Nr.2 | nov/dec 2015
MAGAZINE VOOR KATHOLIEK EN CHRISTELIJK ONDERWIJS
VREEMDE PIET GEZOCHT PAUL VERHAEGHE
Wil autoriteit terug zonder paternalisme
FOCUS INTERVISIE TOEZICHT HOUDERS
Ze leren en inspireren elkaar
KERST OVERWEGING
Jezus is een vluchtelingenkind
MAAK JE NIET ZO DRUK
over de identiteit van de school
de klas van...
“LESGEVEN AAN VLUCHTELINGENKINDEREN: MIJN ALLERBESTE BESLISSING” Tekst: Hester van de Kaa | Fotografie: Henk Veenstra
De klas van...
“Sinds een jaar geven we vluchtelingen
De één was druk, chaotisch, snel agressief.
kinderen les op deze school. We leren heel
De tweede heel lichamelijk aanhankelijk. Een
intensief Nederlands. Maar op de allereerste
derde trok zich terug, zocht geen contact.
NAAM: CARINA WEIS
plaats werk ik aan veiligheid en sociaal
Sommigen maakten een heel nerveuze en
LEEFTIJD: 30
welbevinden. Dat is het állerbelangrijkste.
gespannen indruk, keken constant rond.
SCHOOL: CBS
Ze hebben allemaal meerdere trauma’s.
Vorig jaar stond ik voor de kleutergroep.
Ik had een tijdelijk contract toen ik deze
We hadden er koffertjes en poppen
vacature zag. Ik ben altijd bezig met
wagentjes om mee te spelen. Je zag hoe
vernieuwing en uitdagingen. Dit leek me
de kleuters die allemaal volpropten met
heel leuk en zo mooi om deze kinderen te
spullen en door de klas liepen. Constant
helpen. Vlak voordat ik begon, sloeg ineens
klaar voor vertrek. Ze stonden echt nog
de twijfel toe: kan ik het wel? Is het echt
in de overlevingsstand.
zo leuk? Nu achteraf kan ik zeggen dat het
Ik heb soms een brok in mijn keel.
de allerbeste beslissing is die ik genomen
Maar ik zorg ervoor dat ik er niet in blijf
heb. Het geeft zoveel voldoening. Je kunt
hangen. Deze gedachte stelt me gerust:
heel veel liefde geven. En de kinderen willen
deze k inderen zijn weg uit de ellende en we
zo graag leren. Ze vragen of we écht geen
gaan ervoor zorgen dat zij het wel goed
weekje minder vakantie kunnen hebben.
hebben. En ’s avonds, thuis op de bank,
De sfeer in mijn klas is nu positief.
als ik moe ben en het nieuws kijk, word ik
De kinderen beginnen wat grapjes te maken
weleens emotioneel. Dan zie ik gezinnen op
en dat is heel leuk, dan voelen ze zich veilig.
de vlucht en denk: misschien hebben wij
Dat was in het begin wel anders. Toen zaten
die kindertjes straks op school.”
DE BORG PLAATS: ONNEN GROEP: 3/4 VRIJE TIJD: NAAST JUF BEN IK MAMA VAN TWEE JONGE KINDJES, STUDEER IK VOOR NT2 LEERKRACHT EN RIJD IK VEEL PAARD
de kinderen nog in hun survivalmodus.
2
•
inhoud
4 IN DEZE EDITIE
16
20
24
28
SINT´S KNECH TEN MOETEN VOOR IEDEREEN EVEN VREEMD ZIJN 4
JAAR VAN BARM SCHOOL EN HARTIGHEID 16 UITGEVERIJ VERNIEUWEN In het kader van het door paus ONDERWIJS 28 Franciscus uitgeroepen ‘Jaar van Barmhartigheid’ nodigt
Steeds vaker werken (uitgeef)
Moet Zwarte Piet veranderen?
onderwijsbisschop Jan Hendriks
bedrijven en scholen samen aan
Ja, want als de archetypische
scholen uit om met het thema
onderwijsinnovatie.
knecht te veel herkenning
aan de slag te gaan.
oproept, kunnen we het spel niet meer meespelen.
KERSTOVER WEGING 18
PAUL VERHAEGHE Jezus is een vluchtelingenkind. WIL DE AUTORI TEIT TERUG 10 MAATSCHAP PELIJKE STAGE Maar dan wel échte autoriteit en geen paternalisme die zich uit in STAAT NOG RECHT ‘regelgevingsdiarree’. OVEREIND 20 FOCUS: VAN ELKAAR LEREN EN ELKAAR INSPI REREN 14
In de regio Veenendaal zetten toezichthouders een intervisie avond op.
80% van de scholen handhaaft de maatschappelijke stage, zo
DE RONDVRAAG: ‘VLUCHTELINGEN OP MIJN SCHOOL, VANZELF SPREKEND’ 34 Verus poneert een stelling.
Betrokkenen bij het onderwijs reageren.
RUBRIEKEN DE KLAS VAN… 2
blijkt uit onze ledenpeiling.
NIEUWSPLEIN 8, 30
“Leerlingen leren ervan om niet
COLUMN WIM KUIPER 12
alleen maar gericht te zijn op
DIENSTVERLENING IN
het ‘ik’.”
DE PRAKTIJK 13
VERUS VERDIEPT: MAAK JE NIET ZO DRUK OVER DE IDENTITEIT VAN DE SCHOOL 24
OPINIE 21 WHAT’S IN A NAME? 22 JURIDISCHE KWESTIE 32 LEDENVOORDEEL 33
Misschien drukken de verhalen en beelden van de personen in
de school de schoolidentiteit wel het treffendst uit.
COLOFON
Nr.2 | noc/dec 2015 VERUS MAGAZINE VOOR KATHOLIEK EN CHRISTELIJK ONDERWIJS
REDACTIE Hester van de Kaa (redacteur) Guido de Bruin (hoofdredacteur) Corine de Reus (bladmanager, eind- en beeldredacteur)
VERUS is de vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs in Nederland. Ruim 4000 scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs zijn aangesloten. Vanuit het hart inspireert, begeleidt en ondersteunt Verus bestuurders, toezichthouders, schoolleiders, docenten en ouders, zodat de kwaliteit van het onderwijs en daarmee het welzijn van kinderen en studenten verbetert, als dienst aan onze samenleving.
REDACTIEADRES Houttuinlaan 5b, Postbus 381, 3440 AJ Woerden
[email protected].
ISSN: 2352-5320
VERUS DIGITAAL Het magazine kan als pdf gedownload worden van www.verus.nl. VORMGEVING Ontwerpwerk, Den Haag DRUK Ten Brink, Meppel COVERFOTO Hollandse Hoogte
ABONNEMENTEN (excl. 6% btw) Verus Magazine verschijnt zes keer per jaar. Verus Magazine is voor leden gratis en kost voor niet-leden 50. Voor niet-leden wordt het abonnement zonder schriftelijke opzegging (per e-mail of post) na een jaar automatisch verlengd voor onbepaalde tijd. Er geldt een opzegtermijn van drie maanden. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44 of
[email protected]. COPYRIGHT Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie. DISCLAIMER Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
3
Zodra wij onszelf of de medemens die wij om ons heen zien, in Zwarte Piet herkennen, is het spel uit.
4
coverstory
Tekst: Guido de Bruin | Kaders: Emmanuel Naaijkens | Fotografie: Hollandse Hoogte
SINT HEEFT KNECHTEN NODIG DIE VOOR IEDEREEN EVEN VREEMD ZIJN Moet Zwarte Piet veranderen? Ja, want als de archetypische knecht te veel herkenning oproept, kunnen we het spel niet meer meespelen.
Feest van genade
Om te beginnen: als we uit de huidige, heilloze
De wortels van ons huidige Sinterklaasfeest
polarisatie rond Zwarte Piet willen komen,
liggen in de negentiende eeuw. Met de
zou het helpen als we erkennen dat we
opmars van industrialisatie, kapitalisme en
bron van alle goede gaven een mysterie
allemaal racisten zijn. Stereotypen en voor
de homo economicus die daarbij hoort,
moet blijven. We geven aan elkaar, maar
oordelen horen bij het mens-zijn. Zoals dat
was er kennelijk behoefte aan een traditie
doen, om buiten de wetten van nut en
ook voor bijvoorbeeld pesten geldt, is het
waarin juist het geven en ontvangen ‘om
wederkerigheid te blijven, alsof de gaven
een illusie om te denken dat we racisme
niet’ centraal staat. In een tijd waarin relaties
afkomstig zijn van een goede gever.
kunnen uitbannen. Op zijn best kunnen we
tussen mensen steeds meer werden
Zo weten we niet precies van wie we iets
onder ogen zien dat de beelden die wij ons
gedomineerd door overwegingen van nut
krijgen. Anders dan in de buitenwereld met
van anderen vormen, niet de werkelijkheid
en efficiency en waarin de ratio ook in
haar principe van ‘voor wat hoort wat’,
zijn. Dat helpt om ze te relativeren en hopelijk
godsdienst en theologie de maat werd,
moeten we afwachten wat we uit zijn hand
geleidelijk – en steeds opnieuw – los te
moest er kennelijk een tegenwicht gevonden
ontvangen. Het is een feest van genade.
laten. Wat we in ieder geval niet moeten
worden.Zo verscheen de Sint ten tonele als
Natuurlijk is het geven en ontvangen op
doen, is gestolde beelden voeden.
goede gever. We hadden en hebben hem
pakjesavond ook een transactie. Het
nodig om in ieder geval één avond per jaar
Sinterklaasfeest bleek een geschikt voertuig
te geven en te ontvangen zonder over
te zijn voor de burgerlijke moraal. Alleen wie
Dan de vraag: is Zwarte Piet een racistische
wegingen van nut en economische rationali
zoet is krijgt lekkers, is de boodschap.
karikatuur? Om die te beantwoorden, loont
teit. Het Sinterklaasfeest is een bevestiging
De bedoeling van het ritueel zou echter juist
het om eerst stil te staan bij de vraag
van de andere wetten die gelden in de kring
wel eens andersom kunnen zijn: omdat we
waarom Sinterklaas eigenlijk knechten heeft.
van het moderne gezin.
lekkers krijgen, zullen we uit dankbaarheid
Geven en ontvangen
Kan hij het niet alleen af?
Het is een bloedserieus spel waarin de
zoet zijn.
> 5
Gabriël van den Brink
‘Zwarte Pietdiscussie gaat over politieke correctheid’
Mysterie
Om het spel van Sinterklaas in stand te houden, moet de gever dus een mysterie
Een jaar geleden nam cultuursocioloog
Mijn standpunt is even helder als eenvoudig:
blijven. Zodra we precies weten wie hij is en
prof. Gabriël van den Brink, hoogleraar
dat soort ernstige verschijnselen moet je
waarom hij wat aan ons geeft, is het spel uit.
aan Tilburg University, in de media
aanpakken. Maar dat bereik je niet door te
Sinterklaas is daarom per definitie onbenader
scherp stelling tegen het rumoer om het
protesteren tegen Zwarte Piet.”
baar. De democratisering van de afgelopen
racisme dat Zwarte Piet zou verbeelden.
De hoogleraar signaleert een toename van
decennia heeft Sinterklaas niet onberoerd
En hij is daarna slechts gesterkt in zijn
gevoeligheid in de moderne samenleving.
gelaten, maar nog steeds wordt elk kind dat
opvatting. “Die discussie is echt flauwekul.”
