Statenvoorstel samenvatting
1
Onderwerp Initiatiefvoorstel inzake financiering Midden- en Kleinbedrijf in Groningen
2
Inleiding/aanleiding inclusief beoogd resultaat Groningen kent een ijle economie, waarin het MKB een belangrijke factor voor groei is. Banken zijn op dit moment terughoudend met financiering. Doel van dit voorstel is het MKB in Groningen meer mogelijkheden te bieden voor de financiering van hun investeringsplannen om de economische groei, welvaart en werkgelegenheid te stimuleren.
3
Bevoegdheid Provinciale Staten
4
Voorstel aan Provinciale Staten Het instellen van een Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) dat drie financieringsinstrumenten bevat. Ten eerste worden kredietunies gecofinancierd zodat deze sneller van start kunnen. Ten tweede worden vanuit het fonds zelf rechtstreeks leningen verstrekt aan het MKB (dakfonds). Ten derde wordt een garantieregeling voor financieringen ingericht die aansluit op de staatsgarantieregeling. Voor het GOF wordt 65 miljoen euro beschikbaar gesteld. Dit bedrag is volledig revolverend en wordt gedekt uit de reserves van de provincie Groningen (stamkapitaal Essent). Het financiële rendement van het GOF vervangt de huidige inkomsten uit de treasuryportefeuille en wordt aldus toegevoegd aan de algemene inkomsten. Het ‘over’rendement in het GOF wordt gebruikt ter ondersteuning van het MKB en als buffer voor de risico’s.
5
√
Argumenten / toets duurzaamheidparagraaf De omstandigheden op de financiële markten en binnen het Nederlandse bankwezen zijn sinds de financiële crisis zodanig verslechterd dat het MKB moeizaam financiering krijgt. 1
Financiering is echter nodig ten behoeve van de continuïteit en de groei van ondernemingen. De Provincie kan deze ontstane leemte opvullen en daarmee invulling geven aan haar doelstellingen. Deze doelstellingen betreffen in deze het stimuleren van de Groningse economie en werkgelegenheid, en biedt een maatschappelijk renderend alternatief voor het schatkistbankieren. Boven het vervangend financieel rendement voor de Provincie ontstaat namelijk een extra financieel en maatschappelijk rendement. Dit wordt ingezet voor het MKB en dus voor de Groningse economie en werkgelegenheid.
6
Risico’s Risico’s betreffen de uitvoering en als gevolg daarvan een (te) groot debiteurenrisico. Indien te gemakkelijk verstrekt wordt, neemt het risico op wanbetaling toe en kan per saldo een negatief rendement ontstaan in het fonds. Deze risico’s worden op verschillende manieren beperkt. Door cofinanciering van de kredietunies en het gebruik maken van de uitvoering bij deze kredietunies. Door een goede selectie van de uitvoering bij de rechtstreekse leningen van het GOF en een maximaal volume per klant. En door de provinciale garantieregeling één op één aan te laten sluiten op de BMKB regeling van de staat. Tegenover de risico’s bij het GOF staat een afname van risico’s in de treasuryportefeuille vanwege de extra spreiding en vanwege een vermindering van het systeemrisico alsmede een alternatief voor het lage rendement bij schatkistbankieren.
2
Statenvoorstel No: I1.Onderwerp Initiatiefvoorstel inzake financiering Midden- en Kleinbedrijf in Groningen 2.Inleiding/aanleiding inclusief beoogd resultaat In Provinciale Staten wordt al langer gesproken over mogelijkheden om het MKB in Groningen te ondersteunen door middel van nieuwe financieringsinstrumenten. De overwegingen die daarbij een rol spelen zijn: • •
•
•
Het MKB is een uiterst belangrijke economische pijler. Vanwege de financiële crisis en de positie van de banken daarin, zijn voor het MKB de financieringsmogelijkheden tegenwoordig aanzienlijk bemoeilijkt ondanks de lage rentestand en deze financieringsmogelijkheden zijn wel nodig zijn voor het handhaven en groeien van veel MKB-bedrijven. Bedrijven moeten ook nog eens steeds meer moeite doen om hun financieringsbehoefte te onderbouwen ingegeven door regelgeving, bureaucratie en kostenbesparing bij banken. De Staat verstrekt in normale bedrijfssituaties tot 50% (en bij starters en innovatie een hoger percentage, van een financiering) garanties onder de MKB Borgstellingsregeling (BMKB).
