1 Echo-onderzoek bij weken zwangerschap Gynaecologie2 U bent door uw verloskundige, huisarts of gynaecoloog doorverwezen voor een uitgebreide echo ron...
U bent door uw verloskundige, huisarts of gynaecoloog doorverwezen voor een uitgebreide echo rond 20 weken zwangerschap. Bij deze zwangerschapsduur kan men door middel van een echo via de buikwand het beste beoordelen of er sprake is van anatomische aangeboren afwijkingen. Aangeboren aandoeningen komen relatief weinig voor. Bij een klein percentage van alle zwangerschappen (2- 4%) wordt vóór of na de geboorte een aandoening vastgesteld. De kans op een aandoening bij 18-23 weken is iets lager dan het percentage bij 11 tot 14 weken omdat een deel van de zwangerschappen eindigt in een spontane miskraam. Niet alle aandoeningen zijn vóór de geboorte zichtbaar. Aandoeningen die wel zichtbaar zijn kunnen in een aantal gevallen worden opgespoord met behulp van echoscopisch onderzoek. In deze folder wordt beschreven welke aandoeningen tijdens echo-onderzoek bij een zwangerschapsduur tussen de 18 en 23 weken vastgesteld kunnen worden. Wat is echo-onderzoek? Echo-onderzoek is een techniek waarmee organen in het lichaam zichtbaar worden gemaakt. Bij een echo wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Deze geluidsgolven zijn niet hoorbaar. De geluidsgolven worden uitgezonden door een apparaat (transducer). De golven gaan door zachtere weefsels heen. Door bepaalde weefsels worden ze helemaal of gedeeltelijk teruggekaatst. Botten kaatsen de golven volledig terug. De teruggekaatste geluidsgolven (echo’s) worden geregistreerd en zichtbaar gemaakt op een scherm, de monitor. Bij dit echo-onderzoek wordt er een uitwendige echo gemaakt. Hierbij ligt u op een onderzoekbank. U kunt uw kleren aanhouden, maar de onderbuik moet ontbloot zijn. Om een goede geleiding van de geluidsgolven te verkrijgen wordt gel of olie op uw buik aangebracht. Echo-onderzoek bij 18-23 weken of niet? Echo-onderzoek tijdens de zwangerschap is beslist niet verplicht. Sinds 1 januari 2006 is dit echo-onderzoek opgenomen in de standaardcontroles van de zwangerschap. Er zijn dus voor u geen extra kosten aan verbonden. Dit echo-onderzoek is ingevoerd om aangeboren afwijkingen te kunnen vaststellen. Sommige afwijkingen kunnen goed behandeld worden als ze op tijd geconstateerd zijn, waardoor er voorzorgsmaatregelen getroffen kunnen worden om het kind direct te behandelen als het geboren wordt. Soms kan er zelfs in de zwangerschap wat aan gedaan worden. Andere afwijkingen kunnen zo ernstig zijn dat, in goed overleg met u, het advies gegeven wordt om de zwangerschap af te laten breken in een vroeg stadium. Veel ouders kiezen wél voor echo-onderzoek vroeg in de zwangerschap (eerste 3 maanden), maar lang niet iedereen wil nader onderzoek bij 18-23 weken. Een goed argument is dat verreweg de meeste kinderen gezond ter wereld komen. Als er bij u of uw partner een verhoogd risico bestaat op het krijgen van een kind met een aangeboren afwijking, wordt u vaak al direct naar een speciaal centrum gestuurd voor een uitgebreide echo. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als u en/of uw partner al een kind heeft met een aangeboren afwijking of als dit in de familie voorkomt.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
2
Geruststellend Ouders die wél voor nader echo-onderzoek kiezen doen dit om diverse redenen. Het uitgangspunt is vaak dat een gunstige uitslag geruststellend is. In een aantal gevallen zal de uitslag echter ongunstig zijn en staan ouders voor moeilijke keuzes. Moeilijke keuzes Als er bij echo-onderzoek een verdenking op een ernstige aangeboren afwijking vastgesteld wordt, wordt u meestal op zeer korte termijn naar een speciaal centrum gestuurd om dit nog eens uitgebreid te onderzoeken. Indien er dan ook wordt gezien dat de baby een aandoening heeft, staan ouders, afhankelijk van de ernst van de geconstateerde aandoening, voor het moeilijke besluit om de zwangerschap al dan niet voort te zetten. Zeer vaak is er geen aanleiding om de zwangerschap af te breken omdat er behandelingsmogelijkheden zijn. Dit betekent ook dat het echo-onderzoek vaker herhaald wordt om te zien of de afwijking erger wordt of soms zelfs verdwijnt. Indien er door middel van het echo-onderzoek een afwijking is vastgesteld, kan men voorbereidingen treffen