ORTHOPEDIE
Behandeling van scoliose
BEHANDELING
Behandeling van scoliose Als we de ruggengraat recht van voren of van achteren bekijken, horen de wervels een rechte lijn te vormen. Als dat niet zo is, en er een duidelijke zijwaartse kromming is, spreken we van een scoliose. In deze folder leest u meer over de scoliose en de mogelijke behandeling daarvan.
De normale ruggengraat De ruggengraat (wervelkolom) is bij een volwassene niet recht. Als we hem van opzij bekijken, heeft hij een s-vorm (figuur 1).
Maar als we de ruggengraat van voren of achteren bekijken, hoort hij recht te zijn (figuur 2 en 3).
Figuur 1.
Figuur 2.
Normale ruggengraat van opzij gezien
1
Normale ruggengraat van voren gezien
Figuur 3.
Normale rug van achteren gezien
Figuur 5.
Rug met scoliose van achteren gezien
Figuur 6.
Röntgenfoto van een scoliose
Wat is een scoliose? Bij een scoliose is de ruggengraat ook zijwaarts gebogen of verdraaid. We spreken pas van een scoliose als de kromming meer dan 10 graden is (figuur 4, 5 en 6). Er kan sprake zijn van één bocht (een cbocht) of van twee bochten (een s-bocht).
Figuur 4.
Hoe ontstaat een scoliose?
Scoliose
Een scoliose kan verschillende oorzaken hebben. Op basis daarvan onderscheiden we twee soorten scoliose: • de niet-structurele scoliose en • de structurele (echte) scoliose
2
Niet-structurele scoliose
Structurele scoliose
Bij de niet-structurele scoliose is de ruggengraat zelf niet vervormd, maar wordt hij in een abnormale stand gehouden, bijvoorbeeld omdat: • de benen van het kind niet even lang zijn, • het kind een afwijkende houding aanneemt.
Een structurele scoliose kan bij heel jonge kinderen ontstaan door: • aangeboren afwijkingen in de wervels, bijvoorbeeld misvormde of vergroeide wervels, • onbalans in de spierspanning, zoals bij spasticiteit, spierziektes, of spina bifida (een ‘open ruggetje’).
De benen zijn niet even lang
Bij schoolkinderen is de meest voorkomende vorm van structurele scoliose de idiopathische scoliose. ‘Idiopathisch’ betekent: ‘zonder bekende oorzaak’. We weten dus niet hoe deze scoliose ontstaat.
Als de benen niet even lang zijn, komen het bekken en de onderrug scheef te staan. Het lichaam probeert dit te corrigeren met een tegenbocht in de rest van de rug, zodat het hoofd toch recht boven de voeten komt. Zodra het kind gaat zitten, is er geen sprake meer van een scheefstand, en verdwijnt de bocht in de rug.
Tijdens de groeispurt is het belangrijk de scoliose regelmatig te laten controleren. De kans op verergering is in deze fase het grootst. Scoliose komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens.
Een klein verschil in beenlengte komt veel voor en heeft geen nadelige gevolgen voor de rug, ook niet op de lange termijn. Is het verschil duidelijk meer dan 1,5 cm, dan is het belangrijk om te onderzoeken wat de oorzaak is, en het kind (zo nodig) te behandelen.
Een scoliose kan ook pas op latere leeftijd ontstaan. Dit is dan meestal een gevolg van het verouderingsproces.
Afwijkende houding Als een kind een afwijkende (‘slechte’) houding heeft, verdwijnt de verkromming als het kind vooroverbuigt. In dat geval kan houdingstherapie helpen. Er zijn geen bijzondere consequenties voor later.
De klachten van scoliose Scoliose veroorzaakt - over het algemeen geen pijn. Scoliose die door veroudering ontstaat, kan pijnklachten en bewegingsbeperkingen veroorzaken. 3
Lichamelijk onderzoek Een klein percentage van de patiënten wordt ten slotte behandeld met een korset/ brace. Een nog veel kleiner percentage wordt geopereerd.
Bij lichamelijk onderzoek kunnen we kijken of het om een structurele of niet-structurele scoliose gaat, door te kijken of de scoliose verdwijnt bij: • correctie van het beenlengteverschil, en/of • vooroverbuigen, en/of • correctie van de houding.
In grote lijnen kunnen we het volgende zeggen over de behandeling.
Aangeboren vergroeiing van de wervels
Verder kunnen we een röntgenfoto van de rug maken om te kijken of er vergroeiingen zijn en om de hoek van de verkromming te meten.
Als de scoliose toeneemt tijdens de groei, kan een operatie nodig zijn om verdere verergering tegen te gaan. Korsetten en bewegingstherapie hebben in dit geval weinig of geen effect.
Verder beeldvormend onderzoek, zoals een MRI, is alleen nodig: • als er ingewikkelde vergroeiingen blijken te zijn, of • als we denken dat er sprake zou kunnen zijn van afwijkingen aan het zenuwstelsel.