“Het blijft niet bij Zwarte Piet. Binnenkort mag
op zijn schoot plaatsneemt, bevangen door
Maar hij beseft dat de trend niet te keren
je bepaalde dingen al niet meer zeggen of
de vreemdheid van die bebaarde bisschop
is. “Mijn voorspelling was dat Zwarte Piet
denken. Als de VS ons voorland is, komt er
– het immer groeiend kerkelijk analfabetisme
ondanks alles toch minder zwart zou worden.
een golf van politieke correctheid op ons af.”
maakt de bisschopsgestalte eigenlijk steeds
Dat blijkt inderdaad te gebeuren. Er staat een
Van den Brink heeft te doen met de scholen,
vreemder en dus steeds geschikter!
hele grote druk op en de burgemeester van
die toch al de meest uiteenlopende maat
Omdat de Sint een mysterie moet blijven, zijn
Amsterdam heeft dat ook gemerkt. Daar is
schappelijke problemen op hun bordje krijgen.
er middelaars en helpers nodig die zijn gaven
het begonnen, en nu hebben we er in heel
“Ik begrijp goed dat scholen met het onder
verspreiden en de toegang tot hem reguleren.
Nederland mee te maken. Meppel ligt ver weg
werp worstelen. Als ze mij om advies zouden
Zoals engelen staan zij dichter bij ons, maar
van de hoofdstad, maar ook daar zal het actie
vragen zou ik zeggen: gebruik vooral je
behoren zij overduidelijk tot die andere orde
comité Zwarte Piet tijdens de landelijke intocht
gezonde verstand. Schiet niet in een mora
die Sint vertegenwoordigt. Een engel heeft
wel weten te vinden.’
listische kramp, blijf met beide voeten op
weliswaar menselijke trekken maar ziet er
De vergissing van de activisten en hun mede
de grond staan. Als zwarte kinderen op het
toch duidelijk anders uit dan de mensen die
standers is, volgens de Tilburgse hoogleraar,
schoolplein worden uitgejouwd als Zwarte Piet,
wij dag in dag uit om ons heen zien. Zoals
dat ze niet begrijpen wat Sinterklaas als
dan moet de schoolleiding optreden. Duidelijk
een engel moet Zwarte Piet ons voldoende
kinderfeest inhoudt. “Het gaat hier om spel en
maken dat je dat niet tolereert. Ik snap dat het
vreemd zijn.
symboliek, het heeft weinig met de werkelijkheid
onderwerp in de praktijk best lastig is, maar
te maken. Alleen kleine kinderen geloven dat
door mee te gaan met allerlei gekwetste zielen
Sint en Piet bestaan. Wat de activisten doen
los je het niet op.”
Niet vreemd genoeg
En daar zit nu net het probleem. In de
is het kinderfeest op één lijn stellen met reële
negentiende eeuw lag het sjabloon van de
maatschappelijke problemen, met racisme,
zwarte, edele wilde klaar om de rol van de
discriminatie. Dat lijkt me een fundamentele
knecht van de Sint te vervullen: op het oog
fout, maar zo gaat het helaas.”
menselijk maar voldoende vreemd – zwarte
Het laatste wat Van den Brink zou willen doen
mensen zag je toen in Nederland niet om
is problemen als racisme en discriminatie
je heen. Dat dit sjabloon in karikaturale
bagatelliseren. “Discriminatie bestaat in
uitdossing juist op de gestalte van de knecht
Nederland, en neemt op sommige plekken
werd gelegd, is natuurlijk geen toeval,
harde vormen aan. Bijvoorbeeld op de
getuige de gelijktijdige ontwikkeling van het
arbeidsmarkt, en de moeizame integratie.
‘wetenschappelijk’ racisme. Dat kan nu dus niet meer. Nog afgezien van de racistische oorsprong, is Zwarte Piet niet vreemd genoeg meer. Zodra wij onszelf of de medemens die wij om ons heen zien, in Zwarte Piet herkennen, is het spel uit. En dat geldt dus niet alleen als je zwart bent.
6
coverstory
Aafke Veer Directeur Comeniusschool in Zeist
Sanne Hulst Leerkracht Beatrixschool in Meppel
Gerard van Drielen Voorzitter college van bestuur SCOH in Den Haag
‘Ook een blauwe Piet’
‘Wij luisteren naar de kinderen’
‘Den Haag krijgt een andere Piet’
“Sinds vorig jaar wordt de
“Wij hebben een gemêleerde popu-
Over uiterlijk drie jaar heeft Zwarte
Comeniusschool op 5 december
latie, met allerlei achtergronden
Piet op de Haagse basisscholen een
bezocht door drie traditionele
en zijn een afspiegeling van de
andere gedaante. De vier kenmer-
Pieten, een blauwe ‘Comeniuspiet’
samenleving. We leren de kinderen
ken die als discriminerend worden
en uiteraard Sinterklaas. Blauw
dat iedereen zijn eigen waarden en
beschouwd zijn dan verdwenen:
is de kleur van de school, die zit in
normen heeft, en dat je daar rekening
zwarte schmink, felrode lippen,
ons logo. We hebben gezamenlijk
mee moet houden. En als je iets niet
opzichtige oorbellen en zwart kroes-
besloten, in overleg met bestuur
leuk vindt, dan kun je dat als kind aangeven.
haar. Dat hebben de scholen die
en MR, om deze verandering
Vanuit die gedachte bepalen wij hoe we
verenigd zijn in het platform primair
permanent door te voeren. Vanuit
op school met Zwarte Piet omgaan. We
onderwijs Den Haag gezamenlijk
de traditie is onze school verbonden
vragen al enkele jaren op rij aan de kinderen
besloten. Gerard van Drielen, woordvoer
met de Broedergemeente, die ook veel
wat ze ervan vinden. We zijn daar heel
der van het platform en bestuursvoorzitter
Surinaamse kerkgangers telt. We hebben
open in. In de bovenbouw houden we een
van SCOH, licht toe. “We doen dit om twee
met enkele mensen besproken hoe wij met
enquête, in de onderbouw praten we met de
redenen. Ten eerste is er de algemene
het Sinterklaasfeest om zouden moeten
kinderen. En daar komt tot nu toe telkens
verplichting die wij als besturen hebben
gaan. We vinden dat we oog moeten
uit: Zwarte Piet is een gekleurde figuur, en
om een discriminatievrije omgeving aan te
hebben voor de tradities in de Nederlandse
dat kan zo blijven. Kinderen hebben er niet
bieden op de scholen. Ten tweede is er een
samenleving, maar ook rekening moeten
het gevoel bij zoals dat in de samenleving
uitspraak van het College van de Rechten
houden met het feit dat mensen zich
leeft, dat gaat toch vooral van volwassenen
van de Mens, waarin is aangegeven dat
gekwetst kunnen voelen door de figuur
uit. Natuurlijk krijgen ze het een en ander
de figuur Zwarte Piet vier kenmerken heeft
van Zwarte Piet.
mee over die discussie, zoals via het
die als discriminerend kunnen worden
Voor de kinderen is een blauwe Piet geen
Jeugdjournaal. En we praten daarover
opgevat.” Aan de scholen is gevraagd om
enkel probleem, voor hen maakt het niet uit
met de kinderen. Maar zij mogen ook hun
de komende drie jaar bovengenoemde
welke kleur een Piet heeft. De blauwe Piet
mening hebben, dat is voor ons de maat
veranderingen geleidelijk door te voeren.
is tevoorschijn getoverd door een gooche
staf. Nee, er is geen enkele ouder geweest
Ze mogen zelf bepalen hoe dat nieuwe
laar, voor de kinderen was dat heel logisch
die gevraagd heeft om Zwarte Piet aan
uiterlijk is. “We zijn er niet op uit om het
en het paste in ons verhaal rond de intocht.
te passen. Of het in de toekomst anders
sinterklaasfeest af te schaffen”, benadrukt
De kinderen zijn er zelfs trots op dat ze een
gaat? Dat hangt van de kinderen af.”
Van Drielen. De besturen beseffen dat
eigen Comeniuspiet hebben. Ouders
scholen hiermee worstelen. “Ze zijn een
reageerden positief. We hebben een school
afspiegeling van de samenleving. De
met kinderen van overwegend hoog
meningen zijn heel divers, en dat leidt tot
opgeleide ouders. De figuur van Zwarte Piet
discussie binnen scholen. Dat is op zich
vormt voor hen niet echt een probleem.
zelf goed.” Van Drielen wijst erop dat de
Ik kan me voorstellen dat mijn collega’s in de
samenstelling van de Haagse bevolking
grote steden in een lastiger parket zitten.”
de afgelopen decennia dramatisch veran derd is. “Daar hebben we rekening mee te houden.”
•
7
NIEUWSPLEIN Leiderschap en spiritualiteit centraal op Identiteitsdag Katholiek Onderwijs Schalen vol snoep stonden klaar voor de schoolleiders, -directeuren, identiteits begeleiders en (aankomend) docenten op de Identiteitsdag Katholiek Onderwijs. Het was immers Sint Maarten. De deelnemers lieten zich door Chris Hermans, panel gesprekken met schoolleiders Ciska van Aken, Peter Mulder, Karel Somers en Jean Wiertz, afgewisseld met theater van Kees van der Zwaard en diverse workshops, inspireren rond het thema Spiritualiteit en Leiderschap. Om binnen hun eigen school weer te kunnen delen.
Zet uw school ‘in de kijker’
Op de Identiteitsdag werd ook ‘In de kijker’ gelanceerd: katholieke scholen krijgen de mogelijkheid hun identiteitsproject waar ze trots op zijn het komende jaar in te sturen. Misschien komt uw good practice wel ‘in de kijker’ te staan. De winnende school krijgt een kloostermiddag rond inspiratie en bezieling voor het hele team cadeau. Het beste project zetten we in de kijker op de Identiteitsdag Katholiek Onderwijs 2016. Kijk voor meer informatie op www.verusl.nl/indekijker of neem contact op met Hade Wouters via
[email protected]. Hade Wouters presenteerde ook de Gesprekstool ‘De kunst om te zien waar het op aan komt’. Meer informatie over dit spel leest u op pagina 31.
8
nieuwsplein
87% van de wereldbevolking is in 2050 religieus. Dat steeds minder mensen zich baseren op een religie is daarom een ouderwets gedachtegoed, zegt religie wetenschapper Ernst van den Hemel. Zijn advies aan Platform #onderwijs2032: Wil je scholieren klaarstomen voor een bestaan in de toekomst, dan moet besef van religie daar een onderdeel van zijn.
Pieter Hendrikse @PieterHendrikse Onderwijskader @gbiesta uitgelegd | Verus http://www.verus.nl/nieuws/gert-biestas-on derwijskader-uitgelegd#.VkSc4yFhJlM. twitter … voor wie, zoals ik, met genoegen kennis neemt van zijn inzichten! Verus @VerusNL De 300 kinderen van de Sint Thomasschool in Leeuwarden bakten 80 appeltaarten voor het AZC.
