ANALYSE VCA INCIDENT DATABASE ONGEVALFREQUENTIE
DALING ONGEVALLEN STAGNEERT
Juni 2013
Voorwoord Veilig (kunnen) werken is van groot belang!
De Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV) en het Centraal College van deskundigen VCA benadrukken dit bijna dagelijks. Veilig werken is natuurlijk van groot belang voor de operationele medewerkers, maar ook voor hun werkgevers en voor de opdrachtgevers. Immers, ieder ongeval is er een te veel! VGM Checklist Aannemers VCA is inmiddels een beproefd systeem, heeft zijn nut bewezen en zal dat nog vele jaren doen. Tijdens door de SSVV georganiseerde congressen ‘Dag van het Veilig Werken’ in de afgelopen twee jaar werd hieraan veel aandacht besteed. De filmpjes in het kader van het ‘VCA Report’ over belangrijke aspecten die de veiligheid kunnen bevorderen, worden vele duizenden malen bekeken, vooral ook tijdens toolbox meetings. De filmpjes zijn te vinden op de website van VCA: www.vca.nl Is vanaf 1998 de ongevalfrequentie bij VCA gecertificeerde bedrijven met een factor 3 afgenomen, de laatste jaren stagneert de daling van het aantal ongevallen. Dit komt overigens overeen met de trends in Europa.
Analyse: Bert Zandvoort Eindredactie: Bernard van Lammeren Opmaak: ProVorma
ISBN: 978-90-78458-00-5 www.reijsegertothepoint.nl
2
Tot slot willen wij met name Bert Zandvoort bedanken die in belangrijke mate heeft bijgedragen aan de totstandkoming van deze publicatie door de grote hoeveelheid gegevens te vervatten in overzichtelijke en goed interpreteerbare tabellen en grafieken.
Eugène Hillen, directeur van de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV) Ton Jeen, voorzitter van het Centraal College van Deskundigen (CCVD-VCA)
VOORWOORD
© 2013, Reijseger to the point Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Het is in ons aller belang om kritisch en alert te blijven en daar waar mogelijk VCA te verbeteren om het aantal ongevallen op het werk verder te verlagen. Dit zal ook een belangrijk aandachtspunt vormen bij de volgende inhoudelijke herziening van de VCA. In het licht van het voorgaande is het zeker teleurstellend dat de certificatie-instellingen (CI’s) nog steeds een behoorlijk gedeelte van alle relevante data niet, onnauwkeurig of foutief hebben ingevuld. Onlangs is een overleg met alle betrokken partijen gestart over de mogelijkheid om te komen tot een methode waardoor het aantal onjuistheden en slordigheden van die betrokken partijen sterk wordt teruggebracht. Van ontwikkelingen ter zake houden wij u op de hoogte. Daarnaast doen wij weer een dringend beroep op alle CI’s om meer aandacht te besteden aan de correctheid van de te verstrekken data.
3
inhoudsopgave 1. Inleiding
6
2.
Conclusies en bevindingen
7
3.
Periode van onderzoek, kwaliteit van de gegevens
8
4.
Certificaten naar land van herkomst bedrijf
9
5.
Certificaattypes naar bedrijfsgrootte
11
6. Ongevalfrequentie
13
7.
Aard van het bedrijf, NACE-code
16
8.
Overzicht per branchecluster
20
9.
De VCA-cijfers afgezet tegen andere bronnen
25
INHOUDSOPGAVE
4
5
1. Inleiding
2. Conclusies en bevindingen
Dit rapport bevat een analyse van de gegevens in de VCA-database die de certificatie-instellingen (CI’s) jaarlijks aanleveren in het kader van de vereiste rapportage. Voor deze analyse zijn de actuele gegevens in de database per 26 november 2012 gebruikt. Voor de analyse van de ongevalfrequentie zijn alleen de gegevens van in Nederland gevestigde VCA-bedrijven gebruikt.
