar je dacht alles te zien. Waar Yeter over Ayten vertelde. Terwijl Ayten precies op dat moment haar moeder zocht. Hun gedachten waren bij elkaar, en zij bijna, maar zij en wij wisten het niet. Alsof ze elkaar ergens anders ontmoetten, in een andere atmosfeer, helaas één die ze niet kenden. THEATER SCHRIFT LUCIFER De trilling in het middenrif: we willen - contactgegevens en informatie - dat ze elkaar zien, elkaar raken, want wij weten meer. Wij hebben hen gezien, dat ze langs elkaar gleden, maar zij hebben dat niet HetSchrift maakt Lucifer ons medeplichtig aan worden het verhaal. De redactie vangezien. Theater kan bereikt op het mailadres: Maar dan wordt Ayten opgepakt, verblijft vele maanden in een [email protected] asielzoekerscentrum, tot ze teruggestuurd wordt naar Turkije. Lotte wil haar helpen, reist van haarTheater achterna, tot groot verdriet van haar moeder. In Istanbul De website Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven komt ze terecht in Nejats boekhandel, waar ze de Turkse wetbundels door Cecile Brommer. doorzoekt. Op het prikbord ziet Lotte Nejats oproep: huurder Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving vanhij dezoekt site een graag via voor één van zijn kamers, waarop Lotte bij hem intrekt. bovenstaand mailadres. Maar dan sterft ook Lotte, als bestaat ze op Aytens THEATER SCHRIFT LUCIFER uit: verzoek ingaat om het pistool op het dak op te halen, jongens haar beroven van haar tas, het pistool vinden en haar perDENKPISTE ongeluk, gedrogeerd door lijm, neerschieten. LUCIFERS

- vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete En weer: wit op en zwart: Aandenkwerk de andere over kant. theater Twee mensen schotschriften ander nu - op leeftijd arriveren in Istanbul. Ali aan het ene loket, Susanne aan het andere. Vier overlevers die elkaar moeten zien vinden. Denkpiste Nee: waarvan willen dat ze Op elk gewenst moment kan opteLucifers eenwe bijdrage elkaar vinden. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Twee landen. Twee doodskisten. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Drie ouders, drie kinderen. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Één verhaal. kenbaar te maken via [email protected]. Net als Magnolia (Paul Thomas als Crash gebundeld. (Paul Haggis, Een keer per jaar worden deAnderson, artikelen1999), uit denet Denkpiste 2004), net als Babel (Alejandro González Iñárritu, 2006), zou je kunnen zeggen. Maar toch. Niet helemaal. Want waar dat veelal levens zijn die THEATER SCHRIFT LUCIFER bij toeval rakenover en ogenschijnlijk -elkaar internettijdschrift theater - niets met elkaar te maken hebben, gaat Auf der anderen Seite juist over mensen die diepgaande verbindingen 49 hebben, maar elkaar zijn kwijt per ongeluk verlorenover onderweg. Theater Schrift Lucifer is eengeraakt, gratis internettijdschrift theater.Ze zijn er naar op zoek, maar daadwerkelijk contact wordt nooit mogelijk. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Akins film gaat niet over de dood. Anders zou hij het niet zo prominent najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere aankondigen, maar ons doen overrompelen. Het gaat hem om de naschok. gasthoofdredacteur. Hoe de dood, over de dood heen, verbindingen legt tussen de mensen op aarde. Zoals hij het zelf zegt: ‘De dood is een deur, een overgang, beweging, Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

50 hetheeft ‘tussen’. Juist door de dood komen mensen in zijn film in beweging, en als thema: Theater van de Toekomst. los van hun plek, hunonder grenzen doorbrekend. Het overbruggen vanen een Lucifer # 8 vaste / 2009 stond gasthoofdredactie van Ger Groot generatiekloof, die soms alleen te overbruggen is over de dood heen. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het theater Exemplarisch is dejubileumnummer, scène met Susanne, die inonder Lottes oude kamer bij Lucifer # 10 /daarvoor 2010, het stond Nejat logeert. Daar leest ze Lottes dagboek, leest hoe Lotte starheid gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als Susannes thema ‘Waar ‘t niet kan begrijpen: toen ze jong was, wilde ze zelf toch ook reizen, strijden gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. voor haar# idealen? Waarom haar moeder die haar Lucifer 12 / 2011, onderzou gasthoofdredactie vanafnemen? Rob Riemen, En Susanne? Susanne huilt. Ruikt aan Lottes jas die daar nogals ligt, valt in slaap. oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft thema: Ontwaakt. In licht zo licht als de hemel. En daar staat ze, Lotte, ze ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun glimlacht. dood?’ En Susanne, Susanne glimlacht ook. Zoals Kerk het lichaam van Christus ongehoord lang op symbolische wijze OP DEdePISTE bewaart en in leven houdt, Lucifer zo maaktcorrespondent de jas, de geur,-het dagboek het voor - Een telkens wisselende Susanne mogelijk om Lotte levend te onthouden, in plaats van ruziënd zoals ze afscheid Het is dit symboolgeneigde, sacraliserende denken van De redactienamen. van Theater Schrift Lucifer plaatst de mens dat Paul Moyaert in zijn boek De mateloosheid vannaar het christendom theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen eigen keuze 51 bespreekt. De peuk van de laatste sigaret gerookt door een kan een ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun geliefde gedachten heilig voorwerp worden. De peuk blijft een peuk maar bevat het gestorvene, over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de is daarmeedenkruimte menselijk. Wordt als zichzelf een bezield zou sterven als openbare over bewaard, de wereld, en iets het dat theater. U bent het verloren raakte. De peuk incarneert de dode. van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Et incarnatus est. Een van de artikelen van het Credo: Jezus als mensgeworden God, alleen als symbool te vatten. Hij is een mens, beslist, en Praktisch 52 tegelijkertijd bevat hij God. tegelijkertijd herrezen. Theater Schrift Lucifer kanDood, gratisbeslist, onlinemaar worden gelezen en geprint.

Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat En het jasje? Een jasje, tegelijkertijd Lotte. Reader downloaden enbeslist, indienmaar gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de Nu Susanne in Istanbul is, weet ze zichzelf weer jong: dood is niet dood. Wat redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. doodgezwegen is evenmin. Contact Transcendent, beslist. Lotte verschijnt immers Alle correspondentie kan verzonden wordenterwijl naar ze dood is. Zweverig, onwerkelijk? Misschien. [email protected].

Toch denk ik, dat Auf der anderen Seite ook een transcendentie blootlegt die Feiten veel aardser is, veel meer van deze tijd dan we denken. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Nu zou ik me als Duitse Turk definiëren. Omdat ik tegenwoordig veel Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en in Turkije ben. Deze definitie is echter steeds in beweging. Morgen te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift kan ik alweer een uit Turkije afkomstige Duitser zijn. Natuurlijk biedt ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de deze ambivalentie prikkelende zienswijzen, die altijd in beweging bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de zijn. De Turkse cultuur maakte altijd deel uit van mijn leven. Als redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

35 1


kind al ging ik met mijn familie iedere zomer naar Turkije. Omdat ik mijzelf tussen de culturen beweeg, is het vanzelfsprekend dat dit ‘tussen’ ook in mijn films naar voren komt.53 Zo zegt Fatih Akin het. We leven in een tijd waarin de dingen niet THEATER SCHRIFT LUCIFER eendimensionaal zijn, identiteiten - contactgegevens en informatieen- ideologieën twee- of zelfs meerledig. Het transcendente is misschien niet meer ‘dat andere’ maar ‘iets wat hierredactie is’, een daar dan datSchrift in dit hier en nu zit.bereikt Onze staat van zijn is De van en Theater Lucifer kan worden op het transcendent geworden, vloeiend, grensoverstijgend. Want ook daarover mailadres: gaat Auf der anderen Seite: waar Susanne en Ayten aan het begin van de film [email protected] nog lijnrecht tegenover elkaar stonden in politieke opvattingen, is er door al hun ervaringen iets veranderd hun denken en voelen.en De vormgegeven kloof tussen De website van Theater SchriftinLucifer is ontworpen Turkije en Europa, oost en west wordt overbrugd. door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Als het aan hetmailadres. slot van de film Bayram is, als Susanne dan Ayten in haar bovenstaand armen sluit, als Nejat dan aan het water wacht (de hele aftiteling lang) tot Ali terugkomt van zijn boottocht (hoewel THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit:gesuggereerd wordt dat hij dood is), dan is dat allemaal niet voor niets. Dat Turkse feest gedenkt een verhaal dat de Koran deelt met het Oude Testament: Gods teruggave van Isaac aan LUCIFERS DENKPISTE Abraham (Ibrahim). Nejat vurige vertelt essays, Susanne brandende dat hij als kind angst had voor het - vlammende analyses, kritieken, hete verhaal, hoe God een vader de opdracht gaf zijn zoon voor hem te offeren. schotschriften en ander denkwerk over theater nu En hij vroeg zijn vader hoe hij zou hebben gehandeld, in Ibrahims geval. Ali zweerde dat hij zijn zoon zou zelfs een een vijand van God zou Op elk gewenst moment kanbeschermen, op Lucifershij Denkpiste bijdrage hebben gemaakt, een drift die hem op het randje van de hemel gehouden worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke zou hebben. argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Leven op deonderwerp grens. denkbaar dat het (inter)nationale theaterveld betreft.

Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit En toch. te maken via [email protected]. kenbaar Het iskeer meerper eenjaar hoop die de de filmartikelen uitspreekt, realiteit.gebundeld. Een worden uitdan deeen Denkpiste Het is niet zo, dat we transcendent zijn. We leven inSCHRIFT een tijd LUCIFER die precies daarnaar op weg is. THEATER dingen zijn in beweging, liggen niet -Deinternettijdschrift over theater - vast. Dat maakt het onvatbaar. Onkaderbaar Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Vooral: onstuurbaar, de wereld van vandaag. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Omdat de oude categorieën niet meer gelden. najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Undheeft hält den Jahren neuen seine Hände hin en als lieben thema:jungen Theater vannach de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en Ik thema: geloof dat het weefsel van het menselijk bestaan eeuwig is. in het heeft als Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad We kunnen het patroon in dat weefsel door middel van de kunst theater onthullen, maar we zijn nietstond de scheppers Lucifer misschien # 10 / 2010, het jubileumnummer, onder van dat patroon; wij zijn allemaal samen het weefsel zelf. En ook dit:thema als het ‘Waar voor de‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als kunstenaar en de toeschouwer een van de grootste bronnen van gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken.geluk het niet-zijn het patroon van van de Waarheid te ontdekken, Lucifer is # om 12 /onder 2011, onder gasthoofdredactie Rob Riemen, eenenpatroon waarvan we zelf intrinsiek deelheeft uitmaken, dan ligt oprichter directeur van het Nexus Instituut, als thema: onze grootste troost in de mystieke overgave aan die onderliggende ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Waarheid – een geheel actieve overgave, met onze volledige geestkracht, creatief, als in geheel; iets waarvan Woolf zelf zei: ‘het OP DE PISTE grootste genot dat ik ken’.54correspondent - Een telkens wisselende Lucifer Datredactie zegt de Engelse filosofeSchrift en schrijfster De van Theater LuciferCharmaine plaatst Craig over de waarheid die ze vond bij Virginia Woolf, omdat ze haar erinnaar herkende. theaterpersoonlijkheden op de denkpiste.waarheid Zij kunnen eigenHet keuze verlangen om achter de werkelijkheid te zien wat er werkelijk, daar achter de ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten werkelijkheid, aan de ons handdelen. is. En dat we dan, dan pasberichten zien wat we zagen.de over de wereld met Correspondenten vanuit Niet dat wedenkruimte zien wat weover kennen, wat we herkennen, wat ons openbare de wereld, zichzelf enmaar het dat theater. U bent overdondert, uitdaagt, ons het onverwachte biedt. Zodat we ons van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. herkennen in de onmacht. Door de focus, de verdunning, de uitzuivering tot de essentie.

Praktisch En zo zijnSchrift we terug bij Lucebert. Theater Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Die dat wat we kennen, in het absurde, om tot magischkan ritueel Reader downloaden enlostrok indientot gewenst uitprinten. Opeen aanvraag de te worden. Het is de wereld verkleind tot drie ouder-kindparen, het zijn redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. de pompende machines in de grauwe fabriek in Dancer in the Dark die het pompende ritme worden van een musicallied. Het is de actrice in Het laatste Contact vuur correspondentie die in een monoloog vertelt over deworden liefde die ze voelt voor de man Alle kan verzonden naar die wellicht medeplichtig is aan de dood van haar zoon, tot ze niet verder [email protected]. kan, als ze geen woorden meer vindt voor het verdriet dat in haar druist, stottert, stottert, tot haar hele lijf stottert en schokt en schokt en schokt, Feiten minutenlang. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Daar lost ze op. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift De grens tussen realiteit en illusie, tussen werkelijkheid en fictie. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de Daar wordt het transcendent. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de En dan, dan hoop je dat het gebeurt. Dat het mysterie zich ontvouwt. redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

36 1


Dat de betekenis van alles, het ‘ik’ van alles, de bedoeling zich over de werkelijkheid verspreidt. Zoals wat een blos doet. Die laat zien dat er iets is, maar wat je te zien krijgt, is slechts een blos. 55 Even val je met iets samen. Een stilte. Waar alleen de binnenkant van je hoofd is. Want dat is LUCIFER waar we naar verlangen: dat wat ons naar binnen leert THEATER SCHRIFT kijken. - contactgegevens en informatie Wie zich over geeft, geeft zich gewonnen. Zietredactie met nieuwe de dingen zoals ze zijnkan in hun kern.worden op het De vanogen Theater Schrift Lucifer bereikt mailadres: Du musst das Leben nicht verstehen, [email protected] dann wird es werden wie ein Fest. lass dirSchrift jeden Lucifer Tag geschehen De website vanUnd Theater is ontworpen en vormgegeven so wie ein Kind im Weitergehen door Cecile Brommer. von over jedeminhoud Wehenen vormgeving van de site graag via Alle opmerkingen sich viele Blüten schenken lässt. bovenstaand mailadres. SCHRIFT Sie aufzusammeln und uit: zu sparen, THEATER LUCIFER bestaat das kommt dem Kind nicht in den Sinn. DENKPISTE Es löst sie leise aus den Haaren, LUCIFERS drin sie sovurige gern gefangen waren, - vlammende analyses, essays, brandende kritieken, hete und hält den lieben jungen Jahren nu schotschriften en ander denkwerk over theater nach neuen seine Hände hin.56

Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Annet Bremen studeerdedat in 2011 aan de opleidingtheaterveld Writing for Performance denkbaar onderwerp het af (inter)nationale betreft. op de HKU. Haar afstudeerstuk Nachtijs of het nut van handen werd genomineerd Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit voor PTa Verse Tekst 2011. Sinds haar afstuderen is ze werkzaam als schrijver kenbaar te maken via [email protected]. van toneel en poëzie. Samen de metartikelen Koen Caris, Schalk en gebundeld. Ninke Overbeek Een keer per jaar worden uitSytze de Denkpiste richtte ze De Kosmonaut op, een podium voor nieuwe theaterteksten in Den Haag. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater -

Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Noten en heeft als thema: Theater van de Toekomst. Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en 1 Moeyaert 2010 heeft alsBart thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het 2 Krog 2005, 71 theater 3 is uitgave van het Nexus Instituut, datonder het Europese cultuurgoed Lucifer #Het 10boek / 2010, het 55 jubileumnummer, stond gasthoofdredactie bestudeert in van zijn ‘kunstzinnige, levensbeschouwelijke en thema filosofische ‘t Annemie Vanackere en heeft als ‘Waar samenhang, om zoinspirerende inzicht te bieden in eigentijdsetheaterpraktijken. vragen en uitdagend vorm gras groener is’: over buitenlandse te geven aan het cultuurfilosofische debat.’ Riemen Nexus Instituut Homepage. Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, 4 Oprichter-directeur van het Nexus Instituut en hoofdredacteur van het oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: tijdschrift. ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ 5 Riemen 2010a, 5 6 Eksteins 2010, 127 OP DE PISTE 7 Riemen 2010a, 5 - Een telkens wisselende Lucifer correspondent 8 Snijders 2010, 48 9 Otten 2009, 22 De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst 10 Verbrugge 2004, 223 theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze 11 Ibidem, 223 ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten 12 Ibidem, 223 over wereld230 met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de 13 de Ibidem, openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent 14 Ibidem, 235 van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. 15 Ibidem, 244 16 Wenders 1987, 78 Praktisch 17 Caldwell 1991, 47 Theater Schrift 1987, Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. 18 Wenders 14-16 Ook kunt u een nummer 19 Caltvedt 1992, 125 integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden 20 Caldwell 1991, en 50 indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. 21 Ibidem, 50 22 Ibidem, 48 Contact 23 Caltvedt 1992, 123 Alle 24 correspondentie Eliade 1963, 88 kan verzonden worden naar [email protected]. 25 Caltvedt 1992, 125 26 Derrida 1984, 20-21 Feiten 27 Lao Tzu 1963, 25 Theater Schrift 1991, Lucifer 28 Caldwell 52 is een gratis internettijdschrift over theater. 29 Lucifer Laostaan Tzu 1963, 62 In kritieken, beschouwingen en toneelteksten. 30 verschijnt Wenders 1987, 163 keer per jaar en is gratis te bezoeken en Lucifer twee 31 downloaden Caldwell op 1991, 53 te www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift 32 Jacobi 1978, 353 ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de 33 Eksteins 2010, bibliotheken van de 127 grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de 34 Lucebert 47 redactie kan een1953, printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

37 1


35 Het motto van Luceberts eerste bundel Apocrief/De Analphabetische naam. Het zijn de laatste woorden van een frase uit de geloofsbelijdenis van Nicea, het Credo in de rooms-katholieke Latijnse liturgie. 36 Uit het gedicht Ik tracht op poëtische wijze. Lucebert 1953, 48 37 Eugelink 2007,LUCIFER 155 THEATER SCHRIFT 38 Ibidem, 156 - contactgegevens en informatie 39 Citaat van Bertus Aafjes. Vaessens 2001, 13 40 Ottenvan 2009, 59 De redactie Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het 41 Ibidem, 21 mailadres: 42 Ibidem, 162 [email protected] 43 Ibidem, 162 44 Ibidem, 161 De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven 45 Ibidem, 52 door Cecile Brommer. 46 Ibidem, 40 Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via 47 Ibidem, 55 bovenstaand mailadres. 48 Girard 1986, 7-9 49 Broeren 2008 THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: 50 Z.a. 2007, 6 51 Otten 2009, 40 LUCIFERS DENKPISTE 52 Ibidem, 40-41 -53 vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete Z.a. 2007, 6 schotschriften en ander denkwerk over theater nu 54 Craig 2010, 114 55 Otten 2009, 49 Op moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage 56 elk gewenst Rilke 2006, 165

worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans


38 1


en heeft alsGeachte thema:dames, Theater van de Toekomst. en heeft als thema: Theater va Lucifer # 8 heren, / 2009 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder arbeiders, heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: P-ARTY 1 migranten, theater theater Joachim Robbrecht THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10hokjesdenkers, / 2010, het jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10 / 2010, het jubile kreupelen… - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie Dierbare imbecielen, gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gras groener is’: over inspirere hoeren, De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het van RobLucifer Lucifer # 12beste / 2011, onder gasthoofdredactie Riemen, # 12 / 2011, onder gast kinderen op de gemeentelijke klimrekken…. mailadres: mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeftoprichter als thema: en directeur van het Beste nieuwgeboren [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellenijsbeerbabies, kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ wat vertellen rhetorici… Geachteismonumentale wanddecoratie, De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen De en website vormgegeven van Theater Schrift Lucifer ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE OP DE PISTE beste lantaarnpalen door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucife over de stadvan verstrooide kunstwerken, Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud enenvormgeving de site graag via bovenstaand mailadres. bovenstaand mailadres. De redactieplantenbakken van Theater Schrift Lucifer plaatst De redactie van Theater Schrif en tandartsen… op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden theaterpersoonlijkheden naar eigen keuze op de Treurige uitkeringsgerechtigden THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte ofwel op eenzame of juist onder de mensen hun gedachten ofwel op eenzame hoogte of ju en enthousiaste oncologen van het Erasmus, over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten demet ons delen. over devanuit wereld verknochte rokers LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTE openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. denkruimte U bent openbare over de en ander specialistentuig… - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete analyses, - vlammende brandende kritieken, hete te stellen. vanvurige harteessays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat van harte uitgenodigd zich hie schotschriften en ander denkwerk over theater nu - schotschriften en ander denkwerk over theater nu Praktisch Geachte politici, Praktisch verworpenen der Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan aarde… gratis worden gelezen en geprint. Theater Schrift Lucifer kan gra marktkramers, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u Beste een nummer en/of per artikel via OokAcrobat kunt u een nummer integr joden, surinamers argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten ensenegalezen, tijdloze inzichten, elk Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden en andere uitverkorenen… denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerp redactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tegen Besteheeft, schepen op de Maas,uitgenodigd dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte dit tot een bijdrage Wieuitgenodigd een (voorstel) is van harte Dieselmotoren, kenbaar te maken via [email protected]. kenbaar te maken viaContact [email protected]. Contact lief fijnstof, Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen uit kan de Denkpiste Alle correspondentie verzondengebundeld. worden naar Alle correspondentie kan verzo tedere A20… [email protected]. [email protected] Lekkere 100 km per uur, THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER wolkenkrabbers, - internettijdschrift over theater - internettijdschrift over theaterlelijke Feiten Feiten imbeciele recensenten, Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer 39 1 is een g avontuurlijke drugskoeriers, Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staaninternettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc malafiede havenbarons, in het Rotterdams Stadshuisen voor de verkiezingsnacht In Speech Lucifergehouden staan kritieken, beschouwingen toneelteksten. In LuciferElk staan kritieken, beschouwingen enkeer toneelteksten. Lucifer verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p duistere havenloodsen… 12 september 2012 door Joachim Robbrecht als artistieke interventie in najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt eentethemanummer, onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift downloaden op www.theate Beste aangeslagen komkommerboeren, politieke context. Hierin kondigt de theatermaker de oprichting aan van gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea beste Bram Ladage een one-issue partij voor de kunsten : De tekst is te gelijker tijd manifest bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku en andere dikmakers… en stichtende gestestond van P-ARTY… Lucifer # 5 / 2007 onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden. kan een printversie te


Lieve randstedelijke straatsteentjes, stadsfilosofen en dichters… Schattige humorlozen en norsen… Lieve tooghangers van ’t Halve Maantje… Dierbaar en kakkerlakken… THEATERklootjesvolk SCHRIFT LUCIFER Zachtwerkende nederlanders - contactgegevens en informatie en chinese maffia… Gewaardeerde college van hooligans De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het en andere strandfeestende menigten… mailadres: Lieve hoofden boven het maaiveld… [email protected] Lieve geweerschoten op de Kruiskade… Beste beroofde De website vantabakswinkeltjes… Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Oh, heerlijk herboren Crooswijk… door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Hier spreek ik!mailadres. bovenstaand In naam van u, het zachtgevooisd THEATER SCHRIFTstraattuig, LUCIFER bestaat uit: de dierbare vandalen, de ingeslagen winkelruiten, LUCIFERS DENKPISTE de kleurrijke kopvodden gruwelijke petjes van Nederland, - vlammende analyses,en vurige essays, brandende kritieken, hete de autistische curatoren, schotschriften en ander denkwerk over theater nu de analfabete stadsprojecten, de randstedelijke migrantenkan , op Lucifers Denkpiste een bijdrage Op elk gewenst moment de schuchtere ondernemers, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke de zieke geesten,langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk argumentatie, de 36 uren onderwerp week, denkbaar dat het (inter)nationale theaterveld betreft. en de mooie vrouwen… Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit

kenbaar te maken via [email protected]. Vandaag opgericht Een keerwordt per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. een partij voor u allen, een boot waar niemand buiten valt, THEATER SCHRIFT LUCIFER compagnie der verbroedering, -een internettijdschrift over theater een narrenschip zonder lullige leuzen of onnozele slogansinternettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis met vorm en inhoud in de verkeerde vitaliserende balans! In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Een echte volksbeweging! najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere Ja, een volkschoreografie! gasthoofdredacteur.


Vanaf morgen is er… Theater van de Toekomst. en heeft als thema: ARTY… FARTY…one three ignition Lucifer # 8 / 2009two stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en P ARTY heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het PARTIJ VOOR DE KUNST theater One issue# only Lucifer 10 /inderdaad! 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Dat lijkt me geen gras groener is’: beletsel… over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. de andere partijen hebben hetgasthoofdredactie ook allemaal maar van overRob één Riemen, ding Lucifer # 12 / 2011, onder namelijk… oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: -Ik hoef het woord niet uit te kunstenaars spreken. ‘Laatste werken; wat eens vertellen ons vlak voor hun dood?’ Party interesseert zich geen ene vuile reet voor het zuurverdiende OP DE PISTE en dus ga ik niet over subsidies lopen lullen. - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Weest u niet bang, stopt u ze waar u ze wilt stoppen De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst uw aalmoezen! theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten PARTY gaat over KUNST over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de LEVENSKUNST, openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent TOEGEVOEGDE ARTISTICITEIT van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. ESTHETISCH VOEDINGSSUPLEMENT

Praktisch Het moet er mee afgelopen zijn het leven te zien Theater Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. in termenSchrift van economie… Ook kunt u een integraal en/of per artikel via Acrobat het vuile huwelijknummer van handel en religie Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de schuld boete aflaat aftrek redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. en bedrijfsfeestjes. Contact Nee! Alle correspondentie kan verzonden worden naar Het leven is kunst! [email protected]. En iedereen onder u weet dat! En iedereen wil het leven als kunst Feiten in de vorm van Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. lekker wreten, In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. mooie motoren, Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en sjieke badkamertegels, oorverdovende te downloadenmuzikaliteit op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift of flauwe flashmobs. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de NIEMAND wil het als mager ‘overleven’. bibliotheken vanleven de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de We zijn toch legkippen ofkostprijs zo? redactie kangeen een fucking printversie tegen worden toegezonden.

40 1


PARTY definieert ‘de burger’ anders… namelijk als potentiële sterveling die tussen eerste en laatste adem de levenskunst proberen uit te oefenen. THEATER SCHRIFT LUCIFER PARTY hoeft GEEN en informatie - contactgegevens zeecontainers voor studenten GEEN De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het sloopfonds kantoorwijken mailadres: GEEN [email protected] snellere snelwegen.

De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven PARTY weet wat goed voor u is! door Cecile Brommer. PARTY weet wat u wil : Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via KUNST IN ALLE ASPECTEN VAN HET BESTAAN! bovenstaand mailadres. Voor diegene die het zat zijn doorgerekend te worden, THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: voor die mensen die de doodse gesprekken beu zijn, de amateuristische retoriek moe… LUCIFERS DENKPISTE Voor diegene die de saaie kostuums -van vlammende essays, kritieken, hete economen,analyses, politici envurige managers om tebrandende kotsen vinden… schotschriften en ander denkwerk over theater nu Voor die mensen die denken : Op elk ik gewenst moment opidioot, Lucifers bijdrage “Okay, zie het nu ook, hetkan is te het Denkpiste is te mager,een zinloos, slap… worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke we zijn aan iets nieuws toe! argumentatie, Voor die mensenlangzame is P ARTY. gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp (inter)nationale theaterveld betreft. P ARTY is er niet per se dat voorhet de dieren, Wie een (voorstel) tot een bijdrage is van harte uitgenodigd dit niet voor hen die zich zorgen maken omheeft, hun hypotheek, kenbaar via [email protected]. niet voor te de maken realiteitszinzoekers. Een keer per jaar worden de artikelen de Denkpiste -Hoewel ik denk dat de realiteitszin bij die uit politieke partijen gebundeld. die hem claimen vaak ver te zoeken is. THEATER SCHRIFT LUCIFER Nee! P ARTY is er voor hen die geloven dat -artisticiteit internettijdschrift overredden! theater ons leven gaat Kunstzinnigheid als zin van het bestaan! Theater Schriftals Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Kunstzinnigheid enige zindelijkheid! In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Artisticiteit als enige goedkope en duurzame brandstof van het leven! najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. LEVEN! Niet in de zin/ van ‘overleven’ maargasthoofdredactie in de zin van ‘luxeleven’. Lucifer #5 2007 stond onder van Chris Keulemans

P ARTY hoeft niet alle kiezers tede bereiken, en heeft als ook thema: Theater van Toekomst. we hoeven de grootste te worden, Lucifer # 8niet / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en wij gaan verschil maken. heeft alsgewoon thema:het Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Dus Henk en Ingrid kunnen met een gerust hart afspreken… theater Henk, stem dehet levenskunst, Lucifer # 10jij/voor 2010, jubileumnummer, stond onder dan doe ik wel de ‘hypotheekrenteaftrek’! gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. P ARTY is er voor de KUNST Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, -ja, ik stamp het in u erin! oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: KUNST enwerken; dus niet cultuur… ‘Laatste wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ bezoedeld woord, slappe koffie, afvalberg der beschaving, OP DE PISTE Cultureel ondernemen, culturele participatie, debatcultuur… - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Zowat alles valt onder cultuur tegenwoordig, cultuur is flavour boerenkool, De redactie van saus Theater Schrift Lucifer plaatst cultuur is fascistisch! theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze Het is het gebroken bruin vanofdejuist nepdemocratische dialoog, ofwel op eenzame hoogte onder de mensen hun gedachten de felle strontkleur van meer blauw op straat over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de maar ook meer groen opover straatde wereld, zichzelf en het theater. U bent openbare denkruimte maar ook wat rooier, van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. maar ook keihard aanpakken, maar ook kenniseconomie, Praktisch maar ookSchrift meer Europa, Theater Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. minder zorg en monumentenzorg, Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat lagere drempels en hogere pensioenleeftijden! Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de

redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Cultuur! De plofkip van de arbeidersemancipatie, Contact doekje voor het bloeden! Alle correspondentie kan verzonden worden naar Neen! [email protected].

