50
aedes-magazine 24/2009
BOUWEN MET WOONKEUR
Woningen voor iedereen
WoonKeur geldt steeds meer als hét keurmerk voor levensloopgeschikte woningen. Toch twijfelen veel corporaties om volgens die normen te bouwen. Onnodig vindt SKW Certificatie, want het kost nauwelijks meer tijd en geld. Bovendien zijn WoonKeur-woningen voor iedereen geschikt, nu en in de toekomst. Tekst: John Ekkelboom, foto’s: Simone-Michelle, Zutphen.
aedes-magazine 24/2009
51
‘E
r zijn teveel keurmerken en labels voor woningen. Erg verwarrend allemaal’, constateert Willem Englebert, directeur van SKW Certificatie in Almere. Om die reden werd in het jaar 2000 WoonKeur in het leven geroepen. Er bestonden toen bijvoorbeeld het Seniorenlabel, het Handboek voor Toegankelijkheid van de Gehandicaptenraad, het Politiekeurmerk Veilig Wonen en de VAC-Kwaliteitswijzer. Consumentenorganisaties, en onder meer Aedes en de SEV, besloten om deze kwaliteitsaanduidingen te stroomlijnen en op basis daarvan onder de naam WoonKeur een nieuw keurmerk te ontwikkelen. Aandachtspunten waren vooral toegankelijkheid, bedieningsgemak, binnenklimaat, gebruiksveiligheid, sociale veiligheid en inbraakpreventie. Nu negen jaar later zijn er nog steeds allerlei labels en keurmerken voor woningen, variërend van nul-tredenwoningen, het Sterrensysteem, de levensloopbestendige woning van Humanitas voor mensen die zorg behoeven en het GPR Gebouw in Tilburg. Met uitzondering van het Seniorenlabel zijn ook de eerdergenoemde nog in omloop. Evenals Englebert stoort Sia van Waveren-van Voorst zich aan deze wildgroei. Zij is vanuit de CSO (Centrale Samenwerkende Ouderenbonden) lid van het college van deskundigen voor WoonKeur. ‘Het zijn vooral containerbegrippen die niet zoveel zeggen. Ze zijn niet voorzien van een eenduidig transparant eisenpakket. De consument – en daar gaat het natuurlijk om – weet totaal niet meer waar hij aan toe is. Niemand is hierbij gebaat.’
LUIE TRAP In tegenstelling tot andere labels en keurmerken is aan WoonKeur een certificering gekoppeld. SKW toetst bij ieder WoonKeur-project het bestek en de tekeningen en het eindresultaat tijdens de oplevering. Het college van deskundigen voor WoonKeur actualiseert elk jaar het eisenpakket. Dat gebeurt op basis van informatie die het ontvangt van bijvoorbeeld architecten, bouwers en keurmeesters. Vanaf 2000 is WoonKeur diverse keren bijgesteld. Englebert weet dat veel bouwers en corporaties denken dat WoonKeur nog steeds dezelfde eisen stelt als in de beginjaren. Omdat die destijds nogal hoog waren ingezet, hebben velen moeite om onder dit keurmerk te bouwen. De huidige eisen zijn veel reëler, zegt de SKW-directeur. Zo is de aanvankelijke eis van een minimale lifthoogte van 2,3 meter verlaten. Fabrikanten maken dergelijke liften bijna nooit en kosten daarom zo’n 60.000 euro extra. De voorwaarde dat de bergruimte een vast percentage moet zijn van de totale woningoppervlakte, is eveneens uit het eisenpakket geschrapt. Vooral bij grote woningen gaf dit problemen omdat zo’n berging dan onevenredig groot werd. Englebert: ‘Ook zijn er eisen uitgehaald omdat die zijn overgenomen in het Bouwbesluit. In WoonKeur vind je de luie trap en de minimale deurhoogte van 2,3 meter niet meer terug omdat iedere woning inmiddels aan deze eisen moet voldoen.’
