Verburg Consultants
Beleid Midden- en Kleinbedrijf en Entrepreneurship Ministerie voor Economische Ontwikkeling Willemstad, 29 juli 2011 CA36/beleid midden en kleinbedrijf en entrepreneurship eindversie.doc
Verburg Consultants
Inhoud
Management Samenvatting 4 Executive Summary 7 1 Achtergrond: MKB & Entrepreneurship op Curaçao 10 1.1 Het MKB op Curaçao 10 1.1.1 Definitie 10 1.1.2 Omvang 11 1.1.3 Economische impact 12 1.2 De verwachtingen en behoeftes van het MKB 15 1.3 MKB en Entrepreneurship in Curaçaose maatschappij 16 1.4 Entrepreneurship 18 1.5 Bestaande regelgeving 19 1.6 Bestaande stimuleringsregelingen 20 2 Visie en beleidsperspectief 21 2.1 Visie op MKB en Entrepreneurship 21 2.2 De overheid laat de markt haar werk doen 22 2.3 Activeren van ondernemerschap 23 2.4 Stimuleren van innovatie en export 23 2.5 Actief ondersteunen van het MKB op Curaçao 23 2.6 Visie moet blijvend worden ontwikkeld 24 2.7 Beleidsperspectief 25 2.7.1 MKB definitie 25 2.7.2 Eilandeconomie Curaçao: beperking of kans? 25 2.7.3 Ondernemers willen zo veel mogelijk ruimte en beleid waar hoognodig 25 2.7.4 Samen, maar met heldere taken en verantwoordelijkheden 25 3
Het beleid 27
4 4.1 4.2 4.3 4.4
Uitvoering en organisatie 31 Principes 31 Small Business Administration (SBA) 33 Uitvoeringsorganisaties 34 Risico’s bij uitvoering 36
5 Implementatieplan 38 5.1 Fase 1: tijdelijke organisatie 38 5.2 Fase 2: implementatie 39 5.3 Implementatieplan in stappen: proces thema’s 39 5.3.1 Visie en beleidsontwikkeling 39 5.3.2 Informatiecyclus 40 5.3.3 Organisatie inrichting Small Business Administration 42 5.4 Prestatiemeting en effectmetingen 43 5.5 Implementatieplan in stappen: inhoudelijke thema’s 43 5.6 Samenvatting korte, middellange en lange termijn acties 45 5.7 Financiën 46 6 6.1 6.2 6.3
Financiën 47 Huidige ingezette middelen MKB (Beleid) 47 Voorstel nieuwe financiële inzet 47 Analyse wijzigingen 49
Bijlage: Literatuurlijst 50 Bijlage: Definitielijst 51
2
Verburg Consultants
Lijst met illustraties Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel Tabel
1 MKB definities Curaçao 10 2 Nieuwe registraties en doorhalingen 2003-2008 11 3 Onderverdeling MKB sector anno 2010 12 4 BTW MKB per bedrijfstak 2006 en 2007 15 5 Aantal en aandeel van de werkgelegenheid naar klassengrootte 1993 - 2006 15 6 Formatie SBA 34 7 Risicoanalyse 36 8 Overgang huidige- naar nieuw beleid 38 9 Stappen/acties beleid 40 10 stappen/acties basisgegevens MKB 40 11 Stappen/acties ICT 41 12 Stappen/acties organisatie-inrichting Small Business Administration 42 13 stappen/acties personeel 43 14 stappen/acties prestatiemeting en effectmetingen 43 15 Stappen / acties inhoudelijke thema's 43 16 Begroting sector ondernemen 47 17 Subsidiestroom 47 18 Regelingen 47 19 Regeling na 2011 48 20 Kostenoverzicht 48
Figuur 1MKB en Entrepreneurship beleidskwadrant 22 Figuur 2 Taken uitvoering MKB beleid 32 Grafiek Grafiek Grafiek Grafiek
1 2 3 4
Aandeel MKB in het BBP 13 Verdeling Totale BTW (= BBP) 2006 & 2007 13 BTW MKB per bedrijfstak 2006 14 BTW MKB per bedrijfstak 2007 14
3
Verburg Consultants
Management Samenvatting Het Midden en Klein Bedrijf (MKB sector) op Curaçao produceert 30% van het Bruto Binnenlands Product, voorziet in meer dan 50% van de werkgelegenheid in het bedrijfsleven en vertegenwoordigt ruim 90% van alle bedrijven op het eiland. Het MKB is één van de belangrijkste pijlers van onze economie. Tot nu toe heeft de overheid van Curaçao deze belangrijke groep niet met op maat gesneden en gecoördineerd beleid weten te bereiken. Het nieuwe MKB en Entrepreneurship beleid gaat daar verandering in brengen. Er is aandacht voor de behoeften van startende ondernemers, maar ook van bestaande MKB-ers die willen doorgroeien. Er is specifieke aandacht voor het ontwikkelen van Entrepreneurship, om te zorgen dat er ook in de toekomst voldoende goede en kansrijke ondernemers en ondernemingen zijn. Dit beleid ondersteunt en versterkt reeds lopende initiatieven, zoals de Actualisatie Vestigingsbeleid en Centralisatie Economische Vergunningen. Initiatieven die gericht zijn op het verlagen van drempels voor startende en bestaande ondernemers. Het beleid voorziet ook in een centrale coördinatie van aangeboden dienstverlening en stimuleringsmaatregelen. Het beleid is voor en door het MKB ontwikkeld. Dat betekent dat het MKB een rol speelt bij de beleidvorming, maar ook bij de uitvoering die zo veel mogelijk buiten de overheid wordt georganiseerd. Een visie voor het MKB en Entrepreneurship. De overheid: - laat de markt haar werk doen. Kiest niet voor marktbescherming of regulering, maar voor activering, facilitering en waar nodig stimulering; -
ondersteunt het MKB in Curaçao in algemene zin, zowel nieuwe als bestaande ondernemingen;
-
activeert ondernemerschap in Curaçao in algemene zin; van jong tot oud;
-
stimuleert en ondersteunt ondernemers die willen groeien door innovatie op bijvoorbeeld productie en efficiency, op marktbenadering, door middel van technologie;
-
stimuleert en ondersteunt ondernemers die willen groeien door exportgericht te zijn en daarmee bijdragen aan het ideaal van Curaçao als logistieke hub in het Caribisch gebied.
Het MKB en Entrepreneurship beleid bestaat uit 10 thema’s: 1. Doorlopende visieontwikkeling Iedere zes maanden zal de Minister van Economische Ontwikkeling een bijeenkomst van het Kennisplatform MKB en Entrepreneurship leiden, waar ervaren ondernemers, economen met speciale kennis op het gebied van MKB, ondernemerschap en eilandeconomieën, en stakeholders deel zullen nemen. Visieontwikkeling die de input vormt voor de beleidscyclus. 2. Doorlopende beleidscyclus In een jaarlijkse beleidscyclus wordt het bestaande beleid gemonitord, geëvalueerd en nieuw beleid ontwikkeld. Daarbij worden vanuit het Kennisplatform MKB kleinere specifieke themagroepen gevormd rondom de inhoudelijke beleidsthema’s. De in te richten Small Business Administration (SBA) coördineert die dialoog en de beleidscyclus in het algemeen. 4
Verburg Consultants
3. Doorlopende informatiecyclus De informatiehuishouding rond het MKB wordt op orde gebracht. Een sluitende registratie van alle MKB bedrijven in een database, met gestandaardiseerde definities. De SBA coördineert en is de beheerder van de MKB-basisbestanden, de informatiehuishouding en de prestatiemeting. Zij organiseert de periodieke beleidsmonitoring, -evaluatie en -effectmeting. 4. Organisatie van de uitvoering De Small Business Administration Curaçao (SBA) gaat alle uitvoerende en coördinerende taken van de overheid voor MKB en Entrepreneurship op zich nemen. Beheer van stimulering- en subsidieregelingen, advisering voor MKB-ondernemers, organisatie van scouting en coaching netwerk en publieksinformatiefunctie voor het MKB. Via Service Level Agreements (SLA) coördineert zij uitvoering van werkzaamheden zo veel mogelijk door stichtingen, stakeholders en ondernemers op basis van competitieve inkoopprocessen en prijs / kwaliteitverhouding. 5. Invoering jaarlijkse Prestatiemeting en Effectmetingen Vanaf 2012 wordt een jaarlijkse MKB-Prestatiemeting gepubliceerd op basis waarvan beleidsmonitoring, –evaluatie en -effectmeting wordt ingericht. De eerste nulmeting is in 2011. In 2012 wordt het concept van maatschappelijke Return on Investment ontwikkeld om de financieeleconomische impact van geïmplementeerd en voorgenomen beleid te beoordelen. 6. Van ‘Red Tape’ naar ‘Red Carpet’ Het wordt voor ondernemers makkelijker gemaakt een onderneming te beginnen en te runnen door het reduceren van procedurele regeldruk en barrières. Het oprichtingsproces voor ondernemingen wordt vergemakkelijkt. Het vergunningenbeleid wordt herzien. Terugkerende hobbels zoals bij het OB-aangifte proces worden veranderd. Het SBA gaat casemanagement organiseren voor startende en bestaande ondernemers om hen te ondersteunen bij het navigeren door het woud van procedures, én om te leren waar de echte knelpunten zitten. 7. Ontwikkeling Entrepreneurship – Scouting, coaching en mentoring Er wordt een georganiseerd proces voor scouting, mentoring, opleiding, advies en coaching ontwikkeld. Een netwerk van bestaande en oud-ondernemers wordt ingezet om ondernemerstalent te identificeren, ondersteund door publieksactiviteiten – awards, prijzen, ondernemingswedstrijden. Een cyclus van mentoring door ervaren ondernemers, gecoördineerd specifiek opleidingsaanbod, coördinatie van advisering en coaching volgen in één systematiek. 8 Ontwikkeling Entrepreneurship – PR en maatschappelijke lobby, onderwijs Het imago van ondernemershap kan verbeterd worden. Daartoe wordt in 2012 een publiekscampagne ontwikkeld waarin het ondernemerschap als volwaardige carrièrekeus wordt gepromoot. Er komen programma’s waarmee ondernemen een plek krijgt in het onderwijs. 9. Stimulering – Versterking financieringsmogelijkheden Er komt een nieuwe versimpelde incentiveregeling voor zowel startende als bestaande ondernemers. Een kredietgarantiefaciliteit, gericht op innovatie en exportgerichtheid, zal ondernemers in staat stellen financiering aan te trekken waar dat eerder niet mogelijk was. Zo wordt vanuit de schaarse beschikbare middelen het maximale maatschappelijke ‘Return On Investment’ (ROI) gegenereerd. 10 Stimulering – Versterking coördinatie advies en training entrepreneurs Centrale coördinatie om het bestaande training- en adviesaanbod voor beginnende ondernemers te versterken. Daarmee wordt een beter uitgelijnd aanbod gefaciliteerd en bekendheid en toegang versterkt.
5
Verburg Consultants
Financiële effecten - In 2012 is een incidentele additionele investering van Nafl. 800.000,- nodig voor het MKB en Entrepreneurship beleid. -
Vanaf 2013 en verder wordt jaarlijks Nafl. 500.000,- aan inhoudelijke thema’s voor het MKB en Entrepreneurship beleid geïnvesteerd.
-
Vrijvallende gelden uit op te heffen incentives zullen de kredietgarantie faciliteit ondersteunen. Vanaf 2012 zal dit in eerste instantie een bedrag zijn van Nafl. 205.000,-
-
De huidige subsidies naar de instellingen worden herzien vanaf 2012. Een duidelijk onderscheid in de subsidie wordt aangebracht in termen van ‘bestaansrecht’ subsidie en ‘projectsubsidie’, en welk deel relevant is voor het MKB. 2012 is een overgangsjaar, waarbij deze scheiding wordt aangebracht.
-
In 2011 is er Nafl. 1.475.000,- aan subsidies voor uitvoeringsorganisaties gereserveerd. Dit is een combinatie van project en bestaansrecht subsidies. De subsidies voor de uitvoeringsorganisaties zijn vanuit het Ministerie Economische Ontwikkeling.
-
Er wordt een aanbestedingsproces geïntroduceerd waarop bestaande instellingen en overige partijen kunnen inschrijven om een optimale prijs kwaliteit verhouding na te streven
Samenvatting van de tastbare nieuwe ontwikkelingen -
Een centraal coördinatie loket voor MKB ondernemers voor hun behoeften: Small Business Administration (SBA)
-
Vermindering van regeldruk en barrières voor MKB ondernemers
-
1-op-1 ondersteuning voor de MKB ondernemer: case management en formulierenbrigade
-
Vereenvoudigde toegankelijke krediet garantie faciliteit voor het MKB
-
Stimulering en begeleiding van ondernemerschap in een Scouting, Coaching en Mentoring netwerk
-
Introduceren van een Business Incubator Programma 2013
-
Bewustwording: Ondernemerschap als carrière keus
-
Periodieke beleidscyclus ondersteund met prestatiemetingen en effectmetingen
-
Afsluiten van Dienst Verlenende Overeenkomsten met uitvoerende organisaties
-
Een MKB informatiedatabase van MKB ondernemingen monitoringsdoeleinden
6
Verburg Consultants
Executive Summary The Small and Medium Enterprises (SME) sector in Curaçao is vital. It represents more than 30% of the Gross National Product, provides more than 50% of employment in the private sector and represents over 90% of all businesses. It makes SME one of the crucial pillars in our economy. So far, the government of Curacao has not supported this crucial group with comprehensive tailored and coordinated policies. This is about to change with the introduction of this SME and Entrepreneurship policy. Balanced attention is given to the needs of both start-ups as well as existing SME. Specific support is available for the development of Entrepreneurship in Curacao, in order to provide a healthy continuously developing flow of entrepreneurs and enterprises. This policy is linked with, supports and amplifies, existing initiatives, like Updating the Business Establishment Policy and Centralizing Economic Permits, aimed at lowering barriers for new and existing entrepreneurs. Moreover, this policy foresees in a central coordination approach of offered services and stimulating facilities. The policy was developed for and by SME’s. This means that SME’s play a role in policy formation, but also in the implementation, which will be organized as much as possible outside the government. Vision SME and Entrepreneurship. The government: - Believes in market forces. It will not opt for market protection or regulation. Rather, it will activate, facilitate and stimulate in the commercial environment; - Will support SME across the board, both start-ups and existing businesses - Will activate entrepreneurship, starting as early as childhood - Will stimulate and support entrepreneurs and SMEs that want to grow through product innovation or process innovation, market innovation or through innovative technologies - Will stimulate and support entrepreneurs and SMEs that want to grow through export – who contribute to the ideal of Curacao as an international logistical hub in the Caribbean. MKB and Entrepreneurship policy: 10 themes 1. Continuous vision development Every six months the Minister of Economic Development will lead a SME and Entrepreneurship Knowledge platform meeting. The platform consists of experienced entrepreneurs, economists specialised in the field of SME, Entrepreneurship and island economics and stakeholders. Based on their expertise, and external and internal factors, they will discuss current and future vision. This will support continuous vision development and is the foundation for the policy development. 2. Continuous policy development The existing policy is monitored, evaluated and a new policy is developed in a yearly policy cycle. From the Knowledge platform, smaller specific thematic groups will be derived to discuss indepth specific policy issues. The Small Business Administration (SBA) to be set up, coordinates the dialogue and the general policy cycle. 3. Continuous information cycle Information on SMEs will be put in place. There will be a comprehensive registration of all SME’s in a database with standardized definitions. The SBA coordinates and is the manager of the SME 7
Verburg Consultants
basic files, the information management and performance measurement. It organizes regular policy monitoring, evaluation and impact assessment. 4. Policy execution: Small Business Administration The Small Business Administration Curacao (SBA) will be developed. It will be the leading organisation which accounts for the coordination and execution of the policy. It will be responsible for coordinating the vision and policy cycles, and is the owner of the information of SME. The SBA organises the periodic policy monitoring, evaluation and effect measurements. The SBA manages the stimulation and supporting activities, which derives out of this policy. Through Service Level Agreements (SLA) the SBA coordinates and controls her activities with executing agencies – which are selected on a competitive procurement process in which the balance in price and quality is key. 5. Introduction of policy effect measurements As of 2012, a periodic (yearly) policy effect measurement is introduced. This measurement forms the basis for policy monitoring, evaluation and effect measurements. The first zero baseline will take place in 2011, on which the measurements of 2012 and onwards can be analysed. Furthermore, a concept of social Return on Investment is developed and introduced to determine the financial economic impact of the policy. 6. From Red Tape to Red Carpet Entrepreneurs will face more effective and efficient sets of procedures to start and run their organisations. The policy is aimed at reducing bureaucratic procedures and lowering barriers. The establishment process of companies will be simplified. The licensing policy will be reviewed. Returning bureaucratic procedures, like the ‘OB-aangifte’ process will be adjusted. Entrepreneurs will be supported through case management – 1-on-1 support – by the SBA, in order to support and navigate them through the woods of procedures, and to really find out where bottlenecks lie and what the needs of the entrepreneurs are. 7. Activation of entrepreneurship; Scouting, Coaching and Mentoring A process for Scouting, Coaching and Mentoring will be developed and incorporated into a Scouting, Coaching and Mentoring network. The network consists of old and existing entrepreneurs to recognise and identify talent, supported through public activities – like awards and talent shows. A cycle of mentoring by experienced entrepreneurs, coordinated specific training offers, and coordination of advice and coaching are ingredients for a successful Scouting, Coaching and Mentoring network. 8. Activation of entrepreneurship; PR, Social Lobby, education Public awareness on entrepreneurship needs to be improved. A publicity campaign will be developed in 2012 in which entrepreneurship as a fully fledged career choice is promoted. Programs will be developed in order to give Entrepreneurship a place in education. 9. To strengthen financial facilities A new simplified incentive scheme will be introduced for both starting and existing entrepreneurs. This facility will have characteristics of a credit guarantee scheme, supported by the government. The facility is aimed at strengthening innovation and export. It will enable entrepreneurs to strengthen their financial position in obtaining a commercial loan. Thus the maximum social return on investment (ROI) is generated from the scarce resources available. 10. To strengthen coordination of advice and training entrepreneurs A central coordination to strengthen the current training and advise supply for starting entrepreneurs. This will result in better facilitation of the supply and increase in familiarity and strengthen the access for entrepreneurs. 8
Verburg Consultants
Financial implications - In 2012 an initial additional investment of Nafl 800.00,- is needed for the SME and Entrepreneurship policy. - From 2013 onwards, annually Nafl 500.000,- will be invested in the SME and Entrepreneurship policy. - The free-fall of money from repelled incentives will support a new credit guarantee scheme. Initially, in 2012, this will be up to an amount of Nafl. 205.000,- The current subsidies for the execution agencies will be revised. A clear distinction will be made in the subsidy terms of ‘right of existence subsidy’ and ‘project subsidy’, and what part is relevant to SME’s. 2012 will be the transition year, for the introduction of this distinction. - In 2011 a total of Nafl. 1.475.000,- for subsidy to executing agencies is reserved. This subsidy is a combination of project and ‘right of existence’ subsidy for the economy of Curacao. Thus, the subsidy is not only applicable to SME’s. - A procurement process will be introduced on which existing organizations and other organizations can register in order to reach maximum ‘value for money’. Summary of tangible new developments - A central coordination office for SME entrepreneurs for their needs: Small Business Administration Office; - Reduction of procedures and barriers for SME entrepreneurs; - 1-on-1 support for SME entrepreneurs: case management and forms brigade; - Easy and simple access credit guarantee scheme; - Simulation and support of entrepreneurship in a Scouting, Coaching and Mentoring network; - Introduction of a Business Incubation Programme; - Awareness: Entrepreneurship as a career choice; - Periodic policy cycle – supported by policy effect measurements based on predefined indicators and impact assessments of executing agencies; - Closing Service Level Agreements with executing agencies; - Introduction of a SME database of SME enterprises.
