Cradle-to-Cradle ook voor Vlaanderen? Themagroepvergaderingen MIP2 - Antwerpen – 25/03/2010
25/03/2010
Doel van deze studie • Cradle to cradle is een belangrijke inspiratiebron voor MIP2 • Een handleiding voor MIP2 om met het concept Cradle-toCradle om te gaan. • Kader - wat is het en waar komt het vandaan? • Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? • Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? • De rol van het certificaat.
25/03/2010
Cradle-to-Cradle • Kader: wat is het en waar komt het vandaan? • Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? • Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? • De rol van het certificaat.
25/03/2010
Kader? • Groeiend bewustzijn: • De laatste decennia welvaart
- welzijn
wat met de komende decennia
• Er wordt actie ondernomen: Initieel defensief (kostenreductie afval, opvolgen wetgeving) Meewerkend (preventief handelen, managementaanpak) Actieve aanpak ( productverantwoordelijkheid, levenscyclusanalyse, eco-efficiëntie)
25/03/2010
Kader
25/03/2010
Kader • Is dit genoeg? Zal deze aanpak leiden tot een duurzame samenleving? … of uitstel van executie? Misschien wel dit laatste. Een efficiëntie maatregel is vooral re-actief en wordt afgewogen tot de norm – niet tot een doel. Als we echter een duidelijk doel voor ogen stellen dan kunnen we tot doeltreffende ofwel effectieve maatregelen komen. 25/03/2010
Kader • Nood aan een doel: • Braungart en McDonough vullen dit in met hun C2Caanpak. • Het brede kader is eco-effectiviteit • Het uitgewerkte toepassingskader zijn producten en hoe om te gaan met materialen/grondstoffen/afval
25/03/2010
Cradle to cradle – concept: basisprincipes Eco-effectiviteit “Doing the right things” “maximaliseren van de positieve effecten”
Eco-efficientie “Doing the things right” “beperken van de schadelijke effecten”
Cradle to cradle – concept: basisprincipes •
Uitgangspunten: Doe zoals de natuur: • Waste equals food • Use current solar income • Celebrate diversity
Kader
25/03/2010
Cradle-to-Cradle • Kader wat is het en waar komt het vandaan? • Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? • Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? • De rol van het certificaat.
25/03/2010
C2C en transitie naar een duurzame samenleving
Duurzame Samenleving Groene Economie
Eco-efficiëntie
25/03/2010
Hoe? •
Rol in het transitieproces naar een groene economie (sterktes/opportuniteiten): • C2C: Doel (visie) scherp stellen + hoog ambitieniveau = ‘Ontwikkel producten en processen die een positieve impact hebben op het milieu’ • Het C2C-‘verhaal’ spreekt een brede groep van actoren in de samenleving aan: politiek, industrie, burgers • Het reikt een deel van de oplossingen/scenarios aan: - Voor mens en natuur ‘gezonde’ producten - Hoogwaardige kringlopen - Scheiden biologische en technologische kringloop - Voor de technogische kringloop: diensten ipv goederen - Gebruik curent solar income based energie
25/03/2010
Bijkomende uitdagingen in de transitie naar een groene economie ‘Meer dan enkel een materiaal transitie’ • Hoogwaardige materiaalkringlopen zijn energieintensief: ⇒ behoefte aan energietransitie • impact op mobiliteit? => onrechtstreekse impact op milieu. • Hoe organiseer je de kringloopbewaking om downcycling te vermijden? • Hoe gescheiden houden van C2C en niet-C2C producten? • Wil de consument meestappen in het verhaal van product-dienstsystemen? 25/03/2010
Andere uitdagingen voor het C2C-concept
Ambitieniveau wel
• Algemene kritiek: • C2C-oplossingen zijn niet (allemaal) nieuw: Veilige producten, kringloopdenken, gescheiden cyclussen, gebruik van zonne-energie, product-dienst systemen zijn oplossingen die ook bedacht zijn in het eco-efficiëntiedenken.
