TERRORISME
Sinds de 11 september 2001, is het fenomeen terrorisme nog steeds brandend actueel en geniet steeds van een permanente aandacht vanwege de overheden. Hij werd trouwens als prioriteit in het jongste nationaal veiligheidsplan opgenomen waarin er in het bijzonder gaat over de strijd tegen het terrorisme (met inbegrip van extremistisch geweld en radicalisering die tot gewelddadige uitingen kan leiden).
De dreiging van terrorisme is moeilijk te vergelijken met andere criminaliteitsvormen. De gevolgen kunnen immers moeilijk gemeten worden in aantal criminele feiten of aantal betrokken slachtoffers, buit en criminele opbrengst. Het nadeel zit meer verborgen in de soms ondefinieerbare angst en de gevolgen die dat heeft op de sereen socioeconomisch functionering van de maatschappij.
Terwijl in Europa islamistisch geïnspireerd terrorisme slechts een fractie uitmaakt van de terroristische aanslagen elk jaar1, wordt bij elke nieuwe berichtgeving wel de angst ervoor gevoed, wat het vanzelf een van de prioriteiten maakt in de strijd tegen het terrorisme. Jammer genoeg zorgt dit ook voor een – onterechte – angst voor de islam zelf; een spijtige evolutie waartegen wij ons moeten blijven verzetten.
HET FENOMEEN Terrorisme wordt beschouwd als een fenomeen dat al van in de oudheid bestaat. In moderne tijden echter wordt het anarchisme dat Europa overspoelde op het eind van de negentiende eeuw, beschouwd als de eerste echte golf van terrorisme. Daarna kwamen een tweede periode die antikoloniaal / nationalistisch geïnspireerd was en een derde golf ging uit van een marxistische visie of een afgeleide daarvan. In de praktijk zijn deze golven niet zo strikt van elkaar onderscheiden en blijven deze eigenlijk tot de dag van vandaag doorlopen. Tegelijk moeten we ook rekening houden met geweld uit rechts-extremistische hoek, en in recentere geschiedenis ook met ecoen dierenrechtenextremisme.
Actueel worden we dan weer geconfronteerd met een vierde golf van terrorisme door groeperingen die zich bedienen van een islamitische visie. Belangrijk fenomeen in België in dit kader is de toenemende radicalisering van (vooral) jongeren die warm gemaakt worden voor de strijd. Het kan daarbij gaan om extremisme en geweld in België zelf, maar evengoed actieve deelname aan gewapende conflicten in de zogenaamde strijdgebieden zoals Syrië, Afghanistan, Mali… Deze talrijke jongeren die gaan strijden in Syrië werden in België door islamitische groeperingen geradicaliseerd en gerekruteerd.
Andere groeperingen bestaan. Onder de noemer ‘links geïnspireerd extremisme en radicalisme’ is er ook het gewelddadige anarchisme dat tot nu toe geen personen heeft geviseerd in België. Bovendien blijft zijn impact op maatschappelijk vlak nog beperkt aangezien hun opvattingen en acties blijkbaar maar door een kleine kring gevolgd worden.
Wat de dreiging van rechts-extremisme betreft, is deze op dit ogenblik minimaal. Toch is het aangewezen om het propageren van rechts-extremistische ideeën, al dan niet vanuit het buitenland, strikt op te volgen en in het bijzonder de radicalere rechts-extremistische milieus uit de buurlanden of Centraal- en Oost-Europa.