9
Verburg Consultants
1 Achtergrond: MKB & Entrepreneurship op Curaçao 1.1 Het MKB op Curaçao 1.1.1 Definitie Eerste vereiste bij het definiëren van MKB-beleid is het kunnen aanwijzen van het MKB als duidelijk vastomlijnde doelgroep. Immers, het beleid wordt opgesteld voor deze doelgroep. Instanties wereldwijd houden verschillende definities aan om het MKB aan te duiden. De Wereldbank en Inter-American Development Bank (IDB) houden in verschillende onderzoeken een maximum van 250 werknemers aan als grens bij het afbakenen van het MKB sector, zonder een verdere onderverdeling daarbinnen aan te brengen (Ayyagari, Beck, & Demirgüç-Kunt, 2003). In de EU zijn eerste stappen gezet om de term MKB te standaardiseren naar <10 (micro), <50 (klein) en <250 werknemers (midden), waar in de VS deze grenzen op <100 (klein) en <500 (midden) werknemers liggen. (European Commission, 2003) In de Caribische regio worden uiteenlopende MKB definities gebruikt. Criteria betreffen vrijwel altijd een combinatie uit een selectie van vier hoofdzaken: aantallen werknemers, omvang van de omzet, toegevoegde waarde voor de economie en de waarde van de activa. (Hendrickson, 2009). Zelfs op Curaçao worden door betrokken organisaties verschillende definities gebruikt om het MKB of onderdelen daarvan aan te duiden. Dit is problematisch voor beleidsontwikkeling, omdat het moeilijk wordt om een eenduidige basis informatiebestand te vormen wat dient voor verdere beleidsontwikkeling, - monitoring, of evaluatie. De Kamer van Koophandel (KvK) duidt bedrijven die in het Handelsregister zijn ingeschreven aan als MKB bedrijf op basis van het activacriterium op het moment van eerste inschrijving. De Ontwikkelingsbank Nederlandse Antillen (OBNA) en Korpodeko maken binnen het MKB onderscheid tussen micro- en kleine- bedrijven en gebruiken daarbij medewerker aantallen en omzetcriteria. Het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) heeft het MKB ingedeeld op basis van drie categorieën: micro-, klein- en middenbedrijf. Zij gebruikt daarbij een definitie die onveranderd is sinds de bedrijventelling van 1998. Ook zij baseert zich op werknemer en omzetcriteria, zij het dat die iets anders zijn ingedeeld. Op het moment dat een bedrijf op één van beide criteria ‘te groot’ wordt, verschuift zij naar de volgende categorie. Tabel 1 MKB definities Curaçao Bedrijfsoort Microbedrijf
KvK
OBNA/Korpodeko <5 werknemers
Geïnvesteerd vermogen < ANG 100.000,-
Zie boven
Kleinbedrijf Middenbedrijf MKB-bedrijf
CBS <5 werknemers
Concluderend Internationaal worden er verschillende definities voor het MKB gehanteerd. Vaak zijn deze definities toegespitst op de specifieke lokale omstandigheden en randvoorwaarden. Op Curaçao hanteert de overheid sinds 2006 de definitie van het CBS. Dat ligt ook voor de hand, omdat die definitie het maken van onderscheid tussen micro- klein- en middenbedrijf mogelijk maakt en omdat het CBS beschikt over onderzoeksgegevens op basis van deze definitie. De definitie van 10
Verburg Consultants
de Kamer van Koophandel geeft geen direct inzicht in de activiteit of economische impact van een bedrijf. Voor het MKB-beleid is juist de economische impact van belang. De door het CBS gehanteerde definitie is tot op heden nog niet bij alle instanties op Curaçao gangbaar geworden. Het gelijktrekken van de definitie door alle stakeholders is belangrijk om de onderlinge samenwerking en uitwisseling van gegevens te vergemakkelijken. 1.1.2 Omvang Door de uiteenlopende definities lopen ook de analyses over de omvang – en de ontwikkeling van die omvang – van het MKB op Curaçao uiteen. Kamer van Koophandel (KvK) - Handelsregister Alle ondernemingen op Curaçao dienen ingeschreven te zijn in het Handelsregister. Ultimo 2010 waren in totaal 18.497 ondernemingen geregistreerd. Dit betreft de ondernemingen1 corrigeert met offshore inschrijvingen, dus de lokale ondernemingen. Op het gebied van de ontwikkeling van de omvang, kan uit het Handelsregister worden opgemaakt hoeveel nieuwe registraties en doorhalingen hebben plaatsgevonden. Zoals blijkt uit tabel 2 is sinds 2003 de instroom van nieuwe lokale registraties licht gestegen. Tegelijkertijd is het aantal doorhalingen de afgelopen jaren fors toegenomen, wat in 2008 leidt tot ongeveer het zelfde aantal nieuwe registraties als doorhalingen. Cijfers voor wat betreft 2009 en 2010 zijn nog niet beschikbaar. Tabel 2 Nieuwe registraties en doorhalingen 2003-2008 Nieuwe registraties Doorhalingen
2003 1.833
2004 1.931
2005 1.775
2006 1.964
2007 1.968
2008 2.089
1.127
1.552
1.449
1.819
1.804
2.128
Bron: Kamer van Koophandel Curaçao In 2008 deed de KvK aanvullend onderzoek naar bedrijfsstakingen in het MKB, waarbij een bedrijfsstaking werd gedefinieerd als inactiviteit en/of uitschrijving uit het Handelsregister. In totaal 6.843 inactieve bedrijven werden onderzocht. Zij hadden een gemiddelde levensduur (gehad) van 3 jaar. 46% van de starters in 2003 was binnen 5 jaar gestopt met de onderneming, een percentage dat niet erg afwijkt van internationale normen (in Nederland in dezelfde periode was dat bijvoorbeeld 45%. De meest voorkomende oorzaken voor het stoppen met de onderneming waren ontoereikende omzet, locatieknelpunten en belastingaangelegenheden. (Melfor, 2008) Centraal Bureau voor Statistiek Het CBS baseerde zich in haar analyses in eerste instantie op bedrijventellingen (1986, 1993 en 1998). Daarna heeft geen bedrijventelling meer plaatsgevonden. Het CBS is desondanks doorgegaan met haar analyses en heeft – bij gebrek aan een complete basisregistratie waarin ook omzet en werknemersgegevens waren vastgelegd – het door haar gebruikte bedrijvenregister steeds geactualiseerd op basis van administratieve databestanden van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de KvK. ( Ministerie van Economische Ontwikkeling, 2010) Volgens het CBS zijn er ultimo 2010 op Curaçao 12.207 ondernemingen die als MKB kunnen worden aangemerkt (zie onderstaande tabel), verdeeld over verschillende sectoren en in de categorieën micro-, klein- en middenbedrijf. Helder is dat micro-ondernemingen in termen van aantallen met 88% het overgrote deel van de MKB sector op Curaçao uitmaken en dat het MKB zich vooral toelegt op handel en dienstverlening. Uit de gegevens van het CBS kan geen analyse worden gemaakt voor wat betreft starters en stoppers en kunnen geen conclusies worden getrokken voor wat betreft duurzaamheid of groeiontwikkeling van ondernemingen. Op
1
Association with full jurisdiction, Cooperative society, Dutch Private Limited Liability Company, Foreign legal entity, Foreign legal entity with
headoffice abroad, Limited Liability Company, Limited Partnership on Shares, Limited Partnership with one managing partner, Limited Partnership with several managing partners, Open partnership, Partnership, Private Limited Liability Company, Proprietorship, Shared Proprietorship, Shareholder Managed Private Limited Liabilty Company 11
Verburg Consultants
nationaal niveau – zoals hierboven aangeven – worden wel enkele gegevens vastgelegd door de KvK m.b.t. in- en uitschrijvingen. Tabel 3 Onderverdeling MKB sector anno 2010 Bedrijfstak
Micro
Klein
Midden
Totaal
Relatief
Landbouw en visserij
157
12
4
173
1%
0
0%
Mijnbouw Industrie
376
Openbaar nut
52
48
476
4%
2
1
3
0%
Bouwnijverheid
1.118
86
48
1.252
10%
Groot- en Kleinhandel
2.259
308
176
2.743
22%
Horeca
880
94
51
1.025
8%
Transport en communicatie
565
53
27
645
5%
Financiële dienstverlening
1.129
55
56
1.240
10%
Zakelijke dienstverlening
2.332
135
84
2.551
21%
Particulier onderwijs
102
3
6
111
1%
Medische en sociale dienstverlening
659
72
34
765
6%
Overige dienstverlening
1.123
66
34
1223
10%
Totaal
10.700
938
569
12.207
100%
Relatief
88%
8%
5%
100%
Bron: Centraal Bureau voor Statistiek Concluderend Door de bovengenoemde definitieverschillen en – ondanks pogingen daartoe – de niet complete databestanden is het niet goed mogelijk een eenduidig beeld te creëren over de omvang van het MKB op Curaçao. Het aantal bedrijven varieert afhankelijk van de gebruikte definitie. Er is geen inzicht in het al dan niet gerealiseerde groeipotentieel van MKB-ondernemingen. Daardoor is het niet mogelijk analyses uit te voeren over de oorzaken van groei, duurzaamheid of mogelijke barrières daarbij. 1.1.3 Economische impact Uitgaande van de beschikbare CBS-gegevens, maakt het MKB ruim 97,4 % uit van het aantal bedrijven op Curaçao (Dienst Economische Zaken Curacao, 2009). Uit CBS bestanden zijn de volgende algemene observaties opgesteld: - Een gemiddeld microbedrijf heeft 1,5 werknemer, een kleinbedrijf 6,5 werknemers, middenbedrijf heeft 21,4 werknemers. - Bijna 55,7% van de werkgelegenheid wordt door het MKB verschaft. - Handel, horeca en zakelijke dienstverlening domineren het MKB - Een aanzienlijk aandeel van de werknemers in de horeca en handel is afkomstig uit het buitenland en levert daarmee een beperkte(re) bijdrage aan werkgelegenheid voor Curaçao - Loonkosten in de sectoren financiële als zakelijke dienstverlening liggen hoog, mede door het hoge aantal buitenlandse werknemers. - Loonkosten in de bedrijfstakken landbouw, visserij en horeca liggen laag. Bruto Toegevoegde Waarde Bovenstaande geeft nog geen inzicht in de vraag of het MKB daarmee ook de gewenste motor van de economie vormt. Dat hangt af van haar economische impact. Het CBS heeft zich in haar studies van het MKB mede toegelegd op de ontwikkeling van analyses over de Bruto Toegevoegde Waarde (BTW) van het MKB. Zij relateert dat aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) van Curaçao. De BTW wordt bepaald door de intermediaire kosten - kostprijs en overige operationele kosten van de bruto productie af te trekken. Het CBS baseert zich daarbij voor haar basisgegevens op 12
Verburg Consultants
haar jaarlijkse Nationale Rekeningen enquête. Onderstaande grafiek geeft inzicht in het aandeel van de BTW van het MKB in het totaal BTW (BBP) van Curaçao. (Informatie voor de periode na 2007 ontbreekt vooralsnog. Grafiek 1 Aandeel MKB in het BBP
Aandeel MKB in het BBP 100% 90%
76,5% 70,7% 70,9% 66,3% 65,3% 72,3% 70,9%
80%
Percentage
70% 60% 50%
Bruto Binnenlands Product
40% 30% 20% 10%
23,5%
29,3% 29,1%
33,7% 34,7%
27,7% 29,1%
Aandeel MKB
0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Jaar
In de periode 2001-2007 ligt gemiddeld het aandeel van het MKB in het BBP op 29,6% Voor de jaren 2006 en 2007 is er nadere informatie beschikbaar over de onderverdeling van de BTW t.o.v. de grootbedrijven en overige. De BTW wordt onderverdeeld naar het bedrijfsleven (MKB en grote bedrijven) en een categorie overige. De categorie overige vertegenwoordigt de overheid, stichtingen e.d. In 2006 maakte het MKB 28% van de totale BTW, dit bedrag gold ook voor het aandeel van de grotere bedrijven. In 2007 vertoonde het MKB-aandeel in de totale BTW een groei van 1% het aandeel van de grotere bedrijven groeide met 2 %. Grafiek 2 Verdeling Totale BTW (= BBP) 2006 & 2007
De bijdrage van het bedrijfsleven aan de BTW is grafisch weergeven in grafieken 3 en 4. In de landbouw, veeteelt en visserij maakt het MKB 100% uit van de bedrijfstak. In de groot- en
13
Verburg Consultants
kleinhandel, zakelijke dienstverlening en onderwijs is het MKB sterk vertegenwoordigd, minder in transport en communicatie, en medische en sociale dienstverlening minder sterk. Grafiek 3 BTW MKB per bedrijfstak 2006
Percentage
BTW per Bedrijfstak 2006 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
0% 55%
52%
37%
41%
37%
60%
46%
50%
54%
50%
76%
79% 100% 45%
48%
63%
59%
63%
40% 24%
21%
% Groot % MKB
Bedrijfstak
Grafiek 4 BTW MKB per bedrijfstak 2007
Percentage
BTW per Bedrijfstak 2007 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
0% 32% 56% 53%
50%
58%
35%
41%
50%
76%
79% 100% 68% 44% 47%
50%
42% 21%
65%
59%
50%
24% % Groot % MKB
Bedrijfstak
In onderstaande tabel is aangegeven welke bedrijfstakken binnen het MKB het meeste bijdragen aan het BTW van het MKB. Financiële dienstverlening en groot- en kleinhandel leveren het grootste aandeel (totaal 50%). Daarna volgt de zakelijke dienstverlening en onderwijs met 17%. De bedrijfstakken landbouw, veeteelt, visserij en medische en sociale dienstverlening leveren de kleinste bijdrage aan de BTW van het MKB. 14
Verburg Consultants
Tabel 4 BTW MKB per bedrijfstak 2006 en 2007 2006 Bedrijfstak
2007
mln. Nafl
Landbouw, veeteelt, visserij
11,1
% 1%
*mln. Nafl 13,9
% 1%
Industrie
63
5%
66,9
5%
Bouwnijverheid
94,6
8%
100,1
7%
Groot- en kleinhandel
281,6
23%
303,5
22%
Horeca
51,1
4%
61,7
5%
Transport en communicatie
66,6
5%
65,3
5%
Financiële dienstverlening
322,2
26%
381,8
28%
Zakelijke dienstverlening en onderwijs
204,1
17%
229,6
17%
Medische en sociale dienstverlening
42,8
4%
45,2
3%
Overige dienstverlening
81,1
7%
86,1
6%
Totaal
1.218,3
100%
1.354,2
100%
Bron: Centraal Bureau Statistiek (CBS) Werkgelegenheid In termen van werkgelegenheid is door de jaren heen het aandeel van het MKB relatief stabiel gebleven, zoals blijkt uit onderstaande analyse. Wel is duidelijk een afname te zien van het aandeel van werkgelegenheid – al is er een stijging in absolute termen – van het middenbedrijf en microbedrijf ten gunste van het kleinbedrijf. Tabel 5 Aantal en aandeel van de werkgelegenheid naar klassengrootte 1993 - 2006 1993 Klasse Micro Klein Midden Groot Totaal
# 7.448 4.031 12.543 16.837 40.859
1998 %
18,2% 9,9% 30,7% 41,2% 100,0%
# 5.789 4.432 11.942 19.933 42.096
2006 %
13,8% 10,5% 28,4% 47,4% 100,0%
# 7.078 6.171 13.152 21.006 47.407
% 14,9% 13,0% 27,7% 44,3% 100,0%
Bron (Duyndam, 2008) Concluderend Het aandeel van het MKB in de economische activiteit van Curaçao is aanzienlijk, los van het vraagstuk of dat nu nauwkeurig vast te stellen is. Het MKB is goed voor bijna een derde van het BBP van Curaçao. Meer dan de helft van de werkgelegenheid in het bedrijfsleven wordt door het MKB gegenereerd. 1.2 De verwachtingen en behoeftes van het MKB Zoals in voorgaande paragraaf is gebleken, is het MKB een belangrijke factor voor de economie en werkgelegenheid op Curaçao. Het is een groep met haar eigen specifieke behoeften en wensen, waarop de overheid goed op dient in te spelen. Om dit beter in kaart te brengen, is door de Universiteit van Curaçao veldonderzoek uitgevoerd en zijn vele gesprekken met stakeholders gevoerd. Daarbij zijn ook de periodieke onderzoeken van de KvK (Short Term Economic Review) en CBS (Conjuctuurmonitor) meegenomen. Reduceren van regeldruk en barrières Uit het veldonderzoek blijkt dat een derde van het MKB problemen heeft ondervonden met huidige processen op het gebied van vergunningen en ondernemers verplichtingen. Bijvoorbeeld het OB-aangifte proces waar de maandelijkse aangifte en afdracht wordt ervaren als een terugkerende last. “Kan het niet eenvoudiger?” “Kan het niet minder vaak?”. Het MKB vindt dat de dienstverlening helder en sneller moet plaatsvinden en terugkerende hobbels moeten worden gladgestreken. 15
Verburg Consultants
