Het fenomeen cyberpesten It’s complicated... 11 februari 2014
Prof. dr. Eva Lievens FWO Vlaanderen Interdisciplinair Centrum voor Recht & ICT – KU Leuven b-ccentre Universiteit Gent
www.globalnerdy.com
2
3
Wat is cyberpesten?
“pesten door middel van internet (incl. sociale media) en mobiele telefoons (smart phones)” Maar... it’s complicated vb. ook “cyber-agressie”, “cyberhaat”, zelfs “cyberbullicide”... 4
• Cyberpesten is een online ‘risico’
• Cyberpesten treft zowel volwassenen als kinderen en jongeren
• Cyberpesten is gerelateerd aan andere online ‘risico’s’
5
Overzicht • Kinderen, jongeren & sociale media: Stand van zaken o Recente trends • Risico’s voor kinderen en jongeren op sociale netwerken o Welke? o Cijfers: hoe vaak komen de risico’s voor? o Focus op cyberpesten & sexting • Regelgevend kader • Andere manieren om risico’s aan te pakken? o
6
Stand van zaken: kinderen online • Europa o
EU Kids Online (2010) • 59% van 9-16 jarigen hebben een profiel op een sociaal netwerk • 38% van 9-12 jarigen hebben een profiel op een sociaal netwerk
• Verenigd Koninkrijk o
Studie NSPCC (november 2013): Around half of 11 and 12 year olds in the UK have an underage profile. Liegen = OK? COPPA 7
Stand van zaken: kinderen online • US: o
Studie Pew Internet (mei 2013): Fully 95% of those ages 12-17 use the internet. Eight in ten online teens use some kind of social media. Twitter is still not in the same league as Facebook, which attracts 77% of online teens. Still, 24% of online teens now use Twitter, a figure that is up from 16% in 2011 and 8% the first time we asked this question in late 2009.
o
Studie Pew Internet (maart 2013) 37% of all teens have smartphones
8
Stand van zaken: kinderen online • Vlaanderen / België: o
Apestaartjaren (2012): • Meer dan 80% van de ondervraagde jongeren tussen 12 en 18 hebben een Facebook-profiel. • 81% van de jongeren hebben een smart phone (gsm die ook op Internet kan).
o
EU Kids Online – Belgium (2012) • In Belgium, 95% of the 9-16 year olds go online at least once a week, and 66% are online (almost) every day, which is slightly above the European average of 93%.
o
EU Kids Online (ref. to Tuewen et al. 2012): • 70% of Flemish pre-schoolers are online, usually from the age of 3 to 4 onwards, and mostly on a regular basis of at least several 9 times a month
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren Byebye Facebook, Hello ...
10
11
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren Byebye Facebook, Hello ...
• Pew 2013: Teens show that they have waning enthusiasm for Facebook, disliking the increasing adult presence, people sharing excessively, and stressful “drama,” but they keep using it because participation is an important part of overall teenage socializing.
12
http://istrategylabs.com/2014/01/3-million-teens-leave-facebook-in-3-years-the-201413 facebook-demographic-report/
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren Byebye Facebook, hello Whatsapp, Voxer...
350 million monthly active users!
14
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren
De Morgen, 2 november 2013 15
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren
16
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren Byebye Facebook, hello Instagram, Snapchat ...
17
Recente trends in sociaal netwerk gebruik bij kinderen en jongeren Snapchat, a photo-based messaging service, is processing 350 million photos each day
18
19
Risico’s voor kinderen en jongeren • Welke risico’s?
20
21
22
23
24
http://www.bbc.co.uk/news/uknorthern-ireland-26013063 25
26
http://www.theguardian.com/lifeandstyle/2013/oct/05/teens-social-networking-good-for-them
Over welke risico’s gaat het?
27
Over welke risico’s gaat het? • Grooming Gradueel proces o SNS bevat schat aan informatie Cyberpesten o Moeilijk te definiëren (vb. ≠ ‘drama’) o Regelmatig / machtsrelatie Sexting o Primaire en secundaire vormen Confrontatie met illegale/schadelijke/ongewenste content Reclame (targeted advertising, profiling, ...) o
•
• • •
28
29
Hoe vaak komen die risico’s voor?