• Kan geïnterpreteerd worden alsof we in tussentijd onze levenswijze niet hoeven aan te passen. • C2C-certificaat: Certificatieproces én consultancy in handen van founding fathers. Certificatieproces is niet transparant (hoe ziet de lijst van ‘green materials’ eruit?)
• Huidige beleidskader en/of bedrijfsaanpak vertrekken vanuit eco-efficiëntiebenaderingen. 25/03/2010
Cradle-to-Cradle • Kader wat is het en waar komt het vandaan? • Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? • Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? • De rol van het certificaat.
25/03/2010
Innovatietrajecten binnen dit transitiekader
• C2C als denkkader/visie/doel • Ambitieuze doelstellingen • Passen in langetermijnsvisie rond materiaalkringlopen
• Maar: • niet blind voor andere noodzakelijke transities • Link met wat nú mogelijk • Vermijden van trade-off naar andere milieucompartimenten => Verzoenen van eco-effectiviteitsdoelstellingen en ecoefficiëntiebenaderingen.
25/03/2010
Innovatietrajecten binnen dit transitiekader
• C2C als denkkader/visie/doel • Ambitieuze doelstellingen • Passen in langetermijnsvisie rond materiaalkringlopen
• Maar: • niet blind voor andere noodzakelijke transities • Link met wat nú mogelijk • Vermijden van trade-off naar andere milieucompartimenten => Verzoenen van eco-effectiviteitsdoelstellingen en ecoefficiëntiebenaderingen.
25/03/2010
Innovatietrajecten binnen dit transitiekader • Hoe invullen? Studie – een vergelijkende SWOT analyse tussen denkkaders/bedenkingen/evaluatiemethodes: - C2C-criteria - (E) LCA - Ecodesign (LiDS) - IWT-DTO => inspiratiebronnen voor een denkkader voor innovatietrajecten. 25/03/2010
Eerste inspiratiebron: C2C-certificaat Wat: Invulling van het concept in de vorm van een certificatieprogramma voor materialen en producten. Hoe: criteria voor een 5-tal thema’s vertrekkende vanuit het ecoeffecitiviteitsdenken Wie: MBDC en EPEA
25/03/2010
Cradle to Cradle Certificatie modules
Materialen
Proces
Evaluatie
Evaluatie
1 Materialen
Audit
2 Materiaal hergebruik
3 Energie
4 Water
5 Sociale verantwoord.
Certificaat
25/03/2010
Eerste inspiratiebron: C2C-certificaat Sterkte/opportuniteit: - Eco-effectiviteitscriteria -> onderzoeksdoelstellingen - inspiratie voor een verbetertraject Zwakte/bedreiging: - Niet de gehele levenscyclus in rekening: - Gebruiksfase, Contaminatie van bestaande kringlopen? Impact kringloop,Energie? - Transparantie: Welke zijn de green materials? Waarom PVC uitgesloten?, hoe evaluatie van de kwalitatieve criteria - Vooral product focus – minder proces - Bereikt het de relevante producten? (geen complexe producten gecertificeerd)
25/03/2010
Duurzame Samenleving Groene Economie
Eco-efficiëntie
25/03/2010
Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Wat: integrale milieu-impact analyse van producten tijdens hun levenscyclus (cradle to grave). Hoe: ISO-methode: goal & scope, inventarisatie inputs /outputs, impact assessment, interpretatie Wie: opengestelde methode
25/03/2010
Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Sterkte/opportuniteit: -
-
-
Bekijkt alle aspecten van de levenscyclus - Trade-off’s kunnen niet ongemerkt - Brengt de belangrijkste pijnpunten in kaart Hoeft niet tegenstrijdig met een C2C aanpak: - Enkel een meetmethode – geen reden om C2Cproducten niet aan een LCA te onderwerpen. Exergetische LCA: - Methodiek om de thermodynamische effectiviteit van processen door te rekenen
25/03/2010
Tweede inspiratiebron: LCA-analyse Zwakte/Bedreigingen: -
-