Zonder religie leidt je wereldvreemde burgers op. In oktober kwam Platform #onderwijs2032 met een tussenadvies en Van den Hemel hoopt in het binnen kort te verschijnen vervolgadvies religie terug te vinden. Met name in het open baar middelbaar onderwijs is er heel weinig aandacht voor religie, vertelt Van den Hemel. Terwijl veel problemen in de maatschappij volgens hem ten dele ontstaan doordat een groot gedeelte van de Nederlanders zich niet kan inleven, of
Verus @VerusNL Op dit moment vergadert commissie onderwijs A’dam over loten / matching middelbare scholen @OCO_020. http://bit. ly/1Mph5Jx
niet weet wat het betekent om religieus te zijn. Taco Visser, adviseur identiteit bij Verus, juicht het pleidooi van Van den Hemel en
Leerlingendaling @leerlingdaling .@VerusNL organiseert binnenkort themabijeenkomsten over #leerlingendaling http://bit.ly/1GVaJEJ
vier van zijn collega’s toe. “Jammer is echter dat ze doen alsof er iets nieuws moet komen, terwijl er al decennialang
Verus @VerusNL In alfabetische volgorde. Tsja...
praktijk- en vakdidactische ervaring is in het middelbareschoolvak godsdienst/ levensbeschouwing. Het klopt dat dit vak amper voorkomt in openbare scholen (snel veranderen!), maar niet dat confes sionele scholen die godsdienst wel onderwijzen, dit alleen doen vanuit een levensbeschouwelijke visie, en dus niet vanuit een onafhankelijke, kritische blik op de rol van religie in onze wereld. Het innemen van een levensbeschouwelijk standpunt kan toch samengaan met een
Laatste tweets?
www.twitter.com/ VerusNL
Laatste nieuws?
Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief: www.verus.nl
kritische benadering? Hier toont zich een gedateerd beeld van godsdienstonderwijs. Ook framen Van den Hemel c.s. het vak en de godsdienstleraar ten onrechte als levensbeschouwelijk partijdig.”
9
Tekst: Bert van der Kruk | Fotografie: Merlijn Doomernik
Paul Verhaeghe Frisse kijk op autoriteit
Weg met paternal en cijferdictatuur Onze tijd staat voor een gigantische uitdaging, schrijft Paul Verhaeghe in zijn nieuwste boek Autoriteit. “Hoe kunnen we de broodnodige autoriteit installeren zonder dat we terugvallen in het paternalistische model of ons overleveren aan een anonieme cijferdictatuur? Welke andere bron voor autoriteit kunnen we vinden die door een grote groep gedeeld wordt?” De Vlaamse psycholoog en psychoanalyticus,
bevragen over dat laatste terrein, terwijl
beslissingen zouden nemen. Het is duidelijk
hoogleraar aan de Universiteit Gent, geeft
hun Vlaamse collega’s bovenal in politiek
gebleken dat dat niet werkt, het is een even
er meteen het antwoord bij. “Dat luidt:
geïnteresseerd zijn. “Ik vermoed dat u in
grote illusie als geloof in de onzichtbare hand
de groep zélf kan als grond functioneren,
Nederland wat meer problemen hebt met
in de economie van de vrije markt. Je moet
de groep als een horizontaal functionerend
onderwijs en opvoeding dan wij.”
daarvoor wel krijtlijnen uitzetten. De vraag is
netwerk, dat een steeds verschuivend gezag verleent aan meerdere figuren.” Verhaeghe beschrijft in zijn boek de verdwij ning van de patriarchale autoriteit, maar
Waar gaat het volgens u vooral mis?
hoe we autoriteit kunnen installeren in een nieuwe versie, zonder terug te vallen op betuttelend paternalisme of op macht.”
“Fouten worden vaak gemaakt met de beste
Wordt die vraag voldoende gesteld?
biedt ook een alternatief. Politiek en religie
bedoelingen hè. Ik ben zelf geboren in 1955
“De manier waarop het probleem inzake
zijn hun geloofwaardigheid kwijt en ouders
en heb heel de evolutie van de antiautoritaire
autoriteit vandaag vaak gedefinieerd wordt,
hebben geen controle over het gedrag van
opvoeding meegemaakt. In de jaren ’70
gaat ongeveer als volgt: we hebben nu te
hun kinderen. “Voor veel mensen ligt de
wilden we afstand doen van het betuttelend
weinig autoriteit, dus moeten we er opnieuw
oplossing in de terugkeer van een strenge
paternalisme, ook binnen opvoeding en
meer installeren. Het wordt gedefinieerd in
figuur die iedereen op zijn gerechtvaardigde
onderwijs, en dat was terecht. Ik wil daar
termen van meer of minder. De oplossing
plaats zet, een kruising tussen Dirty Harry,
absoluut niet naar terugkeren. Maar de fout
is dan: meer autoriteit. En wat blijkt?
Robocop en Gandalf. Die oplossing werkt
die we maakten, is dat we dachten dat
Dit mislukt. Omdat het een poging is om de
niet. Als remedie is ze zelfs erger dan de
opvoeding en onderwijs – en ruimer: inter
klassieke, patriarchale autoriteit te herstel
kwaal en houdt ze een terugkeer in naar
menselijke verhoudingen – zonder autoriteit
len, en die moet wel mislukken omdat het
een zelfverkozen onmondigheid.”
konden, omdat wij autoriteit gelijkscha
geloof daarin is verdwenen. Het resultaat is
De hoogleraar past zijn ideeën toe op vier
kelden aan dat betuttelend paternalisme.
dat wij meer aan macht onderhevig worden.
gebieden: politiek, economie, gender en
We dachten dat er spontaan een soort
De voornaamste vorm waarin die heden
onderwijs en opvoeding. Het valt hem op
ethisch reveil tot stand zou komen op grond
daagse toename van macht verschijnt, is
dat journalisten uit Nederland hem vooral
waarvan kinderen en volwassenen de juiste
niet zozeer het brute geweld, maar veel
10
interview
isme
eerder de toenemende regelgeving, waar
term gezagsdrager. Een docent of een
kinderen worden de facto opgevoed door
onder wij allemaal gebukt gaan. Regeltje
directeur kan alleen maar autoriteit hebben,
een ruimere groep mensen. Het nadeel van
zus, regeltje zo.”
als hij die krijgt vanuit een groep.
deze realiteit is dat niemand, ouder noch
In zijn boek noemt Verhaeghe dit de ‘regel
Dit is vandaag de dag in veel scholen en
leraar, deze methode in zijn eentje kan
gevingsdiarree’, een rechtstreeks gevolg van
instellingen niet meer het geval; het wordt
toepassen.”
het verdwijnen van autoriteit. Ook cijfers en
als iets individueels beschouwd en men
Hij licht het toe aan de hand van zijn eigen
statistieken gelden als nieuwe grond voor
verwart het met respect. De volgende vraag
geschiedenis: “De klassieke opvoeding
autoriteit. “Alles beheersbaar willen maken,
is: op welke grond wordt hem dat gezag
zoals ik nog heb meegemaakt, was
heeft tot gevolg dat niets nog werkt. Iedere
verleend? Dat is het belangrijkste verschil
patriarchaal, van bovenuit. Mijn zusjes en
leerkracht kan je dat vertellen: hoe meer
met vroeger. De vroegere grond was het
ik werden opgevoed door onze ouders,
controlemechanismen en regeltjes een
patriarchaat, heel vaak religieus gegrond:
in essentie door de vaderfiguur. Vergelijk
school uitvaardigt, hoe minder autoriteit er
het geloof in de goddelijke vader en de
ik dat met mijn kleindochter Luce, die nu
in de klas hangt, met als gevolg dat leraren
vertegenwoordigers daarvan. Mijn voorstel
achttien maanden is: zij is één dag per
amper aan les toekomen.”
vandaag is dat die grond gevonden wordt
week bij ons, één dag bij de andere opa
in de groep en dat autoriteit door de groep
en oma, drie dagen per week in de crèche
gedragen wordt.”
en twee dagen per week bij de ouders.
Verhaeghe gaat daarvoor te rade bij de
Dat betekent dat zij opgevoed wordt door
“Om te beginnen is het vooral van belang
Israëlische hoogleraar Haim Omer, die het
een groep, die onderling afspraken maakt
heel goed na te denken over de functio
collectief rond het kind ziet als moderne
over de gemeenschappelijke aanpak.
neringswijze van autoriteit. Als je ervan
vormgeving van het vroegere it takes a
Mensen doen dit grotendeels informeel al.
uitgaat dat een leraar autoriteit moet
village to raise a child. Dat is een bewust
Dat mag best wat meer geformaliseerd
hebben, dan moet je weten dat autoriteit
samengestelde verzameling van mensen:
worden. Zo kunnen we het collectief
niet iets is wat iemand op individuele titel
ouders, familieleden, buren, kinderverzorg
uitbouwen tot een bewuste autoriteit.”
wel of niet kan hebben, zoals intelligentie
sters, leraren. “Het enorme voordeel van
of lichaamsgewicht. Het is iets wat aan
de methode – naast het feit dat ze werkt –
iemand verleend wordt, vandaar de mooie
is dat ze aansluit bij de huidige realiteit;
Hoe ziet uw horizontale autoriteit er in het onderwijs uit?
•
Paul Verhaeghe,
Autoriteit, uitgeverij De Bezige Bij
11
column rubriek
“LATEN WE
DEKKER
VERRASSEN” Er zijn teveel katholieke en christelijke scholen in ons land. Dat vinden althans onze staatssecretaris van onderwijs Sander Dekker en in zijn kielzog meerdere politieke partijen. Er moet wel sprake zijn van een ernstig maatschappelijk probleem en een verschrikkelijke misstand, want hij stelt heel drastische maatregelen voor om hier een eind aan te maken. Zo moet het richtingbegrip volledig afgeschaft worden, gaan stichtings- en opheffingsnormen en de bekostigingssystematiek op de schop, komen er voorkeursrechten voor nieuwe scholen voor hun huisvestingsplek et cetera. Het is volgens Dekker niet nodig om na te gaan of de ouders, in wier naam hij zegt te opereren, wel zo ontevreden zijn over het huidige scholenaanbod. Het simpele feit dat ze zelf niet (meer) naar de kerk gaan, moet in zijn ogen wel betekenen dat ze ontevreden zijn over zoveel katholieke en christelijke scholen, waar overigens een ruime meerderheid hardnekkig voor blijft kiezen. Het onderwijs moet in de visie van deze liberaal een dynamische marktsector worden met voortdurend nieuw openende en sluitende ‘winkels’ van ondernemende types van allerlei pluimage. En als je, zoals Verus, deze visie niet deelt, dan ben je natuurlijk op een reactionaire manier oude zuilen aan het verdedigen. Dat in deze onzekere tijden van grote transities in onze samenleving juist christelijk geïnspireerd waardengedreven onderwijs meer dan ooit gevraagd is, past niet in het wereldbeeld van deze staatssecretaris. Laten we met elkaar ons best doen om hem op dit punt te verrassen.
•
Wim Kuiper voorzitter Verus
Reageren? Mail naar
[email protected]
12
dienstverlening in de praktijk
Tekst: Noël Houben
DIENSTVERLENING IN DE PRAKTIJK
“Verus heeft de aanbesteding echt samen met ons gedaan” Het Groningse Penta Primair was op zoek naar één leverancier van meubilair voor alle 22 aangesloten basisscholen. Verus begeleidde de Europese aanbesteding naar volle tevredenheid.
Meer weten over de inkoop- en aanbestedingsdienstverlening van Verus? Neem contact op met Pascal van Onna via 0348 74 44 36 of
[email protected].
