Creative Commons Licenties Rechtenvrije muziek, geluiden en afbeeldingen
Colofon Creative Commons Licenties auteur(s): Maks vzw © 2013-2014 Een publicatie van Mediawijs.be. Pleinlaan 9, 1050 Brussel
[email protected] www.mediawijs.be !! verwijder het navolgend sectie-einde niet !!
Inhoud Inleiding ..................................................................................................................................... 4 Creative Commons License ...................................................................................................... 5 Bijlage ........................................................................................................................................ 8 Websites waar je rechtenvrij materiaal kunt vinden ............................................................... 8 Zoeken met Google ................................................................................................................ 9
Creative Commons Licenties
3
Inleiding Niet alles wat je op het internet vindt en kunt downloaden, is daarom ook gratis en vrij beschikbaar. Voor veel internetgebruikers is dat soms moeilijk te begrijpen, want ze kunnen de foto’s, filmpjes en muziek gratis bekijken en beluisteren. Dat er zoiets bestaat als auteursrechten en copyrights lijkt dan eerder een abstract gegeven. Deze fiche vertelt kort iets over deze rechten en het bestaan van rechtenvrij materiaal. Wanneer je een mediaproject organiseert, moeten de deelnemers drie zaken beseffen: ●
Dat er zoiets bestaat als auteursrechten en copyrights.
●
Dat ze strikt genomen illegaal bezig zijn wanneer ze zonder toestemming muziek gebruiken in een filmpje dat ze daarna publiceren op YouTube of een andere website (ook al verdienen ze geen geld met dat filmpje).
●
Dat er een alternatief is: rechtenvrije muziek, geluiden, afbeeldingen… die je vrij kunt gebruiken (mits je een aantal voorwaarden respecteert).
In het kort: Allereerst zijn er de auteursrechten. Zodra iemand iets maakt (een foto, een filmpje, een tekst, een gedicht, een song…) is hij of zij daarvan automatisch de auteur en de drager van het ‘auteursrecht’ (het werk hoeft niet noodzakelijk gedeponeerd of geregistreerd te worden). In strikt juridische zin kun je jouw auteursrecht nooit afstaan: het blijft in alle omstandigheden van de maker. Je kunt wel je werk gratis beschikbaar stellen, zonder dat gebruikers daarvoor moeten betalen. Maar daarover straks meer. Daarnaast zijn er de copyrights. Die zijn in het bezit van diegene die het werk publiceert: de uitgever van een boek, de platenmaatschappij, de filmproducent, enzovoort. Hieraan zijn er nog distributierechten gekoppeld, bijvoorbeeld van de filmdistributeur. Auteursrechten en copyrights zijn zeer complex en de wetgeving verschilt ook van land tot land. Om een idee te geven: wanneer je een muziekstuk gebruikt in een filmproject, moet je in principe 3 personen of bedrijven toestemming vragen en betalen: ●
De componist van het nummer
●
De muzikanten of uitvoerders van de opname
●
De platenmaatschappij die de cd heeft uitgegeven
Het volstaat dus niet om te zeggen: “Ik hoef niets te betalen, want ik gebruik muziek van Mozart en die is al ruim 200 jaar dood” (auteursrechten vervallen in de regel na 70 jaar). Je moet namelijk nog steeds de platenmaatschappij en de muzikanten toestemming vragen voor het gebruik van hun muziek en hen daar ook voor vergoeden.
Creative Commons Licenties
4
Creative Commons License Een zeer duidelijke uitleg over dit concept van de ‘vrije licentie’ kun je vinden op Wikipedia (http://www.nl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons). De makers stellen hun materiaal gratis beschikbaar: je mag het downloaden, beluisteren en gebruiken in je eigen mediaproducten. In bepaalde gevallen mag je hun werk zelfs aanpassen en er jouw versie mee maken. In de projecten van Maks vzw (KureghemNet) stimuleren we de deelnemers daarom om gebruik te maken van rechtenvrij materiaal onder de Creative Commons License. We geven hen de links naar een aantal websites waar je dit materiaal kunt vinden en downloaden.
