“Laat hem zijn sigaretje maar roken”, zeggen zijn vrienden rond de toog als hij even naar buiten verdwijnt. “ Nu hij longkanker heeft, maakt het toch niet meer uit.” verpleegkundig Oncologisch congres AZ Sint Jan AV 16/03/2013
Henderyckx Annemie hoofdverpleegkundige dienst longziekten campus Brugge
Is rookstop na de diagnose van een tumor belangrijk Hoe kan een verpleegkundige bijdragen in motivatie tot rookstop ?
Problemen bij onderzoek naar effecten van rookstop Omschrijving van rookstop Afwezigheid van biomarkers 16.6% zegt gestopt te zijn en rookt toch nog
Puntprevalentie _ longitudinaal opgevolgd Gemiddeld 4 mislukte stoppogingen
Gestopte roker_ niet roker_ roker
5495 (5.406) nieuwe longtumordiagnoses 2077 (1.776) nieuwe longtumordiagnoses
Longtumor is 2de meest frequente tumor bij mannen (17%)
Longtumor is 3de meest frequente tumor bij vrouwen (7%)
Meer overlijdens aan longtumoren dan prostaat-, borst- en colo-rectale tumoren samen
Kleincellige longtumoren ~20%
Spino cellulair 25% - 30%
Adeno carcinomen 35% - 40%
Niet kleincellige longtumoren ~80%
http://www.ncbi.nlm.nih.gov.
( 10% niet rokengerelateerdelongtumoren )
Grootcellige 7% - 10%
•
Kleincellig; Small Cell Lung Cancer SCLC 20% Zeer snelle groei en metastasering
•
Niet-kleincellig Non-Small Cell Lung Cancer NSCLC 80%
– Adenocarcinoom 40% • • • •
Klier-achtig Perifere long Vlugger metastaserend Waarvan 10 % niet roken gerelateerd
– Spinocellulaire longtumoren 30% • Huid-achtig • Centrale luchtwegen • Langer lokaal
– Ongedifferentieerd grootcellig carcinoom 10% • Ongedifferentieerd • Snelle evolutie
Stadiëring: TNM-classificatie • Vb. T1N1M0, T2N1M0, T3N3M1… • Stadia I a/b, II a/b, III a/b, IV
– Tumor:
volgens ernst/grote/aantasting van omgeving:
– uitspreidend • Lokale uitbreiding: lymfeklieren, N; N0, N1, N2, N3 • Uitzaaiing op afstand: metastasen, M
; Mo, M1
T ; T1-T2-T3-T4
palliatief stadium ‘Curatief’ stadium 20%
1Y 0S 9%
‘Palliatief’ stadium 80%
Parsons et al.(2010)
Vb. 47 % stadium IV 5 jaars-overleving: 1%
curatief : NSCLCA I - IIIa + SCLCA zonder meta's
Invloed van rookstop op prognose longtumorpatiënt Longtumor in curatief stadium
Overlevingskansen
x2 + Recidief tumor
Rookstop bij diagnose
Parsons et al. (2010)
Invloed van rookstop bij diagnose in niet curatief stadium Longtumor in niet-curatief stadium * prognose ?
*
rookstop
Parsons et al. 2010
Qol
Invloed van roken bij longtumorpatiënt – Qol : Quality Of Life » Vermoeidheid, kortademigheid, eetlust
– Tweede tumor – Policyclische koolwaterstofen » Farmacokinetiek van medicaties o.a. cisplatinum en erlotinib » Carcinogeen
– Nicotine » » » »
Cataldo et al. (2010)
Tumorangiogenese Celproliferatie Verslaving Niet carcinogeen op zich
Invloed van roken op de behandeling van longtumorpatiënten – Longchirurgie » Slechtere wondheling » Meer infecties
– Chemotherapie » Versnelde uitwassing medicatie thv lever » Verminderd apoptopisch vermogen van vb. cisplatinum » Chemoresistentie
Cataldo et al. (2010)
Invloed van roken op de behandeling van longtumorpatiënten – Radiotherapie » 20% meer radiatiepneumonie » slechtere prognose » meer slokdarminfecties ->> Meer ondervoeding ->> Meer pijn
Waller et al. ( 2010)
Invloed van rookstop bij (longtumor)patiënten – algemene voordelen • Onmiddellijk – – – – – –
RR (20 min.) Zuurstoftransport (8 h) Smaak en geur ( 1 week) Ademhaling en bloedsomloop ( 2 à 12 weken) Energie ( 3 à 9 maand) Immuniteit
Cataldo et al. (2010)
Invloed van rookstop bij (longtumor)patiënten – algemene voordelen • op lange termijn – – – –
Cognitieve functies Algemeen welbevinden en zelfwaarde QOL …
– specifiek bij longtumor patiënten • Vermoeidheid en dyspnoe • Eetlust, slaap en stemming Cataldo et al. (2010)
Invloed van rookstop bij (longtumor)patiënten –
Algemene lichamelijke ontwenning (+/- 72h) • • • • • •
Irritatie en onrust Angst Depressie Slaapstoornissen Delier Terminale onrust – Aandacht voor nicotinesubstitutie !! – Verslavend karakter nicotine ~ heroïne / cocaïne » Fysisch » Psychisch » Sociaal » gedragsmatig
Is rookstop na een longtumordiagnose belangrijk ?
TIJD QOL RESPONS
Ja afhankelijk van ( T ) N M status en behandeling
Kan een verpleegkundige bijdragen in motivatie tot rookstop ? – Invloed beperkt indien alleenstaande interventie – Versterkt rookstop-advies door arts – Grote groep verpleegkundigen dus toch belangrijke gevolgen.
Cohrane database (2009)
Hoe kan een verpleegkundige bijdragen in motivatie tot rookstop ? “Gedragsverandering is een proces doorheen verschillende fasen” -> interventie hier op afstemmen
Transtheoretisch model van Prochaska en Diclemente
Hoe kan een verpleegkundige bijdragen in motivatie tot rookstop ? – Ask ; rookstatus bevragen – Advice ; rookstop adviseren – Assess ; bereidheid en motivatie peilen – Assist ; informatie en educatie http://www.tabakstop.be/ – Arrange ; contact deskundigen en follow up • Huisarts – tabakoloog - pneumoloog
treating tobacco use and dependence: Quick reference guide for clinicians” Fiore et al.(2008)
KORTE ROOKSTOP ANAMNESE beslissingsboomrookstop.pdf
www.VRGT.be Tabakspreventie Informatie voor professionelen Overzicht van aanbod Beslissingsboom rookstop.pdf
VAS 0-3 : AMBIVALENTE ROKER : De roker overweegt op dit moment om te stoppen met roken, maar is nog niet klaar om actie te ondernemen
Specifieke aandachtspunten van rookstop bij longtumorpatiënten – Ernstige verslaving -> nood intensieve begeleiding – Schuld en stigma – Distress – Rookvrije leefomgeving – Relatie patiënt – familie onder druk bij aandringen van patiënt op rookstop van familie • Belangrijke rol voor verpleegkundigen Bottorff et al. (2009)
Specifieke aandachtspunten van rookstop bij longtumorpatiënten – in terminale fase moet inspanning van rookstop afgewogen worden tegenover voordelen • Keuze van patiënt ! Galanti, (2011)
kan een verpleegkundige bijdragen tot motivatie ? Advise Ask
Asist Assess
Arrange
JA, MET BESCHIKBARE, BRUIKBARE HULPMIDDELEN