Henk Dimmendaal stafmedewerker beheer & personeel van Penta Primair
Pascal van Onna adviseur ledenvoordeel van Verus
“In het verleden betrokken onze scholen
vaak met enige angst tegemoet.
“Scholen zien een Europese aanbesteding
hun schoolmeubilair bij verschillende
Begrijpelijk als je kijkt naar de bijbehorende
leveranciers. Wij wilden toe naar een
procedures en eisen. Tegelijkertijd biedt
raamovereenkomst met één leverancier
zo’n aanbesteding mogelijkheden om
voor alle scholen. Hierdoor kunnen we
een betere prijs-kwaliteitverhouding te
betere prijsafspraken en voorwaarden
realiseren. Belangrijk nu de financiën van
bedingen. Het betekende wel dat een
veel scholen onder druk staan. Ook biedt
Europese aanbesteding noodzakelijk
dit traject de gelegenheid om goed na
was. Dat is specialistenwerk. De aan
te denken en te beschrijven wat je wilt
besteding moest ook nog in relatief korte
bereiken met een contract. De kans is zo
tijd worden afgerond, want in de zomer
groter dat er een overeenkomst uitrolt
vakantie hadden we voor enkele locaties
die echt aansluit op de behoeften van de
nieuw meubilair nodig. Verder wilden we
organisatie. We hebben het aanbestedings
dat de scholen binnen de raamovereen
traject in nauwe samenspraak met Penta
komst ruimte hadden om eigen keuzes
Primair doorlopen. Bij het opstellen van
te maken: bijvoorbeeld bij de inrichting
de aanbestedingsdocumenten was er
van de klassen. Verus heeft de expertise
voortdurend overleg. De offertes en de
in huis om zo’n aanbesteding tot een
proefopstellingen die leveranciers hadden
goed eind te brengen. Daarnaast was er
ingericht zijn beoordeeld door een beoor
een klik met adviseur Pascal van Onna.
delingscommissie. Daarin zaten ook
Hij heeft de aanbesteding niet voor, maar
directeuren van de bij Penta Primair
samen met ons gedaan. Daardoor ligt er
aangesloten scholen. De keuze voor de
nu een goede overeenkomst waarvoor
winnende leverancier wordt dus breed
draagvlak bestaat bij de scholen.”
gedragen.”
•
13
FOCUS: INTERVISIE MET TOEZICHTHOUDERS
Van elkaar leren en elkaar inspireren
Tekst: Yvonne Hage | Fotografie: Thinkstock
Raden van toezicht in de regio Veenendaal vroegen Verus onderlinge visitaties te organiseren. Zo leren zij van en met elkaar.
14
focus
Palet aan instrumenten
Toezicht houden in het onderwijs is een inspirerende, maatschappelijke en
Van den Toren: “We kijken positief terug
verantwoordelijke taak. Het is ook een
op deze avond. We ontdekten dat we als
ontdekkingsreis naar de balans tussen
toezichthouders vaak dezelfde afwegingen
samenwerken in vertrouwen en interveniëren
maken. Bovendien is ons palet aan instru
wanneer dat nodig is. In die zin is toezicht
menten voor toezichthouden verbreed en
houden te vergelijken met een zeiltocht: het
aangevuld door de ervaringen en ideeën van
begint met het uitzetten van de koers voor
collega’s. We zijn blij dat zoveel toezicht
de komende vier jaar. Vervolgens is het zaak
houders in de regio op onze uitnodiging
om tijdens de reis goed op te letten om koers te houden. Soms is het voldoende
Doelgericht
zijn ingegaan en dat zij op deze avond het benodigde vertrouwen hebben ervaren om
Als gastheer opende het CLV zijn deuren
hun casuïstiek en persoonlijke ervaringen
gevallen moet er overstag gegaan worden
voor vijftien toezichthouders van zes
te bespreken.”
en moet het roer om. De uitdaging voor
verschillende schoolorganisaties. Met name
Deze mening werd gedeeld door de andere
toezichthouders is dus om te zorgen dat
het elkaar – niet vrijblijvend – ontmoeten en
aanwezigen. De bijeenkomst zal dan ook
je koers houdt, niet met alle winden mee
gericht leren kennen stond hier centraal.
een vervolg krijgen. Al met al kunnen de
waait, maar veranderende omstandigheden
In een gemoedelijke en collegiale sfeer werd
toezichthouders door elkaar te inspireren
wel op tijd signaleert en daarop inspeelt.
de avond geopend met een gesprek over
en van elkaar te leren, verder met bezield
wat de aanwezigen ooit persoonlijk had
toezichthouden in het belang van de leerling,
Het uitwisselen van ervaringen en kennis
geïnspireerd om de rol van toezichthouder
met de wind in de zeilen.
met andere toezichthouders die in hetzelfde
te vervullen. Het belang van de leerlingen,
schuitje zitten, kan het eigen functioneren
verantwoordelijkheid willen nemen en het
De regionale intervisiebijeenkomst werd
versterken. Door de dialoog met anderen
willen bijdragen aan onze maatschappij zijn
geïnitieerd en georganiseerd door Jan Peter
aan te gaan, kunnen nieuwe inzichten
inspiratiebronnen die de deelnemers met
van den Toren, lid van de raad van toezicht
opgedaan worden. Bijvoorbeeld door
elkaar gemeen hebben. Voorafgaand aan
van het Christelijk Lyceum Veenendaal,
samen verder te kijken dan naar onderwijs
de intervisie gaven adviseurs van Verus
Carla Rhebergen en Yvonne Hage, beiden
opbrengsten alleen en ook het toezicht
een aantal handvatten om de intervisie
adviseur governance, cultuur en organisatie
houden op identiteit te bespreken met
zo doelgericht mogelijk te laten verlopen.
bij Verus.
collega’s. Een intervisieavond is bovendien
Ook werden de voorwaarden voor een
een goede mogelijkheid om te werken aan
vruchtbare intervisie benoemd: openheid,
de eigen kennis en professionaliteit. Met als
vertrouwen en discretie.
om de zeilen lichtjes bij te stellen, in andere
doel om als raad van toezicht een bijdrage te leveren aan datgene waar je het uiteindelijk voor doet: het bieden van goed onderwijs aan de leerlingen.
Dezelfde vraag
•
‘Best practices’
Vervolgens bespraken de deelnemers in drie groepen de ingebrachte casussen. Bij verschillende toezichthouders speelt de vraag: hoe toezicht te houden als in de
De raad van toezicht van het Christelijk
schoolorganisatie de belangrijkste zaken op
Lyceum Veenendaal (CLV) nam deze uitdaging
rolletjes lopen? Daarnaast werden diverse
aan en vroeg Verus om een intervisieavond
manieren gedeeld om informatie en signalen
als startbijeenkomst te organiseren.
uit de organisatie te halen. Een proactieve
“Als raad van toezicht kozen wij ervoor deze
houding van de toezichthouders kan hier
intervisie te laten organiseren om onszelf op
bijvoorbeeld aan bijdragen, waarbij open
een compacte manier verder te ontwikkelen
heid en duidelijkheid naar het bestuur rand
en nieuwe inzichten op te doen”, aldus
voorwaarden zijn. Ook andere vraagstukken
Jan Peter van den Toren, lid van de raad
en dilemma’s kwamen aan bod, zoals het
van toezicht. “Bij ons speelde bijvoorbeeld
specifiek toezicht houden op identiteit.
de vraag hoe verder te gaan met de ‘soft
Na afloop van het intervisiegedeelte deelde
controls’ als alle ‘hard controls’ op orde zijn.
iedere groep ‘best practices’ en zaken die
Dit thema bleek ook bij andere school
de deelnemende toezichthouders willen
organisaties te spelen.”
behouden, ontwikkelen en loslaten.
Geïnspireerd? Neem contact op met Carla Rhebergen, adviseur governance, cultuur en organisatie, voor meer over de mogelijkheden voor intervisiebijeenkomsten. Telefoon: 06 53 14 48 47 of
[email protected].
15
Tekst: Anton de Wit | Fotografie: Nationale Beeldbank
SCHOLEN EN HET JAAR VAN BARMHARTIGHEID
NAAR DE LEERLIN KIJKEN ALS JEZUS NAAR DE TOLLENA Het is een oud Bijbels begrip, maar onverminderd actueel: barmhartigheid. In het kader van het door paus Franciscus uitgeroepen ‘Jaar van Barmhartigheid’ nodigt onderwijs bisschop Jan Hendriks scholen uit om met het thema aan de slag te gaan.
“De barmhartigheid schuilt ook in de wapen
De katholieke kerk zet de deuren wagenwijd
dit jaar een nieuwe geestelijke deur open
open. Letterlijk: op 8 december zal het
gaat, gesymboliseerd door die werkelijke,
spreuk die paus Franciscus koos: miserando
openen van de heilige deur van de
fysieke deur. De geestelijke deur naar de
atque eligendo, compassie laten zien en
Sint-Pieter in Rome het startsein zijn voor
barmhartigheid van God.”
uitverkiezen. De spreuk verwijst naar de
het zogeheten ‘Jubeljaar van Barmhartig heid’. Daarna volgen andere basilieken, kathedralen en bijzondere kerken in de hele wereld – ook in Nederland – dat gebaar.
Geestelijke deur
Barmhartige blik
barmhartige blik waarmee Jezus keek naar de tollenaar Matteüs. Niet vanuit een
Hoe traditioneel ook, dit Jaar van Barm
hautaine, paternalistische houding, juist niet.
hartigheid draagt toch ook onmiskenbaar
Het is een blik waarmee Hij aangeeft dat Hij
het stempel van paus Franciscus. Hij laste
Matteüs ziet staan. Dat Hij hem erkent in zijn
dit jaar in buiten het gewone schema: eigen
waardigheid. Naar onze naaste kijken zoals
Het is een gebruik met oude wortels, legt
lijk zou er op z’n vroegst pas in 2025 weer
God naar ons kijkt: dat is barmhartigheid.”
mgr. Jan Hendriks uit, hulpbisschop in het
een jubeljaar zijn. Ook het feit dat kerk
bisdom Haarlem-Amsterdam en contact
deuren wereldwijd opengaan, en niet alleen
persoon namens de bisschoppen voor het
in Rome, draagt duidelijk de verfrissende
onderwijs. “Zo’n jubeljaar heeft een Bijbelse
Franciscus-signatuur. Mgr. Hendriks: “Het
de katholieke kerk tal van activiteiten:
achtergrond. In het Oude Testament lezen
thema barmhartigheid past zeer goed bij
bedevaarten, vieringen, liefdadigheidsacties,
we al dat er om de zoveel jaar een jubeljaar
onze paus. Voortdurend benadrukt hij dat
culturele manifestaties. En niet alleen voor
is waarin schulden vergeven worden, kwijt
God geen boeman is, maar dat Hij ons
katholieken: Hendriks beklemtoont dat dit
geraakt land weer wordt teruggegeven,
uitdaagt zijn liefde te ervaren. Hij roept
een thema is dat ook andere christenen en
enzovoort. De kerk heeft dat voorbeeld
ons op naast de armen gaan staan,
niet- of andersgelovigen aan zal spreken.
gevolgd. Ook het openen van de heilige deur
zoals God naast ons is komen staan in
“Het is op dit moment zeer actueel omdat er
is een oud gebruik. Het geeft aan dat er in
Jezus Christus.”
zo’n enorm beroep wordt gedaan op onze
16
Zeer actueel
In het kader van dit jubeljaar organiseert
mijn verhaal
NG S NAAR
barmhartigheid in verband met de vele vluchtelingen.” Ook scholen wil onderwijsbisschop Jan Hendriks graag uitnodigen om met het thema aan de slag te gaan. Het lesmateriaal dat in het kader van de Week van het katholiek onderwijs in november is vervaar digd, kan daarbij concrete aanknopings punten bieden. “Het thema daarvan was ‘Kiezen voor elkaar’, dus dat sluit zeer nauw aan bij barmhartigheid. Ook voor leerkrachten is dit onderwerp van wezenlijk belang. Zeker wanneer je met moeilijke leerlingen te maken hebt. De leraar kan doen zoals Jezus bij de tollenaar deed, toen Hij hem liefdevol aankeek en zei: ‘Ik moet bij jou te gast zijn.’ Dat is het eigenlijk. Proberen de ander te begrijpen, een persoonlijke relatie aan te gaan. Dat is de ingang waardoor alles anders kan worden.”