Ongevalfrequentie of IF (‘injury frequency’) staat voor het aantal verzuimongevallen of ongevallen met dodelijke afloop per 1 miljoen gewerkte uren. In onze vorige analyse, die in maart 2011 verscheen, bleek dat de ongevalfrequentie bij VCA-gecertificeerde bedrijven waarvan de gegevens in de VCA-database worden verzameld tussen 2005 en 2008 met 17 procent was gedaald. Over de hele periode sinds 1998, het jaar waarin de registratie in het kader van VCA begon, was bij deze bedrijven zelfs sprake van een cumulatieve daling met een factor drie. Over de periode 2006–2011 moeten we vaststellen dat de ongevalfrequentie bij VCAbedrijven is gestabiliseerd rond 7,6. In tegenstelling tot rapportages over voorgaande jaren is de frequentie dus niet verder gedaald. Een verklaring hiervoor valt uit de cijfers niet rechtstreeks af te leiden. Hoe de ongevalfrequentie bij VCA-bedrijven zich verhoudt tot het Nederlandse gemiddelde laat zich door een gebrekkige vergelijkbaarheid van gegevens niet nauwkeurig vaststellen. Onder begeleiding van het Nederlands Normalisatie-Instituut (NEN) wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe Nederlandse norm voor registratie. Daarbij wil men aansluiten op de Europese statistische verordening rond bedrijfsongevallen. Ondertussen is het wel vermeldenswaard dat het beeld van een stagnerende trend overeenstemt met Eurostat-cijfers over het aantal mensen (per 1000 werknemers) dat jaarlijks betrokken is bij een arbeidsongeval met letsel en verzuim. Dat zijn er in Nederland 31 en dat aantal is, na een jarenlange daling, vanaf 2005 gestabiliseerd (Actieplan Arbeidsveiligheid, ministerie van SZW, 2010). In de sectoren bouw en horeca is volgens deze cijfers zelfs sprake van een stijging, de laatste jaren. Ook TNO’s Monitor Arbeidsongevallen in Nederland 2010 concludeert dat de kans op ‘arbeidsongevallen met letsel en verzuim’ in 2005-2010 gelijk bleef. Hier laten we het verder bij de constatering dat VCA sinds zijn ontstaan een opvallende bijdrage heeft geleverd aan arbeidsveiligheid, maar dat voor verdere daling in het aantal verzuim- en dodelijke ongevallen per miljoen gewerkte uren nieuwe impulsen nodig zijn. In Nederland als geheel, maar ook bij VCA-bedrijven. Het aantal gecertificeerde bedrijven onder RvA-accreditatie neemt ondertussen nog steeds toe. Momenteel zijn 14.235 bedrijven geregistreerd. Dit is 13 procent meer dan in juni 2010.
6
NACE- code
Branche
Aantal certificaten
F41-42
Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw
2420
F43
Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking
2813
F43.2
Elektrische installatie, loodgieterswerk en overige installatie
1892
CONCLUSIES EN BEVINDINGEN
INLEIDING
De grootste gebruikers van het VCA-systeem zijn de branchegroepen F41-42, F43 en F43.2 (deze cijfers verwijzen naar Europese NACE-codes).
7
3. Periode van onderzoek, kwaliteit van de gegevens
8
Uiteraard is het grootste aantal VCA-gecertificeerde bedrijven gevestigd in Nederland. In totaal zijn dat er 13.744. Dit is een toename met 13 procent sinds mei 2010, toen het er nog 12.191 waren. Het aantal buitenlandse bedrijven dat in Nederland VCAgecertificeerd is steeg licht, ondanks een daling bij Belgische bedrijven (die hun eigen BeSaCC/VCA-systeem hebben). De lijst bedrijven uit andere landen groeit gestaag. ‘Nieuwe’ herkomstlanden zijn dit keer Hongarije, Spanje en San Marino. Omdat sommige certificaten, maar niet alle, voor meerdere jaren geldig zijn, tellen we het aantal ‘actieve’ certificaten.