POLITIONELE AANPAK De strijd tegen terrorisme is niet langer het exclusieve domein van de inlichtingendiensten en gespecialiseerde politie-eenheden, het is een onderdeel geworden van een veel bredere aanpak waarbij de meeste geledingen van de politie betrokken zijn in samenwerking met partners van binnen en buiten de overheid. Welke eenheid binnen de politie wat doet, werd net zoals voor alle prioritaire misdaadfenomenen die genoemd worden in het nationaal veiligheidsplan, uitgeschreven in een specifiek ‘Programma Terrorisme’. Net zoals bij andere belangrijke criminele fenomenen, moet de strijd tegen het terrorisme berusten op het concept van de intelligence led policing. Dit betekent dat de informatie wordt ingewonnen via een behoorlijk werkende informatiecyclus die de operaties van bestuurlijke en gerechtelijke politie moet aansturen. Het is ook belangrijk
dat deze informatie wordt gedeeld en gecoördineerd met alle partners1 die een rol vervullen in de strijd tegen het terrorisme, zowel nationaal als internationaal. De aanpak van het terrorisme berust verder op vier pijlers die ook terug te vinden zijn in de Europese antiterrorismestrategie waaraan België voluit meewerkt: - de preventie: omvat tal van maatregelen die gewelddadige radicaliseringprocessen moeten voorkomen, afremmen of indien mogelijk zelfs omkeren. Het gaat vooral om socio-preventieve maatregelen en dus is de politie zeker niet de belangrijkste partner binnen deze pijler, maar toch mag ze er niet in ontbreken. - de bescherming: van ons land en van de mogelijke doelwitten, infrastructuren en mensen in België. Deze bescherming begint al aan de buitengrenzen waar gecontroleerd wordt wie de Schengenzone binnenkomt. Daarbij wordt altijd getracht om de hinder die door de veiligheidsmaatregelen wordt veroorzaakt, zo laag mogelijk te houden. Soms zal dit echter niet zo goed lukken omdat voor de politie de veiligheid van de bevolking op de eerste plaats komt. - de verstoring: omvat alle mogelijke acties (niet alleen strafrechterlijk) waarmee politie en andere diensten proberen verhinderen dat geradicaliseerde personen of groepen van personen zich kunnen organiseren om terroristische misdrijven voor te bereiden of uit te voeren. - de reactie: alle maatregelen om de gevolgen van een incident zoveel mogelijk te beperken. Hoe goed de maatregelen uit de andere pijlers ook zouden werken, een aanslag is nooit helemaal uit te sluiten, en dan is het zaak om daar zo goed mogelijk op te reageren. De politiediensten moeten dan ook samen met hun partners de nodige interventieplannen voorzien en regelmatig oefeningen houden.
1
Externe partners: -
OCAD: Wet 10-07-2006 betreffende de analyse van de dreiging: http://crisis.ibz.be/documents/downloads/OCAD-OCAM_Wet_Loi_NL_FR.pdf
-
ADCC: http://crisis.ibz.be/index.php?lang=dutch
-
Veiligheid van de Staat: http://www.standaard.be/extra/pdf/staatsveiligheid.pdf
-
Europol: https://www.europol.europa.eu/
-
Interpol: http://www.interpol.int/Crime-areas/Terrorism/Terrorism
PARTNERSCHAP MET DE BURGER In de strijd tegen het terrorisme, extremisme en tegen de radicalisering kan de man of vrouw in de straat logischerwijze vooral bijdragen aan het preventieve luik. Iedereen kan de ogen en oren openhouden voor tekenen die kunnen wijzen op radicalisering (of erger) en dit melden aan de politie.
Van de politie wordt verwacht dat ze vanuit de “community police”-benadering vooral met kwetsbare gemeenschappen en groepen (niet enkel moslimgemeenschappen maar ook groepen die vatbaar zijn voor andere, gewelddadige ideologieën) een effectieve en positieve werkrelatie onderhoudt nog voor er sprake is van enige radicalisering. Het is immers belangrijk dat vertrouwen wordt opgebouwd zodat deze gemeenschappen en groepen als partner een deel van de oplossing kunnen zijn en niet beschouwd worden als een deel van het probleem!
De lokale overheden hebben een belangrijke rol te vervullen met betrekking tot de preventie van gewelddadige radicalisering. Zij moeten de motor zijn in de ontwikkeling van een gemeenschap, zodat daarin de factoren van gewelddadige radicalisering tot een minimum beperkt worden. Ze moeten daarbij, met steun van de – vooral lokale – politie, in het bijzonder het maatschappelijke middenveld stimuleren en steunen om initiatieven in dit domein te ontwikkelen.
Ook met de bedrijvenwereld wordt nauw samengewerkt. Gezien hun kwetsbaarheid zijn bepaalde sectoren doorgaans immers zeer alert voor mogelijke dreigingen en kunnen ze zodoende een interessante bron van informatie vormen voor de politie. Daarom werd met een aantal partners waaronder de centrale antiterrorismedienst, de Staatsveiligheid en het VBO, een ‘Early Warning System’ uitgewerkt dat moet toelaten nuttige informatie over mogelijke bedreigingen uit te wisselen tussen de overheid en bepaalde gevoelige sectoren.
Een ander gezamenlijk project van de politie met het VBO is bijvoorbeeld het ‘Meldpunt precursoren van explosieven’ waar winkeliers verdachte aankopen kunnen melden, van stoffen waarmee bommen gemaakt kunnen worden.
NUTTIGE LINKS
- TE-SAT 2012: https://www.europol.europa.eu/sites/default/files/publications/europoltsat.pdf