•
“Het thema is zeer actueel omdat er zo’n enorm beroep wordt gedaan op onze barmhartigheid in verband met de vele vluchtelingen.” 17
Tekst: Guido de Bruin | Fotografie: Hollandse Hoogte
Bang Jij bent bang. Ik ben bang. Jij bent bang om dood te gaan in de oorlog in jouw land. Ik ben bang dat je die oorlog meeneemt naar het mijne. Jij bent bang dat de grenzen voor je neus zullen worden gesloten. Ik ben bang dat er veel mensen met verkeerde bedoelingen hiernaartoe komen. Jij bent bang dat je niet welkom bent in Europa. Ik ben bang dat jij mijn cultuur niet zult begrijpen. Jij bent bang dat je nooit meer terug naar je huis kunt. Ik ben bang dat je nooit meer terug naar huis wilt. Jij bent bang dat wij je niet willen helpen. Ik ben bang dat jij de hulp niet zult waarderen. Jij wilt vast niet dat ik bang ben. Ik wil ook niet dat jij bang bent. Laten we er dan samen voor zorgen dat onze angsten ongegrond zijn. Sandra Gorwill
18
kerstoverweging
en zie, een engel van de Heer verschijnt in een droom aan Jozef en zegt: word wakker, neem het jongetje en zijn moeder bij je en vlucht naar Egypte; en wees daar tot ik het je zeg; want Herodes gaat het jongetje zoeken om het om te brengen! Hij wordt wakker, neemt – nog is het nacht – het jongetje en zijn moeder bij zich, en wijkt uit naar Egypte. Hij is daar gebleven tot aan het einde van Herodes, – zodat in vervulling gaat
Het is eigenlijk ironisch. Net na Jezus’ geboorte moeten Jozef en Maria met Hem vluchten, uitgerekend naar Egypte. In het Eerste Testament heet dat land Mitsraïm – Angstland. Land van onderdrukking en slavernij – dat stond Matteüs’ joods-christelijke gehoor ongetwijfeld in het collectieve geheugen gegrift. En juist in dat land vindt de Heilige Familie onderdak.
wat vanwege de Heer is gezegd door de profeet, als hij zegt: uit Egypte heb ik mijn zoon geroepen! Matteüs 2, 13-15 (Naardense Bijbel)
Hoe ze daar is opgevangen, met of zonder
“Gezocht: nieuwe Mozes om voor de
het zeggen in je leven – angst, geldingsdrang,
verblijfsstatus, weten we niet. Ze is in ieder
vluchtelingen de Middellandse Zee te
zelfhandhaving?
geval niet meteen uitgezet. Ze mocht blijven
splijten” (Loesje). Matteüs wist wel wie die
Of wil je vredestichter zijn, zachtmoedig,
totdat het in het land van herkomst relatief
nieuwe Mozes was. Zoals Mozes in Egypte
niet gehecht aan rijkdom, steeds op zoek
veilig was. Wat als Egypte de buitengrenzen
ternauwernood ontsnapte aan de moord op
naar gerechtigheid, niet bang voor afwijzing
hermetisch had afgesloten?
pasgeboren Israëlische jongetjes, zo bleef
en verdriet, want je bent immers geborgen
Jezus gespaard voor de kindermoord in
bij God?”
Jezus is een vluchtelingenkind. En het is
Bethlehem. Zoals Mozes met zijn volk veertig
diezelfde Jezus die ons uitnodigt om in het
jaar door de woestijn heeft getrokken op
Moge het kerstlicht opgaan over ons
gelaat van de vluchtelingenkinderen die in
weg naar een nieuw leven, zo heeft Jezus
Angstland.
onze schoolbanken schuiven, Zijn gelaat te
veertig dagen in de woestijn doorgebracht.
zien – “Ik was een vreemdeling en u hebt Mij gastvrij onthaald”, zegt Hij tegen het
En zoals Mozes de berg op ging en terug
einde van datzelfde evangelie.
kwam met de tien woorden – Gods eigen belofte van bevrijding – zo is Jezus de berg
Veel gevraagd? Zeker. Daarom is Jezus
opgegaan en doet Hij ons met nieuwe ogen
allereerst gekomen om ons te bevrijden:
kijken naar de Thora:
“Uit Egypte heb ik mijn zoon geroepen!”
“Waar maak je je druk om in je leven? Om
Om ons uit te leiden uit ons Angstland,
geld, bezit en aanzien? Ben je steeds maar
om ons te verlossen van onze angst voor
bezig jezelf te bewijzen, van je af te bijten,
het vreemde, voor het verlies van wat we
je medemens de loef af te steken, desnoods
denken te hebben en zijn.
met geweld? Hebben die dingen het voor
Verus wenst u een zalig kerstfeest en een nieuw jaar van vertrouwen, hoop en solidariteit. •
19
Tekst: Marijke Nijboer | CS Gilde de Hoven
LEDENPEILING VERUS:
Maatschappelijke stage staat nog recht overeind
Leerling Vakcollege Techniek geeft gastles op de
Eugène Bernard
basisschool.
Veel vo-scholen gaan door met de maatschappelijke stage (MaS), ook al is zowel de verplichting hiertoe als de bekostiging afgeschaft.
Dat blijkt uit een ledenpeiling van Verus in
snijden in de stage-uren. Soms hoeven ook
zie je ze ineens op een heel warme,
september 2015. Van de respondenten
minder leerlingen dan voorheen een MaS
fijne manier met kinderen omgaan.
biedt 80% de MaS nog aan, 50% in
te lopen. De scholen die zijn gestopt met
De erkenning die je krijgt als je je
onverkorte vorm. Slechts 11% heeft de
de MaS, deden dat vooral omdat de
medemens helpt, is een hele mooie
MaS afgeschaft.
bekostiging ophield (63%).
ervaring. Dat kan je kinderen honderd keer vertellen, maar je moet het
Scholen gaan door met de MaS omdat zij deze belangrijk vinden voor de vorming van leerlingen (79% van de respondenten); voor de invulling van de burgerschapsopdracht van de school (78%); en omdat de MaS aansluit bij de levensbeschouwelijke identiteit van de school (66%). Voor de peiling nodigde Verus 468 directeuren en locatieleiders van ‘Verus-scholen’ uit. Hiervan reageerden er 147 (31%).
Henri van Breugel, locatiedirecteur Vakcollege Techniek van CS Gilde de Hoven in Gorinchem: ‘Medemensen helpen, niet alleen maar gericht zijn op het ik’
meemaken. Dat geldt zeker voor onze vmbo-leerlingen; echte doeners. De meeste leerlingen beleven ontzet tend veel plezier aan de MaS. Wij gaan de stagelopers wel minder intensief begeleiden. Voorheen gingen de begeleiders geregeld bij hen op bezoek, en legden dan meteen even
‘‘Onze hele scholengroep gaat door
contact met de betreffende organisatie.
Verschillende scholen hebben de MaS
met de maatschappelijke stage (MaS).
Alle rijksgeld voor de MaS ging naar
gekoppeld aan loopbaanoriëntatie en -bege
Die past uitstekend bij onze christelijke
docenturen. Die bezoeken hebben we
leiding. Van de scholen werkt 60% samen
identiteit. Leerlingen leren ervan om
geschrapt. Daar zijn we een paar jaar
met een vrijwilligerscentrale of vergelijkbare
niet alleen maar gericht te zijn op het
geleden al wat op gaan bezuinigen.
organisatie. Een goede tweede samen
‘ik’. De MaS laat jongeren oefenen in
Als locatie Gilde hebben we het geld
werkingspartner is de gemeente (41%).
burgerschap. We zetten hen bijvoor
dat zo overbleef in een spaarpotje
14% werkt samen met kerken. Verschillende
beeld in voor gastlessen techniek
gestopt. Daar kunnen we de
scholen hebben inmiddels een netwerk aan
op de basisschool. Het leuke is dat
komende vijf jaar mee verder. Laten
stage-aanbieders opgebouwd.
wijzelf hen dan ook van een andere
we hopen dat tegen die tijd de MaS
Scholen die een ‘afgeslankte’ MaS aan
kant gaan zien. Soms zijn ze op
weer wordt gekostigd!’’
bieden (33%), doen dat vooral door te
school onwillig. Op de basisschool
20
•
opinie Tekst: Wout Neutel, adviseur belangenbehartiging Verus
Beslist.nl voor scholen? ‘Als je een nieuwe telefoon wilt kopen, dan ga je toch naar een vergelijkingssite waar alle telefoons keurig op een rijtje staan zodat je de beste kunt uitzoeken. Waarom heb je zoiets dan niet voor het onderwijs?’
Die boodschap klonk mij tegemoet via de autoradio
nodig. Daarmee suggereert de staatssecretaris ten
toen ik aan het einde van de middag naar huis reed.
eerste dat er bij het zoeken naar die nieuwe telefoon
Ja, waarom eigenlijk niet? Al jarenlang ben ik lid van
wel duidelijke en eenduidige informatie beschikbaar is
de Consumentenbond en de app van die club staat op
en ten tweede dat het zoeken van een school vergelijk
mijn smartphone en die heb ik 24/7 beschikbaar.
baar is met het zoeken van een telefoon. Wat dat
Ik maak daar regelmatig dankbaar gebruik van. Waarom
eerste betreft, wie een beetje zoekt ervaart al snel dat
is er dan niet de ultieme en de rest overbodig makende
er heel wat zogenaamd objectieve vergelijkingssites
vergelijkingssite voor het onderwijs? Het gaat tenslotte
zijn die soms tot totaal verschillende oordelen komen.
wel om je kinderen, om een bekende brillenreclame te
Het is maar net wat je onderzoekt en wat voor jou de
parafraseren.
belangrijkste criteria zijn. En wat dat tweede betreft,
Die vraag zette mij aan het denken. Wat wordt ons hier
het zoeken van een school is wat mij betreft niet te
voorgespiegeld en zou ik dat eigenlijk wel willen? Want
vergelijken met het zoeken van een nieuwe telefoon.
hoewel ik dankbaar gebruik maak van de informatie
Het is goed dat er diverse partijen zijn die allemaal een
van de Consumentenbond, wil ik toch eigenlijk ook wel
beeld geven van de scholen in Nederland, gebaseerd
weten wat andere organisaties ervan vinden. En dan
op verschillende uitgangspunten en criteria. Als je die
blijkt dat meningen soms behoorlijk uiteenlopen.
beelden vergelijkt en samenvoegt ontstaat er iets van
’s Avonds begreep ik dat de radio had geput uit een
een oordeel. Maar als je zelfs een nieuwe telefoon
brief die staatssecretaris Dekker die dag naar de
even in handen wilt hebben om te weten hoe het voelt,
Tweede Kamer stuurde met de welluidende titel ‘Trans
hoe veel te meer wil je dat bij scholen. Daar mag je
parantie in het onderwijs’. Daarin wordt het zoeken van
dus best wat moeite voor doen!
een school vergeleken met het zoeken van een nieuwe
•
telefoon, een leuke vakantiebestemming of het over stappen naar een nieuwe energiemaatschappij. Voor zulke zaken is er naar zijn zeggen duidelijke en een duidige informatie beschikbaar. En voor scholen zou dat ook moeten gebeuren. Een leuk voorbeeld van framing. Want zeg nou zelf, wie is er tegen transparantie? En om dat te bereiken heb je natuurlijk duidelijke en eenduidige informatie
21
Fotografie: Arno Hoogwerf
WHAT’S IN A NAME?