De omstandigheden op de financiële markten en binnen het Nederlandse bankwezen zijn in het afgelopen jaar niet verbeterd, eerder is het tegendeel aan de orde. Banken hebben inmiddels zelf samen met enkele pensioenfondsen een MKB-fonds in het leven geroepen. Daarmee erkennen zij expliciet zelf deze functie onvoldoende te kunnen invullen. Leningen uit dit fonds bedragen echter minimaal 10 miljoen euro. Daarmee is de doelgroep beperkt tot het groter middenbedrijf en is zeker het kleinbedrijf niet gebaat bij dit initiatief. Dit gegeven vormt ook reden voor ondernemersorganisaties om zelf initiatieven op te starten om kredietunies op te richten. Dit zien we ook in Groningen in diverse regio’s gebeuren. Het nu voorgestelde instrumentarium is een samenspel dat de behoefte van het MKB adequaat kan invullen, in aansluiting op het dakfonds voor stuwend MKB. Kleinere kredietaanvragen liggen in de lijn van de kredietunies. Grotere kredietaanvragen kunnen neergelegd worden bij het fonds dat opgericht wordt om leningen te verstrekken aan het MKB. Om de kredietverlening overall te stimuleren wordt een provinciale garantieregeling voor het MKB ingericht. Beoogd resultaat: Doel van dit voorstel is het MKB in Groningen meer mogelijkheden te bieden voor de financiering van hun investeringsplannen zodat de economische groei, welvaart en werkgelegenheid gestimuleerd wordt. 3
3.
Bevoegdheid Provinciale Staten
4.
Voorstel aan Provinciale Staten
Het instellen van een Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) dat drie financieringsinstrumenten bevat. Ten eerste worden kredietunies gecofinancierd zodat deze sneller van start kunnen. Ten tweede worden vanuit het fonds zelf rechtstreeks leningen verstrekt aan het MKB, via het dakfonds dat is ondergebracht bij de NOM (separaat voorstel van GS). Ten derde wordt een garantieregeling voor financieringen ingericht die aansluit op de staatsgarantieregeling. Voor het GOF wordt 65 miljoen euro beschikbaar gesteld. Dit bedrag is volledig revolverend en wordt gedekt uit de reserves. Het financiële rendement van het GOF vervangt de huidige inkomsten uit de treasuryportefeuille en wordt aldus toegevoegd aan de algemene inkomsten. Het ‘over’rendement in het GOF wordt gebruikt ter ondersteuning van het MKB en als buffer voor de risico’s. Bij gebleken vraag kan voor de funding van nieuwe tranches gezocht worden naar cofinanciering vanuit andere bronnen zoals pensioenfondsen en andere beleggingsinstellingen. Hierdoor wordt het risico verder gemitigeerd en nemen de concentratierisico’s af. Daarna kan het maximale financieringsplafond per onderneming ook worden verhoogd. Uit het oogpunt van beperking van het concentratierisico wordt het financieringsplafond per klant nu gelegd op 1 miljoen euro. 5.
Organisatie
Uitvoering De uitvoering en beheer van het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) kan ondergebracht worden bij de NOM. Daarnaast kunnen andere partijen uitgenodigd worden om de beoordeling en beheer uit te voeren. Zo kunnen nieuwe financieel dienstverlenende ondernemingen uitgedaagd worden. Vereist is dat de uitvoerder(s) kennis van de Groningse situatie hebben. Feitelijk betekent dat dat een uitvoerder in Groningen gevestigd moet zijn. Alle drie de regelingen worden ondergebracht in de structuur van het GOF. Een Toezichtsraad wordt gevormd voor het GOF waar de stakeholders in vertegenwoordigd zijn. 6. Risico’s Risico’s betreffen de uitvoering en als gevolg daarvan een (te) groot debiteurenrisico. Indien te gemakkelijk verstrekt wordt, neemt het risico op wanbetaling toe en kan per saldo een negatief 4
rendement ontstaan in het fonds. Deze risico’s worden op verschillende manieren beperkt. Door cofinanciering van de kredietunies en het gebruik maken van de uitvoering bij deze kredietunies. Door een goede selectie van de uitvoering bij de rechtstreekse leningen van het GOF en een maximaal volume per klant. En door de provinciale garantieregeling één op één aan te laten sluiten op de BMKB regeling van de staat. Tegenover de risico’s bij het GOF staat een afname van risico’s in de treasuryportefeuille vanwege de extra spreiding en vanwege een vermindering van het systeemrisico. 