In alle gevallen moet je de naam van de maker vermelden, bijvoorbeeld op de aftiteling (eindgeneriek) van je filmpje.
Dit is het algemene logo van Creative Commons: De verschillende licenties hebben 4 mogelijke kenmerken: ●
Naamsvermelding – Attribution (BY): Het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk en afgeleide werken is toegestaan op voorwaarde dat je de oorspronkelijke auteur vermeldt.
●
Niet-commercieel – Non-Commercial (NC): Het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk en afgeleide werken mag voor niet-commerciële doeleinden.
●
Geen Afgeleide werken – No Derivative Works (ND): Het kopiëren, distribueren, vertonen en uitvoeren van het werk is toegestaan, maar niet het veranderen van het werk.
●
Gelijk delen – Share Alike (SA): Het distribueren van afgeleide werken is alleen toegestaan onder een identieke (Creative Commons) licentie. Wanneer je het werk van de oorspronkelijke maker hebt gebruikt en aangepast, mag je anderen niet opeens verbieden om jouw werk vrij te gebruiken en aan te passen. Dit sluit aan bij het principe van Copyleft (http://www.nl.wikipedia.org/wiki/Copyleft):
Creative Commons Licenties
5
De combinatie van deze kenmerken geeft 6 verschillende licenties van Creative Commons:
Naams-
Naamsvermel
Naamsvermel
Naamsvermel
Naamsvermel
Naamsvermel
vermelding
ding
ding
ding
ding
ding
Gelijk Delen
Geen Afgeleide
Niet Commercieel
Niet Commercieel
Niet Commercieel
Gelijk Delen
Geen Afgeleide
Werken
Werken
CC BY
CC BY-SA
CC BY-ND
CC BY-NC
CC BY-NC-SA
CC BY-NC-ND
Deze licentie staat anderen
Deze staat
Deze staat
Deze staat
Deze laat
licentie anderen
Deze licentie is de meest
toe
toe
om
het
werk kopiëren,
te
licentie anderen
licentie anderen
licentie anderen
om
het
toe het werk in
toe het werk te
toe het werk te
restrictieve van
werk kopiëren,
te
zijn geheel te distribueren,
kopiëren, distribueren,
kopiëren, distribueren,
onze zes hoofdlicenties,
distribueren,
distribueren,
zowel
vertonen en op
vertonen, en op
deze
vertonen, op te
vertonen, op te
commercieel
te
te voeren, en
anderen alleen
voeren en om
voeren,
als
om
om
toe
afgeleide werken
afgeleid materiaal
te
commercieel, zolang het
materiaal te maken dat op
materiaal te maken, zolang
werken te downloaden en
maken
te
ongewijzigd
jouw
jij
delen
maken,
te zelfs
om
en
niet
is
voeren
en
afgeleid
werk
vermeld
met
en jou vermeldt
gebaseerd
commerciële
commerciële
als de maker
zolang dit geen
maker van het
zolang ze het
doeleinden, maar
doeleinden – maar uitsluitend
van het werk.
commerciële doeleinden
werk, het werk niet
werk laten
uitsluitend
als jij vermeld
heeft
commercieel
commercieel gebruiken.
jij
als
jouw
gebruiken voor
en
wordt
om
voor
wanneer
is
afgeleid
staat
wordt als maker
uitsluitend als jij
gebruikt
vermeld wordt
en
wordt
en
als maker. Dit is de meest
werken onder identieke
als maker. Afgeleide
werken onder identieke
vrije
voorwaarden
werken hoeven
voorwaarden
worden
niet
worden
verspreid. Deze
identieke
licentie.
Aangeraden voor
de
Creative Commons Licenties
afgeleide
vermeld
onder
wordt
anderen, intact en niet
afgeleide
verspreid.