22
what's is a name
Achter de naam van een school gaat een verhaal schuil. In deze rubriek zoeken leerlingen uit wat dat verhaal is. Deze keer: groep 6 van basisschool De Nieuwe Haven in Rotterdam.
“De haven staat voor veiligheid voor boten en dus ook voor kinderen”
Onze juf Suzan had het erover hoe de naam De Nieuwe Haven is bedacht. En wij willen dat onderzoeken. Meester Tim en zijn vrienden hebben de naam bedacht. De Nieuwe Haven is sinds 27 augustus 2015 open. Wij zijn een gecombineerde school van de Groen van Prinstererschool en de Heemskerkschool. De scholen zijn samen gekomen omdat de Heemskerkschool te weinig leerlingen had en omdat er veel lokalen leegstonden. De Groen van Prinstererschool had juist lokalen te weinig omdat die zo was gegroeid. Dus gingen de twee scholen bij elkaar. We hebben een soort optocht gehouden: de Heemskerk en de Groen van Prinsterer zijn naar het nieuwe gebouw van de De Nieuwe Haven gelopen met trommels en geluid. En we liepen allemaal rond door de school. We vinden de school heel mooi en groot. De haven staat voor veiligheid voor boten en dus ook voor kinderen. En Nederland heeft de grootste haven van Europa. In Rotterdam zijn veel havens, ook dichtbij onze school.
Sévrine Jongen en Fleur Herben.
Tenslotte heet de straat van onze school de Nassauhaven. Wij vinden de naam cool!!!
•
23
Verus verdiept
Geruchten of waarheid?
In actuele discussies worden veel praatjes verkondigd. “Duizend geruchten door elkaar, valse en ware, die een stroom aan praatjes rond doen waaien”, schreef Ovidius al. Verus Magazine zoekt uit waar het echt om gaat. Het praatje deze keer: identiteit. 24
Verus verdiept Tekst: Nico Dullemans en Taco Visser (kader), adviseurs identiteit Verus
Verus verdiept: Identiteit
Maak je niet zo druk over de identiteit van de school Plots wil een school zich onderscheiden. Maar wat verbeeldt een school zich? En hoe gaat het intussen met de schoolbevolking en het onderwijslandschap? Er is veel beweging. Misschien drukken de verhalen en beelden van de personen in de school de schoolidentiteit wel het treffendst uit. Van verkaveling naar concurrentie
Fascinerend! De gedaantewisseling van het
uitingen van de media en we weten dat dit
Nederlandse onderwijs, dat lange tijd naar
niet het geval is. We zijn er dol op, zo lijkt
levensovertuiging verkaveld was. En er
het, althans: op onze eigen identiteit, maar
daar is een intrigerend schouwspel gaande,
was openbaar onderwijs voor degenen die
niet op die van de ander. Of is het precies
met staatssecretaris Sander Dekker (VVD) in
anders overtuigd waren. Op papier bestaan
omgekeerd?
een opvallende rol. De oude, gebalkaniseerde
deze kavels nog, maar wij hebben de
Hoe dan ook, seksuele geaardheid, ras en
stelsels, die van de omroepen en het onder
uitbaggering van slootjes nagelaten. Hier en
etniciteit, geloof (of ongeloof), nationaliteit,
wijs, zitten toevallig allebei in zijn portefeuille.
daar zien we nog wel enig water staan,
maar ook handicaps worden gretig en mee
Hij wil ze aanpakken. Hoe doet hij dat?
maar daar spring je met gemak overheen.
slepend gebracht om zo het eigen bestaan
Door nieuwe aanbieders van radio en televisie
Je bent zo bij de ander!
te markeren. Toen koningin Maxima, een
programma’s en onderwijs toe te laten.
Argentijnse, zich liet ontvallen dat zij de
“De luiken moeten open”, zegt hij.
We zijn er dol op
Wat speelt er onderwijl in Den Haag? Ook
Nederlandse identiteit niet had gevonden,
Zo hoopt hij op meer onderscheid, dat hij
Zien we een eigen kaveltje dan niet meer
leverde dat haar dan ook stevige kritiek op.
met kwaliteit en relevantie verbindt.
zitten? Zou dat het zijn: de moderne mens
Identiteit is beladen, zoveel is wel duidelijk.
De spanning die door de toetreders ontstaat,
die niet om een identiteit verlegen zit, of het
leidt volgens hem tot meer arbeidsethos
moet zijn paspoort zijn? Eén blik op de
en creativiteit.
> 25
Iedereen moet wel goed zijn best doen en
manier van werken een geweldige verbe
Jan Hoogland, een theoloog en publicist
met iets nieuws komen. Concurrentie zal
tering noemt. Op drie niveaus geeft zij les,
uit gereformeerde kring, schreef daar kort
de levensader zijn en niet meer verkaveling.
terwijl er daarnaast altijd nog wel enkele
geleden over. Dit gaat dus over de christelijke
Niet meer top-down, maar bottom-up, meer
kinderen zijn met een speciale aanpak.
visie. Hoogland wijst erop dat deze visie
on demand – van onszelf. De kwaliteit van
Jaarlijks heeft deze lerares zo’n 35 kinderen
over elke mens gaat. Enerzijds gaat het
de afzonderlijke programma’s en de scholen
in de groep.
christelijk geloof over maken van gemeen
moet in het brandpunt staan, niet publieke
Neen, deze verandering gaat over het leven
schappen, anderzijds gaat het – in positieve
stelsels die, zo gaat het verhaal, daarvoor
zelf. Op zo’n school wordt echt gezaaid, en
zin – ook over de mensen die daar niet toe
juist hindernissen opwerpen.
er is een goede kans dat de velden telkens
behoren. En daarmee gaat dit geloof eigenlijk
wit zijn om te oogsten.
over de gemeenschap van alle mensen.
Herschepping
Drie fascinaties voor verschijnselen die zich aan de oppervlakte voordoen en driftig door
Geroepen
Scholen die van een christelijke levensvisie uitgaan passen dus heel goed in het
Maar kwetsbaar is het. De denker
moderne tijdsgewricht.
‘welingelichte kringen’ besproken worden.
Emmanuel Levinas schrijft ergens: “In de
Deze scholen beschikken immers over een
Maar wat gebeurt er daaronder, daar waar
armzaligheid van het dagelijks gebeuren lijkt
bron van levenskunst, een kompas om de
die kringen geen notie van kunnen hebben,
een menselijke gemeenschap niet op haar
Ander te kunnen vinden.
omdat men zelf geen leraar of programma
mythe.” Maar er zijn telkens mensen, zoals
maker is? Ik sprak hierover met een lerares
Levinas zelf, die aandacht hebben voor de
die ruim dertig jaar ervaring in het basis
bedoelingen van het leven. Gert Biesta staat
onderwijs heeft. Zij maakte mij duidelijk dat
in zijn laatste boek The Beautiful Risk of
het Nederlandse onderwijslandschap niet
Education (2014) uitvoerig bij hem stil. Wat
dor of eentonig is, zoals de staatssecretaris
Levinas betreft is het unieke van de mens
lijkt te suggereren. Zij vertelde over de echte
niet zijn essentie of zijn natuur. Identiteit is
herschepping. “Uit mijn eigen schooltijd
niet de kwestie. Waar het om gaat zijn de
herinner ik me maar één lieve juf. Ik voelde
situaties waarin ik en niemand anders
mij door haar gekend! Bij mij voelen alle
wordt geroepen door de Ander
kinderen dat zo en mijn collega’s staan er
(het menselijk gelaat).
precies zo in als ik. We praten heel veel over
“Ik roep jou”, hoor ik iemand zeggen.
ons werk en over de kinderen. Er is onge
Alleen op mijn schouders drukt dan de
looflijk veel veranderd. Vroeger was er een
verantwoordelijkheid om deze roep te beant
klas, maar geen kinderen.”
woorden. Alleen dat maakt mij uniek. Het
Het feit dat deze lerares op een christelijke
mooie is nu dat deze wijsheid doorklinkt in
school werkt, heeft geen beslissende bete
het verhaal van deze lerares en dat haar
kenis. Dat is tenminste mijn indruk. Het is
ervaringen een voedingsbodem lijken te
meer zo dat onze cultuur een omslag kent.
hebben in het Nederlandse onderwijs.
Wat meesmuilend individualisering wordt genoemd, heeft ten minste één goede kant. Dat kinderen, zoals zij zegt, echt gekend
Bron van levenskunst
Betekent dit nu dat scholen die uitgaan van
worden, en ik begrijp daaruit, als persoon
een geloof of een levensovertuiging verouderd
onvoorwaardelijk worden gewaardeerd, is
zijn of zelfs een sta in de weg? Waarom
fijn en geruststellend. Dat belang reikt veel
zouden wij ons inspannen om een ‘wij’ te
verder dan de didactische differentiatie die
maken, terwijl het uiteindelijk te doen is om
in het verlengde hiervan ligt, hoewel zij die
verantwoordelijk te zijn voor de ander?
26
Verus verdiept
Identiteit is geen vast gegeven, maar verandert mee met de levensloop en met de tijdgeest.