P ARTY is Feiten NIE WIEDER IKEA Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. ART !!!!!!!!!!!!!!! Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en ARTY !!!!!!!!!!!!! te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ARTYFARTY !!! ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de P ARTY !!!!!!!!!! bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

41 1


Heldere lijnen, verrassende hoeken, betoverend kleurenspel, zieke teksten, hoge plafonds, THEATER SCHRIFT LUCIFER moeilijke meubels, - contactgegevens en informatie schuine vloeren, lawaaierige De redactiemelodieën. van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het mailadres: Beste genodigden, [email protected] potentiële p artysanen, gewaardeerde droogkloten, De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven en getemde relschoppers… door Cecile Brommer. ’t is Tijd voor meer programmapunten Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via -sorry ik heb zemailadres. niet gestructureerd opgeschreven bovenstaand die zorg was namelijk niet betaalbaar-

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: P ARTY ! omarmt deDENKPISTE staat! LUCIFERS …als collectieve vijand. vurige essays, brandende kritieken, hete - vlammende analyses, GIVE BACK OUR LIVES schotschriften en ander denkwerk over theater nu Partysanen ik roep u op… tot gesjoemel, Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage improvisatie, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke stiekeme en openlijke burgerlijke ongehoorzaamheid. argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk

denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Leve een het houtje en het Wie (voorstel) tottouwtje! een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Fuck het aangeharkte! kenbaar te maken via [email protected]. Wetten zijn er jaar ook om overtreden te worden. Een keer per worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. Rij 80 waar je 100 mag. Drink alcohol op straat! THEATER SCHRIFT LUCIFER een vuur en slaapover op het strand.-Maak internettijdschrift theater Het zal u opluchten. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. P ARTY omarmt… In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk KUNSTZINNIGE GEZINSSAMENSTELLINGEN najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere Leve de gelukkig getrouwde vrouw met minnaar! gasthoofdredacteur. Leve de naakt rondlopende commune die zich suf neukt! Leve het Roma caravanpark! Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

En LIEFDE aanthema: al het alleenstaande en heeft als Theater van en deéénzame, Toekomst. slachtoffers een stond vandaag Lucifer # 8 /van 2009 onder gasthoofdredactie van Ger Groot en -Of wasals het gisteren?heeft thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het gestorven regime! theater Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder P ARTY omarmt live-muziek op straat, gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t hekelt hoge lonen van gesubsidieerde gras groener is’: over inspirerende politici buitenlandse theaterpraktijken. want politiek Lucifer # 12 /is 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, een roeping… kunst van het Nexus Instituut, heeft als thema: oprichter en een directeur en geen beroep! ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ P ARTY omhelst de kleuren van bedreigde vogelsoorten! OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent P ARTY omarmt de werkeloosheid! Iedereen heeft er Theater recht op!Schrift Lucifer plaatst De redactie van Weg met de afstompende theaterpersoonlijkhedenkoest!-banen! op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze P ARTYop gelooft in de hoogte productiviteit vanonder luiheid, ofwel eenzame of juist de mensen hun gedachten gelooft in de incubatieperiode die iedere grote daad voorafgaat, over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de gelooft in robotboeren, openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent koekjesauto machines en hiervoor automatisch aangemaakte berichten… van harteenuitgenodigd zich kandidaat te stellen. Laat hen het werk maar doen! En leve het basisinkomen! Praktisch Ieder mens verlostLucifer van hetkan zwoegen zijnworden primairegelezen behoeftes Theater Schrift gratisvoor online en:geprint. Een onderwijssysteem dat mensen zo opvoedt dat ze niet weten wat ze met Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat hun leven moeten als ze ‘werk’ hebben is een falend Reader downloaden engeen indien gewenst uitprinten. Op onderwijssysteem. aanvraag kan de

redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. EN DOOD aan het woord efficiëntie! Contact LEVEcorrespondentie de kromme weg! kan verzonden worden naar Alle Leve het frivole en onnodige! [email protected].

P ARTY omarmt de taal : Feiten Een tomaat die niet naar tomaat smaakt mag niet langer tomaat genoemd Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. worden. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Een brood dat niet naar brood smaakt niet langer brood. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en Vrijheid die niet vrij is geen vrijheid. te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift Gelijkheid die niet gelijk is niet gelijk. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

42 1


P ARTY gelooft dat woorden wetten maken, pijn doen en leugens verkondigen, waarin we jammer genoeg moeten wonen… en maar… SCHRIFT LUCIFER THEATER P ARTY gelooft ook inen deinformatie taal als vlammend zwaard - contactgegevens om terug te slaan, wonden dichtvan te schroeien, De redactie Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het rechten op te eisen, mailadres: te beminnen. [email protected] Ja! Woorden zijn daden : Ik spreek dusvan ik doe! De website Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven Dat moet ieder kind en mens leren. door Cecile Brommer. Bakken poëzie, regen vaninhoud manifesten, speeches envan hoogwaardige Alle opmerkingen over en vormgeving de site graag via facebookberichtbombardementen. bovenstaand mailadres. Rappers van Nederland, ik smeek uSCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER Oh uitstervend dichtersras, ik bid u! DENKPISTE LUCIFERS ons kunst!analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete -Geef vlammende U zult gesubsidieerd worden. schotschriften en ander denkwerk over theater nu -

TEAR DOWN WALL en heeft alsTHAT thema: Theater van de Toekomst. LEVE AFROPA Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en LEVE EURAZIE heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het LEVE DE MELTING POT theater STOP DE #VLUCHTELINGENKAMPEN Lucifer 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder IEDERE VREEDZAME gasthoofdredactieSTERVELING van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t moetgroener een Nederlands paspoort kunnen buitenlandse krijgen gras is’: over inspirerende theaterpraktijken. een dubbel of een driedubbel paspoort! Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: P ARTY ! werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ ‘Laatste Voor het verdwenen dansen op cafétafels, tegen televisie OP DEcommerciële PISTE -tenzij het door Andy WarholLucifer gemaakt is. - Een telkens wisselende correspondent Voor een nieuwe religie in kunsttempels! Voorredactie het kunstmatig gentechnologisch opkweken van literaire genieën! De van Theater Schrift Lucifer plaatst

P ARTY OOK moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Op elk IS gewenst tegen airconditioning hummers kernenergie vluchtelingenkampen en worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke naargeestigheid langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk argumentatie, maar voor de Van Goghsdat vanhet vandaag en de Rem Koolhazen van morgen! denkbaar onderwerp (inter)nationale theaterveld betreft. voor openluchtcinema, Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit voor kraken kenbaar te maken via [email protected]. en een verbod op anti-kraak Een keer per jaar worden zwendel, de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. voor transgendering, en iedere dag vrijmarkt. THEATER SCHRIFT LUCIFER Engels als officiëleover tweede landstaal -Voor internettijdschrift theater en meer Chinese les op scholen… want Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater.

Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Gedaan met de archiveermentaliteit Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Het bloed moet stromen. Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. P ARTY! Voor de geldontwaarding Contact tegencorrespondentie peilingen Alle kan verzonden worden naar voor de elementaire beleefdheid [email protected]. voor de deregulatie van markten en landsgrenzen tegen een doodse monumentenzorg Feiten voor zoeken naar leven op mars Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. tegen malafide bierbrouwerijen In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. tegen het sluitingsuur Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en tegen het gebruik van algoritmes op finazistische markten te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift voor muziekles, tekenles, dansles, computerles, kunstgeschiedenisles ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de kalligrafie les, feng shui les bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de 24/7 onderwijs vrij toegankelijk met gratis soep en brood redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk P ARTY omarmt de internationale verbroedering najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere De natiestaat is een kadaver! gasthoofdredacteur. Europa moet zo lek worden als een zeef Stop de Schengen apartheid Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze Ieder huis een museum. ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Depots en archieven leeggehaald… over de wereld metworden ons delen. Correspondenten berichten vanuit de iedere Nederlandse burger krijgt voorzichzelf thuis aan muur! openbare denkruimte over de kunst wereld, endehet theater. U bent De schade die kunst daarbij oploopt van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. is just part of life. Rembrandt sorry. Praktisch

43 1


voor de polygamie, homofilie en pornografie voor het politiek incorrecte tegen de monotonie van het cynisme voor kenniskunst kunstkennis maar tegen kenniscultuur! THEATER SCHRIFT LUCIFER P ARTY voor het oog voor detail! - contactgegevens en informatie P ARTY! De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Dé partij voor de 20 procent jongeren die kunstenaar wil worden mailadres: en dat niet luidop durft te zeggen. [email protected] De partij voor de 80 procent gepensioneerden, die website pas bij hun pensioen kokkerellen enisaquarellen toekomen De van Theateraan Schrift Lucifer ontworpen en vormgegeven en dan toegeven dat ze dat eigenlijk altijd al wilden. door Cecile Brommer. De partij Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via voor de gepassioneerden bovenstaand mailadres.en estheten! P ARTY! SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER Verlaat het nauwe straatje van het politieke discours, zet uw oogkleppen af LUCIFERS DENKPISTE en stem P ARTY! - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete

schotschriften en ander denkwerk over theater nu En tot slot… Wij,elk P artysanen, zullen onskan programma nooitDenkpiste of te nimmer Op gewenst moment op Lucifers eenlaten bijdrage doorrekenen door een centraal plan bureau want dat is worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke DE DOOD IN DE POT argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk En over de onderwerp dood gesproken… denkbaar dat het (inter)nationale theaterveld betreft. LEVENSKUNST, Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit daarvoor durf ik sterven! kenbaar te maken via [email protected]. Fuck keer de beveiligingseskaders! Een per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. P ARTY ! SCHRIFT LUCIFER THEATER - internettijdschrift over theater -

Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans


44 1


goed beeld te krijgen wat Badiou vooren waars beweert en heeftOm alseen thema: Theater van devan Toekomst. heeft als thema: Theater v over de kunst het stond algemeen en het theater in het bijzonder, – Lucifer # 8 / in 2009 onder gasthoofdredactie vanLucifer Gerhelpt Groot # 8het /en2009 stond onder zij het kort – uit te leggen wat voor plek waarheid in zijn filosofie inneemt. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: KAN BADIOU HET THEATER HELPEN? Net als moderne filosofen gaat hij uit van het bestaan van theater waarheid als een theater Jaïr Stranders kenbaar #gegeven, maarhet tegelijkertijd ziet Badiou net als veel van zijn THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer 10 / 2010, jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10Franse / 2010, het jubile postmoderne voorgangers dat waarheid in procedures geconstrueerd wordt. - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie Deze groener ‘waarheidsprocedures’ – die enkelbuitenlandse voorkomen intheaterpraktijken. wetenschap, politiek, Een gedachte over Alain Badiou, Theodor Adorno en de autonome logica gras is’: over inspirerende gras groener is’: over inspirere kunst en liefde – maken het voor Badiou mogelijk het zo vanzelfsprekende vanredactie het theater. De van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift bereikt worden op hetvan RobLucifer Lucifer # 12Lucifer / 2011,kan onder gasthoofdredactie Riemen, # 12 / 2011, onder gas bestaan vanenwaarheid te van bekritiseren en tevens te waken het en directeur van het mailadres: mailadres: oprichter directeur het Nexus Instituut, heeftvoor als thema: oprichter Vaak kom je het niet meer tegen: een nog levende en invloedrijke filosoof veelvoorkomende relativisme met betrekking tot waarheid. Waarheden zijn wat vertellen [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ die zonder voorbehoud spreekt over de innige relatie tussen waarheid slechts zichtbaar in gebeurtenissen – ‘events’ of ‘evenementen’ – waar men en hedendaagse Vanaf het eind van de 19e eeuw namelijk werd de getuige van Lucifer kan zijn,isaldus Badiou. en Door trouw deze kort waargenomen De website vankunst. Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven De website van Theater Schrift ontworpen vormgegeven OP DE PISTE OP DE PISTE waarheid in toenemende mate door met name veel Europese filosofen waarheden te blijven uitspreken komt ware kennis tot alleen door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - stand, - Een telkens wisselende Lucif ontmaskerd als machtsspeeltje en vervolgens begon het postmodern deze kennis is niet statisch, maar fragiel en onderworpen aan oneindige Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud en vormgeving van de site graag via ontmantelen van de hoge kunst en haar elitaire positie, tot het punt dat er waarheidsprocessen. bovenstaand mailadres. bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst De redactie van Theater Schrif slechts over kunst gesproken kon worden in termen van smaak en mening. theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze theaterpersoonlijkheden op de Zo dreven avant-garde stromingen als het kubisme, dadaïsme en absurdisme Diteenzame steeds veranderende karakter vande waarheid verklaart ookeenzame waarom hoogte of j THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: ofwel op hoogte of juist onder mensen hun gedachten ofwel op juist de spot met filosofische, wetenschappelijke, politieke en esthetische Badiou relatie met tot kunst niet spreekt over esthetiek berichten maar overdeinesthetiek. over deinwereld ons delen. Correspondenten vanuit demet ons delen. over wereld aanspraken op waarheid. Als men tegenwoordig al bij het ervaren van kunst Waar het eerste zich bezighoudt het blootleggen en LUCIFERS LUCIFERS DENKPISTE openbare denkruimte over de met wereld, zichzelf envan hetonveranderlijke theater. denkruimte U bent openbare over de associaties DENKPISTE met waarheid heeft – iets wat waarschijnlijk vaker gebeurt dan ware voorwaarden en regels waaraan schoonheid zou voldoen, wil het laatste -toegegeven vlammende analyses, essays, brandende kritieken, hete analyses, -bang vlammende brandende kritieken, hete te stellen. vanvurige harte essays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat van harte uitgenodigd zich hie wordt – houdtvurige men deze angstvallig voor zich, uitgemaakt juistdenkwerk benadrukken dattheater een waarheid te worden voor elitaire snob die het waagt woordnu waarheid in de monden ander schotschriften en ander denkwerk over het theater - schotschriften over nu - over kunst enkel en alleen tot uiting kan komen in de onmiddellijkheid – in het hier en nu – eigen aan de kunstervaring; te nemen, of erger nog, die denkt de waarheid in pacht te hebben. Praktisch Praktisch Badiou noemt dit het singuliere en immanente karakter van kunst. De Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Opbijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en geprint. Theater Schrift Lucifer kan gra waarheden van de kunst kunnen zo een bres slaan in het hardnekkige filosoof Alain (1937)biedt daarentegen wanthartstochtelijke over deze geplaatst. laatste der DeOok wordenDe geplaatst. De Badiou Denkpiste ruimte –voor worden Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via Acrobat Ook kunt ugeloof een nummer integr in vaststaande en onveranderlijke kennis. Het is met name hierom, om de de en indien Mohikanen van de zo invloedrijke Franse filosofie uit de laatste decennia van argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan downloaden ste filosofische vragen die kunst oproept, dat kunst in Badiou’s denken, dat de 20 eeuw gaat het hier – is wat dat betreft oneigentijds. In de recent bij denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tege Octavo onder redactietot vaneen Joost de Blooisheeft, en Ernst Hemel uitgegeven hijeen somsbijdrage omschrijft als antifilosofie, belangrijkedit plek inneemt: het is Wie een (voorstel) bijdrage is van van den harte uitgenodigd dit tot Wie een (voorstel) heeft, is van hartezo’n uitgenodigd bundeling vertaalde teksten en interviews (Alain Badiou, Inesthetiek: filosofie, volgens Badiou onder andere de kunst die in deze futloze tijd – waarin het kenbaar te maken via [email protected]. kenbaar te maken viaContact [email protected]. Contact kunst, politiek) spreekt Badiou zelfs van waarheden met een universele mondiale kapitalismeuitalles over-gecalculeerd en gereduceerd tot het Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen de heeft Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie kan verzonden worden naar Alle correspondentie kan verzo aanspraak die een eeuwig karakter hebben doordat ze zich in kunstuitingen nuttige en winstgevende – vernieuwing kan brengen. Zo spreekt Badiou in een [email protected]. [email protected] tegen de vergetelheid verzetten en zo door de tijd heen aanwezig blijven.1 Dit interview over de grammaticale tijdscategorie van de futur antérieur: “De THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER heeft niet alleen op een vernieuwende manier iets conservatiefs – wat wellicht artistieke creatie nog niet helemaal -Badiou’s internettijdschrift over theater - op het eerste gezicht - internettijdschrift over theater - gaat uit van een formele vernieuwing dieFeiten Feiten populariteit verklaart – het biedt ook hoop en de duidelijk, nog niet helemaal af is. Ze is altijd in wording en nooit af, maar Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer nodige steun aan alle kunstliefhebbers die onder het heersende kunstvijandige 45 1 is een we presenteren het als een nieuwe wereld, alsof het op een bepaalde manier Theater Lucifer een gratisteinternettijdschrift overBadiou theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, bes klimaat inSchrift Nederland pogenisde kunsten verdedigen. Dat daarbij al plaatsgevonden heeft”.2 In dit wat nog moet gebeuren en wat nog niet In Lucifer naar staanhet kritieken, beschouwingen In Lucifer staan kritieken, enkeer toneelteksten. Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar en Elk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p regelmatig theater verwijst – hij is zelf en ooktoneelteksten. toneelschrijver enElk regisseur gebeurd is, maar waarover gedacht kan worden alsof het al is gebeurd, kan najaar een themanummer, telkens onderover een andere najaar verschijnt eentethemanummer, onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift te downloaden op www.theate – maakt verschijnt dat er, bij lezing van bijvoorbeeld zijn stellingen theater, voor een waarheid tot uiting komen. gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt menig theatermens een feest der herkenning moet plaatsvinden. het in TINprint en de in een aantal thea bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku 1 2 Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. redactie kan een printversie te Alain Badiou, Inesthetiek: filosofie, kunst, politiek. Octavo 2010, p. 53 Idem: p. 54