http://www.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/EU%20Kids %20III/Classification/EUKOCountryFactsheet-Belgium.pdf 30
Hoe vaak komen die risico’s voor? • Grooming: heel weinig, maar uiteraard heel ernstige gevolgen • Sexting: cijfers lopen erg uiteen o Van 1% tot 20% ... • Cyberpesten o Cijfers variëren tussen 10 en 52%, gemiddeld 18% (volgens EU Kids Online) o Kinderen en jongeren zijn bezorgd over cyberpesten en zitten er vaak heel erg mee of zijn heel erg gekwetst als het hen zelf overkomt o Wisselende rollen! 31
Hoe vaak komen die risico’s voor? • Confrontatie met ongewenste inhoud: o
o
o
22% van alle jongeren geeft aan dat ze het niet leuk vinden om met seksuele inhoud geconfronteerd te worden 18% van alle jongeren geeft aan dat ze het niet leuk vinden om met gewelddadige inhoud geconfronteerd te worden Vlaanderen: • 16% geconfronteerd met online seksuele beelden • 18% ontving reeds seksueel getinte berichten
32
Hebben risico’s andere impact dan offline? • • • •
Anonimiteit Gebrek aan fysieke nabijheid (‘cockpit-effect’) Drempel is laag Snelle en oncontroleerbare verspreiding van informatie (vb. viraal...) • Smart phone: 24/7 online, gebrek aan supervisie
33
Juridisch kader
België: op nr. 22! 34
Fundamentele rechten • IVRK Recht op vrijheid van meningsuiting o Recht op privacy o Recht op bescherming • Afweging o Tussen verschillende rechten o Tussen rechten kinderen en rechten volwassenen o
Grooming • Europees RvE: Verdrag van Lanzarote o EU: Richtlijn ter bestrijding van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie • België o Geen specifieke bepaling (wel wetsvoorstel) o Strafbare poging (art. 372 / 373 / 375 / 379 Sw: aanranding van de eerbaarheid van minderjarigen, verkrachting, bederf van de jeugd en prostitutie)? o
36
Cyberpesten • Europees o o o
RvE: verschillende aanbevelingen RvE: EVRM: art. 10 / art. 8 (KU v Finland) EU: Richtlijn VP
37
Cyberpesten • België o
o
Art. 145§3bis Wet 13 juni 2005: veroorzaken van last of schade door middel van elektronische communicatiemiddelen (intentie / correspondent) Sw: • Art. 442bis Sw.: belaging (Cass. 29/10/2013: ruim!) • Art. 443 / 444 Sw.: laster / eerroof; art. 448: belediging (problematiek drukpersmisdrijven) • Art. 550bis (hacking), 550ter (virussen), 210bis (valsheid in informatica)
o o
Recht op afbeelding: toestemming ? minderjarige ? WVP 38
Sexting Internationaal?
• Europees o o o
RvE: EVRM: art. 8 EVRM RvE: Cybercrime verdrag RvE: Verdrag van Lanzarote • Uitzondering: instemming & uitsluitend bestemd voor eigen gebruik indien leeftijd seksuele meerderjarigheid bereikt ! Enkel voor vervaardiging & bezit!
o
EU: Richtlijn ter bestrijding van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie • Gelijkaardige uitzondering
o
EU: Richtlijn WVP 39
Sexting • België o
383 Sw • verspreiding materiaal strijdig met goede zeden • openbaarheid? wat met ‘private messaging’?
o o o
383bis (KP) Sw? Recht op afbeelding (o.m. Art 22 GW, art. 10 AW): toestemming ? minderjarige ? WVP
40
Juridisch kader • Aansprakelijkheid o
Kinderen / jongeren? Zowel dader als slachtoffer • Wet betreffende de Jeugdbescherming • Burgerrechtelijk aansprakelijk? •
o
Schade kunnen voorzien? Vb. bij sexting?
Ouders? • Art. 1384 BW: weerlegbaar vermoeden van aansprakelijkheid •
o
Geen fout in opvoeding / toezicht? - Smart phones?
Leerkrachten? • Idem 41
Juridisch kader • Problemen o o o
Evolutieve interpretatie van de wet? Technische complexiteit Bewijs • Natuurlijke reactie: bewijsmateriaal wissen
o o o
Vinden dader? Minderjarige daders? Medewerking SNS aanbieders Prioriteiten
42
Een andere weg dan de juridische? SNS aanbieders
• Ja! • Empowerment • Mediageletterdheid / mediawijsheid, • Zelfregulering • Awareness • ...
Overheid
SNS
School
43
Ouders
SNS aanbieders
44
Wat verdient aandacht op KT? • Jonge kinderen: van 0-8!
It has not been established that children under nine years old have the capacity to engage with the internet in a safe and beneficial manner in all circumstances, especially when it comes to this age group socialising online, either within age appropriate virtual worlds or as underaged participants in sites intended for teenagers and adults (Facebook, You Tube etc.).
There is an emerging trend for very young children (toddlers and pre-schoolers) to use internet connected devices, especially touchscreen tablets and smartphones. This is likely to result in an increasing number of very young children having access to the internet, along with a probable increase in exposure to risks associated with such internet use. EU Kids Online, 2013
EU Kids Online, 2013
45
Eindbemerking • Een pleidooi voor een positieve maar realistische benadering van risico’s voor jongeren in de socialemedia omgeving o o
Onderscheid risk – harm Weerbaarheid
46
47
Bedankt!
[email protected] Interdisciplinary Centre for Law & ICT (ICRI) b-ccentre www.icri.be
[email protected] Universiteit Gent