Tabel 1. Aantal actieve certificaten in database Land
Aantal certificaten
Datum
6-2008
5-2010
11-2012
Nederland
10155
12191
13744
België
337
342
290
Duitsland
28
31
42
Engeland
14
21
29
Frankrijk
13
11
13
Italië
11
14
17
Polen
7
20
38
Portugal
6
13
22
Oostenrijk
3
1
2
Cyprus
3
0
4
Slovenië
1
2
5
Litouwen
1
1
5
Ierland
1
1
4
Denemarken
1
3
2
Tsjechië
2
2
Malta
1
2
Luxemburg
1
2
Roemenië
1
2
Suriname
1
1
Finland
1
4
Hongarije
2
Spanje
2
San Marino Totaal
1 10581
12658
14235
CERTIFICATEN NAAR LAND VAN HERKOMST BEDRIJF
PERIODE VAN ONDERZOEK, KWALITEIT VAN DE GEGEVENS
De database functioneert sinds 2001 en de eerste data betreffen 1998. De rapportages worden jaarlijks ingevuld door de certificeerders, nadat zij een audit hebben uitgevoerd. In dit rapport zijn de rapportages van de periode 2006 tot en met 26 november 2012 gebruikt. De gegevens over 2011-2012 zijn nog niet compleet, omdat de gegevens in de loop van 2012-2013 worden gerapporteerd. De analyse is uitgevoerd met de gegevens die op 26 november 2012 in de database waren ingevoerd. Ze betreft alleen VCA-bedrijven die in Nederland gevestigd zijn. Het betreft de jaarlijkse rapportages van VCA*-, VCA**-, VCA-Petrochemie, VCU- en VCO-gegevens. De gegevens zijn steeds zo goed mogelijk gecontroleerd op systematische fouten. Dat is nodig ook, want de kwaliteit van aanlevering door de certificeerders is nog steeds niet goed. Ongeveer 80 procent van de database is correct ingevoerd. De resterende 20 procent niet, of op zijn minst twijfelachtig. Het gaat hier meestal om het ontbreken of het verwisselen van data. Ook zijn er gevallen waarin evident is dat de invulling niet goed kan zijn gebeurd (zie paragraaf 6). Het blijft teleurstellend dat de certificeerders, ondanks alle verzoeken daartoe en ondanks vereenvoudiging van het invulscherm, niet in staat zijn foutloos te rapporteren. Het gevolg is dat de cijfers, ook al worden ze hier tot twee decimalen achter de komma gegeven, exacter lijken dan ze zijn. Kleine wijzigingen geven niet noodzakelijkerwijs echte trends weer.
4. Certificaten naar land van herkomst bedrijf
9
In onderstaande tabel staat het aantal (ver)nieuw(d)e certificaten dat per jaar in de database is ingevoerd. Elk jaar zijn dat circa 4500 certificaten en evenveel certificatietrajecten.
5. Certificaattypes naar bedrijfsgrootte In tabel 3 staat de verdeling van de certificaattypes VCA* en VCA**en hun versies. Van versie 2004 zitten er nog enkele in de database.
Tabel 2. Aantal uitgereikte certificaten per jaar Tabel 3. Verdeling certificaattypes VCA* en VCA**
Jaar
Aantal certificaten
2009
1375
2010
4460
VCA* VCA** Certificaat Jaar/Versie 2004 2008 2008/05 2008/5.1 2004 2008 2008/05 2008/5.1
2011
4541
2009
5
274
10
530
1
127
9
299
2010
4
431
128
2121
5
219
88
1012
2011
4
2675
1
9
1362
2012
1
2335
3
1151
143
7661
109
3824
2012
3859
Totaal
14235
Totaal
9
705
7
346
Vanaf 2008 zijn de eerste versies van VCA-Petrochemie ingevoerd. In totaal zijn er nu 317 certificaten aangemeld.
Tabel 4. Verdeling certificaattype VCA-Petrochemie Jaar/Versie
2008
2008/05
2008/5.1
2009
11
6
26
2010
12
16
64
2011
83
2012 Totaal
23
1
98
23
271
10
Tabel 5. Verdeling certicaattypes VCU en VCO Certificaat Jaar/Versie
VCO
VCU
2007 1 jaar
2007 3 jaar
versie 2007
2010
1
6
353
2011
1
5
401
2012
2
3
253
12
Totaal
4
14
1084
12
2009
versie 2011/05
77
CERTIFICAATTYPES NAAR BEDRIJFSGROOTTE
CERTIFICATEN NAAR LAND VAN HERKOMST BEDRIJF
Het VCO-traject (dit certificaat is niet voor aannemers maar voor opdrachtgevers) kent een zeer langzame groei. Tot nu toe zijn 18 VCO-certificaten verstrekt, tien meer dan bij de vorige rapportage, die 2010 als peildatum had. Verder staan er 1096 VCU-certificaten (voor uitzenders) in het systeem, 214 meer dan in 2010. Dit is een sterke toename, met 26 procent.
11
In tabel 6 staat de verdeling van de gecertificeerde bedrijven naar grootte. Het grootste aantal VCA-gecertificeerde bedrijven zit in de categorie met 10 tot 35 medewerkers: circa 4500 bedrijven. In 2009 bereikte het aantal VCA-gecertificeerde bedrijven in alle grootteklassen een hoogtepunt. Daarna nam het af, opnieuw in alle grootteklassen tegelijk.
