Obesitas
6-6-2011
definitie – incidentie – publicaties
Overgewicht overmaat lichaamsvet
Obesitas extreem overgewicht vet % > 25/33% (m/v)
definitie – incidentie – publicaties
WETENSCHAPPELIJK & EXACT
•
DEXA meting
•
MRI
•
bio-impedantie
•
….
ANTROPOMETRIE
•
gewicht naar leeftijd
•
gewicht naar lengte
•
gewicht naar lengte2 = BMI (kg/m2) KLINISCHE BLIK
•
huidplooien
•
omtrek (middel-)
definitie – incidentie – publicaties
•
lichaamsbouw (oa gespierdheid)
•
ethniciteit
•
puberteitsstadium
•
vetverdeling
WETENSCHAPPELIJK & EXACT
•
DEXA meting
•
MRI
•
bio-impedantie
•
…
SPREEKKAMER & OBJECTIEF
•
gewicht naar lengte
•
gewicht naar lengte2 = BMI (kg/m2)
•
omtrek (buik-) KLINISCHE BLIK
•
…
definitie – incidentie – publicaties
•
lichaamsbouw (oa gespierdheid)
•
ethniciteit
•
puberteitsstadium
•
vetverdeling
WETENSCHAPPELIJK & EXACT
•
DEXA meting
•
MRI
•
bio-impedantie
•
…
SPREEKKAMER & OBJECTIEF
•
gewicht naar lengte
•
gewicht naar lengte2 = BMI (kg/m2)
•
omtrek (buik-) SPREEKKAMER & SUBJECTIEF
•
… Klinische blik:
definitie – incidentie – publicaties
•
lichaamsbouw
•
vetverdeling over lichaam
•
…
Classificatie (obv BMI) + bijbehorend risico
Classificatie (obv BMI & buik) + bijbehorend risico
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1985 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person) Man 184 cm > 102 kg Vrouw 170 cm > 87 kg
No Data
<10%
10%–14%
definitie – incidentie – publicaties Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1986 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1987 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1988 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1989 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1990 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1991 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1992 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1993 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1994 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1995 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1996 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1997 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1998 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 1999 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2000 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2001 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
≥25%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2002 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
≥25%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2003 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
≥25%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2004 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
≥25%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2005 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
25%–29%
≥30%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2006 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
25%–29%
≥30%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2007 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
25%–29%
≥30%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2008 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
25%–29%
≥30%
Obesity Trends* Among U.S. Adults 2009 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
definitie – incidentie – publicaties Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.
25%–29%
≥30%
Ontwikkeling ernstig overgewicht (BMI >30)
Source: International Food Information Council Foundation (IFIC)
definitie – incidentie – publicaties
Cover "The Economist", Dec. 13-19, 2003. definitie – incidentie – publicaties
definitie – incidentie – publicaties
definitie – incidentie – publicaties
definitie – incidentie – publicaties
Wat kan de huisarts doen ?
Wat is de rol van de specialist ?
Afstemming tussen 1e – 2e (-3e) lijn
kinderarts
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Overgewicht Overweight 7-11 (kinderenchildren 7-11 jr) Trendslange in thetermijn last three trenddecades
Prevalentie %
30 25
England
20
Nederland France
15 10
Duitsland Engeland
5 0 1960
Frankrijk
1970
1980
1990
IOTF 2004 incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
2000
NEDERLAND
Percentage kinderen en jongeren (2 tot 21 jaar) met overgewicht en ernstig overgewicht in 1980, 1997 en 2010 (Bron: TNO, 2010).
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
leeftijd bij 1e bezoek 25
aantal patienten (n)
20 15 gemiddeld
10 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
leeftijd (jaar)
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
10.6 jr
AFKAPPUNT kinderen
≠
AFKAPPUNT volwassenen
BMI calculator
GROEICURVES TNO 2010
Handelwijze kinderarts 1. DIAGNOSE BEVESTIGEN 2.