6.Toelichting / kernargumenten/onderbouwing De omstandigheden op de financiële markten en binnen het Nederlandse bankwezen zijn sinds de financiële crisis zodanig verslechterd dat het MKB moeizaam financiering krijgt. Financiering is echter nodig ten behoeve van de continuïteit en de groei van ondernemingen. De Provincie kan deze ontstane leemte opvullen en daarmee invulling geven aan haar doelstellingen. Deze doelstellingen betreffen in deze het stimuleren van de Groningse economie en werkgelegenheid en vormen een alternatief voor het schatkistbankieren met laag rendement. Boven het vervangend financieel rendement voor de Provincie ontstaat een extra financieel en maatschappelijk rendement. Dit wordt ingezet voor het MKB en dus voor de Groningse economie en werkgelegenheid. Om een adequaat middel op te zetten dat efficiënt en effectief is, worden er meerdere instrumenten ingericht. Deze instrumenten richten zich zowel op het stimuleren van de huidige banken als op het ondersteunen en inrichten van een alternatief voor de banken waar het MKB terecht kan. Aldus worden er drie instrumenten opgetuigd. 1. Inbreng van cofinanciering in kredietunies Ten behoeve van een snelle opstart van de kredietunies die gedragen worden door lokale ondernemers en waarvan het beheer en funding ook door ondernemers plaatsvindt, kan de provincie de inbreng van ondernemers co-financieren onder gelijke condities. Dat houdt in dat een rentevergoeding hierover wordt beoogd, c.q. gevraagd die gelijk is aan de huidige opbrengst in de treasuryportefeuille.
2. Instelling van een dakfonds De provincie richt een MKB financieringsfonds op. Vanuit dit fonds worden leningen verstrekt aan het MKB. De NOM neemt de uitvoering via het dakfonds ter hand (kredietbeoordeling, beheer). Pensioenfondsen worden bij uitputting naderhand uitgenodigd te participeren in het fonds. De provinciale middelen t.b.v. het fonds komen rechtstreeks uit de reserve. Het vereiste rendement hoeft niet hoger te zijn dan het huidige rendement (voor schatkistbankieren). De hogere rentemarge die op MKB leningen gemaakt wordt kan weer ingezet worden voor het MKB. Voor het dakfonds heeft het College van Gedeputeerde Staten zelf een voorstel voorbereid.
5
3. Provinciale MKB garantieregeling. Financieringsinstellingen (banken maar ook kredietunies) kunnen voor hun financieringen aan het MKB in Groningen bovenop de staatsgarantie (BMKB) een aanvullende provinciale garantie verkrijgen. Hierdoor vermindert het debiteurenrisico en bijgevolg hun kapitaalbeslag. Dat vergroot de mogelijkheden voor financiering aan het MKB. Omdat de provinciale garantieregeling één op één de staatsgarantieregeling volgt, zijn er slechts geringe uitvoerings- en beheerskosten nodig. Doordat de kredietunies zich richten op kleinere financieringen van lokale ondernemersinitiatieven, kan het MKB-fonds Groningen zich richten op de middelgrote financieringsaanvragen (vanaf bijv. 150.000 euro). Hiermee wordt een effectief en efficiënt en dekkend instrumentarium ontwikkeld van, voor en door ondernemers in Groningen. 7.Relatie met Programmabegroting – financiële aspecten De dekking van de middelen vindt plaats uit de reserve. Deze zijn nu belegd in de treasuryportefeuille en hebben een beoogd rendement dat het wegvallen van de Essentdividenden dient te compenseren. In principe wordt een deel van de treasuryportefeuille gesubstitueerd naar de uitzettingen in het GOF. Het beoogde netto-rendement op de financiering aan het GOF is vergelijkbaar met het wegvallende rendement en gesteld op 3,5%. Concreet zijn enkele berekeningen gemaakt per onderdeel ter adstructie. A. Cofinanciering kredietunies 10 kredietunies à 1 mio = 10 miljoen Het rendement is ca. 3,5% + ledenaandeel in resultaat. Het rendement boven het beoogd rendement is in overleg te besteden aan ondersteuning van het MKB. Voor de begroting betekent dat de opbrengst bij volledige benutting € 350.000 is. De verstrekking per kredietunie geschiedt conform de voorwaarden waarop de normale leden eveneens middelen verstrekken aan de kredietunie. Uitgangspunt is dat de Provincie cofinanciering verstrekt gelijk opgaand met de verstrekking vanuit de gewone leden, en in gelijke verhoudingen van financieringsvormen als bij de overige leden. Stel bijvoorbeeld dat een kredietunie begint met de uitgifte van 500.000 € aan obligaties en 500.000 € aan ledenkapitaal, dan zou het aandeel van de Provincie hierin initieel 400.000 € zijn waarvan 200.000 aan obligaties en 200.000 aan ledenkapitaal. De Provincie oefent haar stemrecht uit, maar slechts actief indien haar belang onevenredig wordt benadeeld. De provincie beoordeelt ieder verzoek van een kredietunie afzonderlijk.