Financieringsmogelijkheden Het MKB geeft o.a. dat het tekort aan financiële middelen wordt gezien als een van de voornaamste belemmering voor bedrijfsinvesteringen (CBS Conjuctuurenquête 2010). Uit het veldonderzoek blijkt dat 21.6% problemen heeft ondervonden met financiële dienstverlening. Vooral in de gesprekken met stakeholders komt naar voren dat het gebrek aan beschikbare financiering nu als grootste barrière voor doorgroei van bestaande MKB-bedrijven wordt ervaren. Advies en ondersteuning Het veldonderzoek wijst uit dat het MKB een duidelijke behoefte heeft aan meer (toegankelijk) advies en ondersteuning. Een derde van het MKB geeft aan dat zij gebaat zijn bij meer begeleiding in de vorm van advies, ondersteuning, coaching of begeleiding. Huidig MKB beleid Ondernemers zijn weinig bekend / betrokken bij MKB beleid van de overheid. Het vertrouwen in de overheid is matig (42.1%). Terwijl juist de participatie van ondernemers in de vorming en uitvoering van het beleid draagvlak en bekendheid stimuleert. De huidige stimuleringsregelingen zijn onbekend bij de meeste ondernemers (88.7%). De rol van het MKB Ondernemers geven aan graag een rol te willen spelen bij de ontwikkeling, organisatie van de uitvoering van het beleid (bijvoorbeeld in de rol van uitvoering van een stimuleringsregeling). Investeringsklimaat De mening ten aanzien van het investeringsklimaat is verslechterd (CBS Conjunctuur enquête 2010). Minder bedrijven, 21%, hebben aangegeven het klimaat goed te vinden (was 26% in juni 2010). Het percentage bedrijven dat heeft aangegeven dat het klimaat slecht is, is toegenomen. Een toename van 3% ( van 11 naar 14). De meeste bedrijven oordelen zoals gebruikelijk het investeringsklimaat als ‘matig’: 65%. Net als vorig jaar verwacht 47% van de ondernemers dit jaar ongeveer evenveel te gaan investeren. Ruim 20% verwacht een toename en 10% verwacht een afname. Dit wordt ook bevestigd door de KvK (STER 2010) waarin een daling in de nominale investering merkbaar is, waarin zij aangegeven dat dit onderzoek is gekomen door de verkiezingen in augustus 2010. De conclusie van STER is dan ook dat Curaçao niet met de mondiale trend van economisch herstel kon gaan. Uit verschillende internationale studies blijkt dat kleine ondernemers vaak te kampen hebben met een: - Tekort aan expertise op zowel bedrijfseconomische aspecten (waaronder prijszetting, financiële administratie en planning) als op commerciële (marketing) en organisatorische bedrijfsvoering. - Tekort aan goed opgeleid personeel vormt ook een belemmering voor de ondernemer - Behoefte aan informatie over specifieke bedrijfstakken. - Zeer hoge rente tarieven. 1.3 MKB en Entrepreneurship in Curaçaose maatschappij Naast kwantitatieve analyse - omvang en economische impact - van het MKB op Curaçao is het voor beleidsvorming gewenst ook een kwalitatief beeld te vormen over de aard en behoeftes van het MKB. De hier gepresenteerde inzichten zijn de uitkomst van vele gesprekken met stakeholders, en zijn ook besproken met expert- en adviespanels. Innovativiteit en eilandeconomie Er wordt een tendens gepercipieerd op Curaçao dat er relatief weinig innovatie plaatsvindt. De beperkte omvang van de thuismarkt maakt dat innoveren een relatief groter risico oplevert voor de ondernemer dan in een grotere markt het geval zou zijn. Tegelijkertijd vormt innovativiteit de 16
Verburg Consultants
sleutel tot het succes van het MKB voor Curaçao. In dit verband wordt veelal gerefereerd aan het zogenaamde snackeffect, om aan te duiden dat veel imitatie zonder innovatie voorkomt. Daardoor treedt marktverzadiging op, worden de marges smaller en uiteindelijk de Bruto Toegevoegde Waarde maar zeer beperkt ontwikkeld. De grote prevalentie van microondernemingen is mogelijk een gevolg van dit vermeende gebrek aan innovativiteit, maar zou ook een oorzaak kunnen vormen. Immers, een micro-onderneming kan een minder solide platform vormen voor de benodigde investeringen – zowel financieel als in termen van kennis die innovativiteit met zich meebrengen. Groeipotentieel en eilandeconomie Door de beperkte omvang van de thuismarkt komt een ondernemer op Curaçao op een relatief vroeg moment in het groeiproces van de onderneming op het vraagstuk van internationale expansie. Ondernemers in grotere markten – fysiek en regulator soepeler aaneengesloten markten – kunnen relatief langer door ontwikkelen met bestaande of relatief beperkte additionele investeringen. Een ondernemer op Curaçao moet vrij vroeg nadenken over relatief majeur investeringen. Daarmee is het risico, zowel financieel als inhoudelijk, ook aanzienlijk hoger. Tegelijkertijd is die internationale expansie de enige weg om uit de beperking van de omvang van de Curaçaose thuismarkt te komen en de omzet aanzienlijk te doen groeien. Entrepreneurship Het beeld bestaat breed bij de stakeholders dat – ondanks het feit dat het MKB +/- 30% van de economische activiteit van het eiland voor haar rekening neemt en dus objectief gezien een aanzienlijke rol speelt – het MKB en ondernemers niet de aandacht en aanzien krijgen die zij op basis van die economische prestatie zou verdienen. Verschillende informanten geven aan dat in hun waarneming het ondernemerschap niet een hoog sociaal aanzien geniet in de samenleving en dat jongeren niet van nature en van huis uit worden geactiveerd om ondernemer te worden. Daarover is geen onderzoek voorhanden. Ook wordt gerefereerd aan het feit dat ondernemerschap niet noodzakelijkerwijs als serieuze loopbaanoptie wordt gepresenteerd in vanaf het funderend onderwijs tot het beroepsonderwijs. Beperkte afstemming tussen de Ministerie van Onderwijs en de Ministerie van Economische Ontwikkeling brengt met zich mee dat er een onvoldoende ontwikkelde structuur om scholieren en studenten systematisch in contact te brengen met ondernemers en hun bedrijven is. Er is geen gecoördineerd beleid om aan de scouting, coaching en training van potentiële ondernemerstalenten te werken. Beleidsvorming en beleidsdialoog Ondanks de economische importantie is het in het afgelopen decennium niet gelukt een geaccepteerd MKB-beleid te adopteren. Er is brede erkenning van het MKB als economische factor van belang, maar dat heeft niet geleid tot een centrale rol in het economische beleid. Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen. In ieder geval is het zo dat MKB-ondernemers minder gemakkelijk een rol in de beleidsprocessen kunnen krijgen, ook gezien hun relatief beperkte individuele omvang. Het Bureau Ondersteuning Bedrijfsleven van de Dienst Economische Zaken (nu MEO) heeft geconcludeerd dat het achterwege blijven van de vaststelling en uitvoering van de eerdere beleidsaanzetten deels een uitvloeisel was van de beleidskracht van het Eilandgebied, naast vier cruciale factoren: - De graad van organisatie van de MKB sector blijft lastig. Om sectorcoördinatie te versterken vanuit het Ministerie is centrale coördinatie cruciaal. Daarmee kan representatie in de sector, die vooralsnog relatief versnipperd is, beter worden georganiseerd en gepacificeerd. - De scheidslijn tussen beleid maken en faciliteren door de overheid en uitvoeren door het bedrijfsleven is, ondanks het feit dat er in grote lijnen overeenstemming bestaat over
17
Verburg Consultants
rolverdeling, niet altijd even helder. Taken en verantwoordelijkheden moeten helder geformuleerd worden. - Het ontbreekt aan financieel-economische onderbouwing van beleid, die onderbouwing moet op twee vlakken worden vormgegeven, namelijk een sluitende en gecommitteerde begroting voor de komende beleidscyclus, inclusief alle financiële middelen die vanuit de overheid gemoeid zijn met MKB beleid en de uitvoering en ondersteuning daarvan. Daarnaast is er behoefte aan een financieel-economische analyse van de effecten van beleid in een macroeconomische analyse. Het is – gelet op het algehele tekort aan basisgegevens over de sector – (nog) niet mogelijk daarop nu een effectieve business case te ontwikkelen. - Er is noodzaak voor monitoring van doelstellingen en resultaten. Een jaarlijkse prestatiemeting moet worden ingericht. Daarbij wordt het effect van alle maatschappelijke investeringen – in stimuleringsregelingen, onderzoek, dataverzameling of anderszins – op haar effecten geëvalueerd en bezien. Er moet structureel op ‘outcome’ (direct effect) en ‘impact’ (blijvend effect) worden gemeten. 1.4 Entrepreneurship Zoals hierboven gerefereerd is er tot op heden geen integraal beleid uitgevoerd rond Entrepreneurship. Er is beleid voor startende ondernemers, gericht op het vergemakkelijken van het starten van die onderneming. Er zijn platforms voor advies en kennisontwikkeling voor hen die dat willen. Maar het gestructureerd ontwikkelen van ondernemerschap is een nieuw karakter van het beleid. Wat maakt een potentieel ondernemer en hoe herkent men die? In de vakliteratuur wordt het ontstaan van Entrepreneurship grofweg langs twee lijnen bezien. De traits approach benadert ondernemerschap vanuit een ‘assessment’ van de persoonlijke kenmerken die de potentiële ondernemer onderscheidt van niet-ondernemers. Vele meer dan vaardigheden – want iemand kan – gaat het dus om wat, wie of hoe de betrokkene is (Gartner, 1989). De behavioral approach beoordeelt mensen als talentvolle ondernemers als zij in staat zijn nieuwe organisaties te vestigen, en creatief- en organisatietalent hebben. Het accent ligt dus eerder op vaardigheden die een potentiële ondernemer moet bezitten dan op persoonlijkheidskenmerken om een onderneming te kunnen starten en ontwikkelen. De behavioral approach suggereert een relatief grote mate van kunnen leren ondernemer te zijn. Juist waar de publieke overtuiging veelal is dat iemand als ondernemer wordt geboren, legt de vakliteratuur op dit gebied (Gartner, 1989) (Philipsen, 2005) eerder het accent op de mogelijkheden vaardigheden te ontwikkelen die een entrepreneur in staat stellen succesvol een onderneming te starten. Dat maakt de beïnvloeding door beleid gemakkelijker en biedt dus kansen. Om structuren, netwerken en persoonlijke begeleiding effectief te maken is er allereerst talentherkenning nodig. Tot nog toe is daarop door de overheid geen beleid gevoerd. Er zijn wel enige private initiatieven, vooral gericht op de vroege begeleiding van talenten, maar niet zozeer op de herkenning van talenten. Eén voorbeeld vormt de Fundashon Negoshi Pikina (FNP), die studenten en scholieren van VSBO, en SBO scholen de kans biedt om in een beschermde omgeving een echt bedrijf te starten en te managen. Na een half jaar wordt de beschermde omgeving ontmanteld en kan het bedrijf worden voortgezet. In termen van begeleiding heeft elke minionderneming een begeleidingsteam bestaande uit een business coach en een financieel adviseur (beiden vrijwilliger) en een begeleidend docent. Zij geven tips en adviezen bij de problemen, oplossingen, teleurstellingen en successen die de studenten tegenkomen. De ervaring die studenten opdoen in een minionderneming draagt bij aan de vorming en ontwikkeling van
18
Verburg Consultants
belangrijke ondernemerseigenschappen, zoals marktgericht denken en handelen, initiatief nemen, resultaatgericht werken en doorzetten. Bovenstaand initiatief is positief. Het is bereikbaar en praktisch voor scholieren. Maar komt ook voort uit een leemte, namelijk dat er geen gestructureerde werkwijze is voor talent(h)erkenning, voor begeleiding en coaching. Daarvoor zijn in het Caribisch gebied wel interessante voorbeelden. In Barbados wordt bijvoorbeeld een programma gevoerd gericht op het bevorderen van ondernemerschap onder jongeren. Dit programma, het Youth Entrepreneneurship Scheme, is gericht op jongeren van 18 tot 30 jaar. De doelgroep is hier dus aanzienlijk breder. Ook interessant is de manier waarop op Curaçao baseballtalent wordt gescout, gecoacht, begeleid en uiteindelijk ‘gebracht’ naar het hoogste niveau. Curaçao is buitenproportioneel succesvol – gemeten naar het aantal professionele spelers in Major League Baseball in de VS – in die talentontwikkeling 1.5 Bestaande regelgeving Er is regelgeving van kracht op Curaçao die van invloed zijn op het MKB en de beleidsontwikkeling rond het MKB. Handelsregister In het Handelsregisterbesluit van 2009 wordt de KvK geacht gegevens van de ondernemingen te registreren bij inschrijving in het handelsregister, gespecificeerd in artikelen 13 tot en met 33 van het besluit. Met name artikel 13 en 24 zijn van belang. In artikel 13 is vastgelegd dat van iedere onderneming, hoofdvestiging en op Curaçao (destijds Nederlandse Antillen) gelegen nevenvestiging basisregistratiegegevens zoals (handels)naam, adres, contactgegevens, omschrijving van activiteiten en de startdatum van die activiteiten worden vastgelegd. Daarnaast wordt voor ondernemingen met rechtspersoonlijkheid ook het bedrag van de ingebrachte gelden en waarde van de ingebrachte goederen opgegeven. In artikel 24 is vastgelegd dat naamloze vennootschappen met enige kwalificaties - haar jaarrekening dient te deponeren bij het Handelsregister. Kortom, de wettelijke verordening legt de taak van het registreren van ondernemingen bij de KvK en legt daarnaast slechts een beperkte plicht op – immers alleen voor NV’s – om de jaarrekening te deponeren. De informatie uit het Handelsregister kan daarmee de basis vormen voor een MKB-database. Tegelijkertijd zullen alle ondernemingen voor de Belastingen jaarcijfers produceren. Vergunningen en registraties Naast de inschrijving in het Handelsregister zijn er een aantal vergunningen nodig voor het kunnen vestigen van een onderneming op Curaçao. Er wordt in een parallel traject gewerkt aan het herzien en waar mogelijk vereenvoudigen van het vergunningentraject voor het starten van een onderneming. Hier wordt ingegaan op de huidige vereisten met betrekking tot vergunningen en registraties. Een Vestigingsvergunning is vereist als een zaak wordt gevestigd, gedreven, voortgezet, verplaats of gewijzigd als de verzoeker niet op de Nederlandse Antillen is gevestigd of als de verzoeker een N.V. is. Daarnaast is een directievergunning nodig als de directeur van de onderneming, of de verzoeker, niet op de Nederlandse Antillen is geboren. De doelstelling van de vestigingsvergunning is het beschermen van de bestaande handel. Iedere aanvraag wordt inhoudelijk getoetst op: het algemeen belang van het eiland, het belang van de publieke rust en het belang van de openbare orde. Deze vergunningen geven geen recht op verdere vergunningen zoals werk-, verblijfs-, bouw-, hinderwet-, horeca-, of ventvergunning en vice versa. De levertijd van de vestigingsvergunning is afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de 19
Verburg Consultants
aanvraag, maar beloopt in de praktijk soms vele maanden. Verder is registratie bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB), de Dienst Arbeidszorg (DAZ) en de Inspectie der Belastingen vereist. Op dit moment wordt ook gewerkt aan een herziening van het vestigingsbeleid in het project Actualisatie Vestigingsbeleid. Hier richt de overheid de vestigingsvergunning voor een aantal bedrijven als banken, offshore- en verzekeringsbedrijven, maar ook voor lokale burgers af te schaffen. In afwachting van definitieve voorstellen afkomstig zal het MKB en Entrepreneurship verdere aansluiting moeten vinden. Tevens loopt het project Centralisatie Economische Vergunningen welk de backoffice processen evalueert (en centraliseert) voor alle economische vergunningen. Het is van belang de economische vergunningen dermate te organiseren dat behandeling van de aanvraag op een efficiënte manier gebeurt. Kortere levertijd van economische vergunning zal een van de uitkomsten van dit project moeten zijn. Daarnaast wordt er regelmatig gewerkt aan Fiscaal Beleid – omzetbelasting, winstbelasting, accijnzen, sociale verzekeringen. 1.6 Bestaande stimuleringsregelingen Curaçao kent momenteel 5 verschillende instrumenten ter stimulering van het MKB (Faston, Regeling Ambacht en Kunst, ADA, e-Fondo en Webstart). Deze instrumenten worden vaak onterecht als ‘incentive’ bestempeld, omdat er geen prestatie terugkoppeling mee gemoeid is. In principe is het beter om te spreken van een subsidie instrument. Deze instrumenten worden uitgevoerd in samenwerking met KORPODEKO, Stimul-IT en de Kamer van Koophandel. Het gebruik van de stimuleringsregelingen is de afgelopen jaren sterk afgenomen. Alleen de ADA regeling wordt volop benut. Kwantitatief worden resultaten vastgelegd, kwalitatief niet. Zo is het effect van een bepaalde regeling moeilijk te bepalen. Zie bijlage ‘Evaluatie van de stimuleringsregelingen’. Naast deze subsidie instrumenten zijn diverse organisaties en instellingen betrokken om het MKB op een of andere manier te stimuleren (bijvoorbeeld in de vorm van training of advies). Registratie en effectmetingen binnen de subsidies en de diverse organisatie vinden nauwelijks plaats. Op de vraag naar het voldoen aan de verwachtingen van de programma’s, omtrent de ontwikkeling van het MKB, kan geen antwoord worden gegeven. Door het ontbreken van duidelijke doelstellingen hieromtrent kan niet worden bepaald of hieraan is voldaan. Uitvoerende organisaties maken vaak geen onderscheid tussen bestaansrecht subsidie en project subsidie (welke middelen zijn nodig voor uitvoeren van initiatieven). Hierdoor is het effect van de subsidies en organisaties niet zichtbaar te maken. Wel is een duidelijke neerwaartse tendens zichtbaar binnen het gebruik van de subsidies.