De hedendagse kunst heeft volgens Badiou echter nood aan een nieuw schema. In het affirmationistisch manifest – ook opgenomen in de bundel – beschrijft Badiou de verzadiging van de drie in de westerse geschiedenis ontwikkelde kunstschema’s: 1) het didactische schema waarin waarheid gelegenLUCIFER is in de kunst zelf maar in haar vormende karakter, THEATERniet SCHRIFT 2) het romantische schema dat stelt -dat enkel en alleen kunst tot waarheid - contactgegevens en informatie in staat is en 3) het klassieke schema dat kunst ziet als datgene dat behaagt en in die zin dienstverlenend moet zijn. De avant-gardes zijn volgens De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Badiou heden ten dage verdwenen en zo ook het lef om risico te nemen mailadres: en tegen de tijdgeest in te gaan. Een nieuw kunstschema moet een bres [email protected] slaan in deze futloze wereld en daarbij het politieke niet schuwen, zonder daarbij termen gebruiken die deLucifer marginalisering van deen kunsten door het De website vanteTheater Schrift is ontworpen vormgegeven kapitalisme mogelijk hebben gemaakt. Cruciaal hierbij is het benadrukken door Cecile Brommer. van de fragiele waarheid slechts uiting komt in de Alle opmerkingen over die inhoud en tot vormgeving van de onmiddellijkheid site graag via van de kunsten; het gaat niet om iets blijvends dat in een kunstuiting bovenstaand mailadres. gerepresenteerd wordt, maar om het enkel op dat moment – in het tijdelijke van het evenement aanwezigbestaat laten zijn van iets. THEATER SCHRIFT –LUCIFER uit: HetDENKPISTE is hier waar het theater bij Badiou zijn intrede doet, want vooral LUCIFERS in het moderne theater wordt “… essays, de strijdbrandende tegen de representatie vanuit de - vlammende analyses, vurige kritieken, hete representatie zelf…” zichtbaar, zelfs tot het punt dat de grens met en de schotschriften en ander denkwerk over theater nu overgang naar het presentstellen bereikt wordt, zoals dit volgens Badiou bij 3 uitstek het werk van Samuel Beckett plaatsvindt. Minder cryptisch over Op elk bij gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage de onmiddellijkheid van het theater is Badiou in zijn stellingen over theater: worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk 1 De ideeën in dat het het theater zijn theater-ideeën en kunnen nergens denkbaar onderwerp (inter)nationale theaterveld betreft. anders en op geen enkele andere manier geproduceerd worden. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit enkel component op zich, zelfs de tekst niet, is in staat kenbaarGeen te maken via [email protected]. omper theater-ideeën gebeurtgebundeld. in en door de Een keer jaar worden te deproduceren. artikelen uitDedeidee Denkpiste voorstelling. Ze is onherleidbaar theatraal, en bestaat niet vóór ze SCHRIFT ‘op de planken’ THEATER LUCIFERwordt gebracht. (…) - internettijdschrift over theater 4 In de tekst of het gedicht is de theater-idee onvolledig. Ze er in een soort eeuwigheid gevangen. (...) De theater-idee Theaterblijft Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. verschijnt slechts in de (korte) tijd van de voorstelling. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere 3 Idem: pp. 67-68 “Ik denk dat het theater van Beckett een absoluut gasthoofdredacteur. radicale vorm van theaters is omdat het het karakteristieke theatrale conflict tussen aanwezigheid (presentie) en representatie tot het uiterste drijft, tot de idee Lucifer # dat 5 /pure 2007aanwezigheid stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans misschien, gerepresenteerd kan worden.”

en heeft(…) als thema: Theater van de Toekomst. proef bevat een flinke portie van toeval. Lucifer 5# De 8 /tijdelijke 2009 stond onder gasthoofdredactie Ger Theater Groot enis altijd de vervollediging van de eeuwige idee door een ietwat heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het beheerste toeval. (…) (E)en theatervoorstelling zal nooit het theater 4 doen. Lucifer toeval # 10 / teniet 2010, het jubileumnummer, stond onder gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t In deze stellingen volgens Badiou de waarheden van het theater tot gras groener is’: komen over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. uiting, namelijk dat wat er ge(re)presenteerd wordt enkel alleen in het Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Roben Riemen, hier en nu en vandirecteur het theatervan plaatsvindt; gelijktijdigheid van het singuliere oprichter het Nexusdeze Instituut, heeft als thema: en immanente moet in het theater geaffirmeerd, oftewel bevestigd ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun worden. dood?’ In de geschiedenis van het Europese theater zoals dat, via onder meer Griekse tragedies, de Commedia del Arte, Shakespeare, Tsjechov, OP DEdePISTE de Avant-Garde en het absurdisme, deze tijd terecht - Een telkens wisselende Lucifer in correspondent - is gekomen, zijn vele voorbeelden te vinden van deze bevestigde waarheden. Zo laat Shakespeare de Chorus in de vanSchrift Henry VLucifer namensplaatst de toneelspelers het publiek om De redactie vanproloog Theater een gunst vragen: theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten zijn de in de grote reekning over deWij wereld metcijfers ons delen. Correspondenten berichten vanuit de En denkruimte werken op de kracht van uw verbeelding. openbare over de wereld, zichzelf en het theater. U bent harte Denk in de gordel dezer murenkandidaat thans van uitgenodigd zich hiervoor te stellen. Twee macht’ge monarchieën ingesloten Elkaar met opgeheven hoofd bedreigend Praktisch door ’n gevaarlijk smalleonline zee gescheiden. TheaterEn Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en geprint. Vul in uw geest aan wat ons ontbreekt, Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat in duizend delengewenst elke man Reader Verdeel downloaden en indien uitprinten. Op aanvraag kan de En schep een legermacht uw verbeelding. redactie een printversie (tegen uit kostprijs) toezenden. Als we van paarden spreken, denk dat ge 5 ContactHun trotse hoeven in het stof ziet trapp’len. Alle correspondentie kan verzonden worden naar Het is enkel daar, op die “ruwe plankenvloer” omringd door het publiek [email protected]. in de “houten O”, dat de voorstelling door de verbeeldingskracht van de toeschouwers voorgesteld wordt en tot leven komt. Theaterhervormer Edward Feiten Gordon Craig formuleert ruim drie eeuwen later iets soortgelijks: “Leven Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. zou ik in het theater willen brengen, niet door levende dingen, maar door In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. dingen die geen leven hebben voordat de kunstenaar ze heeft beroerd, en Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en ze daardoor tot leven heeft gebracht”.6 In de afgelopen eeuw zijn meer te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift 4 in print Idem:inpp. 259-261 ligt een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de 5 Shakespeare V, vertaling Willy Courteaux of Dolf Verspoor. bibliotheken van de, proloog grotereHenry kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de 6 redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. Edward Gordon Craig, herkomst citaat onbekend.

46 1


van dergelijke uitspraken over het hier en nu in het theater volop terug te vinden, zoals bij Brecht, Artaud, Grotowski en Brook. Het hier en nu als de waarheid van het theater; niks nieuws onder de zon zou je denken. is deze waarheid in de loop van de 20ste eeuw met THEATER SCHRIFTToch LUCIFER vergeten of ontkend -ten faveure van het grote publiek dat -regelmaat contactgegevens enzelfs informatie iets voorgesteld wil zien dat al volmaakt is voordat er überhaupt een publiek naarredactie gekeken van heeft. Tegenwoordig er kan zelfsbereikt al reclame gemaakt voor De Theater Schrift wordt Lucifer worden op het een ‘topstuk’ vele maanden voordat de toneelspelers überhaupt een stap in mailadres: het repetitielokaal hebben gezet. Badiou ziet dergelijke futloze tendensen [email protected] als het gevolg van de politieke waarheidsprocedure, waardoor het theater slaafs is geworden aan de grillen de politieke conjunctuur. In zijn tiende De website van Theater Schriftvan Lucifer is ontworpen en vormgegeven stelling over het theater zegt Badiou hierover het volgende: door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via 10 (…)mailadres. We moeten ons hoeden voor een zienswijze die eisen bovenstaand stelt, die van het theater een bezoldigd beroep als alle andere zouSCHRIFT maken, LUCIFER een morrende sector THEATER bestaat uit: van de publieke opinie, een cultureel ambtenarenapparaat. (…) Het theater moet zijn eigen idee denken. Meer dan ooit kan daarbij enkel de overtuiging LUCIFERS DENKPISTE dat het theater, voor zover het denkt, geenkritieken, cultureel maar - vlammende analyses, vurige essays, brandende hete een artistiek gegeven is, als leidraad gelden. schotschriften en ander denkwerk over theater nu -Het publiek gaat niet naar het theater om gecultiveerd te worden, het is niet het lievelingetje elke confrontatie met Op elk gewenst momentvan kande opmeester Lucifers(…), Denkpiste een bijdrage kijkcijfers is fataal. Het publiek komt naar het theater om worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke getroffen te worden. Getroffen theater-ideeën. Het verlaat argumentatie, langzame gedachten endoor tijdloze inzichten, over elk de zaal niet gecultiveerd, maar murw geslagen, vermoeid denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. is vermoeiend), in gedachten Wie een(denken (voorstel) tot een bijdrage heeft, isverzonken. van harte uitgenodigd dit

kenbaar te maken via [email protected]. In deze futloze tijd,worden waarin met wonderbaarlijk energie het mes in de Een keer per jaar de artikelen uit deveel Denkpiste gebundeld. kunsten is gezet, steekt deze stelling wellicht een hart onder de riem van al diegenenSCHRIFT die slachtoffer zijn geworden van de nieuwe toverformules THEATER LUCIFER ondernemerschap’ en ‘draagvlak’. De eis meer eigen inkomsten -‘cultureel internettijdschrift over theater te genereren, met name mogelijk door het verhogen van de publiekscijfers, wordt democratisch onderbouwd door deinternettijdschrift gedachte dat iets pas bestaansrecht Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. heeft als er draagkracht voor is en dus – in markttermen vertaald – voldoende In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk vraag. Dit is een omkering en pervertering van de politiek liberale waarheid najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere van onze democratie, namelijk dat de rechten van de minderheid door de gasthoofdredacteur. staat beschermd worden tegen inbreuk daarop door de meerderheid; dat wat niet kan overleven op de markt omdat het te kwetsbaar, te oneigentijds Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

of te ontregelend is, kan daardoor van grote waarde zijn voor een en heeft als thema: Theater vanjuist de Toekomst. samenleving. Thomas Bernhards toneeltekst Der Theatermacher verwoordt Lucifer # 8 / In2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en de toneelspeler Bruscon de essentie van Badiou’s tiende stelling als volgt: “Op heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het de irritatie komt het aan / we zijn er niet om vriendelijk tegen ze te zijn / theater het toneel is geen dienstverlenend bedrijf”. stond onder Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t Zo bezien Badiou met zijn inesthetiek de waarheidsprocedures gras groener is’: is over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. van de kunst en dan in het bijzonder die van het trouw, voor zover Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactietheater van Rob Riemen, dat althansen in directeur dit korte essay konInstituut, komen. Naheeft wat meer bezinning oprichter van aan het bod Nexus als thema: echter blijken er toch ook wat haken en ogen aan zijn denken te zitten. ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Allereerst de wat eenvoudige constatering dat Badiou geen esthetiek wil DE opzetten, OP PISTE aangezien deze onveranderlijke regels met betrekking tot schoonheid vaststelt, maar de stellingen over theater zijn in zekere - Een telkens wisselende Lucifer correspondent zin normatief en daarmee is hij niet trouw aan zijn eigen inesthetische onderneming. Deze normativiteit hem hierplaatst wellicht vergeven omdat ze De redactie van Theater SchriftisLucifer erop gericht is meer recht te doen aan het hier en kunnen nu van theater, maarkeuze een theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij naar eigen analyse over Badiou en het theater door filosoof Wout van Tongeren laat ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten 7 meer hiermee samenhangende inconsistenties zien. Zo nemen Badiou over de wereld met ons delen. Correspondenten berichtenvoor vanuit de filosofisch bezien alleen over die theatervormen waarin het woord openbare denkruimte de wereld, zichzelf en gesproken het theater. U bent centraal staat – in tegenstelling tot dans, mime en performances van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. – deel aan waarheidsprocedures. Dit komt doordat de theater-ideeën filosofisch van aard zijn en het begrijpen daarvan kan alleen plaatsvinden als het opgevoerde Praktisch in talige concepten door het kan worden. Hierdoor hecht Theater Schrift Lucifer kanpubliek gratis gegrepen online worden gelezen en geprint. Badiou in Rhapsody pour le thêàtre – aldus Van Tongeren – veel meer Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobatbelang aan de vooraf geschreven tekst die ideeën bevat, de regisseur die dezekan ideeën Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag de interpreteert én de denkende reflectie na afloop van de voorstelling, dan aan redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. het moment van de voorstelling zelf. De onmiddellijkheid – het hier en nu – speelt hierbij dus veel minder een rol van betekenis en met deze keus voor Contact de representatie in plaats de presentie lijkt Badiou Alle correspondentie kanvan verzonden worden naar regelrecht tegen zijn eigen stellingen in te gaan. [email protected]. Badiou gaat zelfs zo ver dat hij die kunstuitingen die niet talig zijn Feiten als niet kunstzinnig beschouwt. Hiermee vindt een verknoping van filosofie, Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. taal en kunst plaats die door veel filosofen en kunstenaars juist met argwaan In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. of gepaste relativering werd bekeken, zoals Nietzsche, Wittgenstein, Artaud, Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en Beckett, Adorno en Müller. Zo neemt die kunst die niet talig, abstract, te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift absurd en ontregelend is in Adorno’s filosofie een prominente plaats in; voor ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de 7 bibliotheken vanTongeren, de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de Wout van Woorden voor het onuitsprekelijke: tekst en gebeurtenis redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. in Badiou’s theateropvatting, 2012

47 1


Adorno gaat kunst juist verder waar de filosofie ophoudt, omdat deze laatste gebonden blijft aan talige concepten en het vormen van alomvattende systemen en met name dat laatste moet vermeden worden. Het is daarom ook niet toevallig dat Badiou in het eerder aangehaalde interview zijn gedachten kunstLUCIFER contrasteert met die van Adorno. Waar deze laatste THEATER over SCHRIFT voortdurend pleit voor avant-garde - contactgegevens ende informatie - in de kunst – dus een ontregelende, ontoegankelijke, gedurfde positie innemen als negatief van de alledaagse al te bekende – houdt Badiou juistkan eenbereikt pleidooiworden voor massakunst De redactiesamenleving van Theater Schrift Lucifer op het 8 waarin universele waarheden tot uiting worden gebracht. De politieke mailadres: implicatie die hierachter schuil gaat zou Adorno doen huiveren. Daarom [email protected] zullen een volgende keer Adorno’s teksten over kunst en theater aan bod komen zoals van die onder meer recentLucifer bij Octavo vertaald zijn De website Theater Schrift is ontworpen enuitgegeven. vormgegeven Desondanks heeft Badiou een belangrijke impuls gegeven aan het vormen door Cecile Brommer. van gedachten over kunst en theater in deze tijd; blijf trouw aan de geuite Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via waarheden en mailadres. laat ze steun bieden in deze barre tijden. bovenstaand

THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Jaïr Stranders (1978) is afgestudeerd als filosoof (UvA) en LUCIFERS DENKPISTE theaterdocent/maker (AHK). Hijessays, geeft les in filosofie, dramaturgie - vlammende analyses, vurige brandende kritieken, hete en spel op o.a. de AHK, HKU, ArtEZ, iArts, de Amsterdamse schotschriften en ander denkwerk over theater nu JeugdtheJAterschool en de Trap. Als mede-initiatiefnemer organiseert hij jaarlijks de theatermanifestatie Theater Na de Dam 4 mei. Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenopbijdrage Daarnaast is hij betrokken bij een aantal jonge toneelcollectieven. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. 8 Lucifer #Alain 5 /Badiou, 2007 stond onderfilosofie, gasthoofdredactie Chris Keulemans Inesthetiek: kunst, politiek, van pp. 56-57