6
B MKB financieringsfonds/ Dakfonds Voor de uitwerking hiervan verwijzen wij naar het revulverend fonds zoals behandeld in Provinciale Staten van 12 maart 2014. De business case ziet er op going-concernbasis indicatief als volgt uit. 1e tranche 50 mio Debetrente risico gewogen. Gem rente 7% Creditrente
3,5%
Marge 3,5% Gem verstrekking 400.000 euro Gem looptijd 3 jaar Aantal aanvragen per jaar 50; aantal verstrekkingen 34 Vereenvoudigde Exploitatieoverzicht Renteopbrengsten
+
3.500.000
Rentekosten
-
1.750.000
Afsluitprovisies
+
218.750
Personeelskosten beoordeling en beheer
-
350.000
Systemen en kantoorkosten
-
125.000
Voorziening defaults
-
1.000.000
Resultaat
+
56.250
De bedoeling is dat leningen worden verstrekt tegen onderpand. Indien risicodragend kapitaal wordt gevraagd is in eerste instantie de NOM in beeld of andere participanten. Uitzonderingen kunnen gemaakt worden waarbij naar rato van de risicograad het rentepercentage wordt verhoogd. Achtergestelde leningen en participaties dienen voor minimaal een gelijk bedrag te worden gecofinancierd door derden waar onder de aanvrager. Dit om concentratierisico’s te voorkomen. Om dezelfde reden wordt het financieringsplafond per klant gesteld op 1 miljoen €. Normale financieringsuitgangspunten worden gehanteerd. Voor de begroting van de Provincie worden de directe renteopbrengsten van de beschikbaar gestelde middelen –bij volledige benutting 1,4 mio €- jaarlijks toegevoegd aan de algemene inkomsten ter dekking van de beleidsuitgaven. De meeropbrengsten of ‘eigen’ opbrengsten van het GOF worden in eerste instantie toegevoegd aan de voorzieningen voor oninbare debiteuren. Na verloop van tijd kan ‘overwinst’ aangewend worden voor beleid t.b.v. de doelgroep MKB.
7
C Garanties Garantiestelling tot 25% van de verstrekking, aanvullend op de staatsgarantie. De borg naar de bank bedraagt 80%. Dat betekent in de praktijk dat bijv. tot 200.000 verstrekking 75% van de lening onder de staatsgarantie kan vallen en 25% onder de provinciale garantie. De bank is dan geborgd voor 67,5% door de staat en 20% door de provincie. Het eigen risico voor de bank is dus 12,5%. Bij de huidige staatsgarantieregeling voor het MKB wordt 13% beschouwd als staatssteun. Dat kan vertaald worden als dat de garantieprovisies die ter dekking van de verliezen worden geheven (soort van verzekeringspremies), slechts 87% afdekken. Om te voorkomen dat de provinciale garantieregeling uitgelegd wordt als extra steun, dienen de garantieprovisies derhalve minimaal 13% hoger te liggen dan bij de MKB-regeling. Om praktische reden en om reden van kleinere bedragen en derhalve hogere uitvoeringskosten worden de provisies voor de provinciale garantieregeling gesteld op 120% van de staatsgarantie. Voor de ondernemer en de bank staat daar tegenover dat de rente lager kan zijn omdat het wanbetalingsrisico grotendeels verlegd is. Uitgangspunt is dat de provisies de beroepen op de garanties afdekken. Per saldo zou de regeling kostenneutraal moeten zijn. Monitoring en evaluatie moeten aangeven of dit uitgangspunt bewaarheid wordt. Het garantieplafond in totaal bedraagt vooralsnog 5 mio €. Hiervoor moet een bedrag gereserveerd worden volgens de huidige beleidsuitgangspunten. De middelen kunnen wel belegd blijven worden en een rendement maken in de treasuryportefeuille.