Diagnostiek onderliggende oorzaak
3.
Onderzoek naar co-morbiditeit + risicofactoren
4.
Complicaties vaststellen
5.
Behandeling starten
6.
Effect evalueren
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Handelwijze kinderarts 1. DIAGNOSE BEVESTIGEN
2. DIAGNOSTIEK ONDERLIGGENDE OORZAAK 3.
Onderzoek naar co-morbiditeit + risicofactoren
4.
Complicaties vaststellen
5.
Behandeling starten
6.
Effect evalueren
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
“FYSIOLOGIE” (simple obesity)
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
< 1-5%
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
= baseline
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
= baseline incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
MONOGENETISCH
MC4R-deficientie Leptine-deficientie Leptine-receptor-mutatie
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
MONOGENETISCH
MC4R-deficientie Leptine-deficientie Leptine-receptor-mutatie
verzadigingsgevoel beperkt / ontbrekend
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
MONOGENETISCH
MC4R-deficientie Leptine-deficientie Leptine-receptor-mutatie
Hyperfagie + ernstig progressieve obesitas in 1e levensjaren
Extreem zeldzaam (muv MC4R-def)
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Response to leptin therapy in congenital leptin deficiency
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
MONOGENETISCH
SYNDROMAAL
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
47, XXY
47, trisomie 21
SYNDROMAAL
PWS-prevalentie : 1:30.000 Hypotonie + voedingsproblemen in 1e levensmaanden. Hyperfagie na 1e jr DNA-dx: bij obesitas + leerproblemen + …(bv dysmorfie / kleine lengte etc.) chrom 15 afw
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
HYPOTHYREOIDIE GH-DEFICIENTIE CUSHING PCOS
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
CORTICOSTEROIDEN ANTI-EPILEPTICA
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
SPINA BIFIDA SPIERDYSTROFIE MENTALE RETARDATIE
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
PSEUDOOBESITAS
ACHONDROPLASIE SKELETDYSPLASIE
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
pathologische oorzaken uiterst onwaarschijnlijk indien : 1. normale psychomotore ontwikkeling 2. geen bijzondere ziekten / medicatie 3. lengtegroei adequaat 4. lichamelijk onderzoek normaal
PSEUDOOBESITAS
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
CORTICOSTEROIDEN ANTI-EPILEPTICA
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
SPINA BIFIDA SPIERDYSTROFIE MENTALE RETARDATIE
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
PSEUDOOBESITAS
ACHONDROPLASIE SKELETDYSPLASIE
PATHOLOGISCHE OORZAKEN OBESITAS
GENETISCH
ENDOCRIEN
MEDICATIE
IMMOBILITEIT
pathologische oorzaken uiterst onwaarschijnlijk indien : 1. normale psychomotore ontwikkeling 2. geen bijzondere ziekten / medicatie 3. lengtegroei adequaat 4. lichamelijk onderzoek normaal
PSEUDOOBESITAS
Handelwijze kinderarts 1. BEVESTIGING DIAGNOSE
2. DIAGNOSTIEK ONDERLIGGENDE OORZAAK
3. ONDERZOEK NAAR CO-MORBIDITEIT / RISICOFACTOREN
4. Complicaties vaststellen
5. Behandeling starten
6. Effect evalueren incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Hypertensie Dyslipidemie Hyperglykemie
CBO 2008
Tijdstip
-15’
0’
30’
60’
90’
120’
180’
Glucose (mmol/l)
6.7
6.8
9.1
12.2
13.1
13.4
9.6
Insuline (mU/l)
>300
284
>300
>300
>300
>300
>300
Jongen 16 jr lengte 179.2 cm gewicht 158,6 kg BMI 49.4 kg/m2
Tijdstip
-15’
0’
30’
60’
90’
120’
180’
Glucose (mmol/l)
6.7
6.8
9.1
12.2
13.1
13.4
9.6
Insuline (mU/l)
>300
284
>300
>300
>300
>300
>300
Tijdstip
-15’
0’
30’
60’
90’
120’
180’
Glucose (mmol/l)
5.2
5.4
5.7
6.0
6.4
7.2
6.6
Insuline (mU/l)
82.8
70
60.9
123
153
222
176
Jongen 16 jr lengte 179.2 cm gewicht 158,6 kg BMI 49.4 kg/m2
Handelwijze kinderarts 1. BEVESTIGING DIAGNOSE
2. DIAGNOSTIEK ONDERLIGGENDE OORZAAK
3. ONDERZOEK NAAR CO-MORBIDITEIT + RISICOFACTOREN
4. COMPLICATIES VASTSTELLEN
5. BEHANDELING STARTEN
6. EFFECT EVALUEREN incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
COMPLICATIES OBESITAS
-
Gewrichtsklachten / Epifysiolyse capitis femoris
-
Non-Alcoholische Lever-Steatose
-
Hypoventilatie / nachtelijke apnoe’s
-
Schaamte / sociale isolatie / pesterijen e.d. !!