20
Verburg Consultants
2 Visie en beleidsperspectief 2.1 Visie op MKB en Entrepreneurship Curaçao heeft – in tegenstelling tot andere landen in de Caribische regio – geen vastgesteld MKBen Entrepreneurship beleid. Dat gaat met de totstandkoming van dit beleid veranderen. Daarmee zullen niet alle problemen in één beweging worden opgelost. Sterker, de kans is juist groot dat daarmee een aantal problemen meer transparant zullen worden. Dat is mede de bedoeling van dit beleid. Om niet alleen nu oplossingen en maatregelen af te kondigen, maar ook een structuur en werkwijze te verankeren waarmee bestaande en nieuwe uitdagingen onderbouwd kunnen worden opgepakt. Om tot effectieve oplossingen te komen. Om het economische en maatschappelijke belang van de MKB-sector recht te doen. De minister van Economische Ontwikkeling heeft bij zijn aantreden vier speerpunten genoemd: -
Lagere prijzen voor levensmiddelen, groente en fruit en hygiëne producten Het versterken van beschikbaarheid van en toegang tot van dienstverlening Het stimuleren van exportgerichte bedrijven en creëren van hubs – logistiek, toerisme, data Het versterken van het investeringsklimaat, meer stimuleren en minder reguleren (van ‘red tape’ naar ‘red carpet’, verbeteren van de productiviteit, efficiency en concurrentie en het ondersteunen van de internationale concurrentiepositie)
Hieruit is voor het MKB- en Entrepreneurship een heldere visie geformuleerd: - De overheid laat de markt haar werk doen. Kiest niet voor marktbescherming of regulering, maar voor activering, facilitering en waar nodig stimulering. - Het activeren van ondernemerschap op Curaçao in het algemeen. - Het stimuleren en ondersteunen van ondernemers die willen groeien door innovatie – bijvoorbeeld op productie en efficiency, op marktbenadering, door middel van technologie. - Het stimuleren en ondersteunen van ondernemers die willen groeien door exportgericht te zijn en daarmee bijdragen aan het ideaal van Curaçao als hub-natie in het Caribisch gebied. - Het ondersteunen van het MKB op Curaçao in het algemeen, zowel nieuw als bestaand Met de keuze voor bovenstaande visie-elementen zijn andere argumenten niet irrelevant geworden. Meer werkgelegenheid, of vergrote economische activiteit – beide vaak gehoorde potentieel beleidsspeerpunten voor MKB-beleid – zijn zeer gewenste uitkomsten. En het beleid moet zeker ook worden gemeten op haar effect op die uitkomsten. Om dat te bereiken is het nodig dat ondernemers succesvol zijn. Juist daarop zal het beleid zich richten, langs bovenstaande vijf lijnen, zodat het beleid ook aansluit op de belevingswereld van ondernemers. Kansen voor starters én doorgroeiers Kansen bestaan voor startende ondernemingen, voor bestaande ondernemingen die van richting (willen) veranderen en voor bestaande ondernemingen die zich willen door ontwikkelen. Tot nog toe is stimulering door de overheid vrijwel exclusief gericht geweest op starters. Regelingen zijn niet toegankelijk voor ondernemers die nieuwe keuzes willen maken of doorgroeiambities hebben, terwijl juist de doorgroeiers naar middelgrote ondernemingen vaak het economische rendement voor Curaçao in zich hebben. Het beleid zal daarmee de aandacht verdelen tussen starters en doorgroeiers. Steeds volgens de zelfde filosofie – formele drempelverlaging voor allen, maar stimulering voor hen wiens kansen passen binnen het overheidsbeleid. Aansluiten op de mindset van de ondernemer Het beleid is in lijn met de belevingswereld van de ondernemers. Een belastingmaatregel om investeringen te stimuleren werkt alleen effectief als daar een aantoonbaar probleem ligt. Immers: ondernemers investeren omdat daarvoor een gezonde business case is, niet omdat er 21
Verburg Consultants
een fiscale faciliteit is. Een premievakantie bij het aannemen van personeel – vaak gesuggereerd – is niet altijd effectief. Een ondernemer neemt mensen aan omdat hij/ zij personeel nodig heeft om de activiteiten goed te kunnen uitvoeren, omdat daar een business case voor is, niet omdat de premies even laag zijn. Dus beleid moet die vraagstukken adresseren die de ondernemer bezighoudt – verlichting van de regeldruk, toegang tot financiering, versterking van vaardigheden en expansiemogelijkheden. 2.2 De overheid laat de markt haar werk doen Ondernemers identificeren kansen en sectoren voor hun activiteiten Uitgangspunt is dat (succesvolle) ondernemers de sectoren zullen selecteren waar zij de grootste kans van slagen verwachten. Het is wel mogelijk dat de overheid sectoren identificeert waarvan zij de ontwikkeling in het belang acht van de ontwikkeling van Curaçao en daarop stimuleringsbeleid formuleert. Daarmee zullen dan investeringskansen voor MKB-ondernemers ontstaan. Maar dat beleid valt buiten de scope van het MKB- en Entrepreneurship beleid. Onnodige barrières slechten, maar natuurlijke barrières haar werk laten doen Bij het opstellen van het MKB en Entrepreneurship beleid kan er volgens Dennis (2005) gekozen worden uit vier richtingen: Limiteren, Competitie, Compenseren en Stimuleren. Het onderstaande kwadrant (figuur 1) geeft een overzicht van deze principes ten opzichte van de drempels bij de opstart en de mate van directe ondersteuning van de sector die door de overheid gekozen wordt. Dennis (2005) geeft aan dat ontwikkelende landen de vereisten voor het opstarten van een onderneming vaak hoog houden en ook weinig ondersteuning geven aan bestaande ondernemingen. Hierdoor wordt de ontwikkeling van nieuwe ondernemingen en ook de doorgroei van bestaande ondernemingen gestremd. De meeste EU landen hebben hoge drempels tot het opstarten van een onderneming maar bieden daar tegenover als compensatie wel veel directe ondersteuning voor de eenmaal bestaande bedrijven. In de VS wordt het beleid zo geformuleerd dat het toetreden tot ondernemerschap laagdrempelig is. Door weinig directe ondersteuning vanuit de overheid wordt de competitie gestimuleerd en in enige mate hierdoor ook de productie. Figuur 1MKB en Entrepreneurship beleidskwadrant
Mate van ondersteuning
Drempel Laag
Hoog
Laag
Competitie
Limiteren
Hoog
Stimuleren
Compenseren
Dit kwadrant wordt ook gehanteerd voor het MKB en entrepreneurshipbeleid van Curaçao. Als uitgangspunt zal het geformuleerde beleid zich vinden in het linker gedeelte van het kwadrant. Het beleid heeft als een van de voornaamste uitgangspunten het verlagen van drempels. Verlaagde drempels kunnen onder meer zorgen voor gelijke kansen en een gezonde competitie. De tweede pijler van het beleid is mogelijke selectieve stimulering. Dit wordt geboden daar aan bepaalde selectiecriteria wordt voldaan.
22
Verburg Consultants
2.3 Activeren van ondernemerschap Ondernemerschap als alternatief voor baan in loondienst Ondernemerschap als carrière kan op Curaçao een boost gebruiken. Dit beleid is erop gericht ondernemerschap in alle geldingen van de bevolking een volwaardig alternatief te laten zijn voor een baan in loondienst. Dat betekent dat vooral in het onderwijs van Curaçao daaraan moet worden vormgegeven. Al op jonge leeftijd komen alle kinderen op Curaçao in aanraking met ondernemerschap, ondernemerschap wordt al in een vroeg stadium geproefd en gepromoveerd. De belangstelling wordt hier gewekt bij de jongeren om het pad van ondernemerschap te bewandelen. Jongeren krijgen de kans om in een veilige omgeving karakteristieken van het ondernemerschap te ontdekken. Dit betekent een cultuuromslag die niet van één op andere dag, of zelf binnen een regeringsperiode, kan worden bewerkstelligd. Daarvoor is langdurige lobby en ontwikkeling nodig. Herkennen van talent. Een geselecteerde groep talentvolle jongeren met affiniteit voor ondernemerschap worden in verschillende fases in hoge mate ondersteund (door middel van mentoring, training, advies en coaching). Daarop wordt scouting en coaching beleid ontwikkeld. Deze toekomstige ondernemers zullen hierdoor goed voorbereid en uitgerust worden op het ondernemerschap. Er wordt een netwerk ontwikkeld van ondernemers - oud en nieuw - die actief willen bijdragen aan een scouting, coaching en mentoring model. 2.4 Stimuleren van innovatie en export Stimulering wordt selectief – voor ondernemers die bijdragen aan de beleidsvisie De overheid wil het speelveld voor alle ondernemers en ondernemingen verbeteren, onder meer door de drempels te verlagen. Daarnaast wil zij additionele stimulering bieden aan ondernemers en ondernemingen die kunnen bijdragen aan haar visie op de toekomst van Curaçao. Daar zal dus selectiviteit worden geïntroduceerd. Waar huidige stimuleringsregelingen – die immers ook geen basis kennen in vastgesteld beleid – doorgaans voor iedere startende ondernemer open zijn en veelal een directe inkomensoverdracht betekenen, zal de nieuwe regeling zich richten op die ondernemingen die bijdragen aan de doelstellingen in dit beleid. Innovatief en exportgericht zijn daarbij de sleutelbegrippen. Innovatie is breed. Het is meer dan alleen een technische verbetering. Innovatie kan ook in bijvoorbeeld management of marketing plaatsvinden, maar ook in innoverende processen toepassen. De overheid gaat stimulering bieden voor investeringen in innovatie en export. Dat betekent dat ook geen sectorspecifieke stimulering wordt voorzien aan ondernemers, maar stimulering aan kansrijke ondernemers die innovatief en exportgericht gaan opereren, in welke sector dan ook. Schaarse overheidsmiddelen inzetten om maatschappelijk rendement te maximaliseren Uiteindelijk heeft Curaçao schaarse middelen voor de ondersteuning van haar MKB. Doelstelling is dan ook het maatschappelijk rendement daarvan zo hoog mogelijk te laten zijn. Het gaat er in feite om een zo hoog mogelijke maatschappelijk Return on Investment (ROI) op de beleidsinvesteringen te creëren, of die nou worden gedaan in directe stimulering van ondernemingen, in het opzetten van informatievoorzieningen of in de versterking van dienstverlening aan ondernemers en ondernemingen. ROI is het sleutelwoord en daarop zal ook effectmeting gaan plaatsvinden. 2.5 Actief ondersteunen van het MKB op Curaçao Eenvoudig en transparant Doelstelling is het MKB- en Entrepreneurship helder, transparant, toegankelijk en relatief eenvoudig te houden. Het bestaande klimaat kenmerkt zich door vele regelingen voor startende ondernemers, door vele reguleringen rond vergunningen en registraties, door lastige en soms lange procedures. Doelstelling is het beleid eenvoudig en begrijpelijk te maken, ook om de
23
Verburg Consultants
effectiviteit te versterken. En tegelijk betekent dat het beleid eenvoudiger (bij) te sturen en te meten is. Casemanagement en formulierenbrigade De traditionele ondersteuning van de overheid blijft bestaan, en vindt plaats in de vorm van casemanagement. Ondernemers worden niet weggestuurd, maar begeleidt en ondersteund bij reguliere procedures en processen. Ondernemers krijgen 1-op-1 ondersteuning en worden waar nodig geholpen met het invullen van ‘verplichte’ formulieren. Kennis en vaardigheden Het versnipperde aanbod van training en advies wordt meer gecoördineerd en gestimuleerd. Voor de ondernemer is het duidelijk waar hij terecht kan om zich te laten adviseren, of bepaalde kennis op te doen. 2.6 Visie moet blijvend worden ontwikkeld Het MKB- en Entrepreneurship beleid vindt plaats in een sterk bewegend veld. Externe politiekeconomische omstandigheden, marktveranderingen en innovaties, ook van buiten Curaçao zijn van directe invloed op de kracht van dat beleid. Naast het kiezen van een politieke lijn, heeft economisch beleid per definitie ook een relatief pragmatisch karakter. Dat betekent dat de toepassing van visie doorlopend zal moeten worden getoetst en mogelijk bijgesteld. Daarvoor is een proces nodig, en een organisatie en een zekere mate van (infra)structuur vereist. Daarmee kan worden verzekerd dat beleid niet improductief – of erger – contraproductief wordt. Daarvoor wordt een doorlopend beleid ontwikkelingsproces ingericht. Een effectief beleid begint bij een heldere beleidscyclus wat bestaat uit drie hoofdstappen: informatie, beleid en uitvoering. In de beleidscyclus is een duidelijke 360 graden feedback loop aanwezig, waarbij vastgelegde informatie over beleid en uitvoering als input dient voor opstellen, volgen en bijsturen van het beleid en de uitvoering.