Vooral een meetmethode Impact op mens/milieu vooral doorgerekend via indirecte impacten Omgevingsanalyse en evaluatie van de huidige situatie - Analyse leidt vooral toch tot re-actief handelen (beperken van de schadelijke effecten) - Voorziet niet de impact op lange termijn - Analyse pas mogelijk achteraf? Niet ingebed in een langetermijnsdoelstelling – waar willen we naartoe innovatietrajecten rond duurzaamheid
25/03/2010
Duurzame Samenleving Groene Economie
Eco-efficiëntie
(E)LCA
25/03/2010
Derde inspiratiebron: Eco-Design (LiDS wiel) Wat: LiDS: Lifecycle Design Strategies
Hoe: Design strategie die ervoor zorgt dat de milieu-impact tijdens de productlevenscyclus beperkt wordt op basis van 8 hoofdstrategieën Wie: opengestelde methode 25/03/2010
Derde inspiratiebron: LiDS wiel – Design strategie Sterkte/Opportuniteit: -
-
-
Bekijkt alle aspecten van de levenscyclus - Biedt voor elk van die aspecten een strategie aan om de milieu-impact ervan te beperken. - Ook strategieën voor: Productietechnieken, Transportmethoden, Milieubelasting tijdens de gebruiksfase Een aantal van deze strategieën doen denken aan de C2C aanpak: Milieu/mens-vriendelijke materialen, Optimaliseren functievervulling, Aandacht voor hergebruik materialen Strategieën vertalen zich makkelijk in projectdoelstellingen 25/03/2010
Derde inspiratiebron: LiDS wiel – Design strategie Zwakte/Bedreigingen: - Minder een totaalvisie: Wat is het uiteindelijke doel? -
Combinatie van verschillende deelvisies Minder hoog ambitieniveau
- Vooral strategieën in de richting van ‘minder slecht’ doen. -
Aantal strategieën op lange termijn onvoldoende: - Optimaliseer levensduur - Dematerialisatie - Minder productieprocessen
25/03/2010
Duurzame Samenleving Groene Economie
Eco-efficiëntie
Ecodesign (LiDS)
(E)LCA
25/03/2010
Vierde inspiratiebron: IWT-DTO Wat: bijkomende steun voor duurzame technologische ontwikkeling Hoe: onderzoeksproject is gericht op het halen van ecologische doelstellingen (7). 4 motivaties: hernieuwbare energie, beter dan BBT, ecopuntenmethode, toekomstige s trengere milieunormen
Wie: IWT 25/03/2010
Vierde inspiratiebron: IWT-DTO evaluatie Sterkte/Opportuniteit: -
-
-
Is een evaluatiekader voor onderzoeksprojecten - doelstellingen gericht op duurzame technologische ontwikkeling - Ook doelstellingen naar: impact van productieprocessen, energiebesparing, andere milieuhinder (geluid, geur,…) Een aantal van deze strategieën doen denken aan de C2C aanpak: gebruik hernieuwbare hulpbronnen, sluiten van de stofkringloop eco-puntenmethode: laat toe om de milieuwinst in relatie te brengen met de investeringssteun (indicatie voor relevantie) en potentiële trade-off’s te kwantificeren. 25/03/2010
Vierde inspiratiebron: IWT-DTO evaluatie Zwakte/Bedreiging: - Zie ook LiDS (veel strategieën) zijn gelijklopend - Minder hoog ambitieniveau dan C2C - Eco-punten methode weegt af tov huidige praktijk en niet tov een lange termijn doelstelling
25/03/2010
Duurzame Samenleving Groene Economie
Eco-efficiëntie
DTO
Ecodesign (LiDS)
(E)LCA
25/03/2010
Conclusie
• C2C-geïnspireerde technologische onderzoeksprojecten focussen zich op: -
Voor mens en natuur ‘gezonde’ producten Hoogwaardige kringlopen Scheiden biologische en technologische kringloop Voor de technologische kringloop: diensten ipv goederen Gebruik ‘current solar income based’ energie
• Maar: • Transitieverhaal in achterhoofd Niet altijd is een eco-effectieve benadering al haalbaar
• Ook ‘andere’ transities nodig
25/03/2010
Conclusie
•
C2C-geïnspireerde onderzoeksprojecten: • Experimenten in het transitieproces naar eco-effectieve producten en processen • Hebben best ook aandacht voor: De aanwezigheid van dit transitiekader (helpt hen te plaatsen in het langetermijnsverhaal). De onderbelichting van een aantal aspecten in het C2Cverhaal. De noodzaak aan andere transities opdat een C2C-aanpak kan slagen.