Tabel 6. Aantal VCA-bedrijven naar bedrijfsgrootte Jaar
1-5
6-10
11-30
36-100
101-500
2006
98
131
306
144
55
500+ 8
2007
522
720
1681
778
286
43
2008
1045
1342
3174
1419
539
71
2009
1448
1943
4463
1912
740
102
2010
1192
1608
3524
1466
547
72
2011
969
1345
2775
1069
377
47
6. Ongevalfrequentie Voor de analyse van de ongevalfrequentie zijn niet alle gegevens meegenomen. Ten eerste zijn alle records van niet in Nederland gevestigde bedrijven verwijderd, alsmede alle gegevens die refereren aan VCU-certificaten. Ten tweede heeft er een toets plaatsgevonden op betrouwbaarheid en nauwkeurigheid. Bij enige twijfel hieromtrent zijn gegevens uitgefilterd. Voorbeelden: • Helemaal geen medewerkers en/of gewerkte uren gerapporteerd. • Een of meer keren geen medewerkers en/of gewerkte uren ingevuld. • Correlatie tussen aantal medewerkers en aantal gewerkte uren klopt niet. • Er was te veel twijfel aan meldingen van dodelijke ongevallen om deze kleine maar gevoelige categorie in de analyse mee te nemen. Zo was er een opgave waarin het aantal dodelijke ongevallen even hoog was als het aantal werknemers, wat evident op een invulfout berust. De geanalyseerde data hebben uitsluitend betrekking op verzuimongevallen. In tabel 7 staat een overzicht van het aantal medewerkers in de database. Het aantal medewerkers ten opzichte van de vorige rapportage is stabiel . Dit aantal is na filtering. Het werkelijke aantal zal ten minste 10 procent hoger zijn.
12
Jaar
Totaal aantal medewerkers
Aantal eigen medewerkers
2006
33604
22595
2007
194829
151221
2008
344453
259452
2009
489669
386276
2010
359129
277747
2011
261039
214505
Tabel 8 en grafiek 1 geven een overzicht van de gemiddelde ongevalfrequentie-index (IF) van alle VCA*- en VCA**-bedrijven in Nederland. ‘IF-Totaal’ is het aantal verzuimongevallen en dodelijke ongevallen dat in een jaar plaatsvindt per 1 miljoen gewerkte uren. De ongevalfrequentie staat bij de laatste peildatum in 2011 op 7,61. Ter vergelijking zijn de gegevens van de vorige rapportages tot 2006 vermeld. Deze gegevens zijn op een wat andere maatstaf gebaseerd, wat de vergelijkbaarheid licht beïnvloedt. Voor 2006 werd de ongevalfrequentie namelijk gebaseerd op de aanname dat een arbeidsjaar 1800 uren telt, vanaf 2006 gold de (realistischer) aanname dat het er 1600 zijn. Deze aanpassing in de berekening vormt de verklaring voor het knikje in de grafiek: dat knikje berust op een (eenmalig) statistisch artefact. De conclusie blijft dat er ten opzichte van vorige rapportages geen daling meer optreedt in de frequentie.
ONGEVALFREQUENTIE
CERTIFICAATTYPES NAAR BEDRIJFSGROOTTE
Tabel 7. Totaal aantal gerapporteerde medewerkers
13
Tabel 8. IF van alle VCA-bedrijven Jaar
IF-Totaal
1998
18.87
1999
14.56
2000
12.44
2001
12.04
2002
10.20
2003
9.06
2004
8.28
2005
7.61
2006*
8,56
2007
7,66
2008
7,91
2009
7,64
2010
8,29
2011
7,61
In tabel 9 en grafiek 2 wordt de totale ongevalfrequentie-index op basis van bedrijfsomvang gegeven. De ongevalfrequentie-index is het hoogst voor bedrijven met 101-500 medewerkers.