Jaarlijks wordt het MKB- en Entrepreneurship beleid opnieuw beoordeeld, op basis van analyse van de feiten en analyse van de invloed die het beleid (niet) had op de ontwikkeling van die feiten. Een jaarlijkse cyclus van informatieverzameling, prestatiemeting en beleidsevaluatie en herdefiniëring is cruciaal en dat proces loopt door ongeacht de politieke kleur van de verantwoordelijk minister. Maar binnen dat proces bepaalt de politiek uiteraard uitdrukkelijk de richting. De cyclus van informatieverzameling, prestatiemeting en beleidsevaluatie vergt regelmaat en nauwkeurigheid. Het verzamelen van informatie dient gestructureerd plaats te vinden in een. nog te ontwikkelen, monitor instrument voor periodieke prestatiemetingen. De basis ligt bij het definiëren van de relevante monitor indicatoren, om deze vervolgens te gaan meten en monitoren. 24
Verburg Consultants
Naast de regulier analyse cyclus wordt ook voorzien in afstemming met het veld en met inhoudelijk specialisten. Het bestaande MKB platform wordt daarvoor bestendigd en worden specifieke themagroepen georganiseerd. Deze themagroepen bespreken in kleinere samenstellingen bepaalde beleidsthema’s. Vanuit het adviespanel t.b.v. het MKB en Entrepreneurship beleid is er onder meer een overeenstemming (zie bijlagen boek Bijlage F. ‘Minutes’ adviespanel 26 mei 2011) over de actieve rol van het bedrijfsleven en andere niet overheid partijen. De daadwerkelijk invulling van de rol is beleidsthema specifiek en wordt nader vormgegeven bij de implementatie. 2.7 Beleidsperspectief 2.7.1 MKB definitie In dit beleid is de door het CBS gehanteerde definitie van MKB- inclusief de onderverdeling in micro-, klein- en middenbedrijven – vastgesteld als de definitie voor MKB-bedrijven op Curaçao. Als uitvoering van dit beleid zal van instanties die een rol spelen in het MKB- en Entrepreneurship beleid worden gevraagd om zich aan die definitie te conformeren en daarop hun processen en informatie te enten. Daarmee kan de informatiebasis voor beleidsontwikkeling, –monitoring en -evaluatie worden versterkt. 2.7.2 Eilandeconomie Curaçao: beperking of kans? Het is helder dat de relatieve beperking van de eigen markt uitdagingen biedt voor Curaçaose ondernemers. Dat betreft in ieder geval een relatief beperktere ruimte voor omzetgroei voordat aan relatief kostbare en risicovolle marktontwikkeling buiten Curaçao gedacht moet worden. Dat kan een natuurlijke rem vormen op de ontwikkeling van het MKB op Curaçao. Die fysieke omstandigheid kan niet worden veranderd. De kans die eruit voortvloeit – de noodzaak om snel tot export over te gaan maakt ook dat Curaçao zich daarop veel meer zou kunnen toeleggen – wordt met dit beleid met beide handen aangegrepen. 2.7.3 Ondernemers willen zo veel mogelijk ruimte en beleid waar hoognodig Bij de totstandkoming van dit beleid is veel gezegd over de lastige procedures, over moeilijkheden om financiering te krijgen, over de uitdagingen van de schaalgrootte van Curaçao. De overheid kan met beleid in sommige van die gevallen bijsturen. Moet in ieder geval zorgen dat zij geen rem vormt op ondernemerschap en maatschappelijk rendement. Maar haar moet niet worden overschat – economisch rendement wordt door ondernemers gerealiseerd, niet door de overheid. De overheid is wel cruciaal in het creëren van de juiste randvoorwaarden. Ondernemers vragen doorgaans om beperking van de regulering en om steun waar zij zich kwetsbaar voelen. De overheid wil daaraan waar mogelijk tegemoet komen, maar uiteraard wel binnen haar eigen beleidsagenda. Soms zal dat betekenen dat ondernemers steun wensen of verwachten die de overheid niet zal verlenen, omdat het niet binnen haar beleidsdoelstellingen past. Soms zal de regulering niet tot een minimum kunnen worden teruggebracht, omdat de overheid doelstellingen heeft waarvoor de regulering cruciaal is. 2.7.4 Samen, maar met heldere taken en verantwoordelijkheden Het Ministerie van Economische Ontwikkeling wil dit beleid vormgeven in samenwerking met stakeholders. Uitvoering van het beleid kan in veel gevallen plaatsvinden door andere partijen dan het Ministerie, uiteraard binnen de door het Ministerie gestelde kaders. Het ontwikkelen van beleid is het domein van het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Zij zal daarbij gebruik maken van georganiseerde stakeholders en experts voor feedback, input en overleg. Daarvoor wordt in ieder geval het MKB-platform verder georganiseerd en zal vorm worden gegeven aan de thema bijeenkomsten. 25
Verburg Consultants
Small Business Administration (SBA) Met de invoering van dit MKB- en Entrepreneurshipbeleid ontstaat een grote coördinatietaak die tot op heden niet werd ingevuld of versnipperd was (belegd). Onderkend wordt dat het cruciaal is om nu die brede coördinatietaak te beleggen bij een centrale organisatie die zich geheel toelegt op ondersteuning van die departementale coördinatietaken en op ondersteuning van (potentiële) ondernemers in het MKB. Het concept van de Small Business Administration (SBA) in de Verenigde Staten is daarbij als referentie gebruikt. De vorming van het SBA zal ertoe bijdragen dat de afstemming met de stakeholders veel nauwer en directer plaatsvindt. Het SBA zal het eerste aanspreekpunt zijn voor alle stakeholderorganisaties. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid komt in handen van de SBA, als uitvoeringsorganisatie voor het MKB. Zij zal daar, net als nu het geval is, in veel gevallen externe organisaties voor uitnodigen. Daarvoor zullen uitvoeringspakketten worden gedefinieerd. De overheid zal zich richten om een substantieel deel van de uitvoering uit te besteden aan het MKB. In de uitvoering van beleid, beleidstaken of beleidsevaluatie is de kwaliteit en prijs van die uitvoering het enige toekenningcriterium. Daarom worden aanbestedingsprocedures – onderhands of openbaar – georganiseerd voor de verschillende pakketten. Het is cruciaal dat de taken en verantwoordelijkheden helder zijn gedefinieerd, dit om de totstandkoming en uitvoering van het beleid zo effectief mogelijk te laten verlopen. In het hoofdstuk “Uitvoering en organisatie” komen de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokken organisaties uitvoerig aan de orde. Dat kan effecten hebben op de taken, budgetten en financiering van een aantal stakeholders. Helder is dat het hier alleen gaat om uitvoeringsbudgetten. Waar het Ministerie subsidies verstrekt gericht op het bestaan van stakeholderorganisaties zal er van bovenstaand beleid geen veranderende invloed uitgaan. Die subsidies blijven gehandhaafd. Het is aan het veld om te bepalen welke organisaties al dan niet bestaansrecht hebben. En aan de overheid om te bepalen welke organisaties al dan niet in staat zijn om (onderdelen van) haar beleid uit te voeren.
26
Verburg Consultants
3 Het beleid De visie op MKB en Entrepreneurship vormt de leidraad voor het beleid Uitgangspunt is dat de overheid de markt haar werk laat doen. Daarnaast biedt de overheid activering, facilitering en waar nodig stimulering om MKB en Entrepreneurship te steunen. Het beleid richt zich op a. b. c. d.
activeren van ondernemerschap op Curaçao reduceren van barrières voor startende en groeiende MKB-ondernemers stimuleren en ondersteunen van ondernemers die innoveren en exportgericht zijn inrichten van een effectieve beleidscyclus
Dit resulteert in een laagdrempelige economie, waar een gezonde competitie ontstaat en waar ondernemers goed voorbereid komen voor de start. Lokaal ondernemerschap wordt ondersteund vanaf jongs af aan. Ondernemers worden extra gestimuleerd om te innoveren en exporteren. Naast inhoudelijke richting en programmering om MKB en Entrepreneurship te activeren, ondersteunen en stimuleren, is het ook van cruciaal belang te borgen dat in de toekomst een dynamisch en doorlopend beleidsproces ontstaat. Dit MKB- en Entrepreneurship beleid kent een bijzonder karakter omdat het naast inhoudelijk beleid ook gericht is op het proces van beleid. Het beleid valt daarom uiteen in 10 thema’s, 5 thema’s die erop gericht zijn dat proces in te richten en 5 thema’s die gericht zijn op inhoudelijke ontwikkeling. De ambitie is dat in de toekomst de basisinfrastructuur voor het MKB en het beleidsvormingsproces geborgd zijn.
1. Doorlopende visieontwikkeling MKB- en Entrepreneurship beleid vindt plaats in een sterk bewegend veld. Externe politiekeconomische omstandigheden, marktveranderingen en innovaties, ook van buiten Curaçao, zijn van directe invloed op de kracht van het beleid. Economisch beleid heeft per definitie ook een relatief pragmatisch karakter. Daarvoor wordt een doorlopend beleid ontwikkelingsproces ingericht. Maar de basis voor elk effectief beleid is de visie op de economische ontwikkeling van Curaçao. Daarvoor is meer nodig dan een beleidscyclus. Ieder half jaar zal de minister een kennisplatform MKB en Entrepreneurship leiden, waar in wisselende samenstelling ervaren ondernemers, economen met speciale kennis op het gebied van MKB, ondernemerschap en eilandeconomieën, en stakeholders deel zullen nemen. Visieontwikkeling die de input vormt voor de beleidscyclus. 2. Doorlopende beleidscyclus Door het Ministerie van Economisch Ontwikkeling wordt een jaarlijkse beleidscyclus ingericht waarin – steeds op basis van feitelijke informatie, bovenstaande visieontwikkeling en economische doelstellingen – het bestaande beleid wordt gemonitord, geëvalueerd en nieuw beleid wordt ontwikkeld en vastgelegd. Het Ministerie van Economische Ontwikkeling (MEO) ontwikkelt het beleid en betrekt de stakeholders in consulterende zin bij haar beleidscyclus. Daarvoor worden vanuit het kennisplatform in kleinere groepen specifieke themagroepen gevormd rondom de inhoudelijke beleidsthema’s. Het MEO organiseert de coördinatie van die dialoog en coördineert de beleidscyclus in het algemeen. Het kennisplatform en de individuele themagroepen komen frequent bij elkaar om visie en beleidsthema’s te bespreken. Beleid wordt altijd voorzien van een financieel economische onderbouwing. Dat betekent in ieder geval een transparante begroting, 27
Verburg Consultants
maar op termijn – zie punt 3 – ook een macro-economische beoordeling van de beoogde effecten. 3. Doorlopende informatiecyclus Om effectief en succesvol beleid te kunnen voeren is het cruciaal dat de informatiehuishouding op orde wordt gebracht. Daartoe wordt allereerst een sluitende registratie van alle MKB bedrijven opgezet, volgens de gestandaardiseerde definitie van het CBS, waarin benodigde beleidsinformatie is vastgelegd. Dit in de vorm van een database voor het MKB. Instanties die een rol spelen conformeren zich aan deze definitie en zijn bereid daarop hun processen en informatie te enten. De SBA coördineert de informatiecyclus en is de beheerder van de MKB-basisbestanden, de informatiehuishouding en de prestatiemeting. Zij plant in samenwerking met de beleidsmakers van het Ministerie en in overleg met het MKB-platform de periodieke beleidsmonitoring, evaluatie en -effectmeting. De verkregen informatie is o.a. input voor deze visie en beleidsoverleggen. 4. Organisatie van de uitvoering Het Ministerie van Economische Ontwikkeling creëert voor de uitvoering van het MKB beleid een nieuwe organisatie – de Small Business Administration Curaçao (SBA) – waarin alle bestaande uitvoerende en coördinerende taken van de overheid worden samengebracht. De beleidsvorming blijft bij de beleidsdirectie van het Ministerie belegd, maar de coördinatie van de beleidscyclus en de uitvoering is de verantwoordelijkheid van de SBA. De lopende ontwikkeling van het Business Support Center die nu loopt wordt waar mogelijk gecoördineerd en mogelijkerwijs samengevoegd. Daarmee kan ook het beheer van de inhoudelijke thema’s voor het MKB worden ingevuld. De SBA wordt het zenuwcentrum voor alles wat met MKB en Entrepreneurship van doen heeft. De SBA spreekt Dienst Verlening Overeenkomsten af met uitvoerende organisaties en monitort op het behalen van de afspraken. De Dienst Verlening Overeenkomst (DVO) is het raamwerk van afspraken tussen de overheid en een uitvoerende organisatie, en richt zich op een periode van 3 jaar. De SBA is het spin in het web en treedt op als ambassadeur in het veld. Voor de uitvoering van de werkzaamheden worden waar mogelijk en economisch voordelig privaatrechtelijke partijen – stichtingen, stakeholders en ondernemers - ingezet via competitieve inkoopprocessen die op prijs / kwaliteitverhouding worden beoordeeld. 5. Invoering jaarlijkse Prestatiemeting en effectmetingen Vanaf 2012 wordt de jaarlijkse MKB-Prestatiemeting uitgevoerd op basis waarvan beleidsmonitoring, –evaluatie en -effectmeting wordt ingericht. Nog in 2011 vindt daarvoor een nulmeting plaats. Jaarlijks wordt het bestaande CBS onderzoek naar Bruto Toegevoegde Waarde van het MKB voortgezet en verdiept. Tenslotte wordt in 2012 het concept van maatschappelijke ‘Return On Investment’ ontwikkeld om de financieel-economische impact van geïmplementeerd en voorgenomen beleid te beoordelen. Dit betreft een maatstaaf op basis van de prestatie metingen waarmee een indicatie kan worden gegeven over de mate van succes van het beleid. Naast de basisregistratie voor het MKB is het nodig informatie te verzamelen, analyseren en beoordelen om het beleid voor MKB en Entrepreneurship te kunnen volgen, ontwikkelen en bijsturen. De Prestatiemeting biedt als monitor instrument de basis voor die processen. Er wordt gemeten op vastgestelde indicatoren, volgens een vastgestelde methodiek en de informatie wordt beheerd binnen de SBA. In de jaarlijkse cyclus rond de prestatiemeting wordt de economische impact als verdiepingsslag opgenomen, zodat op termijn ook kan worden bezien welke economische impact het MKB heeft.
28
Verburg Consultants
Uitvoerende organisaties worden verplicht gesteld om te voldoen aan de eisen van het beleid en dit wordt vastgelegd in de Dienst Verlening Overeenkomsten en gemonitord met effectmetingen – om de duurzaamheid van de geïnvesteerde middelen en resultaten zo veel mogelijk te waarborgen. Hierbij dienen de uitvoerende organisaties zo veel mogelijk een duidelijk onderscheid te maken in subsidie voor bestaansrecht en subsidie voor projecten. 6. Van ‘Red Tape’ naar ‘Red Carpet’ De eerste inhoudelijke beleid thema is het reduceren van procedurele regeldruk en barrières. Het wordt voor ondernemers makkelijker een onderneming te starten én te draaien. Een van de speerpunten is daarbij dat het oprichtingsproces voor ondernemingen wordt vergemakkelijkt. De algemene vestigingsvergunning wordt herzien en vervangen door een vergunning die alleen nodig is voor die bedrijven die mogelijk de inhoudelijke toets niet zouden doorstaan. Er wordt zo veel mogelijk aangesloten bij het lopende project van Actualisatie Vestigingsbeleid. Daarnaast worden de processen voor economische vergunningen meer gecentraliseerd. Ook worden terugkerende hobbels zoals het OB-aangifte proces en sociale premies voor kleine ondernemers onderzocht en aangepakt. Bestaande projecten als ‘Actualisatie vestigingsbeleid’, ‘Centralisatie Economische Vergunningen’ en ‘Red tape’ geven hier de eerste aanzetten voor. Tegelijkertijd wordt gepoogd, zonder alleen in te zetten op langdurige processen om procedures te reduceren, om de ondernemer te ondersteunen bij het bewandelen van de procedures. Dit o.a. door ondersteuning bij het invullen van allerlei ‘verplichte’ formulieren en door het inrichten van casemanagement. Enerzijds wordt als dienstverlening de ondernemer geadviseerd hoe zo snel mogelijk procedures te doorlopen Daarin neemt de SBA ook zelf een actieve rol. Anderzijds wordt op basis van de praktisch ervaringen voorstellen ontwikkeld voor de beleidsdirectie van het Ministerie van Economische Ontwikkeling om tot meer permanente regeldrukvermindering te kunnen komen. 7. Ontwikkeling Entrepreneurship – Scouting, coaching en mentoring Om ondernemerschap op Curaçao te stimuleren, wordt een georganiseerd proces voor scouting, coaching en mentoring ontwikkeld. Daarvoor wordt, met ondersteuning van de SBA, een netwerk gevormd van bestaande en oud-ondernemers. Op het gebied van scouting wordt het netwerk ingezet om ondernemerstalent te identificeren. Daarnaast zal de SBA ook publieksactiviteiten ontwikkelen om die scouting te ondersteunen – awards, prijzen, ondernemingswedstrijden. Die talenten worden vervolgens gevolgd in een cyclus van mentoring door ervaren ondernemers, er wordt gewerkt aan specifieke opleidingen waarbij stakeholders worden betrokken. De SBA completeert deze cyclus door het coördineren van advisering op het gebeid van het starten of voorbereiden daarop van een onderneming en verzorgt coaching voor hen die werkelijk ondernemer zijn geworden. Dit wordt een aaneengesloten systematiek waarin talenten kunnen worden ontwikkeld naar ondernemers, maar waar ook zij die uiteindelijk geen ondernemer (willen) worden nuttige levens- en werkervaring opdoen. 8 Ontwikkeling Entrepreneurship – PR en maatschappelijke lobby, onderwijs Om lokaal ondernemerschap te activeren wordt naast de scouting en coaching ook gewerkt aan de versterking van het imago van ondernemerschap. Ondernemerschap wordt van jongs af aan gestimuleerd en ontwikkeld. Daartoe wordt in 2012 een publiekscampagne ontwikkeld waarin het ondernemerschap als volwaardige carrièrekeus wordt gepromoot. Er worden programma’s ontwikkeld binnen de gehele keten van het onderwijs waarin – bijvoorbeeld in samenwerking met bestaande initiatieven zoals de Fundashon Negoshi Pikina of de business games bij de UNA– ondernemen structureel en gecoördineerd een plek krijgt in het onderwijs. Het start bij het funderend onderwijs waar jongeren spelenderwijs in aanraking komen met ondernemen, wat zich voortborduurt in zowel het voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en de UNA. Daarin wordt samengewerkt met het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport. Doelstelling is er voor te zorgen dat alle scholieren en studenten 29
Verburg Consultants
van jongs af aan op Curaçao in aanraking gebracht worden met ondernemers en ondernemingen o.a. door middel van initiatieven, spellen, stages, business games. In dit programma wordt nadrukkelijk de verbinding gelegd met de initiatieven rond scouting en coaching. 9. Stimulering – Versterking financieringsmogelijkheden Er wordt een nieuwe structuur van stimulering voor ondernemers ingevoerd met ingang van 2012, welk gericht is om financieringsmogelijkheden voor het MKB te versterken. De oude regelingen, m.u.v. de ADA regeling, worden per eind 2011 niet langer gefinancierd, uiteraard zullen eerder gedane toezeggingen worden gehonoreerd, waardoor 2012 een overgangsjaar zal betreffen. Op basis van feedback uit de sector wordt één allesomvattende regeling ontworpen. Alle door het Ministerie van Economische Ontwikkeling beschikbaar gestelde fondsen uit de bestaande regelingen worden daarin gebundeld. De nieuwe regeling vanuit de overheid wordt een kredietgarantiefaciliteit gericht op innovatie en export, waarmee de schaarse beschikbare middelen effectiever kunnen worden ingezet om de maximale maatschappelijke ‘Return On Investment’ (ROI) te genereren. Een instrumentarium wordt ontwikkeld om innovativiteit en exportgerichtheid te kunnen meten. Toegang tot de faciliteit kan langs twee kanalen lopen: via reguliere financiers zoals commerciële banken of Korpodeko, of via de SBA. De SBA fungeert dus ook als het ware als een toegangsloket voor de faciliteit. Daarmee wordt de toegang tot financiering gefaciliteerd voor hen die onvoldoende kredietverleden of zekerheid kunnen bieden voor de reguliere banken of worden de kosten van financiering voor de lener gereduceerd. Voorwaarde is de principebereidheid van een financier om – bij slagen van de aanvraag – een commerciële lening te verstrekken waar de garantie op van toepassing is. Daarmee blijft een strikt zakelijke afweging aanwezig. Aanvragen zullen op basis van door SBA aangegeven richtlijnen worden beoordeeld in een te ontwikkelen transparant beoordelingskader. Binnen dit kader en proces staat innovativiteit en exportpotentie centraal. De uitvoerende instantie gebruikt dit kader van criteria om te bepalen of een ondernemer voldoet aan de regeling. 10 – Stimulering – Versterking coördinatie advies en training entrepreneurs Er wordt centrale coördinatie geïmplementeerd om bestaande overheid en particuliere trainingen adviesaanbod voor beginnende ondernemers te versterken. Doelstelling is allereerst te komen tot een integraal beeld van het aanbod op Curaçao, en te bepalen waar zich hiaten of dubbels voordoen. Hoofddoelstelling is de bekendheid bij en toegang voor ondernemers te versterken. De overheid heeft op dit punt geen bezuiniging- of concentratiedoelstelling. Op termijn zal die centrale coördinatie wellicht kunnen leiden tot concentratie van het aanbod – althans waar dat door de overheid wordt gefinancierd – maar dat is vooralsnog niet de eerste doelstelling. Waar dat aan de orde zou zijn, wordt gezocht naar acceptabel overgangsregimes om bestaande uitvoerders niet in problemen te brengen.
