I.
IPR
1.1.
Basisprincipe 1. Internationale bevoegdheid 2. Toepasselijk recht 3. Erkenning en uitvoerbaarheid
1.2.
Bronnen 1. Wetgeving 2. Rechtspraak - Verdragen door EU - EU (Opgelet: VK, Ierland en Denemarken) - Verdragen - WIPR > 1 okt 2004
II.
Bevoegdheid
2.1.
Brussel I-Vo
3. Rechtsleer
Art. 66 jo. 76: inw. 1 mrt 2002 of toetredingsdatum Voor Denemarken: V. 19 okt 2005, inw. 1 jul 2007 Voor EVA (Ijsland, Noorwegen, Zwitserland): V. 30 okt 2007 Art. 1: burgerlijke en handelszaken Art. 2: voor de rechters van de lidstaten Artt. 22 en 23: eigen toepassingsgebied Art. 3: bescherming van de verweerder met woonplaats in België Art. 4: bij gebrek aan woonplaats in lidstaat, geldt het nationale IPR 2.1.1. Art. 2: forum rei Artt. 59 en 60: ‘woonplaats’ Artt. 9, 15 en 18: woonplaatsficties Art. 6: forum van de medeverweerder 2.1.2. Art. 22: exclusieve fora Art. 25: geen exequatur mogelijk bij overtreding Art. 22, 1: zakelijke rechten op en verhuur van onroerend goed: forum rei sitae huur < 6 maand, woonplaats huurder = verhuurder: forum rei Art. 22, 2: geldigheid, nietigheid … van venn.: plaats van vestiging volgens lex fori Art. 22, 3: inschrijvingen in openbare registers: forum rei sitae Art. 22, 4: registratie en geldigheid van intellectuele eigendom: forum protectionis Art. 22, 5: tenuitvoerlegging van beslissingen: forum executionis 2.1.3. Art. 23: forumkeuze 1
Nvt bij derogatie - schriftelijk - mondeling, met schriftelijke bevestiging - gebruiken tussen partijen - gebruikelijke handelspraktijk 2.1.4. Art. 24: geaccepteerde forum 2.1.5. Art. 5: alternatieve fora Art. 5, 1: overeenkomsten: forum executionis (per verbinteni) - expliciete aanwijzing gebeurt volgens lex contractus - plaats v. uitvoering bepalen volgens lex contractus: conflictenrechtelijke methode (a) Koop/verkoop: plaats van levering (b) Diensten: plaats van verstrekking Art. 5, 2: onderhoudsverplichtingen: forum actoris of connexitatis Art. 5, 3: OD: forum delicti commissi (locus damni + locus acti: ubiquiteitsregel) - Shevil: beperkt tot schade in aangezochte lidstaat Art. 5, 4: strafbaar feit: gerecht waar de strafvervolging werd ingesteld Art. 5, 5: exploitatie van een filiaal: plaats van ligging 2.1.6. Autonome afdelingen A.
Artt. 8 – 14: verzekeringsgeschillen (a)
Verzekerde vs. Verzekeraar Art. 9, 1, a: forum rei Art. 9, 1, b: forum actoris Art. 9, 1, c: forum van de medeverweerder Art. 10: locus damni Art. 11, 1: in vrijwaring
(b)
Getroffene vs. Verzekeraar Zie verzekerde Art. 11, 2: rechtstreekse vordering
(c)
Verzekeraar vs. Verzekeringnemer Art. 12: forum rei
Art. 13: forumkeuze B.
Artt. 15 – 17: consumentenovereenkomst (a)
Consument vs. Onderneming Art. 16, 1: forum actoris + forum rei
(b)
Onderneming vs. Consument 2
Art. 16, 2: forum rei Art. 17: forumkeuze C.
Artt. 18 – 21: arbeidsovereenkomst (a)
Werknemer vs. Werkgever Art. 19, 1: forum rei Art. 19, 2, a: plaats van laatste gewoonlijke tewerkstelling Art. 19, 2, b: plaats van vestiging van indienstneming
(b)
Werkgever vs. Werknemer Art. 20: forum rei
Art. 21: forumkeuze 2.1.7. Art. 6: nevengeschikte fora Art. 6, 1: forum van de medeverweerder Art. 6, 2: vordering tot vrijwaring of tussenkomst Art. 6, 3: tegenvordering 2.1.8. Art. 27: aanhangigheid (lis alibi pendens) = partijen, oorzaak en voorwerp Art. 28: samenhang Art. 6, 4: forum connexitatis voor onderhoudsvorderingen 2.1.9. Art. 31: voorlopige maatregelen 2.2.
WIPR Art. 3: nationaliteitsconflicten Art. 5, § 1, lid 1: forum rei (woonplaats / verblijfplaats: art. 4) Art. 5, § 1, lid 2: forum van de medeverweerder Art. 5, § 2: exploitatie door nevenvestigingen Art. 6, § 1, lid 1: prorogatie Art. 6, § 1, lid 2: geaccepteerde forum Art. 6, § 2: forum non conveniens Art. 7: derogatie mogelijk behoudens niet erkenbaar / uitvoerbaar of noodforum Art. 8, 1°: vrijwaring en tussenkomst Art. 8, 2°: tussenvorderingen Art. 9: samenhang – forum connexitatis causarum Art. 10: voorlopige maatregelen voor personen en goederen in België Art. 11: noodforum indien nauwe banden en buitenlandse procedure onmogelijk of onredelijk Art. 12: ambtshalve onderzoek van de bevoegdheid, maar in limine litis opwerpen (art. 6) Art. 13: interne bevoegdheid Art. 14: aanhangigheid 3
2.3.