Tabel 9. IF naar bedrijfsomvang per jaar Jaar
IF 1-5
IF 6-10
IF 11-35
IF 36-100
IF 101-500
IF 500+
2006
0,00
3,23
4,56
7,06
10,32
7,55
2007
2,37
2,89
4,51
6,81
9,08
6,52
2008
1,90
3,35
4,63
7,07
9,21
6,79
2009
2,74
2,90
5,60
6,95
8,62
6,05
2010
5,11
3,81
5,12
8,26
9,84
5,83
2011
1,87
4,58
5,82
7,22
8,15
6,19
Grafiek 2. Ontwikkeling in ongevalfrequentie naar bedrijfsomvang
*vanaf 2006 op basis van 1600 manuren per jaar
Grafiek 1. Ongevalfrequentie VCA-bedrijven 1998–2011
ONGEVALFREQUENTIE
I
ONGEVALFREQUENTIE
14
15
7. Aard van het bedrijf, NACE-code
Tabel 10. Aantallen certificaten en medewerkers naar branchecluster NACEcode
Aantal Totaal aantal certificaten medewerkers
Landbouw bosbouw en visserij
443
33256
B
Winning van delfstoffen
10
881
C13
Vervaardiging textiel
6
109
C16
Houtindustrie, houtartikelen
16
1215
C20-23
Vervaardigen van chemicaliën, gassen, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen
57
12760
C24-25
Vervaardigen van metalen in primaire vorm en metaalproducten
382
38074
C26-27
Elektrische/elektronische apparaten
86
10131
C28
Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen
352
39204
C29-30
Vervaardiging vervoers/transportmiddelen
59
8590
C33
Reparatie, installatie van machines en apparaten
725
101245
D
Productie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht
25
7091
E
Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, reclycling
115
18844
F41-42
Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw
2420
378741
F43
Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking
2813
364483
F43.1
Slopen en bouwrijp maken
456
29675
F43.2
Elektrische installatie, loodgieterswerk en overige installatie
1892
317867
F43.3
Afwerking gebouwen
1342
125808
G
Groothandel en detailhandel
48
4581
H-I-J
Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie
292
27127
Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease
481
61602
N78-80
Arbeidsbemiddeling, beveiliging
81
31369
N81.2
Reiniging, industrieel, algemeen
561
70029
NVT
Niet Van Toepassing TOTAAL
2
41
12664
1682723
AARD VAN HET BEDRIJF, NACE-CODE
16
Branchecluster
A
M-N ONGEVALFREQUENTIE
AARD VAN HET BEDRIJF, NACE-CODE
Certificaten worden aangemeld met vermelding van de Europese bedrijfsindelings code (NACE-code). Deze NACE-code moet een aanduiding zijn van de “scope of work” waarvoor het bedrijf is gecertificeerd. Om voor de analyse het grote aantal gegevens hanteerbaar te maken en de te analyseren groep enig formaat te geven is ervoor gekozen om een clustering van de verschillende NACE-codes te gebruiken. Sinds enige tijd is ook voor de aanmelding van bedrijven de NACE-code beperkt tot deze lijst. In onderstaande tabel wordt de clustering in branchegroepen met het aantal certificaten en het totale aantal medewerkers weergegeven. De ongevalfrequentie is uitsluitend gebaseerd op door CI’s compleet aangeleverde records.
17
In onderstaande tabel 11 wordt een overzicht gegeven van de resultaten van 2005, 2008 en 2010. In de laatste kolom staat de procentuele verandering in 2010 ten opzichte van 2008.
18
NACEcode
Branchecluster
A
Landbouw, bosbouw en visserij
C16
Houtindustrie, houtartikelen
C20-23
2005
2008
2010
2010 versus 2008 in %
7,34
4,67
8,30
77,7
13,44
12,63
3,29
-74,0
Vervaardigen van chemicaliën, gassen, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen
7,02
2,75
6,32
130,0
C24-25
Vervaardigen van metalen in primaire vorm en metaalproducten
9,84
6,95
7,51
8,1
C26-27
Elektrische/elektronische apparaten
5,87
5,75
3,97
-31
C28
Vervaardiging machines, apparaten en werktuigen
10,44
7,11
10,38
46,0
C29-30
Vervaardiging vervoers/transportmiddelen
10,50
8,13
10,64
31,0
C33
Reparatie, installatie van machines en apparaten
5,26
7,76
8,24
6,2
D
Productie elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht
3,03*
5,84
4,58
-21,6
E
Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, recycling
23,67
11,13
15,98
43,6
F41-42
Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw
9,58
9,14
8,59
-6,0
F43
Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking
7,14
8,81
10,36
17,6
F43.1
Slopen en bouwrijp maken
7.07
5,81
6,71
15,5
F43.2
Elektrische installatie, loodgieterswerk en overige installatie
7.21
6,48
6,51
0,5
F43.3
Afwerking gebouwen
7.42
6,89
7,02
1,9
G
Groothandel en detailhandel
4.80
6,73
8,65
28,5
H-I-J
Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie
8.38
8,15
6,78
-16,8
M-N
Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease
6.46
7,47
4,44
-40,6
N78-80
Arbeidsbemiddeling, beveiliging
5.34
3,84
5,07
32,0
N78-80
Reiniging, industrieel, algemeen
7,12
10,08
10,40
3,2
* 2006
Grafiek 3: procentuele verandering IF 2008 versus 2005
AARD VAN HET BEDRIJF, NACE-CODE
AARD VAN HET BEDRIJF, NACE-CODE
Tabel 11. Verandering IF-Totaal, 2005-2010
In onderstaande grafiek is een en ander grafisch weergegeven. Dit maakt zichtbaar dat achter de stabilisatie van de algemene ongevalcijfers uiteenlopende ontwikkelingen schuilgaan. Voor een vijftal brancheclusters zien we een daling van de ongevalcijfers, voor een zevental een stabilisatie en voor de resterende acht een verhoging. De sterkste toename zien we voor C20-23 (Vervaardiging chemicaliën).