48 1


muren, zonder anderenTheater zijn we van er zelf meer. Die gedachte is deals basis van Theater va en heeft als thema: de niet Toekomst. en heeft thema: onze voorstelling gaan vormen.” Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder Frictie maakt wie je bent. Je verschil met anderen bepaalt je identiteit. heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: HEINER MULLER EN DE OORLOG IN ONSZELF Dat is ook de kracht van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (NVA,theater een Vlaamstheater EEN GESPREK KRIS VERDONCK nationalistische politieke red.), dat zij de menselijke distinctiedrift THEATER SCHRIFTMET LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, hetpartij, jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10 / 2010, het jubile Door Bo Tarenskeen erkennen. Daarom winnen ze. De partijen die dat niet zien of willen zien, ‘t van Annemi - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar gasthoofdredactie verliezen. Maar het is natuurlijk ook een self-fulfilling prophecy: is het gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gras groenerniet is’: over inspirere heerlijk om een vijand te maken? Want dan wordt je identiteit ook#groter. De onder gas De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, Lucifer 12 / 2011, In het Brusselse Kaaitheater sprak Bo Tarenskeen met Kris Verdonck (1974), Vlaming komt alleen maarvan in de op het moment datthema: hij eindelijk mailadres: mailadres:aan oprichter en directeur hetproblemen Nexus Instituut, heeftoprichter als en directeur van het choreograaf van I/II/III/IIII waarbij vier danseressen als marionetten alleen is. Dan sterft hij, dan heeft hij geen reden meer van bestaan. Dan [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ ‘Laatste werken; wat vertellen robotarmen door de ruimte bewegen. Verdonck is ook bedenker van de zal Vlaanderen zich tegen Europa keren of in elk geval een andere ander installatieperformance EXOTE waarbij de gehele cast bestaat uit nietzoeken. En dan zal eris misschien iemand anders zijn die het zou De website van Theater Schrift Lucifervan is ontworpen en website vormgegeven De Schrift Lucifer ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE OPbeter DE PISTE inheemse planten. Verder is hij regisseur de geruchtmakende grotevan Theater kunnen verwoorden dan De Wever, iemand die dan de Limburgers tegen de door Cecile Brommer. Cecile - Een telkens wisselende Lucif zaal productie END, waarbij eindeloos allerlei figuren vandoor rechts naar Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent Antwerpenaren gaat opzetten.” Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via links bewegen. En nu ineens maakte hij M, a reflection; een voorstelling bovenstaand mailadres. bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst De redactie van Theater Schrif met teksten van de legendarische theatervernieuwer Heiner Müller (1929Hoe ben je vervolgens aan de slag gegaan? theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze theaterpersoonlijkheden op de 1995), ‘DDR-schrijver’, één van de belangrijkste podiumkunstenaars van Ik wist dat ik zou gaan werken met acteur Johan Leysen, dusgedachten deopkwaliteit THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun ofwel eenzame hoogte of ju de twintigste eeuw, maar vanwege de complexe verwijzingen naar de van de uitvoering was verzekerd. Ik bedoel, Johan kan spelen, daar hoefde over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten demet ons delen. over devanuit wereld oorlog in zijn werk en zijn barokke taalgebruik zo moeilijk dat enkel nog ik me geendenkruimte zorgen meer over over te maken. Dus toen dacht ik,openbare laat ik eens iets LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTE openbare de wereld, zichzelf en het theater. U bent denkruimte over de toneelschoolstudenten of Jan Decorte hem durven op te voeren. Waarom heel kitscherigs proberen en het er allemaal meterste dikstellen. bovenop leggen. Ik -deze vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat van harte uitgenodigd zich hie keuze? dacht, dat thema vantheater dubbelheid schotschriften en ander denkwerk over theater nu - schotschriften en ander denkwerk over nu -en innerlijke tegenstellingen, laten we dat expliciet maken door de acteur te ‘ontdubbelen’, oftewelPraktisch opsplitsen: we Praktisch “Het begon eigenlijk met een vraag van Frie Leysen, oprichtster van het laten een acteur spelen met zijn eigen holografische projectie die geprint. zó goed Lucifer kan gra Op elk gewenst moment kanzei opze, Lucifers Op bijdrage elktegewenst kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en Theater Schrift Kunstenfestivaldesarts. ‘Kris’, ‘ik hebDenkpiste zin iets meteen Müller doen’. moment is dat je het verschil niet ziet met de speler van vlees en bloed. De acteur worden De Denkpiste voor worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via OokAcrobat kunt u een nummer integr Die mensgeplaatst. wordt te weinig gespeeld, biedt ook inruimte Duitsland, enhartstochtelijke zou dat niet, is spreekt met zichzelf, met het hologram van zichzelf. Alles is dubbel, alles argumentatie, langzame gedachten tijdloze inzichten, over elkzolangzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, elk Reader downloaden en indien gewenstover uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden dat niet iets? Ikzelf kende Müller niet zoen heel goed, was daar nooit echt draagt zijn eigen tegenstelling in zich.” denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. redactie een printversie (tege ingedoken. Ik had bij hem vaak het idee naar een opa te luisteren die maar Als theatermaker is datisnatuurlijk met vuur spelen: je werkt vanuit een Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, van harte uitgenodigd dit over de oorlog bleef doorzagen, op een soms tergend gezwollen manier. Maar bepaalde dramaturgie en gaat die vervolgens extreem expliciet maken op kenbaar maken via [email protected]. maken viaContact [email protected]. Contact ik ben dantemet Marianne van Kerkhoven, mijn dramaturge,kenbaar een jaarte lang scène. Jeartikelen hebt het over dubbelheid en gebundeld. verdubbelt vervolgens toneelspeler. Een worden de we artikelen Eengebundeld. keerthema per jaar de uit kan de Denkpiste Alle correspondentie verzonden worden naar Allejecorrespondentie kan verzo gaankeer lezen,per en jaar daarbij kwamen vrij sneluit op de eenDenkpiste soort constant dat worden Oef. Ja daar had ik toen heel veel schrik van, dat is natuurlijk heel riskant, [email protected]. [email protected] ons beide mateloos begon te fascineren. Al die slachtingen en oorlogen in zo’n dubbelop.” THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER zijn werk zijn maar een aspect en uitdrukking van een meer alchemistisch -fenomeen.” internettijdschrift over theater - internettijdschrift over theater Feiten Feiten Je voorstellingen draaien altijd om ontmoetingen tussen verschillende media Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer In vrijwel al zijn stukken en teksten is sprake van een ‘dubbeling’: 49 1 is een en disciplines. Wat betekent die manier van werken? Theater Schrift Lucifer is een internettijdschrift over legers theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc kapitalisme en communisme, mangratis en vrouw, twee gelijkwaardige “Ik onderzoek een bepaalde inhoudelijkheid, en die vraagt steeds om In Lucifer elkaar… staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elkstaan kritieken, In Lucifer enkeer toneelteksten. Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p tegenover Tegengestelden die elkaar willen vernietigen maar een ander medium. Zo vraagt het thema van dubbelheid bij Müller om een najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift te downloaden op www.theate tegelijkertijd niet zonder elkaar kunnen bestaan. Toen de muur gevallen verdubbeling van de acteur, door middel van holografie. Ik kies daarop een gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea was gaf Müller een speech waarbij hij de toehoorders de vraag stelde of we ding of een machine om mee te werken, en vanaf dat moment onderzoek bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku nu niet onze identiteit zijn kwijtgeraakt: ‘Wie zijn wij, want we hebben Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden. redactie kan een printversie te geen grens meer, die muur maakte wie wij waren!’ Zonder grenzen, zonder


ik de werking daarvan. Het medium, de techniek en wat dat dan doet is vervolgens de voorstelling, dat maakt dan net zozeer deel uit van de inhoud als het aanvankelijke idee.” IsTHEATER er een gedachte je werk die doorgaat? SCHRIFTinLUCIFER “De cultuurfilosoof Paul Virilio zei:-eerst verdwijnen de paarden, dan - contactgegevens en informatie de mensen, en de machines blijven over. Dat is eigenlijk de dramaturgie vanredactie de oorlog:van hetTheater leger moest eerstLucifer vooral heel erg zichtbaar zijn,opmet De Schrift kan bereikt worden het veel glimmende harnassen en kleurige wimpels, toen kwam de mitrailleur mailadres: waardoor ze moesten verdwijnen in het landschap: de loopgraaf. Nu zitten [email protected] we achter computers drones te besturen. We zijn onzichtbaar – buiten de doden als van resultaat. De Schrift mens is Lucifer verdwenen en alleen zichtbaar als De website Theater is ontworpen en vormgegeven slachtoffer. Dat gegeven zit in mijn manier van omgang met media. Die is door Cecile Brommer. een soort constante in mijn werk, en deze keer letterlijk: de tegenspeler Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via van de acteur, die de acteur zelf is, is verdwenen in de techniek.” bovenstaand mailadres. Johan moest echt zichzelf als mens wegpellen om te kunnen spelen met dat hologram. Hij moest vooralbestaat kijken naar THEATER SCHRIFT LUCIFER uit: de andere, naar zijn projectie, die twee moesten werkelijk gelijkwaardig zijn aan elkaar. Dat was voor mij eigenlijk het spannendste deel van de voorstelling, om te zien hoe die twee LUCIFERS DENKPISTE beginnen te leven met hunvurige tweeën, dat wil zeggen, met één.” hete - vlammende analyses, essays, brandende kritieken, Wat ik probeer te bereiken met de ontmoeting van die schotschriften en ander denkwerk over theater nu - verschillende media is om voor mezelf helder te blijven over de invloed van media en technieken op ons simpele dagelijks bestaan. En dieDenkpiste invloed is onnoemlijk groot. Op elkheel gewenst moment kan op Lucifers een bijdrage Het gebruik van computers verandert ons haast op een neurologisch niveau.” worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Ik heb altijd allangzame interdisciplinair gewerkt, wist niet anders. Die argumentatie, gedachten en ik tijdloze inzichten, over elk toneeltjes, met dat geacteer, dat geforceerde doen alsof, dat isbetreft. niets voor denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld mij. Ik hou van performers zoals moderne dansers en mimers, omdat die dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd echt zijn, en in het moment. Een groep als Maatschappij Discordia is daarin kenbaar te maken via [email protected]. heel keer belangrijk voorworden me geweest. Dingen zijn het moment, die kunnen Een per jaar de artikelen uitook de in Denkpiste gebundeld. niet anders. Als je performers en dingen met elkaar gaat combineren, dan gebeurt erSCHRIFT iets heel LUCIFER raars, iets heel bijzonders. Een andere chemie. Ik THEATER leven in dingen te blazen. -probeer internettijdschrift over theaterIk-laat ze dramatische lijnen meemaken, ik speel er mee, ik vernietig ze. Spelers moeten de taal van de dingen beheersen. ‘ListenLucifer to the is bloody machine’ zeg ik ze steeds, leer taal van Theater Schrift een gratis internettijdschrift overdetheater. wat de machine of zo’n ding je vertelt. Zij moeten de machine volgen, niet In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk andersom. Mensen horen in het museum, dingen moeten op het podium. Ik najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere werk ook niet met dramatische of psychologische ontwikkeling of zoiets. Mijn gasthoofdredacteur. voorstellingen zijn meer beeldbeschrijvingen. Daarom is de meest gehoorde kritiek op mijn werk ook dat het soms zo saai is.” Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Zouden voorstellingen in het van museum kunnen staan, als doorlopende en heeftjeals thema: Theater de Toekomst. performances? Lucifer # 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Ger Groot en “Nee, dan isSlechteriken; het weer niet de dramatisch genoeg. van Het het is pas spannend als heeft alswant thema: vele gezichten kwaad in het je op het podium staat en vervolgens al het drama eruit haalt. Je zit namelijk theater al in een#dramatische met een publiek dat drama Lucifer 10 / 2010, omgeving het jubileumnummer, stond onderverwacht. Die context, die verwachting is cruciaal, want dat maakt dat het thema theater‘Waar is. Het‘t gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als drama wordt dus door het publiek meegenomen het theater in, je hebt niet gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. het een zonder het ander.” Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’

OP DE PISTE - Een telkens wisselende Lucifer correspondent De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