Ongelijke spierspanning Bij ongelijke spierspanning door spacititeit of andere zenuw- en spieraandoeningen is het ook belangrijk om te controleren of de scoliose erger wordt. Korsetten en houdingstherapie kunnen uitkomst bieden. Maar als deze niet helpen, kan een operatie noodzakelijk zijn.
De behandeling Een scoliose kan op verschillende manieren behandeld worden: • met een korset/brace en oefentherapie en • operatief
Idiopathische scoliose tot ± 30 graden Bij deze groep is het vaak verstandig om de ontwikkelingen af te wachten. Houdingstherapie kan eventueel helpen.
Idiopathische scoliose tussen ± 30 en 50 graden
Om te bepalen wat het beste resultaat geeft, is het belangrijk om te controleren of de scoliose tijdens de groei erger wordt of hetzelfde blijft. We weten niet precies waarom bij sommige patiënten de scoliose erger wordt (progressief is) en bij andere niet.
Als het kind nog duidelijk in de groei is, kan het profijt hebben van een korset- of bracebehandeling. Het kind draagt daarbij het grootste deel van de dag een op maat gemaakt korset. Tegenwoordig bestaat er wel twijfel of het soms kleine resultaat opweegt tegen de nogal belastende behande4
Niet alle vormen van scoliose hoeven met een brace te worden behandeld. Behandeling met een brace kan een operatie mogelijk voorkomen. Maar bij een toenemende en/of een ernstige scoliose kan een operatie wel noodzakelijk zijn.
ling. De behandelend orthopedisch chirurg zal dit voor ieder kind in overleg met de ouders bekijken.
Idiopathische scoliose van meer dan 45 tot 50 graden Bij een idiopathische scoliose boven de 45-50 graden kan een operatie nodig zijn. Daarbij wordt de afwijking niet geheel gecorrigeerd, maar wordt de wervelkolom in een zo goed mogelijke stand vastgezet.
De duur van de behandeling Hoe lang de behandeling duurt, hangt af van de leeftijd waarop ermee gestart wordt. De behandeling duurt tot ongeveer het einde van de groei. Bij meisjes is dat tot ongeveer 16 jaar en bij jongens tot 17 tot 18 jaar.
Het stellen van de diagnose
De Boston brace Een Boston brace is een korset dat van lichtgewicht plastic is gemaakt. Deze brace wordt onder de kleding gedragen en zit strak om het lichaam. Zo blijft de wervelkolom zo recht mogelijk. De patiënt moet de brace enkele jaren dragen volgens een speciaal schema.
De grootte van de bocht in de wervelkolom wordt gemeten met behulp van een röntgenfoto. De hoek van de verkromming wordt in graden uitgedrukt. Hoe groter deze hoek, hoe sterker de scoliose. Nadat de diagnose is gesteld, controleert de orthopedisch chirurg regelmatig de rug met behulp van röntgenfoto’s. Aan de hand van deze foto’s kan hij nagaan of de scoliose verandert.
De behandeling met een brace Als de scoliose bij uw groeiende kind verergert, kan uw arts behandeling met een brace (korset) adviseren. Met behulp van de brace wordt de rug rechtop gehouden, waardoor de scheefgroei zo veel mogelijk gecorrigeerd en geremd wordt. Het is belangrijk om op tijd met deze behandeling te beginnen.
Figuur 7.
5
Een Boston brace.
Het aanmeten van de brace De brace moet precies goed zitten. Voor het aanmeten en passen bezoekt de patiënt een paar maal een orthopedische instrumentmakerij. Hier werken mensen die gespecialiseerd zijn in het maken van speciale orthopedische hulpmiddelen. Tijdens het eerste bezoek meet de instrumentenmaker het lichaam, zodat hij/zij de brace kan maken. Na een paar weken kan de patiënt de brace komen passen. Als hij helemaal goed zit, kan de patiënt hem mee naar huis nemen.
Het leren dragen van de brace De fysiotherapeut vertelt de patiënt hoe hij/ zij met de brace om moet gaan. De patiënt krijgt daar ook een folder over.
Meer informatie Meer informatie over scoliose kunt u krijgen bij de patiëntenvereniging voor scoliosepatiënten. Vereniging van scoliosepatiënten Postbus 11566 2502 AN Den Haag Telefoon: 0900 – 726 54 67 (15 ct/min) Internet: www.scoliose.nl
Vragen? Hebt u vragen? Stel deze dan gerust aan uw behandelend orthopedisch chirurg en/ of fysiotherapeut. U vindt de telefoonnummers in het grijze kader adreskader achterin deze folder. 6
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00 Orthopedie 088 - 320 23 00 Fysiotherapie 088 - 320 77 50
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
7
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
ORT 58/04-’13
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