19
8. Overzicht per branchecluster
Tabel 12.5. Groep C26-27, Elektrische/elektronische apparaten
In de volgende tabellen wordt een overzicht gegeven van de resultaten per branchecluster voor de periode 2006–2011. De cijfers voor 2011 zijn nog niet compleet.
Overzicht per branchecluster Tabel 12.1. Groep A, Landbouw, bosbouw en visserij Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
409
3,06
2007
3060
6,33
2008
6693
4,67
2009
9093
6,94
2010
7831
8,30
2011
6170
9,62
Aantal medewerkers
2,12
2007
1400
6,25
2008
1958
5,75
2009
2801
4,69
2010
1888
3,97
2011
1493
2,09
Tabel 12.6. Groep C28, Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen Aantal medewerkers
IF-totaal
1420
6,16
2007
3912
6,07
2008
7735
7,11
IF-totaal
2009
10667
7,44
8490
10,38
6980
5,64
2007
41
0,00
2010
2008
99
12,63
2011
2009
340
9,19
2010
380
3,29
2011
355
3,52
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
106
0,00
2007
536
3,50
2008
1593
2,75
2009
1775
7,04
2010
4842
6,32
2011
3908
8,64
Tabel 12.4. Groep C24-25, Vervaardigen van metalen in primaire vorm en metaalproducten Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
1422
4,40
2007
5716
4,48
2008
8815
6,95
2009
9861
7,23
2010
7073
7,51
2011
5187
7,47
Tabel 12.7. Groep C29-30, Vervaardiging vervoer/transportmiddelen Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
96
13,02
2007
526
8,32
2008
1460
8,13
2009
2135
12,30
2010
2527
10,64
2011
1846
5,08
Tabel 12.8. Groep C33, Reparatie, installatie van machines en apparaten Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
3855
12,48
2007
8867
10,71
2008
20373
7,76
2009
26911
8,04
2010
23128
8,24
2011
18111
9,11
OVERZICHT PER BRANCHECLUSTER
OVERZICHT PER BRANCHECLUSTER
IF-totaal
591
Jaar
Tabel 12.3. Groep C20-23, Vervaardigen van chemicaliën, gassen, kunststoffen, rubber, vervaardigen grondstoffen en artikelen
20
Aantal medewerkers
2006
Tabel 12.2. Groep C16, Houtindustrie, houtartikelen Jaar
Jaar 2006
21
Tabel 12.9. Groep D, Productie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht
Tabel 12.13. Groep F43.1, Slopen en bouwrijp maken
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
724
0,00
2006
1081
5,78
2007
922
4,07
2007
3820
4,58
2008
1391
5,84
2008
6134
5,81
2009
1642
6,47
2009
7763
6,52
2010
1773
4,58
2010
6146
6,71
2011
639
0,98
2011
4731
8,32
Tabel 12.10. Groep E, Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer, sanering, recycling
Tabel 12.14. Groep 43.2, Elektrische installatie, loodgieterswerk en overige installatie Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
2419
6,20
2006
19
0,00
2007
30478
7,36
2007
703
6,22
2008
55099
6,48
2008
4156
11,13
2009
96022
6,70
2009
5520
12,00
2010
74670
6,51
2010
5437
15,98
2011
59179
6,85
2011
3009
12,67
Tabel 12.15. Groep 43.3, Afwerking gebouwen Tabel 12.11. Groep F41-42, Bouwen van gebouwen/Weg- en waterbouw
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
1810
8,98
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
2007
13370
6,31
6939
9,64
2007
2008
24863
6,89
49329
7,86
2008
2009
40569
6,72
83328
9,14
2009
2010
26458
7,02
112019
8,68
2010
2011
18738
6,87
78493
8,59
2011
48633
8,56
Tabel 12.16. Groep G, Groothandel en detailhandel
22
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
9104
9,68
2007
48241
9,11
2008
80258
8,81
2009
104384
8,51
2010
70735
10,36
2011
51761
8,11
Jaar
Aantal medewerkers
2006
98
IF-totaal 0,00
2007
714
14,01
2008
836
6,73
2009
1220
12,30
2010
867
8,65
2011
846
10,34
OVERZICHT PER BRANCHECLUSTER
OVERZICHT PER BRANCHECLUSTER