50 1


Heeft u concrete herinneringen aan er in de nazi-tijd op de als Duitse en heeft als thema: Theater van dehoe Toekomst. en heeft thema: Theater va podia toneel Lucifer # 8 / werd 2009 gespeeld? stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder Rolf Boysen: In de eerste plaats vooral aan wat er onder Hitler en Goebbels heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: ‘MACHEN SIE PLATZ FUR DEN AUSDRUCK’ tussen 1933 en 1945 niet meer mocht. Toneelteksten van Brecht, theater theaterKaiser, Loek Zonneveld Wedekind en van de Russen waren vanzelfsprekend verboden. Eigenlijk THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10 /alle 2010, het jubile expressionisten waren ‘entartet’ en dus niet toegestaan. Schnitzler mocht - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie niet, groener Ibsen en is’: Strindberg waren niet populair want ‘decadent’ dus impliciet gras over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Gesprek met de Duitse toneelspeler Rolf Boysen (1920) gras en groener is’: over inspirere verboden. De Duitse en Franse klassieken en Shakespeare werden wel De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift bereikt worden op het van RobLucifer Lucifer # 12Lucifer / 2011,kan onder gasthoofdredactie Riemen, # 12 / 2011, onder gast gespeeld. Over Richard IIIvan washet onder de uitvoerenden hoogstens de discussie mailadres: mailadres: en directeur Nexus Instituut, heeft als thema: oprichter en directeur van het Bij onze Oosterburen is hij de oudste in zijn vak. Acteren doet hij al vier oprichter of de titelrol per se zowel een bochel als een horrelvoet moest hebben - de wat vertellen [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ jaar niet meer. Tot zijn achtentachtigste speelde hij hier Shylock. Nu Minister van Propaganda had immers beide. Maar in het overgrote deel van leest hij voor. Uit Edgar Allan Poe of Heinrich von Kleist. En dan loopt de Duitse toneelhuizen - waar de joodse collega’s waren weggezuiverd De website vanMünchen Theater voor Schrift Lucifer is ontworpen enonder vormgegeven De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven OP DE PISTE OP DE PISTE toneelminnend hem uit. Ons gesprek gaat meer werd er voor het overige een vervelend soort toneel gespeeld, pseudodoor Cecile Brommer. - Eenvol telkens wisselende Lucife over zijn leraar en lievelingsregisseur, Fritz Kortner. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent mensen, het valse heroïsme greep om zich heen als een besmettelijke ziekte, Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud en vormgeving van de site graag via de uitdrukkingsvorm was permanent mousserend, woordvan Theater Schrif bovenstaand mailadres. bovenstaand De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatsthet galmende De redactie München - Volgend voorjaar wordt hij (deo volente zegt hij er voor de mailadres. was klinkende munt, alles klonk enorm opschepperig, de tranen stroomden theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze op de voorzichtigheid altijd even bij) drieënnegentig: Rolf Boysen (Flensburg veelvuldig en deuit: harten sloegen ritmisch over. Uitzonderingen bevestigden THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten ofwel op eenzame hoogte of ju 1920). Hij volgde een opleiding in de handel en speelde in de jaren dertig de regel alleen maar. Vanaf het moment dat ik onder de wapenen was, zag over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten demet ons delen. over devanuit wereld van de vorige eeuw mee in het amateurtoneel in Hamburg-Altona. Hij ik veel Duitse toneelspelers uitsluitend in films daar was heroïsme LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTE openbare denkruimte overvrijwel de wereld, zichzelf en en het theater. U bent openbare denkruimte over de vervulde zijn militaire dienstplicht die overging in de oorlog, hij maakte en vurige valse pathos standaard. Hethiervoor amuseren was de primaire taak, net als het -korte vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete vlammende analyses, essays, brandende kritieken, hete van harte uitgenodigd zich kandidaat te stellen. van harte uitgenodigd zich hie tijd deel uit van de Duitse troepen die in 1940 Nederland bezetten. ideologisch klaarstomen van de massa’s voor rassenwaan en jodenhaat. schotschriften en ander denkwerk over theater nu schotschriften en ander denkwerk over theater nu Daarna werd hij naar Hitlers Oostfront gestuurd. Na de oorlog volgde hij Praktisch Praktisch acteerlessen in Hamburg. Tussen 1957 en 1969 en vanaf 1978 tot 2008 Wat kan trofop u aan inLucifer de Denkpiste theaters toen ubijdrage uit deworden oorlog terugkeerde? Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage Op elk gewenst moment Lucifers een Theater Schrift kan gratis online gelezen en geprint. Theater Schrift Lucifer kan gra maakte hij deel uit van het ensemble van de Münchner Kammerspiele. Daar Rolf Boysen: Een enormeintegraal honger naar het toneel. Maarvia hetAcrobat was eru een nummer integr worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Ook kunt u een nummer en/of per artikel Ook kunt heb ik hem in de afgelopen twintig jaar in veel grote rollen gezien, van spookachtig, primitief en indien macaber in de zalen en De toneelzalen argumentatie, gedachten en Ibsen. tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over elktheaters. Reader downloaden en gewenst uitprinten. OpReader aanvraag kan de en indien downloaden Shakespeare tot langzame Bernhard, van Lessing tot waren provisorisch ingericht, deels vernield of verbrand, alles zat vol denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. redactie een printversie (tegen Hij is nu vier jaar ‘in ruste’. Soms doet hij nog wat. Dan wordt er op het schietgaten, het heeft, tochtteiservan als harte de hel,uitgenodigd er was nauwelijks licht. De Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage dit grote podium van het Residenztheater in hartje München (1400 plaatsen) een toneelspelers trokken verfrommelde en zwaar beschadigde kostuums over kenbaar te maken [email protected]. kenbaar maken viaContact [email protected]. Contact tafeltje met een glasvia water en een stoel neergezet. Daar leest Rolf te Boysen elkaar aanartikelen en tradenuit opkan voor knipperende voetlichten, kwamen op tussen Een keer Uit perdejaar worden de artikelen de Denkpiste Eengebundeld. keer perhet jaar worden de de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie verzonden worden naar ze Alle correspondentie kan verzo dan voor. brieven of vertellingen vanuit Heinrich von Kleist. Of uit wankele coulissen en speelden voor wapperende achterdoeken. Maar daar [email protected]. [email protected] werk van Edgar Allan Poe. En dan zit het daar altijd vol. Want hij is nog altijd stonden ze toch weer, die Mimen der dreissiger Jahre standen wieder an THEATER SCHRIFT THEATER SCHRIFT LUCIFER niet vergeten hier. LUCIFER die Theaterrampe. Ze waren wel een stuk hopelozer en havelozer geworden, -Ikinternettijdschrift over theater - internettijdschrift over theater Feiten Feiten ken zijn zoon Peer Boysen (toneelvormgever en regisseur) al heel lang vermoeider ook, een hoop van hun kunsten en streken waren ze verleerd en Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer vrij goed en die vond het onlangs hoog tijd dat Rolf Boysen en ik eens 51 1 is een g toch ook weer niet. Ze schoten ongetwijfeld enorm tekort. Ik weet niet of Theater SchriftTot Lucifer is eenverbazing gratis internettijdschrift overvier theater. Theater Schrift is een gratis over theater. In Lucifer staaninternettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc kennismaakten. ons beider duurt het gesprek ruim uur. Lucifer Brecht gelijk had toen hij bij zijn terugkeer verzuchtte: hier kunnen we weer In staan kritieken, enintoneelteksten. Elk Lucifer staan kritieken, beschouwingen enkeer toneelteksten. Lucifer verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p HetLucifer vousvoyeren gaat na eenbeschouwingen klein half uur over jij en In jou. Een belangrijk helemaal van voren af aan beginnen - hij bedoelde vanaf 1918, vanaf Stunde najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift te downloaden op www.theate deel van ons gesprek gaat - op mijn verzoek - over het Duitse toneel van Null, vanaf het einde van het Pruissische teutonentoneel - maar ik begrijp gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea direct na de Hitler-tijd. En - op mijn én zijn verzoek - overgasthoofdredacteur. zijn grote leraar zijn verzuchting wel. De crisis was groot, de schade die de Heldenvereerders bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku en lievelingsregisseur, Fritz Kortner (1892-1970), in Duitsland nog altijd een en de Verwagneriseerders van het toneel hadden aangericht was immens, Lucifer # 5 / 2007toneellegende. stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden. kan een printversie te zeer voortlevende


verwoestend groot eigenlijk. En men kon de uitdrukkingsvormen die men twaalf jaar lang had getolereerd, had geleerd en gelogen, niet zomaar weer afleggen als een slangenhuid of een slakkenhuis. De twijfels die wij daar nu over hebben zijn een stuk gemakzuchtiger dan het gebrek aan dadendrang van toen. De uitputting was ook eenvoudigweg te groot. En de ontmaskering THEATER SCHRIFT LUCIFER was te gruwelijk. De schaamte was natuurlijk ook enorm. - contactgegevens en informatie Wasredactie het in die eerste jaren eigenlijk het Grote Wachten op de op echte De van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden het schoonmakers? mailadres: Rolf Boysen: Eigentlich schon, ja. Lessing laat zijn Nathan der Weise [email protected] zeggen: ‘Das ging nun so, so lange es so ging.’ Brecht kwam in 1948 terug maar die gingvan naarTheater het Oosten. Volgens mij is wilde hij lieveren in vormgegeven Oostenrijk of De website Schrift Lucifer ontworpen in München blijven, maar dat stonden de Amerikaanse bezettingsautoriteiten door Cecile Brommer. hem opmerkingen niet toe. Maar ... in 1948 kwam er nog een belangrijk toneelmens terug Alle over inhoud en vormgeving van de site graag via naar Duitsland.mailadres. Hij heette Fritz Kortner. Hij was 53 toen hij terugkeerde bovenstaand uit de Amerikaanse Exil. Een groot toneelspeler van de Weimar-republiek was hij geweest, eenLUCIFER groot filmacteur THEATER SCHRIFT bestaat ook, uit: geregisseerd had hij al wel, maar dié taak begon na de Hitler-tijd eigenlijk pas goed. Kortner was een leerling van Max Reinhardt die in 1943 in ballingschap in Amerika was gestorven. LUCIFERS DENKPISTE Als een door de oorlog getekende toneel-Abraham keerde Kortner hete naar zijn - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, vaderland terug. En met zijn joodse wraak-vuist schudde hij het Duitse schotschriften en ander denkwerk over theater nu toneel fundamenteel door elkaar. En wel zodanig luidruchtig dat iedereen wakker schrok. Enmoment daarna nooit meer aan slapen toe kwam. Op elk gewenst kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage

worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke Je hebt een essay over Kortner geschreven dat deinzichten, titel ‘Machen argumentatie, langzame gedachten en tijdloze overSie elkPlatz für den Ausdruck’ draagt en daarin beschrijf je hem als een hoestende, denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. zwaar ademende toneeltiran die tijdens repetities, die altijd in het dit Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd theater plaatsvonden, op de eerste rij Parkett zat, altijd met een kenbaar te maken via [email protected]. dooiekeer sigaar uren achtereen niet werd omdat hij daar Een perdie jaar worden de artikelen uitaangestoken de Denkpiste gebundeld. helemaal geen tijd voor nam. Hij repeteerde drie uur per dag op zijn hoogst, omdat daarna iedereen totaal uitgeput was, behalve hij ... THEATER SCHRIFT LUCIFER Rolf Boysen: ... hij vaak hoor. -Dat kon ook nauwelijks anders met die - internettijdschrift overook theater enorme energie van hem. Alles wat naar leugen zweemde, veegde hij van de Bühne,Schrift hij rukte de toneelspelers de internettijdschrift lege uitdrukkingshulzen het lijf, Theater Lucifer is een gratis overvan theater. tot ze naakt en weerloos in die ruimtes stonden. Ruimtes die er trouwens In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk altijd uitzagen alsof ze door een krankzinnige waren ontworpen, zo kaal, najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere zo rafelig. Iedereen die hem stoorde stuurde hij weg of beet hij van zich gasthoofdredacteur. weg. Hij vermaalde de toneelwereld die hij aantrof tussen zijn kaken en creëerde met zijn toneelspelers een nieuwe. Van zichzelf maakte hij een Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Sisyphus, hij wistTheater dat het een ging worden, gezien de ernst en heeft want als thema: van martelgang de Toekomst. van het slagveld dat stond hij aantrof bijgasthoofdredactie zijn ‘thuiskomst’ in van het Duitse toneel. Lucifer # 8 / 2009 onder Ger Groot en Hij moet ook geweten hebben dat hij onvoldoende tijd had, dat hij zijn heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het werk niet zou kunnen afmaken. Het zijn uiteindelijk ruim twintig naoorlogse theater jaren geworden, grotendeels in München, waarstond hij veel plaats maakte voor Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, onder leerlingen en jongeren, zoals Peter Stein (die bij hem zijn eerste kansen gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t als regisseur kreeg) en voor geestverwanten als Peter Zadek, die ook uit gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. ballingschap terugkeerde om ‘zijn werk’ te doen. Zadek noemde Fritz Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, Kortner consequenten diedirecteur alte Löwe. oprichter van het Nexus Instituut, heeft als thema: ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ Toen Kortner echt een oude leeuw geworden was liet hij zelfs camera’s toeDE in zijn repetitielokaal, ongekend in die tijd, midden en eind jaren OP PISTE zestig van de eeuw.Lucifer En op die repetitieopnamen aan bijvoorbeeld - Een telkens vorige wisselende correspondent een scène uit ‘Kabale und Liebe’ van Schiller, zie je hoe hij aan het boetseren is.van Speelde hij overigens vaak voor? De redactie Theater Schrift Lucifer plaatst Rolf Boysen: Eigenlijk zelden. Maar áls hij het dan hield theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zijdeed kunnen naar iedereen eigen keuze zijn adem in. Zo traag als hij bewoog als regisseur, zo watervlug en kwiek ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten kon hij Ik heb triestere narren gezien, nooit boosaardiger over devoorspelen. wereld met ons nooit delen. Correspondenten berichten vanuit de schurken ofdenkruimte dommere raadsheren en niet te vergeten: lieflijker Uvrouwen openbare over de wereld, zichzelf en nooit het theater. bent dan wanneer Fritz Kortner ze voorspeelde. Hij was een ware bevrijder van de van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. toneelspelersuitdrukking. Hij schoffelde de rotzooi weg van een verbruikte en misbruikte Pruissische toneeltraditie die de naam van ‘traditie’ van hem Praktisch niet meerSchrift mocht Lucifer dragen. De oude rommel van quasi-diepzinnige en Theater kanhele gratis online worden gelezen en geprint. nep-psychologische beterweterij gooide hij rigoreus overboord. Inclusief Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat de imitiaties van de kopiëen van Stanislawskiaanse inlevingsderivaten. Hij de Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan maakte de toneelspelersblik vrij voor een transparante wijze van acteren, die redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. in de kern eigenlijk weer vertellen was. Met aandacht voor tempowisselingen. En ook voor ‘onthaasten’, zoals het moderne woord geloof ik is. Hij las en Contact herlascorrespondentie ook tijdens het repeteren heel langzaam teksten. Vaak waren Alle kan verzonden wordende naar acteurs al verderop in een scène aan het lezen, dan grübelde Kortner nog [email protected]. over de eerste zin van een scène of claus - met die malende kaken van hem en die duivelse ogen. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Werden jullie toneelspelers zenuwachtig van Kortner? In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Rolf Boysen: Nee ... ja ... ja, natuurlijk wel. Je moet niet vergeten, we Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en waren onder zijn leiding bezig om van alles af te leren. En daar word je knap te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift nerveus van. Maar uiteindelijk ... nee ... niet, want Fritz Kortner zelf was ook ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de totaal niet zenuwachtig. Dat was een deel van het wonder. Er war ganz unbibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de nervös. Hij is het beste voorbeeld dat ik ooit heb gezien van iemand voor wie redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

52 1


repeteren rust betekende. Het was net of zijn complete zenuwstelsel zich in een soort sensibiliteit had veranderd. Kijk, hij was toen hij terugkeerde absoluut een oude man geworden, een mens afkomstig uit een andere toneeltijd, een andere toneeltraditie. Maar als toneelleraar, als regisseur en meedenker had hij totaal niets van het eind van een epoche. Hij was juist de THEATER SCHRIFT LUCIFER verpersoonlijking van het begin van een - contactgegevens en informatie - nieuw tijdvak. Als oude man was hij de jongste van geest onder ons, de jongste denker onder zijn leerlingen. En zijnredactie optimisme, bedoel dat echt in de zin kan van cultuuroptimisme, De vanikTheater Schrift Lucifer bereikt worden opwas hetvoor wat hij had meegemaakt van een ongekende en onwaarschijnlijke vitaliteit. mailadres: [email protected] Hoe was zijn omgang met taal? Ik bedoel: ook en juist met de Duitse taalwebsite die hij na terugkeer aantrof, dieistoch behoorlijk bezoedeld De vanzijn Theater Schrift Lucifer ontworpen en vormgegeven was. Brecht schrok zich bijvoorbeeld echt een ongeluk van de taal van door Cecile Brommer. het Grote Spreken die hij aantrof, een pompeus soort Sprech-Theater. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Hoe ging Kortner daarmee om? Deed hij in het afleren van die pompeuze bovenstaand mailadres. taal ook dingen aan jullie voor? Rolf Boysen: Nee.LUCIFER Kortner sprak zeeruit: pregnant, maar ongekunsteld. Je THEATER SCHRIFT bestaat proefde overal tussendoor de lichtzinnige joodse tongval, het jiddelen uit zijn jonge Weense jaren. Hij had een mooi geboetseerde nasale tenor, waar LUCIFERS DENKPISTE af en toe een denderde doorheen rolde. Maar nogmaals: ongekunsteld. - vlammende analyses,bas vurige essays, brandende kritieken, hete Hij haatte de Duitse Schönsprecherei, de ‘mooisprekers’, de toneelspelers schotschriften en ander denkwerk over theater nu die hun taal en hun teksten als een soort trotse en rijke bloemenstruis, een elk imponerend voorop zich uit dragen. Hij haatte vocalen, de Op gewensttaalboeket moment kan Lucifers Denkpiste eende bijdrage voor zich uit geschopte eindlettergrepen, de doordringende t’s en tongpunt worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke r’s. Hij schold oplangzame de roeptoeters en de luidsprekers, toneelspelers die elk met argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over allerhande grofheden alles onderwalsten. En daar hadden we er veel van! denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Hij kon die bijzonder hun nummer zetten.uitgenodigd dit Wie eenlieden (voorstel) tot kwaadaardig een bijdrageopheeft, is van harte

kenbaar te maken via [email protected]. Ivan keer Nagelper citeert Kortner-zinnetje weer vangebundeld. de dirigent Een jaar een worden de artikelen dat uit deze de Denkpiste Otto Klemperer schijnt te hebben overgenomen: ‘Alles was steht, steht im Wege’.SCHRIFT LUCIFER THEATER Rolf Boysen: Kortners hadtheater veel met- muziek dus dat kan goed kloppen. Zijn - internettijdschrift over textuur was in wezen zeer zacht, bijna teder. Hij kon er vrouwen en jongere acteurs mee betoveren. trouwens ook koppen meeover af slaan. Ik Theater Schrift LuciferHij is kon eener gratis internettijdschrift theater. hoorde er ook vaak pijn doorheen klinken. De emigratie naar het Engels, In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk een taal die hem, in tegenstelling tot Brecht, totaal vreemd is gebleven, najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere moet voor Kortner vernietigend zijn geweest. Hij verloor door die taalgasthoofdredacteur. emigratie een deel van zijn wezen. En dat verlorene zocht hij in Duitsland al repeterend, al werkend met acteurs en actrices, terug. Het bijzondere in Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

Kortners wasTheater in de kern eenvoud. Een heldere verteltoon. Brecht en en heeftexpressie als thema: van de Toekomst. Kortner hebben nooitstond samengewerkt, maar ze hadden dat hetGroot naoorlogse Lucifer # 8 / 2009 onder gasthoofdredactie vaninGer en Duitsland heel goed gekund, ze spraken in de kern dezelfde taal, ze zochten heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het al struikelend en stamelend naar dezelfde theatrale helderheid, een soort theater zuiverheid die/niet meer was door wat er met het woord sauber in Lucifer # 10 2010, hetbezoedeld jubileumnummer, stond onder de Duitse taal was geschied. gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. Je noemt Kortner regelmatig een ‘Ausdrucks-Erlöser’, bevrijder van Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Robeen Riemen, de uitdrukkingswijze, expressie van de toneelspeler. Daar komt oprichter en directeurvan vandehet Nexus Instituut, heeft als thema: ook de uitdrukking ‘Machen Sie Platz für den Ausdruck’ vandaan. Dat is ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ een acteurs-aanwijzing van Kortner. Hoe ging dat in zijn werk tijdens het repeteren? OP DE PISTE Rolf telkens Boysen:wisselende Het is een heel wonderlijk en eigenlijk - Een Lucifer correspondent - een heel eenvoudig iets. Hij zág dan iets in een toneelspeler dat hem helemaal niet beviel. Iets watredactie een tegendeel is van ontspanning. Hij zag een teken van inspanning De van Theater Schrift Lucifer plaatst eigenlijk, van een loze spanning, een signaal van in de wegkeuze theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zijtergende kunnen en naar eigen zittende toneelspelersvermoeidheid. Iedere acteur kent die momenten. ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Er is dan een probleem in het repeteren, een toneelspeler komt ergens over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de niet uit, wuift dat weg, wijdt hetwereld, aan onzin-dingen, of wil niet zien. In openbare denkruimte over de zichzelf en hethet theater. U bent de uitdrukking van de toneelspeler is dan ergens een irritatie, er zit iets van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. totaal vast. Kortner reageerde daar onmiddellijk op, korzelig bijna. Jonge toneelspelers of acteurs die nog niet zo vaak met hem hadden gewerkt Praktisch schrokkenSchrift daar van. Die voelden zich online vaak betrapt. Sie en das,geprint. zei hij Theater Lucifer kan gratis wordenLassen gelezen dan. ‘Laat U dat!’ Heel beslist. Meteen daarna maakte hij een gebaar Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat met zijn vlakke rechterhand zijn gewenst gezicht, van onder naar alsofkan hij een Reader downloaden envoor indien uitprinten. Opboven, aanvraag de imaginaire sluier, een soort voordoek, open trok of weg haalde. Lassen Sie redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. das - en meteen er achteraan: Machen Sie Platz für den Ausdruck.