-
……..
Handelwijze kinderarts 1. BEVESTIGING DIAGNOSE
2. DIAGNOSTIEK ONDERLIGGENDE OORZAAK
3. ONDERZOEK NAAR CO-MORBIDITEIT + RISICOFACTOREN
4. COMPLICATIES VASTSTELLEN
5. BEHANDELING STARTEN + VOLGEN
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Dikke Maatjes Een behandelprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht.
Dikke Maatjes Een behandelprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht.
Taakverdeling 1e – 2e lijn kinderen met obesitas 1.
BEVESTIGING DIAGNOSE
HA
2.
DIAGNOSTIEK ONDERLIGGENDE OORZAAK
KA (ALLEEN OP INDICATIE)
3.
ONDERZOEK NAAR CO-MORBIDITEIT + RISICOFACTOREN
HA / KA
4.
COMPLICATIES VASTSTELLEN
HA / KA
5.
BEHANDELING STARTEN + VOLGEN
HA / KA
incidentie – praktijkvoorbeelden – diagnostiek – behandeling
Ca. 70% vd obese kinderen zal obesitas hebben als volwassene; voor adolescenten 80%.
Tracking of body mass index in children in relation to overweight in adulthood1,2,3 Shumei S Guo and William Cameron Chumlea American Journal of Clinical Nutrition, Vol. 70, No. 1, 145S-148S, July 1999 © 1999 American Society for Clinical Nutrition
Predicting obesity in early adulthood from childhood and parental obesity. Int J Obes Relat Metab Disord. 2003 Apr;27(4):505-13.
dvd
nieuwe verwijzingen : 172
nog onder controle : 47
controle afgesloten : 125
op initiatief arts : 25
op initiatief patient / ouders: 100
eenmalig consult: 51
≥ 2 x bezoek: 49
nieuwe verwijzingen : 172
nog onder controle : 47
controle afgesloten : 125
Redenen oa: op initiatief arts : 25
op initiatief patient / ouders: 100
- praktisch (bv woonplaats) - reeds adequate begeleiding - verstandelijke beperking eenmalig consult: 51 - ander achterliggende verwijsreden
- volledig gebrek motivatie - doorverwijzing Heideheuvel
≥ 2 x bezoek: 49
nieuwe verwijzingen : 172
nog onder controle : 47
controle afgesloten : 125
!!! op initiatief arts : 25
op initiatief patient / ouders: 100
eenmalig consult: 51
Redenen oa: ≥ 2 x bezoek: 49 - gebrek motivatie
- uitsluiten medische oorzaak
nieuwe verwijzingen : 172
nog onder controle : 47
controle afgesloten : 125
op initiatief arts : 25
op initiatief patient / ouders: 100
eenmalig consult: 51
≥ 2 x bezoek: 49
Diagnostiek 2e lijn oGTT (n = 61) -
Normale nuchtere glucose
-
Verhoogde nuchtere glucose
( > 5,6 en < 6,9 mmol/l)
-
Verminderde koolhydraat tolerantie
( 2-uurs waarde 7,8 -11 mmol/l)
-
type 2 diabetes mellitus
43
( < 5,6 mmol/l)
6 11