Tabel 12.12. Groep F43, Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, slopen, bouwrijp maken, utilities, afwerking
23
9. De VCA-cijfers afgezet tegen andere bronnen
Tabel 12.17. Groep H, I, J, Vervoer en opslag, verhuur en catering, informatie en communicatie Aantal medewerkers
IF-totaal
168
11,16
2007
2195
5,41
2008
5599
8,15
2009
7771
7,32
2010
6640
6,78
Verschillen
2011
4754
6,97
CBS Statline geeft het aantal ongevallen per 100 duizend werknemers, dus zonder rekening te houden met het aantal gewerkte uren. In 2011 waren dat er 11.792. In 2010 waren het er 13.378 en het jaar daarvoor 13.077. Een wisselend beeld derhalve. Deze cijfers omvatten ongevallen met en zonder verzuim, wat ruimer is dan de omschrijving van ‘injury frequency’ in de VCA-database.
Tabel 12.18. Groep M, N, Meten, testen en toetsen. Engineering, advisering, verhuur en lease Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
3091
8,29
2007
9746
5,71
2008
13143
7,47
2009
16263
5,15
2010
11404
4,44
2011
7955
4,87
Tabel 12.19. Groep N78-80, Arbeidsbemiddeling, beveiliging Aantal medewerkers
IF-totaal
94
0,00
2007
6850
3,83
2008
8454
3,84
2009
10541
3,62
2010
2714
5,07
2011
2716
3,22
OVERZICHT PER BRANCHECLUSTER
Andere cijfers halen we uit de Monitor Arbeidsongevallen in Nederland, een overzicht dat TNO elk jaar uit verschillende bronnen samenstelt en als “schatting” publiceert. TNO telt mee: arbeidsongevallen die leiden tot letsel en minimaal één dag verzuim, tot behandeling op een afdeling voor Spoedeisende Hulp (SEH) van een Nederlands ziekenhuis, tot ziekenhuisopname na SEH-behandeling, of tot de dood. De actueelste versie die ons ter beschikking stond bij het maken van deze analyse ging over 2010. Als het gaat om arbeidsongevallen met letsel en verzuim, ging het in 2010 om 224 duizend gevallen, ofwel 3200 per 100 duizend werknemers. In dat jaar leidden 3800 arbeidsongevallen met letsel dat behandeld werd op een SEH-afdeling tot ziekenhuisopname (46 per 100 duizend werknemers) en 75 tot de dood (0,9 per 100 duizend werknemers). Vier van de vijf keer waarin er verzuim was, bedroeg dat verzuim meer dan drie dagen. Een op de vijf arbeidsongevallen met ziekenhuisopname na SEH gebeurde tijdens werkzaamheden in de bouw. Hiermee is de bouw, samen met de land- en tuinbouw, de meest riskante sector, met 160 SEH-behandelingen per 100 duizend werknemers. Over een langere periode zien we dat de kans op een ongeval met opname na SEHbehandeling van 2000 tot 2003 daalde, van 2003 tot 2007 steeg en van 2008 tot 2010 weer daalde. Over de hele periode gaat het om een toename met 12 procent; die komt echter vooral voor rekening van de jaren 2003-2007. De kans op een dodelijk ongeval nam van 2000 tot 2010 af met in totaal 43 procent.
Jaar
Aantal medewerkers
IF-totaal
2006
153
4,08
2007
4326
11,41
2008
12217
10,08
2009
22037
7,18
2010
17366
10,40
Oorzaken
2011
13930
7,09
Een van de oorzaken van verschillen tussen cijfers is ongetwijfeld gelegen in de manier waarop ze worden verzameld. Cijfers die uitsluitend op zelfmelding berusten leiden tot aanzienlijke onderrapportage, weet Henk Jan Manuel, onderzoeker bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). “In 2007 is dat een keer
Ter vergelijking: de cijfers uit de VCA-database geven te zien dat er op 1 miljoen manuren 7,6 ongevallen met letsel en/of verzuim te noteren vallen. Uitgaande van 1600 manuren per jaar betekent dit 7,6 gevallen per 625 werknemers, ofwel 1216 per 100 duizend werknemers.