Contact Er dus vanuit gaande dat toneelspelers-uitdrukking niet zomaar daar Alle correspondentie kande verzonden worden naar is, niet voor de hand ligt, niet voor het grijpen ligt, of niet meer voor [email protected]. het grijpen. Er moet klaarblijkelijk plaats voor gemaakt worden. Rolf Boysen: Ja. En hij zag dat steeds als eerste. En hij benadrukte ook Feiten altijd dat de expressie zelf eigenlijk oninteressant is. Het ontstaan van Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. die toneelspelersuitdrukking is boeiend. De primaire aandacht van Kortner In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. lag bij het ontstaan en bij de wording van de toneelspelersuitdrukking, Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en dus bij het laten zien dat er iets komt, in plaats van iets te laten zien dat te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift er al is. Kortner beschouwde de uitdrukkingswijze van de toneelspeler als ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de het signalement, tegenwoordig zouden we zeggen het DNA van de morele bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de en de intellectuele capaciteiten en kwaliteiten van de toneelspeler. Wars redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

53 1


van uiterlijkheden dus. Gericht op denken, op concentratie. Dat klinkt eenvoudig en glashelder. En dat is het ook. Maar voor ons waren het ogenopeners. Pas op, de Duitse toneelspelers kwamen uit een toneelcultuur waarin stralen, schitteren, Erfolg in plaats van Wirkung centraal stonden. Het was de SCHRIFT toneelcultuur van sterrendom, klassiek plan-acteren, je plaats THEATER LUCIFER weten, prijzenregens en niet te vergeten de dodelijkheid van routine en - contactgegevens en informatie gemakssuccessen, het bij elkaar liegen van intensiteit en diepgang. Dat waren allemaal zaken die deSchrift tomeelcultuur tussen 1933 en 1945 zoopwalgelijk De redactie van Theater Lucifer kan bereikt worden het maakten en waar het heldere toneelspelen waanzinnig onder geleden heeft. mailadres: Als tegengif voor al die zaken die we moesten afleren was die eenvoudige [email protected] les ‘Machen Sie Platz für den Ausdruck van grote betekenis. Zou dat nu opnieuw kunnen voeg Schrift ik er bescheiden toe. De website van zijn, Theater Lucifer isaan ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. In zijn memoires ‘Alle Abend’ schrijft Kortner: Alle opmerkingen overTagen inhoud en vormgeving van de‘Alles site graag via schauspielerische Getue ist sinnlos, wenn nicht die menschlichkeit des bovenstaand mailadres. Schauspielers die Figur in ihren schützenden Mantel nimmt, wenn er nicht anfangt ihre Geschichte zu erzählen.’ THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: Rolf Boysen: Menselijkheid als een ‘beschermende mantel’ waarin de geschiedenis van een mens verteld kan worden - dat is vind ik zeer LUCIFERS DENKPISTE eigentijds, en trouwens zeer Brechtiaans. Hoe dankritieken, ook: zo’n zin is voor - vlammende analyses,ook vurige essays, brandende hete de opvoeding en lering van de Duitse toneelspeler existentieel, eigentijds en schotschriften en ander denkwerk over theater nu verbluffend modern gebleken. Ik ben er overigens van overtuigd dat Kortner, zou elk hij nu op aarde terugkeren, meteen weerDenkpiste zou kunneneen regisseren en Op gewenst moment kan op Lucifers bijdrage lesgeven. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke

argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk Heeft Kortner zich in zijn ballingschap een mening over de denkbaar onderwerp dat Amerikaanse het (inter)nationale theaterveld betreft. zogeheten ‘Method Acting’ gevormd? Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Rolf Boysen: Hij was geloof wantrouwig over. Hij verafschuwde het kenbaar te maken viadaar [email protected]. niet zozeer, zoals wel de deed, maar hijuitvond het onpraktisch. In zijn Een keer per jaarBrecht worden artikelen de Denkpiste gebundeld. universum moest het uitdrukkingsveld van de toneelspelers in zekere zin schoongemaakt zijn,LUCIFER op zijn manier eenduidig, geordend, vasthoudend, THEATER SCHRIFT niet psychopathologisch. -standvastig, internettijdschrift over theater - En boven alles in zekere zin herhaalbaar zonder de stank van routine. Fris, maar dan wel zonder de geur van zeep Schrift of reukwaters. Theater Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Kortner noemt in zijn memoires het gevecht van de toneelspeler met najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere zichzelf, met de omstandigheden en met zijn rol, met het personage, gasthoofdredacteur. ‘een oudtestamentisch gevecht, zoals dat van Jacob met de Engel’.


Boysen: Ja. HijTheater was daarin toendertijd binnen het Duitse toneel een enRolf heeft als thema: van de Toekomst. eenzame#wolf. Hij wist bijvoorbeeld zeker dat in iederevan uitdrukking, Lucifer 8 / 2009 stond onder gasthoofdredactie Ger Grootinen elke expressie die de toneelspeler kiest, de kiem van bedrog steekt. Voor heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het Kortner zit dat bedrog vooral in ijdelheid, in een overmaat aan gevoelens, theater in het etaleren gevoeligheden en het daarinstond tonenonder van onvermogen, Lucifer # 10 / van 2010, het jubileumnummer, zwakheden, ook technisch onvermogen en technische zwakheden. Niet gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t de natuurlijkheid was voor hem een maatstaf voor een uitdrukkingsvorm, gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. maar, zoals noemde, Kunstwille, het zoeken van Riemen, een kunstzinnige Lucifer # 12hij/ het 2011, onderde gasthoofdredactie van Rob weg die letterlijk plaats biedt voorNexus de juiste expressie, vooralseen heldere oprichter en directeur van het Instituut, heeft thema: toneelspelersuitdrukking. Plaats bieden betekent dan voor Kortner: weg ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun een dood?’ ergens naartoe en een heldere vorm ergens voor. Die kunnen alleen gevonden worden door wat Kortner ein bewuster Kopf noemde. Een bewusteloze, een OP DE PISTE in een soort trance verkerende toneelspeler, die wantrouwde hij. Ten diepste. - Een telkens wisselende Lucifer correspondent Iemand die immer so ganz drin ist zoals we dat hier in Duitsland graag noemen, die vertrouwde hijSchrift niet. IkLucifer ook nietplaatst trouwens. Het kan volgens mij De redactie van Theater ook niet. Het wakkere bewustzijn is de eerste theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. voorwaarde Zij kunnen voor naartoneelspelen. eigen keuze

ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten Ik vond een artikel van delen. de dramaturg en publicistberichten Ivan Nagel, over de wereld met ons Correspondenten vanuit de geschrevendenkruimte naar aanleiding de dood zichzelf van Fritzen Kortner, met wie hij openbare over van de wereld, het theater. U bent intensief had gewerkt. Met Ivan Nagel ga ik ook nog uitgebreid over van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Kortner spreken. Hij beschrijft in dat In Memoriam over Kortner uit 1970 een scène uit de Othello die jij met Kortner hebt gemaakt, bij de Praktisch MünchnerSchrift Kammerspiele, in 1962. citaat gaat over de scène vrij aan Theater Lucifer kan gratis Het online worden gelezen en geprint. het begin van het stuk waarin Othello aan de Doge van Venetië en Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat zijn raadgevers en aan deen vader vangewenst Desdemona uitlegt, hoe het Othello’s Reader downloaden indien uitprinten. Op aanvraag kan de verhalen waren waar Desdemona aanvankelijk verliefd op redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. werd. Ik citeer Ivan Nagel: ‘Al vertellend kreeg de Othello-figuur van Rolf Boysen in deze magistrale scène het soevereine, ritmische, licht heupwiegende en Contact dansante van een Noordafrikaanse Berber-vorst. Boysens gezicht lichtte Alle correspondentie kan verzonden worden naar bij het vertellen van de herinneringen op, in een tegelijk wonderschone [email protected]. en ook merkwaardige trots, een in zichzelf verzonken glimlach. De stem van Othello vertelde, nee, zong bijna over een geluk dat hem ooit ten Feiten deel viel en dat hij aanvankelijk niet waagde, niet durfde te begrijpen.’ Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. En dan voegt Ivan Nagel een zinnetje toe aan zijn observatie: ‘Kortners In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. haat kwam voort uit Kortners liefde - hij meette de mens aan zijn beste, Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en aan zijn meest menselijke mogelijkheden.’ te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

54 1


Rolf Boysen: (na een lange stilte en met een glimlach) Dat is mooi beschreven en goed opgemerkt van Ivan Nagel. Und so war es genau. Ik herinner me nog vrijwel ieder moment van het werken aan die Othello. Grappig trouwens dat Nagel hier even het woord trots laat vallen. Dat was zeker wat Kortner wilde in deze scène, hoor, daar doe ik niets aan af. Maar THEATER SCHRIFT LUCIFER hij wilde het wel altijd met mate. Het - contactgegevens en informatie - woord ‘trots’ viel zeer zelden bij hem. Toneelspelers die met een vals soort pathos Stolzheit verbeeldden, die zette hij hardhandig en spottend, honend metworden de bijnaam Ritter De redactie van Theater Schriftbijna Lucifer kan weg, bereikt op het Stolzenfels. Hij verdroeg het eenvoudigweg niet, de pronk, de hoogmoed, mailadres: ieder sprankje van eigenwaan. [email protected] Konwebsite je spreken een typische De vanvan Theater Schrift Kortner-’stijl’? Lucifer is ontworpen en vormgegeven Rolf Boysen: Nee. Eigenlijk niet. Hij had er geen. Stijl interesseerde hem door Cecile Brommer. ook niet. Hij was de vleesgeworden vanvan hetde Duitse Alle opmerkingen over inhoud ensmeltkroes vormgeving sitetoneel graag tussen via pakweg 1919 en 1969 - met dat griezelige gat van twaalf jaar in het midden. bovenstaand mailadres. Hij was briljant in het hanteren van de grote stijlfiguren uit het Duitse expressionisme van de jaren twintig. was zich bewust van de woede en THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaatHij uit: de haat van zijn eeuw. Die zie en hoor je ook terug als hij voor de laatste keer de Shylock-monologen speelt voor een grammofoonplaatopname. LUCIFERS DENKPISTE Ik herinner me hem vooral als de essays, pleitbezorger van klaarheid en vertel- vlammende analyses, vurige brandende kritieken, hete eenvoud. En nogmaals: als hij vóórspeelde was hij adembenemend. Zo wreed schotschriften en ander denkwerk over theater nu en boosaardig als hij kon zijn tegen mensen in het toneel die er met de pet naarelk gooiden, zo teder kon kan hij zijn het regisseren van een bijvoorbeeld Op gewenst moment op in Lucifers Denkpiste bijdragede liefde tussen Othello en Desdemona. Hij begreep heel veel van de liefde, worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke onzegbaar veel. langzame En niet louter filosofisch. wist verdomde veelover van elk wat er argumentatie, gedachten enHij tijdloze inzichten, zich in mensen afspeelt. Hij was een waarlijke Menschen-Mensch! denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft.

Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Draag je te diemaken herinneringen als toneelspeler met je mee? kenbaar via [email protected]. Rolf Boysen: Ja. Niet tijdens spelen hoor, ik speeldegebundeld. dan moest ik Een keer per jaar worden de het artikelen uit dealsDenkpiste geen spoken uit het verleden om me heen hebben. Wel altijd ervóór. Ook kort voor het spelen.LUCIFER Dat heb ik hier, in het Grosses Schauspielhaus van de THEATER SCHRIFT Kammerspiele vaak meegemaakt, in onze Guckkastenbühne, ons -Münchner internettijdschrift over theater lijsttoneel als kijkdoostoneel. Ik ben Duits toneelspeler in al mijn vezels en ik beschouw dit type toneelhuis die Mutter aller Dramatik. Ik doel op de Theater Schrift Lucifer is eenals gratis internettijdschrift over theater. eenheid tussen podium en auditorium, ik spreek ook graag van die magische In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk Acht, de grote omarmende ronding tussen publiek en toneelspelers. In najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere elke korrel stof die hier te vinden is, ligt alles besloten wat ooit op deze gasthoofdredacteur. toneelvloer is gesproken, gespeeld, geleden en liefgehad. Dat is nooit zomaar weg. Dat is ook het geheim van deze lijst en haar auditorium. Dat is Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

haarheeft gouden dat blijft hier. als ik hier het grote repertoire en alsstandaard, thema: Theater van deAltijd Toekomst. speelde,#of8 het nu King Lear was of Prinz von Homburg of Ger Schein Trügt, Lucifer / 2009 stond onder gasthoofdredactie van Groot en dan was ik meestal zeer vroeg im Haus. Ik ging dan altijd even het toneel op, keek heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het om me heen en naar de lege zaal en liet alles rustig op me inwerken. Niet als theater meditatie, maar om tehet zienjubileumnummer, in welke prachtige stond omgeving ik mag werken en Lucifer # 10 / 2010, onder wat hier allemaal al is gepasseerd. Alle collega’s die hier hebben gespeeld, gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t ook degenen die allang onder de groene zoden liggen, zij allen hebben hun gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gevoelskracht, hun uitdrukkingsmogelijkheden, hun omgang met de taal hier Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie van Rob Riemen, achtergelaten. Of ze nu Fritz heten, of Frankheeft Wedekind, of Bertolt oprichter en directeur van Kortner het Nexus Instituut, als thema: Brecht, of Peter Lühr, Thérèse Giehse, Brigitte Hobmeier of André Jung - das ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ ist alles nicht verloren, das kann man nicht abräumen, das ist und das bleibt anwesend.’ OP DE hier PISTE

- Een telkens wisselende Lucifer correspondent -

De redactie van Theater Schrift Lucifer plaatst theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun gedachten over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de openbare denkruimte over de wereld, zichzelf en het theater. U bent van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. Ook kunt u een nummer integraal en/of per artikel via Acrobat Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de redactie een printversie (tegen kostprijs) toezenden. Contact Alle correspondentie kan verzonden worden naar [email protected]. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