• Goed evenwicht zoeken tussen eco-effectiviteit en ecoefficientie – doelstelling vs haalbaarheid
25/03/2010
Voorstel voor concrete invulling bij C2Cinnovatietrajecten • Multi-criteria benadering • Criteria’s C2C-inspired
Aanvullend
materiaal samenstelling (productveiligheid naar mens en milieu)
Milieu-impact van het productieproces
materiaal hergebruik/design for environment (kringloopsluiten)
Milieu-impact tijdens het doorlopen van de kringloop (o.a. logistiek):
Gebruik hernieuwbare energie
Milieu-impact tijdens gebruiksfase van het product
water (bij de productie van het product)
Totaal te realiseren milieuwinst van het onderzoeksproject
Social responsibility
Contaminatie van bestaande kringlopen
25/03/2010
Voorbeeld: energiebehoefte bij het productieproces rang
Omschrijving
1
Het onderzoeksproject zal leiden tot bijkomende energiebehoefte bij het (productie)proces (tov de referentiesituatie) maar de verwachtte milieuvoordelen (op korte of lange termijn) wegen hier voldoende tegen op.
2
1 + maar de inzet van ‘current solar income’ gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject.
3
Het onderzoeksproject zal niet leiden tot bijkomende energiebehoefte bij het (productie)proces (tov de referentiesituatie)
4
3 + de inzet van ‘current solar income’ gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject.
5
Het onderzoeksproject zal leiden een reductie van de energiebehoefte bij het (productie)proces (tov de referentiesituatie)
6
5 + de inzet van ‘current solar income’ gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject.
7
Het onderzoeksproject heeft als doel het (productie)proces te optimaliseren vanuit een exergiebenadering.
8
Het onderzoeksproject heeft als doel het (productie)proces te optimaliseren vanuit een exergiebenadering + de inzet van ‘current solar income’ gebaseerde energie is onderdeel van het onderzoeksproject. 25/03/2010
Cradle-to-Cradle • Kader wat is het en waar komt het vandaan? • Wat is de plaats ervan in het transitieproces naar een duurzame samenleving? • Hoe er mee aan de slag met innovatietrajecten? • De rol van het certificaat.
25/03/2010
Cradle to Cradle Certificatie modules
Materialen
Proces
Evaluatie
Evaluatie
1 Materialen
Audit
2 Materiaal hergebruik
3 Energie
4 Water
5 Sociale verantwoord.
Certificaat
25/03/2010
Cradle to Cradle certificatieniveau’s & criteria
25/03/2010
Cradle to Cradle Chemical Profiling Chart
25/03/2010
Zijn er genoeg certificaten en labels?
25/03/2010
25/03/2010
Tendenzen - Stijgend aantal - Reden: maatschappelijke uitdagingen zijn sector en productgebonden bv. - sociale omstandigheden in textielsector, - bescherming biodiversiteit door gecontroleerde houtkap, - milieuperformantie bij electronica
- Gevolg: consument ziet door de bomen het bos niet meer - Bijkomende certificaten/labels dienen aldus specifieke toegevoegde waarde te geven 25/03/2010
Types certificaten en labels - Officieel versus privaat - Collectief (sector) versus individueel - Gecontroleerd (onafhankelijke externe partij) versus niet gecontroleerd Cradle to Cradle is een privaat, individueel niet gecontroleerd label - Biedt uniformiteit en beschermt hoog ambitiegehalte - Onvoldoende transparantie en onafhankelijkheid - Wens om daarin te groeien naar de toekomst 25/03/2010