( 2-uurs waarde > 11 mmol/l)
NB vd kinderen met verminderde KH-tolerantie heeft 25% binnen 2 jaar type 2 Diabetes Mellitus
1
Diagnostiek 2e lijn
HOMA -
homeostasis assessment model
-
maat voor insuline-resistentie
-
(nuchter insuline x glucose) / 22.5
-
normaal < 3.0
-
Gemiddeld 5.6
-
Mediaan
-
HOMA > 3.0
3.8 bij 34 patienten (60%)
Diagnostiek 2e lijn
Schildklier-functie -
82 kinderen gecontroleerd via kinderarts (rest veelal reeds voordien door huisarts): geen van allen hypothyreoidie
Effectiviteit begeleiding BMI-SD verandering bij 96 patienten met 1 of meer vervolgbezoeken
leeftijd bij 1e bezoek 0-7 jr
8-12 jr
13-18 jr
66%
57%
44%
allen
Effectiviteit begeleiding BMI‐SD verandering bij 96 patienten met 1 of meer vervolgbezoeken
leeftijd bij 1e bezoek
0,00
0-7 jr
8-12 jr
13-18 jr
66%
57%
44%
allen
BMI‐SD
‐0,10 ‐0,20 ‐0,30 ‐0,40 ‐0,50
% van alle 0-7 jarigen dat met begeleiding is gestart
Effectiviteit begeleiding BMI‐SD verandering bij 96 patienten met 1 of meer vervolgbezoeken
leeftijd bij 1e bezoek
0,00
BMI‐SD
‐0,10 ‐0,20 ‐0,30 ‐0,40 ‐0,50
0-7 jr
8-12 jr
13-18 jr
66%
57%
44%
allen
Effectiviteit begeleiding BMI‐SD verandering bij 96 patienten met 1 of meer vervolgbezoeken
leeftijd bij 1e bezoek
0,00
0-7 jr
8-12 jr
13-18 jr
66%
57%
44%
allen
BMI‐SD
‐0,10 ‐0,20 ‐0,30 ‐0,40 ‐0,50
Hoe ouder het kind : des te geringer de BMI-afname des te hoger het % dat geen vervolgbezoek aflegt
BMI-SD verandering bij kinderen bij wie begeleiding is afgerond
gestegen
gelijk
n
gemiddeld
26
+ 0,12
(range )
(+ 0,01
sd
+0,56)
0,13
-0,03)
0,29
2
gedaald
35
Totaal
63
-0,28
(-1,10
Dikke Maatjes Een behandelprogramma voor kinderen en jongeren met overgewicht. Informatie voor ouders en verwijzers
Triversum, Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie, polikliniek Alkmaar en Heerhugowaard Tel: Alkmaar 5140400, Heerhugowaard 5751800 www.triversum.nl KinderFysiotherapie Elisabeth te Alkmaar. Van Everdingenstraat 42 1814 HA Alkmaar Tel: 072 5204070 www.fysiotherapieelisabeth.nl Wendy op de kelder, Fysiotherapeut Fitkids. Tel: 072 5714003 Alkmaar, Heerhugowaard en Heiloo. www.fitkids.nu www.fysiopartner.nl Ellen Blom, kinderdiëtiste Voeding op Maat. Dr. B. Boersma, kinderarts MCA Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar Tel: 072 – 5482950 www.mca.nl
AFKAPPUNT kinderen
Overgewicht : BMI-SDS > +1,1
Obesitas
: BMI-SDS > +2,3
incidentie – praktijk MCA – diagnostiek – behandeling