DE VCA-CIJFERS AFGEZET TEGEN ANDERE BRONNEN
Jaar 2006
Tabel 12.20. Groep N81.2, Reiniging, industrieel, algemeen
24
In hoofdstuk 2 vermeldden we dat de trend bij VCA-bedrijven zich lastig laat vergelijken met landelijke trends. Wie de beschikbare cijfers bestudeert, ziet veel verschillende gegevens voorbij komen waar uiteenlopende definities en methoden aan ten grondslag liggen. Het lijkt dan ook geen overbodige luxe dat er aan één Nederlands Technische Afspraak (NTA) voor de registratie van arbeidsongevallen wordt gewerkt.
Jaar 2006
25
uitgezocht, en toen bleek dat je met zelfmelding maar de helft in beeld krijgt van de ongevallen zonder dodelijke afloop. Of en hoe dit getal over de jaren fluctueert is niet onderzocht.” VCA-cijfers berusten ten dele op zelfmelding, in de vorm van bedrijfsregistraties. In het kader van (her)certificatie vindt er wel elk jaar een audit plaats waarbij de registraties worden gecontroleerd en erop wordt doorgevraagd. Het RIVM is momenteel bezig om trends in ongevallencijfers te analyseren en (mogelijke) oorzaken in kaart te brengen. Rapportage is in oktober te verwachten. Spannend, want trends zoals hierboven aangeduid kunnen natuurlijk met van alles te maken hebben: met conjunctuur, met veranderende meldingsbereidheid, en zelfs met de bezetting van de Inspectie SZW, die ook een deel van het cijfermateriaal aandraagt. En wat voor invloed hebben zulke factoren? Wordt er bijvoorbeeld in crisistijd, als alles zuiniger moet, onveiliger gewerkt? Of gebeurt dat misschien juist in hoogconjunctuur, als de productiedruk oploopt?
Overeenkomend beeld Eén categorie gegevens is erg betrouwbaar: cijfers over SEH-behandelingen en opnames na SEH-behandelingen. Die betrekt TNO van VeiligheidNL, het vroegere Consument en Veiligheid, en dat krijgt ze weer rechtstreeks van de eerstehulpposten van een representatieve groep academische en regionale ziekenhuizen. Victor Zuidema, die zich hier bij VeiligheidNL mee bezighoudt, heeft deze analyse van VCA-cijfers naast de SEH-meldingen gelegd. “Wij zien zo goed als dezelfde trend”, laat hij weten. “De VCA-cijfers komen van een heel ander beginniveau, in de jaren negentig, maar na die eerste snelle daling lijken de trends heel aardig op elkaar.” “Als je het op de langere termijn bekijkt, zien wij als VeiligheidNL een daling vanaf het einde van de vorige eeuw. In 2007 was er een stijging, maar daarna was er weer een daling tot 2010. Het laatste jaar dat we maten, 2011, gaf een lichte stijging te zien. Maar of die van betekenis is, weten we nog niet.”
DE VCA-CIJFERS AFGEZET TEGEN ANDERE BRONNEN
Grotere schommelingen
26
Zuidema’s conclusie is dat het beeld uit deze VCA-analyse ruwweg overeenkomt met de gegevens van SEH-afdelingen van ziekenhuizen. Daarbij tekent hij wel aan dat VeiligheidNL in de industrie en de bouw grotere schommelingen waarneemt dan de VCA-database. “De bouw had 14 duizend behandelingen op een SEH-afdeling in 2011, tegenover elf- tot twaalfduizend in 2010, en dat op ruim 400 duizend werkenden. In de branche industrie/delfstoffenwinning waren het er 11 duizend, tegenover circa 7500 daarvoor. Procentueel is dat een nog grotere stijging; aan de andere kant moet je die 11 duizend afzetten tegen een groter totaal, namelijk ruim 800 duizend werkenden. Al met al vinden wij dat vooral in de bouw extra aandacht voor veiligheid nodig is.” VeiligheidNL levert zelf veel bijdragen aan veiligheid in de bedrijven. Bekende campagnes zijn Alerta (bespreekbaar maken van machineveiligheid, werken op hoogte en werken met heftrucks), Sjaak (speciaal voor de bouw en de horeca), en sinds kort ook Werkbudddies (voor jonge werknemers). BvL