52
aedes-magazine 24/2009
Englebert betreurt de vele misverstanden rondom WoonKeur. Zo leeft de gedachte dat WoonKeur veel te duur is. Klopt niets van, is zijn stellige reactie. Als een architect vanaf het ontwerp al de eisen van het keurmerk verwerkt, dan kost het vrijwel niets meer dan conventioneel bouwen. Alleen de certificatiekosten zijn extra, zegt hij. ‘Gemiddeld, met toetsing op bestek en tekeningen en de controle tijdens de oplevering, kost dat ongeveer 100 euro per woning. Waar praat je dan over.’ MISVERSTAND Het lijstje misverstanden is nog langer. Vaak wordt beweerd dat WoonKeur-woningen alleen voor senioren zijn bedoeld. Niets is minder waar volgens Englebert. Iedereen, van jong tot oud, kan met veel plezier en met een veilig gevoel in deze levensloopgeschikte woningen wonen. Als interessant neveneffect noemt hij dat er geen ouderenenclaves ontstaan maar juist zeer gemêleerde wijken. Nog een verkeerde inschatting is dat bouwen onder WoonKeur tijdrovend is. Englebert geeft toe dat een organisatie in het begin natuurlijk ervaring moet opdoen, maar dat daarna de nieuwe aanpak evenveel tijd kost als de conventionele. Ten slotte noemt hij de onterechte gedachte dat WoonKeur ook eisen stelt aan de woonomgeving. De voorschriften beperken zich echter tot de bouwkavel en tot aan de openbare weg.
WoonKeur bestaat uit een verplicht basispakket met eisen over de directe woonomgeving (voor zover die onder verantwoordelijkheid van de opdrachtgever valt), het woongebouw en de woning. Daarnaast zijn er drie aanvullende pluspakketten: veiligheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Habion bouwt in Arnhem het project Campus Veste onder WoonKeur. Op de foto’s details van WoonKeureisen uit het basispakket voor de woning: handgrepen met een teruggebogen model, drempels niet hoger dan 20 millimeter, doorkijkmogelijkheid in de voordeur van de woning, in de woning geen drempels en doorzicht in de balkonafscheiding.
Hoewel al deze misverstanden hardnekkig zijn en bouwers zich daardoor terughoudend opstellen, zijn er ook genoeg voorbeelden van partijen die onder WoonKeur bouwen. Een daarvan is de gemeente Heiloo. Jacob Ouderkerken, die als wethouder Ruimtelijke Ordening onder andere het project Wonen, Welzijn en Zorg in zijn portefeuille heeft, zegt dat zijn gemeente al vanaf de introductie van het keurmerk ernaar streeft om alle nieuwbouwwoningen volgens de WoonKeur-eisen te bouwen. De reden voor deze keuze was dat Heiloo sterk aan het vergrijzen is en dat in WoonKeur alle relevante keurmerken en labels zijn samengebracht. FINANCIËLE HULP Bij huurwoningen werkt de gemeente nauw samen met de corporaties Kennemer Wonen en Woonwaard. Zij probeert deze organisaties in sommige gevallen financieel tegemoet te komen. Zo geeft de gemeente bij sociale koop- en huurwoningen een bijdrage uit het Fonds Sociale Woningbouw om de onrendabele toppen iets te verminderen en meer financiële ruimte te bieden voor WoonKeur. Verkoopt de gemeente grond aan een projectontwikkelaar, dan mag deze er alleen op bouwen volgens de WoonKeur-voorschriften. Particulieren die op eigen grond willen bouwen, kan de gemeente alleen adviseren maar niets verplichten.
Toch lukt het niet altijd om WoonKeur-projecten helemaal volgens de eisen uit te voeren. Zo moest Kennemer Wonen bij vijf bij elkaar gelegen appartementencomplexen in Heiloo in totaal drie parkeerplaatsen voor mindervaliden realiseren. Omdat er helemaal geen mensen met een handicap wonen, zouden die plekken voor het grootste deel van de tijd onbenut blijven, vertelt Ouderkerken. ‘Dan zijn we pragmatisch. We hebben besloten zo’n plek pas te creëren als iemand met een handicap in dat complex komt te wonen. Dit betekent wel dat SKW geen WoonKeur-certificaat kon uitgeven, terwijl de woningen zelf aan alle eisen voldoen. Ook hebben we meegemaakt dat door een krappe bouwlocatie het achterpad te smal was. Voor een aantal woningen hebben we de certificatie toen laten schieten.’ Englebert merkt op dat SKW dan wel een Verklaring WoonKeur afgeeft, waarin staat dat de woning voldoet aan WoonKeur, op een beperkt aantal gespecificeerde eisen na. LOGEERKAMER Corporatie Habion, gespecialiseerd in huisvesting voor senioren in heel Nederland, laat ook alle nieuwbouw onder WoonKeur bouwen. Gezien zijn doelgroep vindt directeur Peter Boerenfijn dat ook niet meer dan wenselijk. Maar Habion gaat verder. In 2007 heeft de corporatie onderzocht hoe de woonwensen van senioren zich de komende aedes-magazine 24/2009