VERHALEN EN BEELDEN DRUKKEN IDENTITEIT UIT Dullemans’ stelling is dat identiteit
Diversiteit troef
bestemming willen zijn. Zelfs de bestemming
De idee dat een schoolidentiteit in enkel
is gespreksonderwerp. Waar zijn wij naartoe
nalistisch, niet-essentialistisch en
voudige teksten, slogans, waarden of
op weg? Wat is onze droom met ons onder
universalistisch van aard is. Als je jouw
grondslagen te uiten is, gaat dus niet op.
wijs en met de leerlingen? Dit gesprek over
identiteit als mens of school onder één
Te meer omdat scholen bevolkt worden
het waartoe van de school maakt dat de reis
noemer wilt vangen, ontglipt hij jou. En
door in cultureel, persoonlijk en levens
van een school dus ook altijd een pelgrimsreis
als je andere mensen of scholen op één
beschouwelijk opzicht zeer diverse mensen.
is. Alle onderwijs is ook levensbeschouwing.
aspect van hun identiteit vastpint, zullen
Scholen zijn natuurlijk een afspiegeling van
Dit onderlinge gesprek over de school
zij zich daarnaar gedragen. Zo gaan
onze samenleving, die gekenmerkt wordt
identiteit verdient het om uitgedrukt te
bijvoorbeeld mensen die thuis
door individualiteit en zichtbare diversiteit
worden. Niet als een definitieve tekst waar
opgroeien in een islamitische cultuur hun
aan leefstijlen.
de verandering des tijds geen vat op mag
religieuze identiteit sterker uitdragen in
Waar leerlingen zeker van diverse huize
hebben, wel als een verhaal of metafoor
woord en symbool wanneer zij door de
komen, kunnen medewerkers natuurlijk
waarmee de mensen in en rond de school
samenleving alleen als moslim benaderd
geselecteerd worden op een levens
oriëntatie, inspiratie, hoop en zin ontlenen.
worden. En zo gaan confessionele
beschouwelijk profiel. Maar in de praktijk
Identiteit gezien als een verhaal of metafoor,
scholen die op hun identiteit worden
blijkt ook onder het personeel levens
giet wie of wat een school allemaal is niet in
aangesproken, verklaren: “Wij zijn
beschouwelijke diversiteit troef te zijn.
beton, maar drukt in aansprekende verhalen
christelijk, omdat we Bijbelverhalen
De levensbeschouwelijke achtergrond van
en beelden uit wat de personen in die
vertellen en dagopeningen en het vak
de medewerkers weegt niet altijd zwaar
school allemaal van belang vinden, en dus
godsdienst/levensbeschouwing
mee bij een sollicitatie. En medewerkers zelf
wie zij (willen) zijn.
hebben.”
veranderen ook tijdens hun leven. Het zijn
Scholen die zich in een verhaal of in beelden
net mensen.
uitdrukken, stimuleren zo de motivatie van
Identiteit is complex, kent meer dimensies.
Identiteit is geen vast gegeven, maar
de medewerkers als personen. Zij drukken
Een confessionele school valt niet samen
verandert mee met de levensloop en met
immers op de reis van de school hun
met haar christelijke of katholieke identiteit.
de tijdgeest.
persoonlijke drives in verhalen en beelden
complex, dynamisch, kwetsbaar, perso-
Zij kent tenminste een onderwijskundige, pedagogische, levensbeschouwelijke, maatschappelijke en organisatorische
Pelgrimsreis
uit.
•
De diversiteit in school en de complexiteit
dimensie. Geen van die dimensies is zalig
en veranderlijkheid van identiteit maakt dat
makend, bij elkaar geven ze uitdrukking aan
de schoolidentiteit misschien wel het beste
de meergelaagdheid van de schoolidentiteit.
benaderd kan worden als een reis van mensen die met elkaar in gesprek zijn over wie zij zijn en wie zij op weg naar hun
27
NIEUW ONDERWIJS DANKZIJ INTERACTIE VAN VRAGERS EN AANBIEDERS
Steeds vaker werken (uitgeef)bedrijven en scholen samen aan onderwijs innovatie. Zo wil de eeuwenoude uitgeverij ThiemeMeulenhoff uitgroeien tot een dienstverlener die leerprocessen helpt vormgeven, samen met scholen die willen dat leerlingen zich eigenaar gaan voelen van die processen. Geen uitrol meer van nieuwe methoden.
Omwenteling
zoek zijn naar partners die iets anders
De dynamiek is enorm wegens de
“Niemand weet nog hoe het precies moet”,
bieden dan alleen lesmethoden of de
gemakkelijke en betrekkelijk goedkope
zei algemeen directeur Eric Razenberg van
gebruikelijke schoolbegeleiding.
uitwisseling tussen vraag en aanbod, een
ThiemeMeulenhoff een jaar eerder in een
De wederzijdse toenadering zal te maken
ontwikkeling die ook het onderwijs zal
interview. Vandaar misschien wel zijn uit
hebben met de omwenteling die het uitgeef
veranderen. Zelfs zo dat de onderwijs
nodiging aan scholen om samen onderwijs
vak doormaakt. De elektronische mobiele
instellingen zoals wij die kennen, zullen
te gaan ontwerpen. Maar hijzelf werd ook
apparatuur heeft daar een nog groter effect
worden weggevaagd. Althans, dat is
door scholen benaderd, die kennelijk op
op dan de opkomst van internet.
de verwachting van de Amerikaanse
28
Tekst: Nico Dullemans | Fotografie: ThiemeMeulenhoff
internetdeskundige David Gelernter. De
dat de leraar instapt in een roterende bewe
uitwisseling tussen de leerling en de leraar
ging: van de afstemming van lesstof op de
zal volgens hem sterk verbeteren dankzij
aanleg van de leerling; de terugkoppeling
internet, mobiele apparatuur, apps en
van zijn vooruitgang; de ondersteuning
videoverbindingen. Of scholen willen of
van de leraar zo nodig. Dus: afstemming
niet, technologie zal de verhoudingen in het
– terugkoppeling – ondersteuning – afstem
onderwijs danig doen veranderen. Vooral
ming en zo alsmaar door. Eigenlijk hebben
schrijft ze: “Ook een professional kan niet
de positie van de leerlingen wordt steviger.
zij het over een transitie naar een andere
verder kijken dan zijn eigen horizon. Het kind
Zij kunnen beter geholpen worden. Er zal
manier van onderwijs geven.
en de ouder staan op andere plekken op
meer van onderwijs verwacht worden.
Dit is hun wens. Dat de leerling zelf actiever
de aardbol en zien dus een andere horizon.
is, het onderwijs meer naar zich toetrekkend
Samen zien ze het meest.”
en meer zijn talenten aansprekend, door
Hoe zouden de leraren op De School het
De stap die de scholen en
leerprocessen meer samen met de leraar
ervaren dat zij aan macht hebben moeten
ThiemeMeulenhoff hebben gezet, lijkt voor
in te richten. Dat meer ICT gebruikt wordt
inboeten en in overleg met de leerling en de
de hand te liggen, maar het debacle kort
voor maatwerk en het volgen van de voort
ouder tot het leerplan van het kind besluiten?
geleden in Los Angeles, waar het school
gang van de leerlingen. De woorden die
Volgens Ploegman beleven zij het niet
district tot een grootscheepse aanbesteding
vallen zijn ‘adaptieve school’ en ‘gepersona
als machtsverlies. “Het gaat ons om de
van iPads met onderwijscontent besloot,
liseerd leren’. Maar de iPad is alleen maar
adaptieve relaties tussen hun drieën. Onze
leert ons dat veel vernieuwingen nog steeds
een middel. Leraren zullen een centrale
organisatie is zo ingericht dat zo’n relatie
worden uitgerold, topdown dus.
rol blijven spelen, verwacht onder anderen
van onderlinge aanpassing een kans krijgt
Dit schoolbestuur (het grootste van de VS)
Fons Loogman, algemeen directeur van het
en zij gedrieën hun vermogens daarvoor
contracteerde Apple en Pearson (een inter
Stanislascollege in Delft.
kunnen benutten. De leerkrachten ervaren
Uitrol
nationaal, beursgenoteerd onderwijsbedrijf) voor een bedrag ruim boven 1 miljard dollar. Alle leerlingen zijn voorzien van een iPad die
Macht
Behalve de interactie tussen een uitgeverij
geladen is met een curriculum van Pearson,
en scholen is een andere wisselwerking
zonder dat eerst eens goed nagedacht is
misschien nog wel belangrijker om tot nieuwe
over de reële problemen in het onderwijs
leerprocessen te komen. De benadering
daar. In de praktijk blijkt dat er niet voor elke
van Marjolein Ploegman, bedenker, oprichter
leerling zo’n iPad nodig is, maar de misluk
en (lokaal) bestuurder van De School (inmid
king is vooral dat de geïnstalleerde lesstof
dels onderdeel van Lucas Onderwijs), draait
niet of nauwelijks toegankelijk is. Een klassiek
om vernieuwing van de schoolorganisatie.
voorbeeld van ‘ed tech waanzin’ waaraan
ICT is volgens haar niet de sleutel, maar
het schoolbestuur ten prooi is gevallen.
leidt af. Het middelpunt in haar school is het
Samen
‘persoonlijke leerplan’ dat in een uitvoerig
Marjolein Ploegman
dat zij mede hierdoor hun ambacht meer kunnen beoefenen. Ze zijn geen uitvoerders van een methode meer.”
•
Smart Education Hubs Er zijn ook andere initiatieven
gesprek tussen leraar, leerling en ouder
waarin onderwijs en bedrijven
Nee, dan de samenwerking in ons land. Het
– vijfmaal per jaar – tot stand komt. Hun
samen werken aan onderwijs
gaat ThiemeMeulenhoff en de deelnemende
interactie noemt Ploegman het persoonlijk
innovatie. Zo is Samsung initiatief
scholen – waaronder het DaCapo College in
kringgesprek. De leraar is in haar visie niet
nemer van de Smart Education
Sittard en De School in Zandvoort – vooral
leidend. Het plan gaat alleen maar door
Hub, waaraan onder andere drie
om nieuwe onderwijsvormen, met waarden
als geen van drieën zich verzet.
katholieke schoolbesturen meedoen:
als ‘maatwerk’ en ‘ervaringsgericht’. Allen
Ploegman licht dit allemaal toe in haar notitie
Laurentiusstichting (Delft e.o.),
hebben de wil iedere leerling te bereiken
Van adaptief onderwijs naar een adaptieve
Sint Josephscholen (Nijmegen) en
– door persoonlijker, zorgvuldiger, deskun
school. De School als inspiratiebron (2013).
ASKO (Amsterdam).
diger en moderner te zijn. Het is de kunst
In het hoofdstuk ‘Brief aan een leerkracht’
29
NIEUWSPLEIN Plant jij volgend jaar ook een appelboom? Plant jij volgend jaar ook een appelboom? Zestien appelbomen bestelde Verus dit jaar voor Nederlandse scholen die zich aanmeld den bij Schools500reformation. Het is een wereldwijd netwerk van christelijke scholen rond de viering van 500 jaar Reformatie in 2017. Het merendeel van de bomen ging in de week na Hervormingsdag de grond in. Hans Blenkers, directeur van het Kompas in Meppel, noemt het planten van de boom ‘een statement’. “Ik vind dat we in onze maatschappij behoefte hebben aan mensen die opstaan en dingen willen verbeteren. Die stellingen op de deur plakken. De boom planten is een mooie symbolische actie. Zeker in een tijd waarin het maatschappelijk gezien best spannend is om op te staan en te zeggen: ‘Als Christus morgen terug zou komen, dan zou ik vandaag nog een boom planten.’” Wil jij volgend jaar ook een appelboom? Meld jouw school aan op www.schools500reformation.net, laat het ons weten door een mailtje te sturen naar Anneke Uyterlinde (
[email protected]) en wij regelen de boom!
dr. Bibberexperiment Zo noemt D66-Kamerlid Paul van Meenen de financiële prikkels die mbo’s krijgen voor thema’s binnen de kwaliteitsafspraken: studiewaarde (een indicator voor studiesucces), voortijdig schoolverlaten en arbeids marktsucces. Wat Van Meenen betreft worden scholen zwaar overprikkeld.