9.Juridische aspecten – deregulering De instelling van het GOF past in de kaders van het Financieel instrumentarium. Voor het GOF is geen bankvergunning nodig omdat het een gesloten fonds betreft zonder hefboomwerking. Immers de leningen uit het fonds worden rechtstreeks verstrekt uit eigen middelen van de Provincie. De kredietunies –die in principe werken als een bank- vallen onder een uitzondering in het wettelijk kader voor het financieel stelsel. Wel kunnen ze gebruik maken van het systeem van borgstellingen door de staat na goedkeuring. Indien een kredietunie hieraan voldoet, kan deze ook gebruik maken van de provinciale garantieregeling. Dat vergroot haar mogelijkheden voor kredietverlening. Door aan te sluiten bij de regeling voor staatsgarantie, zijn de uitvoeringskosten voor de provinciale garantieregeling laag. Inhoudelijke toetsing gebeurt door de staat; indien de staat uitkeert bij een claim, keert de Provincie ook uit. De Provincie hoeft alleen nog achteraf te toetsen aan de formele voorwaarden, onder meer of de garantieprovisies bij verstrekking zijn afgedragen. 10. Verbindingslijnen en andere visies Het GOF past volledig in het huidige provinciale beleidskader met betrekking tot stimulering van de regionale economie en werkgelegenheid. Bovendien past het in het expliciet in het 8
coalitieakkoord gestelde kader dat gezocht wordt naar meer mogelijkheden om de beschikbare middelen in Groningen structuurversterkend in te zetten. Omdat het fonds volledig revolverend is, én een beoogd vervangend rendement genereert, én bovendien een extra maatschappelijk en economisch rendement, voldoet het volledig aan de eisen door PS gesteld om het stamkapitaal in stand te houden. 11.Verdere planning, procedure en uitvoering De uitvoering en beheer van het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) kan ondergebracht worden bij de NOM. Daarnaast kunnen andere partijen uitgenodigd worden om de beoordeling en beheer uit te voeren. Zo kunnen nieuwe financieel dienstverlenende ondernemingen in Groningen uitgedaagd worden. Vereist is dat de uitvoerder(s) kennis van de Groningse situatie hebben. Feitelijk betekent dat dat een uitvoerder in Groningen gevestigd moet zijn.
12. Periodieke informatie/sturingsinformatie Via Jaarstukken, Begroting, VJN en Integrale Bijstelling X Paragraaf Economisch beleid X Paragraaf Financieringen X Paragraaf Verbonden Partijen X Paragraaf Bedrijfsvoering X Programmaverantwoording
13. Evaluatie Gaandeweg moet blijken hoe groot daadwerkelijk de vraag naar krediet uit het GOF is. Een halfjaarlijkse evaluatie met bespreking in de Statencommissie BFE is gewenst. Bij gebleken vraag kan voor de funding van nieuwe tranches gezocht worden naar cofinanciering vanuit andere bronnen zoals pensioenfondsen en andere beleggingsinstellingen.
14. Communicatie Na besluitvorming in Provinciale Staten dient het voorstel geëffectueerd te worden. Op het moment dat een onderdeel operationeel is, dient de communicatie naar de doelgroepen vanuit de Provincie adequaat te worden opgepakt om het bedoelde effect te maximaliseren.
9
ONTWERPBESLUIT PROVINCIALE STATEN VAN GRONINGEN No: IOnderwerp:
Provinciale Staten van Groningen, gezien het voorstel van het CDA besluiten: I. Beschikbaar stellen van 65 miljoen euro voor het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) onder de voorwaarden zoals in onderhavig voorstel gesteld. II. Het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) in te richten en uit te voeren conform het gestelde in het Initiatiefvoorstel inzake financiering Midden- en Kleinbedrijf in Groningen. III. De middelen voor het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) uit de reserve stamkapitaal Essent af te dekken. IV. De netto financiële opbrengst van het Gronings Ondernemingsfonds voor het MKB (GOF) jaarlijks toe te voegen aan de algemene inkomsten.
Aldus vastgesteld door de Provinciale Staten van Groningen in hun vergadering van ………. 2014
10