53
30 jaar zullen ontwikkelen. Op basis daarvan zijn drie eigen labels ontwikkeld met extra kwaliteit bovenop de standaardeisen van WoonKeur. Boerenfijn: ‘De babyboomgeneratie die er nu aankomt, heeft wat te besteden. Die generatie vraagt meer dan WoonKeur. Vandaar dat wij Habion Comfort, Habion Comfort-plus en Habion Comfortde-luxe hebben ontwikkeld. Dit betekent dat we woningen aanbieden met bijvoorbeeld extra brede parkeerplaatsen, deuren die automatisch opengaan, oplaadpunten voor scootmobielen, dienstenpakketten, recreatieruimten en logeerkamers. Bij ieder project doen we eerst een regionaal marktonderzoek naar de woonwensen om te bepalen onder welk label we gaan bouwen.’ Omdat de eigen labels in het programma van eisen staan, kost deze gestandaardiseerde aanpak geen extra tijd, is de ervaring van Boerenfijn. De meerkosten beperken zich volgens hem tot de certificatie. Hij merkt dat het handig is om onder WoonKeur te bouwen, omdat dit keurmerk redelijk bekend is bij gemeenten. ‘Als we bovendien extra kwaliteit leveren met onze labels, raken gemeenten helemaal enthousiast.’ Met die labels biedt Habion ook de mogelijkheid woningen te bouwen waarin zorg wordt verleend. Daarmee loopt de corporatie vooruit op het nieuwe Pluspakket Zorg van WoonKeur, dat SKW Certificatie onlangs heeft ontwikkeld samen met onder andere Aedes-Actiz, Woonzorg Nederland en Bouwend Nederland en dat in december wordt geïntroduceerd. Englebert: ‘Simpel gesteld kun je bij een basispakket van WoonKeur met een handbewogen rolstoel in een woning wonen. Een pluspakket is geschikt voor mensen met een elektrische rolstoel. Die hebben meer zorg en daardoor extra ruimte nodig, zodat het bijvoorbeeld mogelijk is iemand met een tillift van het bed naar de rolstoel te verplaatsen. Aedes-Actiz heeft het progamma Zorg in Woningen ontwikkeld waarmee ontwerpers kunnen zien aan welke eisen ze moeten voldoen.’ TEVREDEN BEWONERS Drie jaar geleden heeft Vallei Wonen in Woudenberg besloten dat voortaan al haar nieuwe appartementen moeten voldoen aan WoonKeur. Bij nieuwe eengezinswoningen neemt de corporatie de elementen daarvan ook zoveel mogelijk mee. Maar om die allemaal levensloopgeschikt te maken, vindt directeur-bestuurder Bart Rozemeijer te kostbaar. Bovendien weet hij dat de markt daar niet altijd op zit te wachten. Kijkend naar de toekomst richt Vallei Wonen, die bouwt in de sociale sector, haar vizier vooral op de appartementen. Aanvankelijk twijfelde de corporatie om ook bij appartementen de
54
aedes-magazine 24/2009
WoonKeur-eisen integraal over te nemen. Na een gesprek met SKW en Aedes bleek dat Vallei Wonen de eisen te hoog interpreteerde. Daarom besloot zij alsnog met WoonKeur aan de slag te gaan. De directeurbestuurder heeft de start wel als tijdrovend ervaren. ‘Er zitten zoveel eisen in dat WoonKeur en sommige daarvan leiden tot beheertechnische problemen. Het kostte ons aardig wat tijd om ermee te kunnen werken. Inmiddels wordt het een herhaling van het kunstje en kost het bij nieuwe projecten nauwelijks extra tijd. Voorwaarde is wel dat de architect weet wat WoonKeur inhoudt en er ook ervaring mee heeft opgedaan.’ Hoewel de meerkosten meevallen, vindt Rozemeijer het redelijk als gemeenten een passende bijdrage leveren uit de WMO-pot. De levensloopgeschikte appartementen hoeven immers in de toekomst nauwelijks te worden aangepast wanneer een mindervalide daar gaat wonen. Nu kan zo iemand voor aanpassingen aan een bestaande woning een beroep doen op WMO-geld. Rozemeijer: ‘Als maatschappelijk ondernemer vinden we bouwen onder WoonKeur zo belangrijk, dat we niet op zo’n bijdrage gaan zitten wachten. We vinden de extra investering de moeite waard. Op termijn komt die investering er wel weer uit. Ook krijgen we heel positieve reacties van de bewoners van onze eerste WoonKeur-appartementen. Dat stimuleert ons uiteraard om ermee door te gaan.’
Symposiumreeks De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Aedes organiseren de symposiumreeks Lokaal aan de slag met WMO en wonen (LADS). De symposia in Noord-Holand en Flevoland zijn inmiddels geweest. In Noord-Brabant en Utrecht staan nog symposia gepland voor volgende jaar. Meer informatie www.aedesnet.nl, trefwoord ‘lads’. Meer informatie over WoonKeur www.woonkeur.nl.