Een aantal medewerkers van Verus, waaronder voorzitter Wim Kuiper, Guido de Bruin, Wout Neutel en Kees Jansen, waren bij het planten van de appelbomen op diverse scholen aanwezig.
30
nieuwsplein
Gesprekstool:
De kunst om te zien waar het op aan komt
Er zijn heel wat gebeurtenissen die je aan het denken kunnen zetten. Een ontmoeting, een nieuwe kans die je wordt geboden, maar bijvoor beeld ook de ziekte van je partner. Door over de gebeurtenis te vertellen, kun je ontdekken wat ze voor je betekent. Er zijn ook gebeurtenissen die je denken en voelen overhoop kunnen halen. Wat overkomt mij nu? Waarom tref ik dit op mijn pad? De geboorte van een kind, het verbreken van een relatie, het overlijden van een dierbare. Gewone verklaringen helpen dan (vaak) niet. Verhalend kunnen we dergelijke gebeurtenissen leren begrijpen. Door erover te vertellen, kunnen we ook op het spoor komen waar het ons ten diepste om te doen is. Verus ontwikkelde de gesprekstool De kunst om te zien waar het op
aan komt. Die helpt om aan de hand van het gesprek over ingrijpende (positief te duiden of negatief te duiden) gebeurtenissen op het spoor te komen waar het jou om te doen is. Daarbij volstaan geen sociaal wenselijke antwoorden, maar gaat het erom na te gaan wat jou ten diepste raakt. Zo kom je op het spoor van je leidende principes. Deze principes of drijfveren zijn heel persoonlijk – je draagt ze als een kostbare schat met je mee. In je leven, en zeker ook in je werk. Als makers van dit instrument geloven we in de kracht van verhalen. Mensen met een eigen (levens)verhaal zijn mooie mensen.
Scholen met een eigen verhaal zijn prachtige scholen. Het zijn
immers verhalen die een venster openen naar het goede leven en naar goed onderwijs. De gesprekstool kost € 15 (excl. verzendkosten) en is alleen verkrijg baar voor leden. Bestellen kan via www.verus.nl.
Meer weten? Neem dan contact op met Theo van der Zee via
[email protected] / 06 53 36 90 47 of Hade Wouters via
[email protected] / 06 30 25 24 93.
31
rubriek kwestie juridische
Tekst: Emmanuel Naaijkens, m.m.v. mr. Kees Verhaart, advocaat bij Verus
SCHOOL
VERLIEST
Een rechter die de verliezende partij een groot compliment geeft, en de winnende partij de oren wast. De uitspraak die de rechter recent deed in de zaak
ZAAK MAAR KRIJGT TOCH COMPLIMENT
dere opzichten opzienbarend. De verliezende partij – een school – kreeg een pluim op de hoed gestoken, omdat ze alles had gedaan om voor de betref
verstoken blijft van scholing. Door een langdurige schorsing toch toe te staan wordt deze norm geschonden.” Voor het overige viel de school in de ogen van de rechter niets te verwijten. De kwestie draaide om een kind met het syndroom van Down. De ouders wilden
van een geschorste leerling op een basisschool was in meer
thuis komt te zitten en dan
Met de invoering van passend onderwijs kan een leerling op de basisschool maximaal een week geschorst worden. Zo blijkt uit de uitspraak van de rechter in een kort geding.
het kind op een andere school plaatsen, maar daar werd het geweigerd. Hun drie andere kinderen waren wel toegelaten. Daarom bleef het Downkind op zijn oude school. Maar het gedrag van het kind was zo
fende leerling een oplossing te vinden. De eisers – de ouders – kregen van de voorzieningenrechter
bedreigend voor andere leerlingen en personeel, dat er een
het verwijt obstructie gepleegd te hebben. Dat niettemin de school
schorsing volgde. Met het oogmerk om tot verwijdering over te
het kort geding verloor, had ermee te maken dat ze de betreffende
gaan. Intussen had de school uitvoering gegeven aan de wettelijke
leerling meer dan een week had geschorst, en dat is in het basis
plicht om voor een leerling die extra steun nodig heeft, een ontwik
onderwijs sinds de invoering van passend onderwijs niet toegestaan.
kelingsperspectief (OPP) op te stellen. Artikel 40a van de Wpo
Cruciaal is artikel c lid 1 van de per 1 augustus 2014 gewijzigde Wet
schrijft overleg met de ouders voor. Echter, omdat de ouders zich
op het primair onderwijs (Wpo). Daar staat: ‘Het bevoegd gezag kan
weinig coöperatief opstelden, kwam er niets van terecht. Pogingen
met opgave van redenen een leerling voor ten hoogste één week
om de ouders te betrekken bij het OPP strandden keer op keer.
schorsen’. De school meende dat die beperking van een week in
De conclusie van de school was dan ook dat ze ten aanzien van
dit geval niet van toepassing was, omdat al een traject in gang was
de leerling met Down ‘handelingsverlegen’ was. De rechter onder
gezet om de leerling van school te verwijderen. Maar in die opvatting
schreef die conclusie volledig. Want nergens was gebleken dat de
ging de rechter niet mee. “Uit deze wetsbepaling spreekt de norm
school ‘niet de intentie heeft om tot de beste ontwikkeling (voor de
dat het onwenselijk is dat een leerling op een basisschool lange tijd
leerling) te komen’.
•
Heeft u vragen over dit onderwerp? Of over andere juridische zaken? Onze juristen staan u graag te woord. Neem contact op met de juridische helpdesk van Verus, 0348 74 44 60,
[email protected]. 32
Meer weten?
Bel 0348 74 44 44 of mail naar
[email protected] www.verus.nl/zorgactie
Leden van Verus profiteren van ledenvoordelen. Onze collectieve zorgverzekeringen bij Zilveren Kruis en Pro Life zijn hier een goed voorbeeld van. Alle medewerkers van katholieke en christelijke scholen en hun gezinsleden kunnen gebruikmaken van uitgebreide zorgpolissen met hoge kortingen. Iedereen binnen het Verus-collectief ontvangt 10% korting op de basisverzekering en 15% op alle aanvullende (tand)verzekeringen.
Wat is het beste pakket voor u? Vergelijk de mogelijkheden. Kijk op www.verus.nl/zorgactie voor alle informatie en vergelijk uw huidige polis met ons collectieve aanbod. Voor het katholiek en christelijk onderwijspersoneel regelen we extra dekkingen voor ziektebeelden die veel voorkomen in de sector. Dit kunnen we doen doordat er veel medewerkers en gezinsleden van schoolorganisaties deelnemen: samen staan we sterker.
IDENTITEIT | DIENSTVERLENING | BELANGENBEHARTIGING | LEDENVOORDEEL
‘VLUCHTELING
VANZELF
In De Rondvraag poneert Verus een stelling. Betrokkenen uit het onderwijs geven hun mening. Tekst: Joke Waltmans
Albert Velthuis Voorzitter college van bestuur COG Drenthe:
Iepko Weijdema Directeur PCSV Voorschoten:
“Het is geen keuze. Als vluchtelingen hier komen wonen, moeten wij de kinderen onderwijs geven.
“Over de opvang zelf bestaat geen enkele discussie, dat doen we. Maar wel kleine aantallen. kante meter zitten 30 kinderen. Wij
School hoort een veilige plek te zijn,
zeggen wel vaker nee, bijvoorbeeld
waar ze niet worden weggehaald of in
tegen een gezin met twee of drie
spanning hoeven te zitten. Op school
kinderen dat in Voorschoten wil
moeten ze weer vriendjes maken,
komen wonen en de kinderen op een
die sfeer moeten wij creëren. In onze
van onze scholen wil plaatsen. Die
regio worden vluchtelingenkinderen op
kun je dan niet kwijt op één school.
verschillende manieren opgevangen:
In goed overleg met alle denominaties
op de basisschool of op het terrein
in Voorschoten worden die kinderen
van het asielzoekerscentrum.
dan verdeeld over de scholen. Nu het
Wij werken daarbij samen met de
om vluchtelingen gaat, wordt het een
Jade Zorggroep. Zo'n eerste periode
ongemakkelijke discussie en gaan
is het altijd spannend hoe het loopt,
allerlei instanties zich ermee
maar als de opvang stopt omdat
bemoeien. Het probleem is hetzelfde.
de locatie weer wijzigt, is het voor
Voorschoten kent nog geen krimp als
het kind en de leerkracht ook
het om leerlingenaantal gaat.”
weer vreemd.”
34
Onze scholen zitten vol, op 49 vier
de rondvraag
EN OP MIJN SCHOOL,
FSPREKEND’ Margreet Rookmaker Voorzitter college van bestuur MBO Utrecht:
“Het is wat mij betreft niet de vraag òf hier vluchtelingen komen, maar wanneer.
Gor Katchikyan (28) Arts en spreker, vluchtte als kind met ouders en broer uit Armenië:
“Als je onderwijs aan kinderen stopzet, is dat kinder mishandeling.
Judith Hempel Leerkracht van de vluchtelingenklas op de Dr. G.A. Wumkesskoalle, Joure.
“Dat vind ik zeker waar. Het gaat om het kind, dat moet de kans krijgen om zich te ontwikkelen.
Daar moeten wij ons op voorbereiden.
Onderwijs is een must voor de
Dat kan door je in het land van
ontwikkeling. Ook als een kind tijdelijk
herkomst te verdiepen en je in te
ergens verblijft, moet het naar school
lezen. Ook door je te laten inspireren
kunnen. Steeds een andere school is
een kind dat is gevlucht. Ik zie dagelijks
door de Bijbel waarin staat dat God
moeilijk, je mist de groepsdynamiek,
hoe belangrijk dat is. Je moet deze
van ons vraagt om zorgzaam te zijn
maar kinderen hebben het vermogen
kinderen wel de middelen geven om
voor vreemdelingen. Wij hebben de
zich aan te passen. Ik begon als
zich te ontwikkelen. Ik ben één van
morele verplichting hen te helpen hier
12-jarige in een schakelklas om de
die middelen. En dat lukt, veel sneller
een thuis op te bouwen of terug te
taal te leren, volgde daarna een jaar
dan ik had durven denken. De kinderen
keren naar hun land, als dat mogelijk
internationaal onderwijs en mocht
komen ook graag. Met mijn verjaardag
is. Als school is het belangrijk te
toen naar de Nederlandse klas.
hadden ze zelf van alles bedacht,
weten hoe wij het onderwijs kunnen
In drie jaar tijd slaagde ik cum laude
cakejes versierd en cadeautjes
faciliteren. We moeten paraat zijn,
voor het vwo. Dat zal deels met talent
gemaakt. En ze zongen ‘Lang zal ze
echter zonder onze eigen leerlingen
te maken hebben, maar het kwam
leven’. Dat is toch heel bijzonder.”
te kort te doen. Dat staat voorop:
vooral door mijn motivatie. Ik waar
het onderwijs moet doorgaan.”
deerde de kansen die ik kreeg.”
Iedereen is welkom op school, ook
•
35
HET GROTE VOORDEEL VAN... BESPAREN VOOR BETER ONDERWIJS Hoge kortingen op busreizen, meubilair, papier, ledverlichting en veel meer. Als grootste collectief van scholen bieden we u veel voordelen om samen geld te (be)sparen voor beter onderwijs. Bekijk alle voordelen op www.verus.nl/voordeelmarkt.
Ontdek het voordeel!
verus.nl