30
Verburg Consultants
4 Uitvoering en organisatie 4.1 Principes Beleid is het domein van het Ministerie Beleidsvorming is het prerogatief van het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Binnen het Ministerie zijn in de beleidsprocessen de politieke verantwoordelijkheid en sturing verankerd. De beleidsdirectie van het Ministerie heeft de verantwoordelijkheid voor de beleidsontwikkeling, toetsing, de inhoud van het beleid en de effectiviteit daarvan. Bovendien kan alleen de politiek een (democratisch) gewogen belangenafweging maken tussen MKB- en Entrepreneurshipbeleid en andere concurrerende beleidsdoelstellingen, en tussen de belangen van individuele burgers, maatschappij en ondernemers. Consultatie bij de beleidscyclus – het MKB-platform & themagroepen Het is in het belang van de uitvoerbaarheid, draagvlak en realiteit van het beleid dat er nauwe afstemming en samenwerking bestaat met stakeholders in het MKB veld. Het Ministerie heeft er groot belang bij dat er regelmatige, liefst informele en open communicatie mogelijk is met vertegenwoordigers van het MKB. Daartoe wordt het bestaande MKB-platform meer geïnstitutionaliseerd. Tegelijkertijd leert de ervaring dat grote groepen vaak logger en minder effectief opereren, dan kleinere groepen geconcentreerd op bepaalde thema’s. Er wordt daarom onderscheid gemaakt in een overal MKB platform waar alle beleidsthema’s aan bod komen, en specifieke themagroepen die van tijd tot tijd kunnen worden gevormd uit leden van het MKB platform of door hen aangewezen of gesuggereerde deelnemers om een bepaald beleidsthema te ondersteunen. De themagroepen praten dan met het veld over een bepaald thema als bijvoorbeeld scouting en coaching netwerk of ondernemerschap binnen het onderwijs. In een regelmatige cyclus van bijeenkomsten wordt op een open en transparante manier met stakeholders overlegd. De themagroepen bereiden specifieke thema’s voor, welk weer als input dienen voor het MKB platform. Het MKB platform komt 2 keer per jaar bij een om de diverse beleidsthema’s te bespreken. Coördinatie van de uitvoering – Small Business Administration (SBA) MKB als onderwerp loopt het risico binnen het Ministerie onder te sneeuwen in het ‘grote geweld’, het is een van de vele onderwerpen op de agenda. Entrepreneurship is veelal als ‘bureauonderwerp’ behandeld – omdat er geen vragers, geen belangengroepen zijn. Hierdoor is de aandacht voor MKB en Entrepreneurship onvoldoende geweest. De brede coördinatie taak, die tot op heden niet of versnipperd werd ingevuld, wordt centraal belegd bij de SBA. De SBA is verantwoordelijk voor de coördinatie van de uitvoering van beleid en heeft zodanig frequent contact met het MKB platform en themagroepen. De SBA is de drijvende kracht achter deze consultaties met het veld.
31
Verburg Consultants
In het volgende figuur zijn de coördinatietaken bij het SBA weergegeven. Figuur 2 Taken uitvoering MKB beleid
Het SBA is de trekker van de samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven. De samenwerking wordt ingevuld door o.a. het MKB platform en de themagroepen, maar ook door het uitbesteden van diverse uitvoeringspakketten. Vanuit het adviespanel t.b.v. het MKB en Entrepreneurship beleid is er een overeenstemming en basis gelegd (zie bijlagen boek Bijlage F. ‘Minutes’ adviespanel 26 mei 2011) over de actieve rol van het bedrijfsleven en andere niet overheid partijen. De daadwerkelijke invulling hiervan is afhankelijk van de verdere implementatie. Uitvoering De uitvoering van het MKB- en Entrepreneurship beleid wordt zo veel mogelijk – binnen de kaders van de beschikbare budgetten en altijd op basis van kwaliteitsuitgangspunten – uitbesteed. Door de SBA wordt een helder en transparant competitief – soms openbaar, soms onderhands - inkoopproces georganiseerd dat open staat voor privaatrechtelijke partijen – stichtingen, stakeholders en ondernemers. In enkele gevallen worden uitvoeringsopdrachten rechtstreeks aan partijen uitgegeven. Om dat proces goed te kunnen managen worden pakketten van gevraagde dienstverlening samengesteld als onderdeel van een meerjaren inkoopbeleid. De SBA stuurt op goede uitvoering – waar zij immers toch (politiek) verantwoordelijk voor blijven – door de inrichting van professioneel contract- en kaderbeheer en daarbij worden regelmatige effectmetingen op die uitvoering uitgevoerd. Het Ministerie streeft ernaar om een substantieel deel van de uitvoeringstaken aan te besteden. 32
Verburg Consultants
Naast de coördinatie van de uitvoering van het beleid, zal de SBA een dienstverlenende taak op zich nemen in de ondersteuning van ondernemers bij vragen rond hun contacten met de overheid en haar regulering, Dat kan assistentie betekenen rond de opstart van ondernemingen, maar ook rond financieringsvragen. De SBA ‘weet de weg door het woud’. Is het devies. Deze ondersteuning zal op individuele basis, in de vorm van case management worden ingericht. De SBA zal dus ook ondernemers actief ondersteunen bij het vinden van die weg, niet slechts verwijzer zijn. Informatiecyclus Informatie is cruciaal. Het is een belangrijke stap binnen de beleidscyclus om informatie te verzamelen, analyseren en beoordelen over het MKB. Dit levert waardevolle informatie op voor het volgen, ontwikkelen en bijsturen van het beleid voor het MKB. Hiermee ontstaat een leer en ontwikkel cyclus binnen het Ministerie, waarin de effectiviteit (doen we de juiste dingen) en efficiëntie (doen we de dingen juist) kunnen worden bepaald Het verzamelen van informatie vindt gestructureerd, gedisciplineerd en gecoördineerd plaats in de vorm van een monitor instrument voor periodieke prestatiemetingen. Het monitor instrument bestaat uit drie onderdelen: de indicatoren, methodiek en beheer. Hierbij worden o.a. de volgende informatie randvoorwaarden gesteld: -
Periodieke prestatie meting op effectiviteit beleid, maar ook uitvoering (deels) Toetsen of doelstellingen van beleid en uitvoeringsorganisaties ‘SMART’1 opgesteld zijn Eén organisatie die verantwoordelijk is voor de overal coördinatie rondom MKB en prestatiemetingen (Small Business Administration, zie 3.5) Informatie / metingen benchmarken, aansluiting zoeken met internationale praktijk (Institute of Island Economies en Doing Business – Worldbank, GEM )
4.2 Small Business Administration (SBA) De ontwikkeling en implementatie van het organisatie model voor de SBA is essentieel voor een effectieve uitvoering van het beleid. Het organisatie model SBA is gebaseerd op een van de volgende drie keuzen. Een keuze zal spoedig volgen na bekrachtiging van dit beleid. 1. De SBA en haar taken en verantwoordelijkheden worden volledig voor een bepaalde termijn buiten het Ministerie geplaatst door deze in concessie aan te besteden bij een externe partij. 2. Onder begeleiding van een tijdelijke project organisatie wordt de SBA gevormd uit het samenbrengen van de formatie van de uitvoerende mensen binnen het Ministerie van Economische Ontwikkeling. De SBA valt onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie Economische Ontwikkeling, binnen de Sector Ondernemen. Het bestaande Business Support Center zal worden omgevormd tot de SBA. 3. De SBA en haar taken en verantwoordelijkheden wordt door het Ministerie zelf gevormd en geïmplementeerd. Activiteiten / rollen -
1
de beleidsrol zorgt voor de ondersteuning van de proces punten binnen het MKB en Entrepreneurship beleid door: o Uitvoering van het beleid o Input (o.a. informatie) voor beleid aanleveren o Coördinatie doorlopende visieontwikkeling, beleids- en informatiecycli
Specifiek; De doelstelling moet eenduidig zijn; Meetbaar; Onder welke (meetbare/observeerbare) voorwaarden of vorm is het doel bereikt;
Acceptabel; Is deze acceptabel genoeg voor de doelgroep en/of management; Realistisch; De doelstelling moet haalbaar zijn; Tijdgebonden; Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn 33
Verburg Consultants
o
Inrichten periodieke prestatiemetingen
-
de coördinatie rol zorgt voor de ondersteuning van de procespunten binnen het MKB en Entrepreneurship beleid door: o Programma management o Inrichten inkoop proces (procurement procedures e.d.) o Coördinatie projecten i.h.k.v. ‘red tape’ naar ‘red carpet’ o Coördinatie Scouting & Coaching network en aanbod o Coördinatie Publiekscommunicatie o Coördinatie Onderwijs initiatieven o Coördinatie Training & advies
-
de liaison rol is de connector en ‘gezicht’ naar buiten. De liaison zorgt voor verbinding met het veld door: o ondersteunen van ondernemers via loket functie o ondersteunen van ondernemers m.b.v. case management (begeleiden met individuele problemen) o coördinatie MKB platform t.b.v. visie- en beleidsontwikkeling o coördinatie themagroepen t.b.v. visie- en beleidsontwikkeling
-
in de administratieve en inkoopproces ondersteuning rol wordt voorzien in de dagelijkse ondersteuning t.b.v. het inkoopproces van uitvoerende taken o Uitvoer inkoopproces o Coördineren inkoopproces o office management o notuleren o secretariële activiteiten (agenda beheer, inplannen van afspraken, bijeenkomsten)
In onderstaand tabel is de formatie van het Small Business Administration office weergegeven. Tabel 6 Formatie SBA Rol Verbindings- en procesrol Contact externe omgeving Programma management Administratieve en inkoop proces ondersteuning Totaal
# FTE 1.0 1.0 1.0 1.0
Functieniveau 14 12 12 8
Functieprofiel Afdelingshoofd Beleidsmedewerker C Beleidsmedewerker C Behandelend medewerker (klanten) E
4.0
De huidige formatievorming binnen de Sector Ondernemen (bestaande uit afdeling Prijzencalculatie & Ondersteuning Bedrijfsleven en afdeling Economische Vergunningen) bestaat uit 14 FTE conform het businessplan. Op basis van het concept uitvoeringsplan Centralisatie Economische Vergunningen zal de afdeling Economische Vergunningen worden uitgebreid met 7 fte’s tot een totaal van 11 fte’s. Uitgangspunt is dat de formatie van het SBA moet worden aangepast met 2 beleidsmedewerkers in plaats van medewerkers beleidsuitvoering om het werk naar behoren te kunnen uitvoeren. 4.3 Uitvoeringsorganisaties De volgende uitvoeringstaken zijn geïdentificeerd: Ontwikkeling en implementatie van inkoopproces De SBA zal veel van de door haar te coördineren taken middels uitbesteding buiten het Ministerie organiseren. Daarvoor is een goed ontwikkeld inkoopproces nodig, waarbij niet alleen een goed en heldere procedure bestaat, maar ook de effectiviteit van de uitvoering wordt gemonitord. Dat 34
Verburg Consultants
betekent een professionaliseringsslag op dit gebied. Voorzien wordt dat de SBA hiermee voorloper zou kunnen worden binnen de overheid van Curaçao. Ontwikkeling en uitvoering Kredietgarantieregeling De invoering van een nieuwe, algemene incentiveregeling betekent dat ook een nieuwe uitvoeringsvorm nodig is. Voorzien wordt dat die óf door de SBA óf door een derde partij (zoals bijvoorbeeld Korpodeko) wordt ingevuld. Voor de bestaande regelingen zal een overgangsscenario worden gemaakt, waarbij de partijen die nu de verschillende incentiveregelingen uitvoeren worden betrokken. Doelstelling is te zorgen dat de nieuwe uitvoeringsmechanismen niet leiden tot financiële problemen bij bestaande uitvoeringspartners. In ieder geval geldt dat bestaande instellingssubsidies blijven gehandhaafd. Uitvoeringssubsidies zullen uiteraard met de uitvoering ‘meeverhuizen’ als en wanneer dat relevant is, maar altijd met toepassing van een hardheidsclausule. De bestaande regelingen (instrumenten) blijven in overweging met de bestaande partijen van kracht in uitvoering tot eind 2011. De ADA regeling blijft bestaan, maar wordt uitgebreid met een informatie sessie of cursus. Hiermee wordt beoogd een duurzame borging te realiseren van het onderwerp accountancy in een MKB onderneming. Vanaf begin 2012 zal voor nieuwe aanvragen de nieuwe regeling van kracht zijn. Uitvoerende instellingen die subsidie ontvangen van de overheid dienen een duidelijk onderscheid aan te maken tussen bestaansrecht subsidie en subsidie benodigde voor projecten en initiatieven. Ontwikkeling garantiefonds credit score en opleiding Om de financieringsmogelijkheden in de vorm van een kredietgarantie faciliteit ook aan te kunnen bieden aan ‘nieuwkomers’ zou een fonds met een zogenaamde vervangende ‘credit’ score database kunnen worden ontwikkeld. Hiermee kunnen bijvoorbeeld nieuwkomers die diverse relevante studieprogramma’s goed hebben afgelegd, of vanuit het scouting en coaching netwerk komen, een track record opbouwen. Tegelijkertijd kunnen hiermee alternatieve financieringsbronnen worden ontsloten, door zo’n fonds bijvoorbeeld op de DCSX verhandelbaar te maken. MKB informatiepositie Er wordt een MKB database opgezet en onderhouden ten einde de informatie over het MKB vast te leggen en te volgen. Er worden periodieke prestatie metingen uitgevoerd van het MKB en Entrepreneurship beleid. Effectmetingen worden verplicht gesteld voor uitvoerende organisaties, waarbij zij periodiek aangeven welk effect heeft plaatsgevonden. Deze activiteiten kunnen allemaal – als totaalpakket of afzonderlijk als database, prestatiemetingen en effectmetingen – worden uitbesteed aan kennisinstellingen of commerciële partijen. Opzet Scouting & Coaching netwerk Om ondernemerschap op Curaçao te stimuleren, wordt een gestructureerd proces voor Scouting, Coaching en Mentoring (SCM) ontwikkeld. Daarvoor wordt, met ondersteuning van de SBA, een netwerk gevormd van bestaande en oud-ondernemers. Voor het verder wekken van interesse voor het SCM zal er een evenement georganiseerd worden. Tijdens dit evenement zullen de ondernemers die tot SCM netwerk behoren, met elkaar sparren over de invulling van de mentoring en beste manier waarop dat georganiseerd kan worden. Hier zullen ondernemers kunnen aangeven of ze een actieve rol willen hebben, wat uiteindelijk zal voortvloeien in een definitie lijst van scouts, coaches en mentoren. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de van het SCM zullen werksessies/masterclasses georganiseerd worden voor de participerende ondernemers. In bijlage G is het SCM verder uitgewerkt. Zowel stakeholders als commerciële partijen komen voor het opzetten van het scouting & coaching netwerk in aanmerking. Stakeholders zijn hen die een belang hebben bij het MKB beleid (bijvoorbeeld ondernemers, ADECK, Stimul-IT, KvK) en commerciële partijen zijn zij die mogelijk tegen betaling diensten 35
Verburg Consultants