55 1


POLITICUS Arnold!? Door verkozen toten saaiste van Theater va en heeft als thema: Theater van deRutger Toekomst. heeftpoliticus als thema: hetonder jaar. gasthoofdredactie vanLucifer Lucifer # 8 / 2009 stond Ger Groot # 8 /en 2009 stond onder heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten vanheeft het kwaad in hetSlechteriken; als thema: ORDE VAN DE DAG ASSISTENT Weet je het niet? Hij was bijna dood. Tijdens dat debat theater theater Martijn de Rijk vandaag over het persoonsgebonden budget jij het jubile THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, stond onder Lucifer # 10waar / 2010, niet bij was. - contactgegevens en informatie - contactgegevens engasthoofdredactie informatie van Annemie Vanackere en heeft als thema ‘Waar ‘t van Annemi gasthoofdredactie POLITICUS Waarom doe ik dit ook alweer? gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken. gras groener is’: over inspirere POLITICUS Ik zit gasthoofdredactie niet worden in die commissie. Ik Rob hadLucifer een heel belangrijk De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het De redactie van Theater Schrift bereikt op hetvan Lucifer # 12Lucifer / 2011,kan onder Riemen, # 12 / 2011, onder gas interview. ASSISTENT Een gunst. mailadres: mailadres: oprichter en directeur van het Nexus Instituut, heeftoprichter als thema: en directeur van het Ze wilden Ad, maar die zit vanavond bij Matthijs. [email protected] [email protected] ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak ‘Laatste voor hunwerken; dood?’ wat vertellen ASSISTENT Het was tijdens dat debat over het persoonsgebonden budget. Arnold loopt ineens rood En niemand POLITICUS Democratie dus. Geen idee. De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en website vormgegeven De van Theater Schrift en vormgegeven OP DE PISTELucifer is ontworpen OPaan. DE PISTE heeft het in de gaten. Alleen als je het op tv zag kon En Suzan? Wat doet Suzan? door Cecile Brommer. door Cecile Brommer.- Een telkens wisselende Lucifer correspondent - Een telkens wisselende Lucif je het zien. Het was live. Maar niemand kijkt naar die Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de Alle site opmerkingen graag via over inhoud en vormgeving van de site graag via debatten, toenplaatst het gebeurdeDezag niemand ASSISTENT Die zit vanavond bij Andries en diebovenstaand met dat mailadres. bovenstaand mailadres. De redactie van Theater Schrift dus Lucifer redactie vanhet. Theater Schrif Arnold loopt paars aan en dat debat gaat maar door. verfrommelde hoofd. theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnentheaterpersoonlijkheden naar eigen keuze op de En ineens krijgt een bode het in dehun gaten en begint een hoogte of ju THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: hoogte ofwel op eenzame of juist onder de mensen gedachten ofwel op eenzame Heimlich Of in ieder geval, hijvanuit begintde heel POLITICUS Ik snap niet zo goed waarom ik daar niet zit. over de wereld met ons delen.maneuver. Correspondenten berichten over de wereld met ons delen. hem te trekken. grote, dikke vent. over de LUCIFERS DENKPISTE LUCIFERS DENKPISTEopenbare denkruimte hard overaan de wereld, zichzelfEen en hele hetopenbare theater. U bent denkruimte Van achter begint hij aan Arnold’s buik trekken. Maar Omdat daarbrandende al zit. -ASSISTENT vlammende analyses, vurigeSuzan essays, kritieken, hete analyses, - vlammende brandende kritieken, hete vanvurige harte essays, uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. van te harte uitgenodigd zich hie het helpt niet. Hij is inmiddels zwartpaars geworden. schotschriften en ander denkwerk over theater nu - schotschriften en ander denkwerk over theater nu Een paar partijgenoten gaan erPraktisch een beetje lafjes POLITICUS Suzan zat gisteren ook al bij Jeroen en Paul. Praktisch bij staan. Zo van: eigenlijk moet ik iets doen. Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een Op bijdrage elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste eenonline bijdrage Theater Schrift Lucifer kan gratis worden gelezen en geprint. Theater SchriftMaar Lucifer kan gra niemand weet niet precies hoe of wat. ASSISTENT Zij zat daar jouw eikels uit het vuur te halen. worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke worden geplaatst. DeOok Denkpiste biedt ruimte integraal voor hartstochtelijke kunt u een nummer en/of per artikel via OokAcrobat kunt u een nummer integr schorst Gerdi zitting. Erdownloaden lopen een en indien argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk langzame argumentatie, gedachten en tijdloze inzichten, over elk de Op Reader downloaden enOndertussen indien gewenst uitprinten. aanvraag kan de Reader paar mensen weg. Je weet niet of ze dat doen om POLITICUS Dus zit ze een dag later bij Andries en die octopus met denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. denkbaar onderwerpredactie dat het (inter)nationale theaterveld betreft. een printversie (tegen kostprijs) toezenden.redactie een printversie (tege hulp te halen, of omdat ze nog stapels dossiers moeten vier paar geheven vingers. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte dit tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit Wieuitgenodigd een (voorstel) doorlezen. En die dikke vent staatContact inmiddels het zweet kenbaar te maken via [email protected]. kenbaar te maken viaContact [email protected]. op zijn voorhoofd van hetnaar sjorren Alle aan Arnold. Maar het kan verzo ASSISTENT Ja. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste Eengebundeld. keer per jaar worden de artikelen uit kan de Denkpiste gebundeld. Alle correspondentie verzonden worden correspondentie helpt allemaal niets. En dan trekt hij hem uit zijn stoel [email protected]. [email protected] en gooit Arnold in één beweging met zijn rug op zijn POLITICUS Ik had in Brussel kunnen zitten. THEATER SCHRIFT LUCIFER THEATER SCHRIFT LUCIFER bankje. Er breken een paar microfoons af, die op de - internettijdschrift over theater - internettijdschrift over theater Feiten Feiten vallen. En die dikke bode begint met alle kracht ASSISTENT Misschien moeten we het even hebben over wat je Theater Schrift Lucifergrond is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer 56 1 is een die hij in zich heeft in zijn maag te stompen. Er worden gaat zeggen. Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. Theater Schrift Lucifer is een gratis over theater. In Lucifer staan internettijdschrift kritieken, beschouwingen en toneelteksten. In Lucifer staan kritieken, besc een paar mensen boos. Vooral van de kant van het In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elkstaan kritieken, In Lucifer enkeer toneelteksten. Luciferbeschouwingen verschijnt twee per jaar enElk is gratis te bezoeken en Lucifer verschijnt twee keer p CDA. Ze hebben erg veel moeite met de manier waarop POLITICUS Wie zit er vanavond bij Jeroen eneen Paul? najaar verschijnt een themanummer, telkens onder andere najaar verschijnt eentethemanummer, onder een andere downloaden optelkens www.theaterschriftlucifer.nl. Het te tijdschrift downloaden op www.theate die bode Arnold behandelt. Sybrand holt naar de gasthoofdredacteur. gasthoofdredacteur. ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals ligt het in TIN en de print in een aantal thea microfoon, maar Gerdi luistert niet. Eigenlijk luistert ASSISTENT Arnold. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Opbibliotheken aanvraag bijvan de de grotere ku er niemand, behalve Emille. Die begint een beetje te Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie vanLucifer Chris Keulemans # 5 / 2007 stond onderkan gasthoofdredactie van Chris Keulemans redactie een printversie tegen kostprijs worden redactie toegezonden. kan een printversie te


morren. ‘Kunnen jullie wel tegen zo’n arme bode.’ Maar het ontgaat die bode volledig. Hij is inmiddels net zo paars aangelopen als die arme Arnold. Even stopt hij om op adem te komen. Hij staat rechtop, zijn armen langs zijn lichaam, en hij ademt. In en uit, THEATER SCHRIFT LUCIFER en uit. En- even gebeurt er helemaal niets. Even - contactgegevens en in informatie is iedereen terug geworpen op zichzelf. Op het besef dat Schrift Arnold misschien welbereikt dood is. Het besef dat de De redactie van Theater Lucifer kan worden op het camera’s ondertussen gewoon door blijven draaien en mailadres: alles registreren. Het besef dat ze iets moeten doen, [email protected] omdat ze anders als laffe omstanders te boek komen te staan. besefisdat er verkiezingen voor de deur De website van Theater SchriftHet Lucifer ontworpen en vormgegeven staan en dat het imago van laffe omstander wel erg door Cecile Brommer. slecht uitkomt. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via Dan springt de hele Tweede Kamer als één man op. bovenstaand mailadres. Behalve jij dan, want jij was er niet. Iedereen springt op en begint te roepen. ‘We moeten iets doen. Doe dan THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: toch iets, verdomme! Laat die man niet doodgaan. Ben LUCIFERS DENKPISTE jij een mens!?’ ’Tegen die arme bode, die inmiddels opvurige adem essays, begint tebrandende komen. Het geroep wordt - vlammende analyses, kritieken, hete steeds luider. Unaniem sluiten alle partijen zich aan bij de schotschriften en ander denkwerk over theater nu collectieve woede. Volksvertegenwoordigers beginnen metkan hunop schoenzolen op de bankjes slaan om hun Op elk gewenst moment Lucifers Denkpiste een te bijdrage morele verontwaardiging kracht bij te zetten. Gerdi worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke weetgedachten zich geen raad met de chaos en zit over als versteend argumentatie, langzame en tijdloze inzichten, elk op haar voorzittersstoel. Die zwetende bode is een denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. bang geworden al harte die verwijten en doet Wie een (voorstel) totbeetje een bijdrage heeft, isvan van uitgenodigd dit wat hem op dat moment als enige mogelijkheid te kenbaar te maken via [email protected]. binnen Dat uit je het niet hebt gezien. Het is de Een keer per jaar worden deschiet. artikelen de Denkpiste gebundeld. hele dag te zien geweest. In slow motion. Herhaling na herhaling. De bode veegt het zweet van zijn THEATER SCHRIFT LUCIFER voorhoofd en -klimt op het bankje. Hij zet af en springt - internettijdschrift over theater zo hoog als hij kan. Op het hoogste punt aangekomen, ziet hij ingratis zijn ooghoek nog net hoe Dion geld zit Theater Schrift Lucifer is een internettijdschrift overzijn theater. te tellen. Een ogenblik is het vrijwel stil. Alleen het In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk geritsel van Dion’s bankbiljetten en het krakend verse najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere leer van zijn portefeuille als hij die dichtvouwt en gasthoofdredacteur. grijnzend in de binnenzak van zijn jasje laat glijden. Op hetzelfde ogenblik dwingt de zwaartekracht de Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans

bode richting tafelblad van het bankje. Richting en heeft als thema: Theater van dehet Toekomst. de onder buik van Arnold. Als de onderkant zijn en voeten Lucifer # 8 / 2009 stond gasthoofdredactie van Gervan Groot de buik raken, duwen zijn werkschoenen zich krachtig heeft als thema: Slechteriken; de vele gezichten van het kwaad in het in de maag van de volksvertegenwoordiger. Het rietje theater schiet los uit zijn keel.stond Het laatste Lucifer # 10 / 2010, het jubileumnummer, onder beetje zuurstof in zijn longen katapulteert het de als lucht in. Het vliegt gasthoofdredactie van Annemie Vanackere en heeft thema ‘Waar ‘t langs het abstracte kunstwerk in stemmig oranje, gras groener is’: over inspirerende buitenlandse theaterpraktijken.paars en zwart en landt precies op schoot. Die wordt Lucifer # 12 / 2011, onder gasthoofdredactie vanGerdi’s Rob Riemen, enNexus drukt reflexmatig de microfoons terug aan. oprichter en directeurwakker van het Instituut, heeft als thema: Arnold’s longen zuigen zich vol zuurstof. Iedereen ‘Laatste werken; wat vertellen kunstenaars ons vlak voor hun dood?’ is bevroren. Arnold ademt een paar keer in en uit. Hij staat op van zijn bankje, geeft de bode een hand alsof OP DE PISTE er niets gebeurd is en bedankt- hem voor het redden van - Een telkens wisselende Lucifer correspondent zijn leven. Hij richt zich tot Gerdi en zegt: ‘Mevrouw de voorzitter, tot de orde van de dag?’ De redactie van Theater Schrift over Lucifer plaatst

theaterpersoonlijkheden op de denkpiste. Zij kunnen naar eigen keuze POLITICUS Tja, dat is goeie televisie. En waar zitgedachten Ad? ofwel op eenzame hoogte of juist onder de mensen hun over de wereld met ons delen. Correspondenten berichten vanuit de ASSISTENT Matthijs. En Halina. En Jack. En theater. Felix. U bent openbare denkruimte Bij over de wereld, zichzelf en het van harte uitgenodigd zich hiervoor kandidaat te stellen. POLITICUS En waarom zit ik niet bij Matthijs en Halina en Jack en Felix? Praktisch Theater Schrift Lucifer kan gratis online worden gelezen en geprint. ASSISTENT Omdat jij het en/of niet opneemt voor via mishandelde Ook kunt u een nummer integraal per artikel Acrobat pony’s. Reader downloaden en indien gewenst uitprinten. Op aanvraag kan de POLITICUS En Ad wel? kostprijs) toezenden. redactie een printversie (tegen

ASSISTENT Wat wil je? Er staan verkiezingen voor de deur. Volgende Contact weekverzonden zit hij met worden een mishandelde Alle correspondentie kan naar pony bij die Wilfried. [email protected]. POLITICUS Dat is het. Ik moet bij die Wilfried. De mensen moeten zien wie ik werkelijk ben. Bel die Wilfried. Feiten Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. ASSISTENT Wilfried zit vol. De komende twee seizoenen. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Lucifer verschijnt twee keer per jaar en is gratis te bezoeken en POLITICUS Ik haat democratie! te downloaden op www.theaterschriftlucifer.nl. Het tijdschrift ligt in print in een aantal theaterbibliotheken, zoals het TIN en de ASSISTENT Ja, maar dat hou je maar lekker voor je. bibliotheken van de grotere kunstvakopleidingen. Op aanvraag bij de redactie kan een printversie tegen kostprijs worden toegezonden.

57 1


Martijn de Rijk is freelance toneelspeler en -schrijver. Hij studeerde in 2001 af aan de Toneelacademie Maastricht, was tot 2008 vast lid van het ensemble van het Noord Nederlands Toneel onder leiding van Koos Terpstra speeldeLUCIFER daarna onder andere bij Toneelgroep Amsterdam en THEATERenSCHRIFT Society. -Mighty contactgegevens en informatie -

De redactie van Theater Schrift Lucifer kan bereikt worden op het mailadres: [email protected] De website van Theater Schrift Lucifer is ontworpen en vormgegeven door Cecile Brommer. Alle opmerkingen over inhoud en vormgeving van de site graag via bovenstaand mailadres. THEATER SCHRIFT LUCIFER bestaat uit: LUCIFERS DENKPISTE - vlammende analyses, vurige essays, brandende kritieken, hete schotschriften en ander denkwerk over theater nu Op elk gewenst moment kan op Lucifers Denkpiste een bijdrage worden geplaatst. De Denkpiste biedt ruimte voor hartstochtelijke argumentatie, langzame gedachten en tijdloze inzichten, over elk denkbaar onderwerp dat het (inter)nationale theaterveld betreft. Wie een (voorstel) tot een bijdrage heeft, is van harte uitgenodigd dit kenbaar te maken via [email protected]. Een keer per jaar worden de artikelen uit de Denkpiste gebundeld. THEATER SCHRIFT LUCIFER - internettijdschrift over theater Theater Schrift Lucifer is een gratis internettijdschrift over theater. In Lucifer staan kritieken, beschouwingen en toneelteksten. Elk najaar verschijnt een themanummer, telkens onder een andere gasthoofdredacteur. Lucifer # 5 / 2007 stond onder gasthoofdredactie van Chris Keulemans


58 1

HOOFDREDACTIONEEL BIJ NUMMER 13

Recommend Documents