voor extra zorg die het kind na de bevalling nodig heeft. In een enkel geval kan er besloten worden om de bevalling in een speciaal centrum te plannen om de behandelingsmogelijkheden van het kind te vergroten. Voor ouders, die in geval van een ernstige aandoening overwegen om de zwangerschap af te breken, is van belang dat het echo-onderzoek rond de 20e, 21e week plaatsvindt. Volgens de Nederlandse wet zijn de mogelijkheden tot afbreken van de zwangerschap na de 24ste week van de zwangerschap beperkt. Het is belangrijk dat u zich van te voren goed informeert over het echoonderzoek en het mogelijke vervolg daarop. Eenmaal begonnen is het vaak moeilijk stoppen. Veel aanstaande ouders ervaren het vervolgtraject na het vaststellen van een aandoening als fysiek en psychisch belastend. Uiteraard wordt u hierin intensief begeleid. Om welke aandoeningen gaat het? Hartaandoeningen Eén op de 200 kinderen wordt geboren met een ernstige hartafwijking. Een ervaren echoscopist zal in de helft van de gevallen aanwijzingen zien die aanleiding zijn om u door te verwijzen naar een specialist. Soms blijkt bij nader onderzoek dat er niets aan de hand is. Als er wel sprake is van een aandoening, kan deze in sommige gevallen na de geboorte gecorrigeerd worden door een kinderchirurg. In andere gevallen is behandeling niet mogelijk. Nieraandoeningen Eén op de 500 kinderen heeft een min of meer ernstige nieraandoening. Een ervaren echoscopist zal 80% van de nieraandoeningen opmerken tijdens het
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
3
echo-onderzoek. In veel gevallen is behandeling niet direct nodig omdat slechts één van beide nieren is aangedaan. In andere gevallen kan de kinderarts de aandoening behandelen. In zeldzame gevallen is een operatie nodig of behandeling niet mogelijk. Spina bifida (open ruggetje) Eén op de 1500 kinderen wordt geboren met spina bifida (neuraalbuis defect of open ruggetje). Een ervaren echoscopist zal bij 90% van babies opmerken dat de wervelkolom niet gesloten is. Kinderen met een open rug zijn meestal lichamelijk en soms ook verstandelijk gehandicapt. Vaak zijn meerdere operaties nodig en blijven daarna nog problemen aanwezig. Buikwanddefecten Eén op de 2000 kinderen wordt geboren met een buikwanddefect. Een ervaren echoscopist zal het defect bijna altijd opmerken. Nader onderzoek is van belang omdat er soms onderliggende aandoeningen zijn. Als er geen complicaties zijn, kan de kinderchirurg het defect na de geboorte vaak goed corrigeren. Kortom, tussen de 18e en de 22e week van de zwangerschap wordt een echoscopisch onderzoek aangeboden om: • de groei en het vruchtwater te beoordelen en • om ernstige lichamelijke afwijkingen op te sporen. Als blijkt dat er sprake is van een ernstige aandoening wordt u doorverwezen naar een specialist voor gedetailleerd onderzoek. Uw echoscopist neemt het zekere voor het onzekere. In een aantal gevallen zal uiteindelijk blijken dat er niets aan de hand is. Voor de kinderen die wel een gezondheidsprobleem hebben kan het vervolgonderzoek van groot belangrijk zijn. Benadrukt wordt dat niet alle aandoeningen zichtbaar zijn. Voor neurale buisdefecten, nieraandoeningen en buikwanddefecten geldt dat een getrainde echoscopist deze in meer dan 90% van de gevallen ziet. Voor hartafwijkingen geldt dat deze slechts in 50% van de gevallen zichtbaar zijn. Praktische punten Het onderzoek duurt ongeveer 30 minuten. De echo wordt meestal door een van onze echoscopisten gemaakt, onder supervisie van de gynaecologen. U hebt bijna altijd aansluitend een gesprek met een van de gynaecologen over de uitslag. Behalve u zelf, mogen er nog 2 personen met u meekomen. Op verzoek wordt een kortdurende DVD-opname gemaakt. Vragen? Bij vragen kunt u tijdens kantooruren bellen met Gynaecologie, zie voor het telefoonnummer de achterpagina.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
4
Meer informatie? Wilt u meer weten over het echo-onderzoek bij 18 tot 23 weken? Kijk dan op: • www.fetalmedicine.nl • www.knov.nl/Themas/prenataal_onderzoek
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
5
Bij het tot stand komen van deze folder is dankbaar gebruik gemaakt van de folder ‘Uitgebreid echo-onderzoek tijdens de zwangerschap’ van het azM te Maastricht en de folder ‘Echo-onderzoek bij 18-23 weken’ op de website www.fetalmedicin.nl