zouden kunnen leveren voor het MKB beleid zonder daar ook een ander belang bij te hebben (University of Curaçao, consultants, etc.) In hoofdlijnen ziet het proces er als volgt uit: - Scouting; het herkennen van talent - Mentoring; het begeleiden van talent in de vorm van stages, training, ontwikkeling vaardigheden - Coaching; het ondersteunen van talenten bij starten van onderneming - Advies; ad hoc ondersteuning van talenten na starten van onderneming - Alumni; terugkeer bijeenkomsten en intervisies van oud-talenten Business Incubator In 2012 wordt nader onderzocht hoe invulling kan worden gegeven aan een Business Incubator Programma. Een business incubator is een intensieve ondersteuning voor een groep (startende) ondernemers. Internationaal zijn er tal van verschillende soorten business incubators die (tijdelijk) de (startende) ondernemers intensief ondersteunen op diverse gebieden als administratie, training, coaching, mentoring, advies, bedrijfsvoering etc. Waar mogelijk wordt dit gecombineerd met het SCM netwerk. Training & Advies Het huidige aanbod van training & advies wordt beter in kaart gebracht en meer gecoördineerd. Waar wenselijk worden specifieke elementen ondersteund. Zowel stakeholders als commerciële partijen komen in aanmerking om de uitvoering ter hand te nemen. Publiekscommunicatie Er wordt vanaf 2012 een publiekscommunicatie campagne ontwikkeld en opgezet om ondernemerschap lokaal meer te promoten. Zowel stakeholders als commerciële partijen komen hiervoor in aanmerking. 4.4 Risico’s bij uitvoering In onderstaand tabel staan mogelijke risico’s en mitigerende maatregelen die bij de uitvoering kunnen optreden. De lijst is niet uitputtend. Tabel 7 Risicoanalyse Risico Niet of laat vormen van SBA betekent mogelijk doorlopend ondersneeuwen MKB belangen
Maatregel Inrichten SBA als onderdeel van businessplan Sector Ondernemen
Niet of laat vormen van SBA betekent beleid en uitvoering in een hand – is onhandig
Inrichten SBA als onderdeel van businessplan Sector Ondernemen
Niet of laat aanbesteden van uitvoering betekent vertraging, omdat de capaciteit op Ministerie ontbreekt
Duidelijke en heldere aanbestedingspakketten definiëren en uitzetten in 2011
Slecht aanbesteden betekent gebrek aan controle!:
inrichten van Dienst Verlening Overeenkomst met partijen Formatieplan opstellen bestaande platform wordt zoveel mogelijk bestendigd en voortgezet. het vormen van themagroepen als activiteit voor SBA activiteit binnen SBA om het proces vorm te geven activiteit binnen SBA om het proces vorm te geven
Geen juiste Samenstelling van SBA Geen of incomplete inrichting MKB platform; Geen themagroepen; Geen of niet werkende visieontwikkeling: Geen of niet werken beleidscyclus
36
Verburg Consultants Lange doorlooptijd MKB database:
opbreken in meerdere fasen (kort, lang) – kort: met de basis beginnen en vlot uitbesteden aan externe partij – lang: dynamische ontwikkeling van database (meer indicatoren, aanpassen (indicatoren)
37
Verburg Consultants
5 Implementatieplan Op hoofdlijnen bestaat de uitvoering van het implementatieplan uit twee fasen, namelijk: - Fase 1: Realiseren van de tijdelijke organisatie die nodig is om de condities voor uitvoering van het nieuwe beleid tot stand te brengen; - Fase 2: Feitelijk uitvoeren implementatieplan en coördinatie van alle activiteiten vanuit het Ministerie van Economische Ontwikkeling. In de volgende paragrafen zijn deze twee fasen in detail beschreven. Paragraaf 5.6 is een schematisch overzicht van de korte, middellange en lange termijn activiteiten. 5.1 Fase 1: tijdelijke organisatie Er is een tijdelijke organisatie nodig om de condities voor een succesvolle implementatie tot stand te brengen. Deze groep bestaat uit medewerkers uit de eigen organisatie eventueel aangevuld met externe deskundigen. Deze groep werkt op projectmatige basis. Een van de management team leden treedt op als voorzitter van de projectgroep en is de ‘linking pin’ naar het management team en Minister die is verantwoordelijk voor het nemen van besluiten. De project organisatie bestaat uit 3 tot 4 leden die voltijds werkzaam zijn tot aan het moment dat er in de formatie feitelijk invulling is gegeven aan de Small Business Administration (SBA). De projectgroep heeft in principe haar opdracht vóór 1 januari 2012 afgerond. Condities Voor een goede overgang van het huidige beleid naar het nieuwe beleid is de invulling van een aantal condities op korte termijn van groot belang. Om dit in gang te zetten is de opdracht voor de tijdelijke organisatie. In onderstaande tabel worden deze condities genoemd: Tabel 8 Overgang huidige- naar nieuw beleid Stappen 1 Maken opdrachtformulering en plan van aanpak projectorganisatie: - Samenstelling projectgroep - Taken en verantwoordelijkheden - Afstemming en overlegstructuur
Verantwoordelijke MT
Jaar Aug/Sep 2011
Resultaat Opdracht geformuleerd
2 Te realiseren condities: - Budget projectorganisatie - Aanpassingen wet-/regelgeving in kader van overgangsregeling(Vestigingswet, Vergunningen, Handelsregister et cetera) - Opstellen activiteiten-/werkplan - Plan van aanpak opstellen op basis van implementatieplan - Risico inventarisatie en beheersingsmaatregelen benoemen - Inrichting en budget Small Business Administration - Opzet en budget database MKB
Projectorganisatie Sep/Okt (een van de leden van 2011 het MT is voorzitter van de projectorganisatie)
Condities zijn ingevuld
3 Communicatieplan (intern en extern)
MT
Communicatieplan is opgesteld en goedgekeurd
Okt 2011
De bovenstaande drie stappen leggen een beslag op de bestaande capaciteit van het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Het is van belang dat beschikbare capaciteit zo gebundeld wordt dat bovenstaande stappen vanuit het Ministerie zelf op zijn te pakken. Een tijdelijke (project) organisatie is hiervoor het meest geschikt. Op die manier wordt ervoor gezorgd dat de belangrijkste elementen voor de continuïteit van het MKB beleid vanuit de bestaande organisatie doorgang kunnen vinden. 38
Verburg Consultants
In het bovenstaande tabel is de verantwoordelijkheid voor het implementatieproduct aangegeven. Dat lijkt op het eerste oog een ‘top down’ proces, maar dat is in de praktijk niet voorstelbaar. De verantwoordelijke moet zorg dragen voor een product, dat in de organisatie kan rekenen op voldoende draagvlak. Dat lukt alleen, als er naast ‘top down’ ook sprake is van een ‘bottom up’ proces. 5.2 Fase 2: implementatie Fase 2 behelst het feitelijk uitvoeren implementatieplan en coördinatie van alle activiteiten vanuit het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Het implementatieplan beschrijft in hoofdlijnen de stappen die genomen moeten worden om tot uitvoering van het MKB en Entrepreneurship beleid te komen. De inrichting en formatie van een Small Business Administration (SBA) en de plaatsing van de medewerkers is één van de onderwerpen in het implementatieplan. De SBA is de belangrijkste pijler om het MKB en Entrepreneurshipbeleid tot uitvoering te krijgen Op basis van het implementatieplan wordt door de projectorganisatie een gedetailleerde plan van aanpak opgesteld waarin de hoofdlijnen van de te nemen stappen verder zijn uitgewerkt. In -
het gedetailleerde plan van aanpak worden ook andere zaken nader uitgewerkt als: Beleid (o.a. Planning & Control, Overgangsregelingen) Organisatie inrichting (Small Business Administration) MKB platform en themagroepen Basisgegevens (verzamelen en beheren) Personeel Financiën, waaronder begroting SBA ICT
En -
verder werving, selectie, training huisvesting: verhuizing en inrichting van toepassing zijnde wet-/regelgeving werkprocessen training en begeleiding communicatie
Aandachtspunten - bij het opstellen van het plan van aanpak dient te worden vastgesteld waar afstemming gezocht moet worden met de andere Ministeries (bijvoorbeeld Ministerie Onderwijs, Cultuur, Wetenschap en Sport) - randvoorwaarden om het implementatieplan tot uitvoering te brengen: voldoende budget en middelen, duidelijkheid over de functie van het Small Business Administration 5.3 Implementatieplan in stappen: proces thema’s In de voorgaande hoofdstukken is het beleidsplan MKB en Entrepreneurship van het Ministerie van Economische Ontwikkeling beschreven. In deze paragraaf wordt aangegeven hoe het nieuwe beleid over een periode van één jaar (korte termijn), vier jaar (middellange termijn) en acht jaar (lange termijn) zal worden geïmplementeerd voor de proces thema’s binnen het MKB en Entrepreneurship beleid. Voor de volgende hoofd categorieën worden de stappen/acties beschreven die op de korte, middellange en lange termijn gezet moeten worden: - Visie en beleidsontwikkeling - Informatiecyclus - Small Business Administration - Prestatie meting en effectmetingen 5.3.1 Visie en beleidsontwikkeling Kenmerkend voor het Ministerie van Economische Ontwikkeling is dat het zich concentreert op het vaststellen (en onderhouden) van het beleid en het toezicht houdt op de uitvoering. De 39
Verburg Consultants
feitelijke uitvoering van het beleid is opgedragen of wordt zo veel mogelijk overgelaten aan organisaties buiten het Ministerie. Hieronder worden de stappen/acties in het kader van het operationaliseren, beheren (planning & control) en toezicht houden op het beleid (en de beleidsdoelstellingen) op een rij gezet en worden de verantwoordelijke, uitvoerders en tijdpad uiteengezet. Tabel 9 Stappen/acties beleid Stappen/acties Het MKB en Entrepreneurship beleid uitsplitsen naar doelstellingen, te verrichten activiteiten, actoren (in- en extern) en tijdplanning (Plan van Aanpak)
Verantwoordelijk MT
Jaar 2011
1) Inplannen MKB platforms
2011
2) Inrichten inhoudelijke themagroepen
2011
3) Organiseren visie en beleidsbijeenkomsten
2011 ev,
Evenwichtig, transparant beheer door middel van planning & control binnen het Ministerie (binnen de gestelde kaders met afdoende checks & balances)
Projectorganisatie
MT
1) Opstellen van Planning & Control Cyclus gericht op beleidsevaluatie en –bijstelling
2011
2) Evaluatie en bijstelling
2011
Vormgeven van de toezicht taak op (resultaten van) beleid.
Uitvoerders Projectorganisatie
MT
SBA
1) Vaststellen van inhoud en omvang toezichttaak
2011
2) Eenduidig definiëren van resultaten van beleid en het benoemen van indicatoren
2012
3) afstemmen toezichttaak SBA op toezichttaken vanuit andere Ministeries of toezichthouders
2012
5.3.2 Informatiecyclus Het Ministerie van Economische Ontwikkeling is voor het aanleveren van goede rapportages afhankelijk van het ontvangen van goede basisgegevens die vervolgens zelf opgeslagen en beheerd kunnen worden in een eigen database MKB. Deze basisgegevens zijn afkomstig van o.a.: a. het Centraal Bureau voor Statistiek b. de Kamer van Koophandel c. de uitvoeringsorganisaties (bijvoorbeeld Korpodeko; Uitvoeringsorganisatie Arbeid – voorheen Dienst Arbeidszaken; Sociale Verzekeringsbank; Belastingdienst) De rapportages van het Ministerie van Economische Ontwikkeling bieden de basisgegevens te vormen voor andere organisaties. Tabel 10 stappen/acties basisgegevens MKB Stappen/acties Functionele aansturing SBA:
Verantwoordelijk MT
Jaar
2011
1) Vaststellen kwaliteitseisen basisgegevens 40
Uitvoerders Projectorganisatie
Verburg Consultants MKB 2) Vaststellen functie-eisen medewerkers belast met database MKB
2011
3) Vaststellen werkafspraken en werkprocedures
2011
4) Planning cyclus: periodiek, tijdig aangeleverde gegevens, conform vooraf vastgestelde kwaliteitseisen in vooraf vastgesteld format
2011
5) Ontwerp en vaststelling afspraken tussen Ministerie EO en toeleveranciers (inclusief consequenties niet nakomen afspraken)
2011
6) evaluatie en bijstelling Dienst Verlening Overeenkomst (DVO)
2012 ev
Uniformeren rapportagevormen:
Projectorganisatie en SBA
MT
1) Overzicht van kwaliteitseisen en behoeften
2011
2) Opstellen planning cyclus: uniformering onderliggende werkprocessen
2011
3) opstellen uniform format rapportagevorm
2011
4) 1e ronde rapportage ‘periodieke prestatiemeting’ (jaarlijks/1e kwartaal)
2012
5) Evaluatie
2012 ev
Rapportages gesubsidieerde instellingen:
SBA
MT
1) Vaststellen kader en kwaliteitseisen
2012
2) Ontwerpen en vaststellen van een Planning en Verantwoordingscyclus tussen het Ministerie en de subsidie ontvangende instellingen
2012
3) Opstellen rapportage-format
2012
4) 1e ronde rapportage (jaarlijks/1e kwartaal)
2012
5) Vaststellen sanctiebeleid
2012
6) Evaluatie
2012 ev
In onderstaande tabel wordt aangegeven welke stappen gezet moeten worden om binnen het SBA gebruik te kunnen maken van de database MKB. De stappen (en duur) zijn onder meer afhankelijk van de keuze van database. Tabel 11 Stappen/acties ICT Stappen/acties Applicatie keuze database MKB
Verantwoordelijk MT
Jaar
1) Opstellen programma van eisen database MKB
2011
2)Vaststellen van de gewenste functionaliteit database MKB
2011
41
Uitvoerders Projectorganisatie, Ministeriële staf en SBA
Verburg Consultants 3) Vaststellen budget voor database MKB
2011
4) Aanschaf (standaard) applicatie of laten ontwikkelen van applicatie
2011
5) Gegevens conversie
2012
6) Implementatie en testen applicatie
2012 Projectorganisatie, Ministeriële staf en SBA
ICT infrastructuur incl. hardware voor database MKB 1) Opstellen programma van eisen infrastructuur incl. hardware
2011
2) Vaststellen budget voor database MKB
2011
3) aanschaf infrastructuur incl. hardware
2012
4) implementatie en testen applicatie
2012
5.3.3 Organisatie inrichting Small Business Administration Door het huidige Business Support Centre (BSC) worden een aantal van de taken voor het SBA reeds uitgevoerd. Het is noodzakelijk dat deze taken met de nieuwe of extra taken die door het SBA worden uitgevoerd beschreven worden en dat wordt bezien hoe de vorming van het BSC en het SBA samengebracht kunnen worden. Tabel 12 Stappen/acties organisatie-inrichting Small Business Administration Stappen/acties Inrichtingsplan voor Small Business Administration opstellen
Verantwoordelijk MT
Jaar
1) Vaststellen van functie en taken van de SBA
2011
2) Vergelijken van de huidige taken van het BSC met de taken van het SBA
2011
3) Vaststellen benodigde expertise voor het SBA
2011
4) Opstellen functieprofielen en benodigde competenties voor het SBA
2011
5) Werving en selectie voor het SBA
2011
6) Samenstellen formatie, medewerkers en budget SBA
2011
Uitvoerders Projectorganisatie
2012 ev 7) Evaluatie en bijstelling
Het personeel is het belangrijkste kapitaalgoed voor het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Met hun kwaliteit en expertise valt of staat de doelmatigheid en doeltreffendheid van het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Bij de implementatie van de SBA moeten in elk geval de volgende onderdelen geregeld worden: a functieprofielen b werving en selectie c opleidingsprogramma d functionerings- en beoordelingsbeleid
42
Verburg Consultants
Tabel 13 stappen/acties personeel Stappen/acties Personeelsbeleid 1) Opstellen SBA specifieke functieprofielen
Verantwoordelijk MT
Jaar 2011
Uitvoerders Projectorganisatie
MT
2011
Ministeriële staf
2) Match tussen bestaand personeel en functieprofielen: formuleren van ontwikkelpunten en frictiekosten 4) Opleidingsprogramma voor de SBA specifieke functies 5) Opleidingsprogramma voor specifieke expertise 6) Plaatsing (nieuwe) medewerkers SBA Behuizing 1) Huisvestingsplan SBA 2) Verhuisplan
5.4 Prestatiemeting en effectmetingen Als onderdeel van het beleid zal de SBA onder andere prestatiemetingen organiseren om het MKB en Entrepreneurship beleid te kunnen monitoren en eventueel bijsturen. Daarnaast worden effectmetingen geïntroduceerd voor de uitvoeringsorganisaties. Hierin wil het Ministerie duidelijk meetbare effecten van de uitvoeringsorganisaties zien. Dit vergt onder andere een splitsing in subsidie voor bestaansrecht en projecten. Tabel 14 stappen/acties prestatiemeting en effectmetingen Stappen/acties Prestatiemetingen Beleid metingen op basis van indicatoren uit MKB database
Verantwoordelijk SBA
Jaar 2012 ev.
Uitvoerders SBA
SBA
2012 ev.