6
maximale
licentie
verspreiding en gebruik van
vaak vergeleken met
wordt
gelicenseerd
de
materiaal.
vrije en open
voorwaarden te worden verspreid.
‘copyleft’
source software licenties. Alle nieuwe werken gebaseerd jouw
op
werken
hebben dezelfde voorwaarden, dus
alle
afgeleide werken mogen ook voor commerciële doeleinden gebruikt worden. licentie
Deze wordt
gebruikt
door
Wikipedia en is aangeraden voor alle materialen die voordeel hebben
bij
integratie binnen Wikipedia
of
soortgelijke projecten.
Bron: www.creativecommons.org/licenses/?lang=nl
Creative Commons Licenties
7
Bijlage Websites waar je rechtenvrij materiaal kunt vinden Hieronder een lijstje van de websites die Maks vzw vaak gebruikt: Muziek Electrobel
Belgisch-Luxemburgse site met muziek in vele genres
(http://be.electrobel.org/muzik.ebel) Incompetech
Website met muziek van Kevin MacLeod, ook in verschillende genres en ‘moods’
http://incompetech.com/music/royalty-free au bout du fil
Een website met muziek in vele genres van beginnende artiesten die graag ontdekt willen
http://www.auboutdufil.com
worden
free music archive
Ook hier kun je muziek zoeken in 15 verschillende genres. Let wel op: niet alle muziek valt onder de
http://freemusicarchive.org
Creative Commons License (bekijk dit per liedje in de rechterkolom van de webpagina)
Mobygratis
Er zijn ook artiesten die hun werk beschikbaar maken voor studenten of non-profit organisaties,
http://freemusicarchive.org
Moby is zo’n artiest.
Geluiden Freesound
Een Engelstalige site waarop je allerlei geluiden kunt vinden. Om te kunnen downloaden moet je wel een
http://freesound.org/browse
login aanmaken.
Foto’s en afbeeldingen creative commons search
Via deze website kun je zoeken naar rechtenvrije
http://search.creativecommons.org/?lang=nl
afbeeldingen op Google, Flickr, Commons en andere websites.
Wikimedia
Je kunt via deze website overigens ook muziek en geluiden zoeken.
Creative Commons Licenties
8
Zoeken met Google Je kan ook je vertrouwde google-zoekmachine gebruiken om je zoekresultaten te filteren op licentie. Je zoekt bijvoorbeeld naar afbeeldingen. Dan kan je rechtsboven klikken bij op het tandwieltje. Zo kom je bij de instellingen. Daar klik je ‘geavanceerd zoeken’. Je kan nu veel meer criteria aangeven waaraan je zoekopdracht moet voldoen. Het onderste vakje is ‘gebruiksrechten’. Afhankelijk van wat je precies wilt doen met de foto’s kan je ze filteren op licentie.
Niet alles wat je op het internet gratis kunt downloaden, is ook rechtenvrij!
‘Freeware’ (software die je gratis kunt downloaden en gebruiken) is niet hetzelfde als ‘vrije software’ (open source). Zo is het ook met afbeeldingen en muziek die je online kunt vinden. Een voorbeeld: op de website Jamendo (www.jamendo.com) kun je gratis muziek beluisteren en downloaden: ‘free music downloads for private use’. Maar zodra je die muziek wilt gebruiken in een multimediaproject, dan gelden er andere regels en moet je wél betalen. Je moet goed de voorwaarden (http://pro.jamendo.com/stock-musiclicensing?protracking=jmfootertrack) lezen. Het is een beetje verwarrend, ze noemen het 'royalty free' omdat je niet aan de SABAM’s van deze wereld betaalt, maar dus wel aan hen: 50% gaat naar de artiesten. Kijk dus altijd goed wanneer je ‘gratis’ muziek of afbeeldingen van het internet gebruikt in je films of projecten!
Creative Commons Licenties
9
Creative Commons Licenties
10