Uitvoerende organisaties
Opstellen van programma van eisen: onderscheid tussen bestaansrecht versus projectsubsidie. Effectmetingen Invoeren van effectmetingen voor uitvoerende organisaties Uitvoerende organisaties voeren effectmetingen uit.
5.5 Implementatieplan in stappen: inhoudelijke thema’s In de voorgaande paragrafen zijn de acties t.b.v. de implementatie van de proces thema’s van het beleid weergegeven. In deze paragraaf wordt aangegeven hoe het nieuwe inhoudelijke beleid over een periode van één jaar (korte termijn), vier jaar (middellange termijn) en acht jaar (lange termijn) zal worden geïmplementeerd voor de inhoudelijke thema’s binnen het MKB en Entrepreneurship beleid. Tabel 15 Stappen / acties inhoudelijke thema's Inhoudelijke thema Red carpet (casemanagement,
Verantwoordelijk SBA 43
Jaar 2011 ev.
Uitvoerders SBA & Externe
Verburg Consultants partijen
formulierenbrigade, project red carpet, OBproces) Scouting, Coaching Network (contouren, aanbesteden, ontwikkelen en implementeren, evaluatie)
SBA/uitvoerende instantie
2012 ev.
Externe partijen
Business incubator (contouren, promoten, ontvangen business plannen incubators, selectie incubators, implementatie incubators)
SBA
2012 ev.
SBA & externe partijen
Onderwijs, PR, maatschappij lobby (contouren, aanbesteden, ontwikkelen en implementeren, PR campagne)
SBA
2012 ev.
Externe partijen
Krediet garantie faciliteit (contouren, aanbesteden, ontwikkelen en implementeren)
SBA/ uitvoerende instantie
2011 (implementatie vanaf 2012
Uitvoerende instantie (Korpodeko)
Training en advies (coördinatie aanbod)
SBA
2012
SBA
44
Verburg Consultants
5.6 Samenvatting korte, middellange en lange termijn acties aug-11
sep-11
okt-11
nov-11
dec-11
jan-12
feb-12 Kort
Termijn I/E Activiteit Fase 1. Tijdelijke organisatie 1
I
Instellen Projectorganisatie en condities (budget, risicos etc)
2
I
Plan van aanpak
3
I
Communicatieplan SBA
5
I
Inkoopprocedures en regels vaststellen
Fase 2. Implementatie Visie en beleidsontwikkeling 4
I/E
Inplannen MKB platforms
5
I/E
Inrichten inhoudelijke themagroepen
6
I/E
Organiseren visie en beleidsbijeenkomsten
7
I
Opstellen van planning & control cyclus gericht op beleidsevaluatie en -bijstelling
8
I
Eenduidig definiëren van resultaten van beleid en het benoemen van indicatoren
9
I
Afstemmen toezichttaak SBA met toezichttaken andere Ministeries of
10
I
Herziend MKB en Entrepreneurship beleid Small Business Administration
11
E
SBA website (informatievoorziening naar MKB)
12
E
Fysieke faciliteiten voor MKB
13
I
SBA evalueren: effectief en efficient?
14
I
Ontwikkelingsgelden aantrekken ter ondersteuning en bevordering van MKB projecten
15
I
16
I
17
I
Opstellen van programma van eisen naar UO's voor jaar 2013. (Onderscheid tussen bestaansrecht versus projectsubsidie helder verwoorden)
18
I
Effectmetingen van UO's
19
I
Optimaliseren van UO's
20
I
Informatiecyclus, prestatie en effectmeting Opstellen MKB database (van ontwerp naar implementatie) Beleids en Visie monitoring, evaluatie en effectmeting
Benchmarken met andere Caribische landen Red Carpet
21
E
Case Management
22
E
Formulieren brigade
23
I
Aanbesteden project Red Carpet
24
E
Red Carpet project uitvoeren
25
E
OB- Proces afstemmen met Ministerie Financien Scouting, coaching en mentoring
26
I
Contouren SCM Netwerk ontwikkelen
27
I
Opstellen ToR SCM netwerk en aanbesteden
28
E
SCM Netwerk opstellen
29
E
SCM Netwerk Promoten
30
I
Evaluatie van SCM
31
E
Contouren van Business Incubator Programma opstellen
32
E
Promoten van Business Incubator Programma PR en maatschappelijke lobby, onderwijs Contouren Onderwijs, PR en maatschappeliijke lobby ontwikkelen Ondersteunen en coordineren onderwijs programma's PR campagne: Ondernemerschap als carriere keus
33
I
34
E
35
E
36
I
37
E
38
E
Invoeren van krediet garantie fonds
39
E
Evaluatie van krediet garantie fonds
40
E
Versterking financieringsmogelijkheden
41
42 43
Contouren kredietgarantie fonds bepalen en ToR opstellen Aanbesteding en ontwikkeling van krediet garantie fonds
Ontwikkelen en implementen creditscore voor krediet garantie fonds ADA regeling behouden maar koppelen aan E acounting cursus Versterking coördinatie advies en training entrepreneurs Overzicht van huidige trainingen en I adviesmogelijkheden Publiceren overzicht trainingen en I adviesmogelijkheden op website SBA= Smalll Business Administration SCM = Scouting, Coaching & Mentoring UO= Uitvoeringsorganisaties
I/E = Intern of Extern
45
mrt-12
apr-12
mei-12
jun-12
jul-12
Q3 2012
Q4 2012
Middel lang
2013 Lang
2014
Verburg Consultants
5.7 Financiën Voor elk Ministerie geldt een afgebakend budget voor de inrichting van de organisatie en een begrotingskader voor de wettelijke taken van het Ministerie. Om vorm en inhoud te geven aan de totstandkoming en uitvoering van het MKB en Entrepreneurship beleid zullen de incidentele en structurele kosten in kaart gebracht moeten worden. Hoofdstuk 7 gaat dieper in op de incidentele en structurele kosten van: A. Sector ondernemen (inrichting SBA) B. Overgangsregeling ‘oud beleid’ naar ‘nieuw beleid’ (subsidie aan instellingen) C. Overgangsregeling ‘oud beleid’ naar ‘nieuw beleid’ (nieuwe regeling) D. Budgettaire kader totstandkoming en uitvoering MKB en Entrepreneurship beleid
46
Verburg Consultants
6 Financiën 6.1 Huidige ingezette middelen MKB (Beleid) Hieronder is beknopt weergegeven wat de huidige begroting is van de sector ondernemen, waar het SBA o.a. onder valt. De begroting is verder niet opgesplitst in het deel voor het MKB en de rest. Sector ondernemen Tabel 16 Begroting sector ondernemen Begrotingspost nr. 153101.4200 153101.4300 153101.4500
Omschrijving Personeelskosten Verbruik Goederen en diensten Afschrijving Vaste Activa
Totaal
Conform ontwerpbegroting 2011 1.447.800 998.200 50.400 2.496.400
In het volgend tabel zijn de huidige subsidies meegenomen aan de instellingen die (deels) het MKB ondersteunen. Subsidie aan Instellingen in 2011 Tabel 17 Subsidiestroom Begrotingspost nr.
Wie
153102.4683 153102.4683 153102.4683 153102.4683 153102.4683 153102.4683 153001.4611
ADECK SEDECK InnovatieCentrum Curaçao Stimul-IT Fundashon Negoshi Pikiña SPOC IntEnt
Totaal
Conform ontwerpbegr oting 2011 50.000 200.000 350.000 500.000 100.000 50.000 100.000
Beschikking 2011 (reeds opgesteld en naar Minister voor accorderen) 75.000 150.000 450.000 500.000 150.000 50.000 100.000
1.350.000
1.475.000
Voor 2011 zijn er middelen begroot voor de onderstaande vier stimuleringsregelingen. Regelingen Tabel 18 Regelingen Begrotingspost 153001.4611 153005.4611 153101.4611 153401.4611
Regeling Webstart Efondo ADA FASTON
Begroting 2011 30.000 50.000 60.000 125.000
Totaal
265.000
6.2 Voorstel nieuwe financiële inzet Sector Ondernemen Aangenomen is dat de formatie van het SBA valt binnen de Sector Ondernemen. Afhankelijk van de keuze van het business model van SBA (uitbesteed, in huis & tijdelijke project organisatie, in huis & eigen implementatie) betekent dit huidige begrote middelen deels of geheel binnen het Ministerie worden ingezet. 47
Verburg Consultants
Indien in huis, is er aangenomen dat de benodigde formatie van 4 FTE past binnen de huidige begrote middelen binnen het Ministerie. Dit impliceert dat de geschatte benodigde FTE voor de SBA (4 FTE) geen additionele (personele) kosten vraagt binnen de Sector Ondernemen. Subsidie aan Instellingen Er is momenteel geen duidelijk splitsing aanwezig in de subsidies aan instellingen (2011) welk ten behoeve van de bestaansrecht van een dergelijke uitvoerende instelling zijn en welke ten behoeve van projecten en initiatieven zijn. Vanaf 2012 worden de uitvoerende instellingen verplicht om hierin een onderscheid te maken. Uitvoerende instellingen zullen meer worden gestuurd op resultaten. Regelingen Vanaf 2012 worden de huidige gereserveerde middelen voor 3 regelingen omgezet naar een krediet garantie faciliteit. De middelen worden gebruikt om garant te staan voor een deel van een lening van een ondernemer met een bank. Dit maakt het mogelijk voor een ondernemer om makkelijker te lenen, omdat de overheid voor een deel garant staat. Garant staan betekent niet een daadwerkelijke uitgave, dit is namelijk afhankelijk van het in ‘default’ gaan van een ondernemer. Dit is uitgedrukt als in de zgn. default rate. Een default rate is sterk afhankelijk van lokale omstandigheden binnen de economie van een land. Voor Curaçao dient een default rate te worden vastgesteld. Een voorbeeld: een default rate van 25% betekent een garantie bedrag van 1.060.000 gulden (4*265.000).
Tabel 19 Regeling na 2011 Begrotingspost
Regeling
Begroting 2011
######.####
Krediet garantie faciliteit Webstart Efondo ADA FASTON
0 30.000 50.000 60.000 125.000
Begroting 2012 en verder 205.000 0 0 60.000 0
265.000
265.000
Totaal
Vanaf 2012 zet de overheid voor de kredietgarantie faciliteit jaarlijks voor een bedrag van 205.000 opzij. Alleen de te verwachte afschrijving (als credit default percentage van het totaal garant bedrag) is opgenomen in de begroting. Afhankelijk van de ‘credit default rate’ betekent dat het garantiebedrag een x aantal malen hoger is. Middelen uitvoering MKB en Entrepreneurship beleid Voor 2012 worden de volgende middelen gereserveerd t.b.v. de uitvoering van het beleid. Met behulp van aanbestedingsprocedures kunnen partijen inschrijven op de uitvoering van een bepaald thema. Op deze wijze wordt een optimale prijs kwaliteit verhouding nagestreefd. Tabel 20 Kostenoverzicht Wat
Wie
Ontwikkeling en uitvoering Kredietgarantieregeling Ontwikkeling garantiefonds credit score en opleiding Opzet en onderhoud MKB database Prestatiemeting Beleidsanalyses en effectmetingen Onderwijs, PR
Nader te bepalen
Incidenteel 2012 (eenmalig) (Nafl.) budget neutraal
Structureel (na 2012) (Nafl.) budget neutraal
SBA
100.000
budget neutraal
Kennisinstelling, commerciële partijen Kennisinstelling, commerciële partijen Kennisinstelling, commerciële partijen Kennisinstelling,
200.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.00
budget neutraal
budget neutraal
48
Verburg Consultants
Opzet Scouting & Coaching netwerk Business Incubator Training & Advies Publiekscommunicatie
commerciële partijen Stichtingen, commerciële partijen SBA Stichtingen, commerciële partijen Stichtingen, commerciële partijen
Totaal
200.000
100.00
ntb (2012)
ntb (2012)
budget neutraal
budget neutraal
100.000
100.000
800.000
500.000
Budget neutraal: valt onder de reguliere activiteiten van instelling/organisatie Voor Onderwijs en PR zijn afspraken met ministeries Financiën en Onderwijs nodig om verdere invulling te geven hoe het MKB beleid gaat ondersteunen in hun dagelijkse praktijk. 6.3 Analyse wijzigingen -
-
-
-
-
Een precieze analyse in de verschuiving van de posten m.b.t. de organisatorische kosten binnen het MEO is niet mogelijk, omdat de startsituatie niet specifiek genoeg is. Aanname is dat de formatie van de SBA binnen de huidige plannen past, en geen additionele (personele) kosten vraagt. De huidige subsidies naar de instellingen worden herzien. Een duidelijk onderscheid in de subsidie wordt aangebracht in termen van ‘bestaansrecht’-subsidie en ‘project’-subsidie. 2011 is een overgangsjaar, waarbij deze scheiding wordt aangebracht. Verder wordt transparanter gemaakt welk deel van de subsidies relateert tot het MKB. Er wordt een aanbestedingsproces geïntroduceerd waarop bestaande instellingen en overige partijen kunnen inschrijven om een optimale prijs kwaliteit verhouding na te streven De inhoudelijke thema’s van het MKB en Entrepreneurship beleid kosten incidenteel Nafl. 300.000,- extra, en structureel Nafl. 500.000,-. De gereserveerde middelen voor de huidige (4) regelingen worden vanaf 2012 grotendeels ingezet om een kredietgarantiefaciliteit te ontwikkelen. Op basis van een nader te bepalen ‘credit default rate’ staat de overheid voor een bepaald bedrag garant. De additionele financiële middelen voor het Business Incubator programma zijn niet opgenomen. In 2012 wordt nader onderzocht wat de invulling van dit programma wordt, met daarbij de bijbehorende geschatte kosten. Fondsen zullen hiervoor vrij moeten worden gemaakt, deels door een optimalisatie in een optimalisering van de subsidies voor uitvoeringsorganisaties, deels door de private sector. In 2011 is er Nafl. 1.475.000,- aan subsidies voor uitvoeringsorganisaties gereserveerd. Dit is een combinatie van project en bestaansrecht subsidies. De subsidies voor de uitvoeringsorganisaties zijn vanuit het Ministerie Economische Ontwikkeling.
49
Verburg Consultants
Bijlage: Literatuurlijst Ministerie van Economische Ontwikkeling. (2010, October). Terms of refence "Het opstellen van MKB en Entrepreneurship beleid. Curaçao. Ayyagari, M., Beck, T., & Demirgüç-Kunt, A. (2003). Small and Medium Enterprises across the Globe: A New Database. Maryland. Dennis, W. J. (2005). Entrepreneurship, Small Business and Public Policy Levers. Journal of small business Management, 149-162. Dienst Economische Zaken Curaçao. (2009). Programma van Eisen. Curaçao. Duyndam, M. (2008). Ontwikkeling van het aantal bedrijven en de werkgelegenheid in het micro,klein- en middenbedrijf in Curaçao. Modus Statistisch Magazine, 8, 28-34. Gartner, W. (1989). "Who is an entrepreneur?" Is the wrong question. Entrepreneurship Theory and practice, 47-66. Hendrickson, M. (2009, Mei 14). SME Competitiveness in the Caribbean: Challenges and Opportunities. Port of Spain: ECLAC. Philipsen, K. (2005). Entrepreneurship as organizing - A literature study of entrepreneurship. Denmark.
50
Verburg Consultants
Bijlage: Definitielijst ADA BBP Bedrijventelling BSC BTW CBS DAZ DEZ EO EU FASTON FNP GEM ICT IDB Incentive Kleinbedrijf KORPODEKO KvK MEO Micro onderneming Middenbedrijf MKB MT N.V. Nafl. OB OBNA PR RKO ROI SBA Stimuleringsregeling Subsidie SVB ToR UNA VS
Ayudo den Administrashon Bruto Binnenlands Product het tellen van het aantal bedrijven op de Nederlandse Antillen om een inzicht te krijgen in de structuur van het bedrijfsleven en de ontwikkeling hiervan. Business Support Center Bruto toegevoegde waarde Centraal Bureau voor Statistiek Dienst Arbeidszorg Dienst Economische Zaken Economische Ontwikkeling Europese Unie Faciliteit Startende Ondernemers Fundashon Negoshi Pikiña Global Entrpreneurship Monitor Informatie Communicatie Technologie Interamerican Development Bank Een financiële of niet financiële prikkel dat de ondernemer dient te motiveren een actie te ondernemen. De prikkel volgt na het uitvoeren van de actie dit zijn bedrijven met minder dan 10 personen in loondienst én een omzet van minder dan een half miljoen Nafl. Korporashon pa Desaroyo di Kòrsou Kamer van Koophandel Ministerie Economische Ontwikkeling dit zijn bedrijven met minder dan 5 personen in loondienst en een omzet van minder dan een half miljoen Nafl. dit zijn bedrijven met tussen de 10 en 50 personen in loondienst óf een omzet van tussen de half miljoen Nafl. en 5 miljoen Nafl. Midden en klein bedrijf Management Team Naamloze Vennootschap Nederlands Antilliaanse Florijn( Munteenheid op Curaçao) Omzetbelasting Ontwikkelingsbank Nederlandse Antillen Public Relations Regeling kleine ondernemers Return on Investment Small Business Administration Alle soorten regelingen die dienen ter stimulering van het MKB Een financiële stimulering ter uitvoering van bepaalde actie. De financiële steun volgt voor het uitvoeren van de actie, zonder prestatie maat Sociale Verzekeringsbank Terms of Reference Universiteit van de Nederlandse Antillen Verenigde Staten
51