Betekenings-Vo Inw. 13 nov 2006 Haags-Betekeniningsverdrag Art. 2: centrale autoriteit Art. 8-10: andere wijzen Art. 15: verstek Artikel IV Protocol EEX + EVEX Duitsland Ger. W. Art. 40 en 46: aangetekende brief naar buitenland Art. 42: filiaal Geen bekende woonplaats: PdK In persoon
2.5.
Procesverloop volgens lex fori Art. 851 – 852 Ger. W.: cautio iudicatum solvi Bewijskracht volgens lex loci actus of lex causae
2.6.
Uniforum EU Procesrecht 2.6.1. Betalingsbevel-Vo Eenzijdig, geen exequatur nodig Art. 1: doel, additioneel en facultatief Art. 4: liquide geldvorderingen, specifiek bedrag, opeisbaar, niet-betwist Art. 6: Brussel I duidt bevoegde rechter aan 2.6.2. Geringe Vorderingen-Vo Tegensprekelijk, geen exequatur nodig Art. 1: facultatief Art. 2: minder dan € 2000, burgerlijke en handelszaken, niet in Denemarken Art. 29: 1 jan 2009 Art. 5: tegensprekelijk (één gelegenheid) en schriftelijk, staandaardformulieren Art. 19: lex fori
4
III.
Erkenning en uitvoerbaarverklaring
3.1.
Brussel I-Vo Enkel controle door de eerst aangezochte rechter 3.1.1. Artt. 33 e.v.: erkenning Art. 33: de plano Art. 37, 1: kan beslissing aanhouden bij instellen gewoon rechtsmiddel Artt. 34 en 35: weigeringsgronden internationale openbare orde bescherming versteklatende partij onverenigbaarheid exclusieve bevoegdheidsregels Interne bevoegdheid: REA 3.1.2. Artt. 38 e.v.: uitvoerbaarverklaring Art. 22: forum executionis Art. 41: eenzijdig (slechts tegensprekelijk bij aanwenden rechtsmiddel) Artt. 43, 1 en 43, 2: rechtsmiddel bij REA Art. 43: belang betekening Art. 45: geen onderzoek ten gronde Art. 53: formele voorwaarden Opgelet! Brussel IIbis-Vo, Alimentatie-Vo, Insolventie-Vo
3.2.
Art. 22 – 31 WIPR 3.2.1. Art. 29: rechtsfeit 3.2.2. Artt. 26 en 28: bewijskracht A.
Uitwendige bewijskracht Art. 26, § 1 – rechterlijke beslissing: locus regit actum Art. 28, § 1, 2° - authentieke akten: auctor regit actum Art. 30: voorafgaande legalisatie: vaak afgeschaft
B.
Inwendige bewijskracht Art. 26, § 1 en 28, § 1: bewijs propriis sensibus Art. 26, § 2 en 28, § 2: tot het tegenbewijs
3.2.3. Artt. 22 en 27: erkenning (res iudicata) A.
Art. 22: rechterlijke beslissingen 5
Art. 22: bindende kracht omdat instantie van overheidswege rechtsmacht heeft Art. 22, § 1, lid 2: de plano Art. 22, § 1, lid 3: incidenteel Art. 22, § 2: hoofdprocedure Art. 24: documenten, mogelijkheid tot regularisatie Art. 25, § 1: weigeringsvoorwaarden internationale openbare orde, rechten van de verdediging, wetsontduiking internationale bevoegdheid, niet definitief, Belgische res iudicata Art. 25, § 2: geen beoordeling ten gronde + gezag van gewijsde / kracht van gewijsde - exceptio rei iudicata B.
Art. 27: authentieke akten Art. 27, § 1, lid 2: auctor regit actum (echtheid) Conflictenrechtelijke toets: Art. 27, § 1, lid 1: geldigheid overeenkomst Belgisch IPR Art. 18: wetsontduiking Art. 21 – internationale openbare orde
3.2.4. Artt. 22 e.v.: uitvoerbaarverklaring: volgens lex fori Art. 23, § 1: REA Art. 23, § 2: territoriale bevoegdheid (1) forum rei (2) forum executionis (3) forum actoris (4) arr. Brussel Art. 23, § 3: eenzijdig verzoekschrift Art. 23, § 4: voorlopige tenuitvoerlegging 3.2.5. Art. 31: overschrijving en vermelding inzake staat en bekwaamheid Art. 31, § 1, lid 1: authentieke akte (via art. 27) Art. 31, § 1, lid 2: rechterlijke beslissing (via artt. 24 en 25) Art. 31, § 1, lid 3: beroep bij REA Art. 31, § 2: lid 3: advies OM Art. 48 BW: overschrijving is recht
6
IV.
Toepasselijk recht
4.1.
Algemene technieken 4.1.1. Aanwijzen toepasselijk recht Verwijzingsregel is ‘blind’: rechtsvraag => aanknoping => lex Verwijzingsregel is unilateraal (eigen recht) of multilateraal (abstract) Cumulatieve, distributieve, alternatieve of facultatieve aanknoping Verwijzingsladders Rechtskeuze 4.1.2. Herverwijzing Art. 16 WIPR: geen renvoi Artt. 34, 78 en 110 WIPR: uitzonderingen (bekwaamheid, erfenis, rechtspersonen) Art. 17 WIPR: federale clausule, volgen van interne verwijzingsregels 4.1.3. Kwalificatieconflict Kwalificatie volgens lex fori Maar Roerend vs. Onroerend valt onder zakenrechtelijk statuut Maar Nationaliteit: soevereiniteit 4.1.4. Art. 2 WIPR: hiërarchie (WIPR < EU, verdragen) 4.1.5. Intertemporele conflicten (onmiddellijke werking) 4.1.6. Conflit mobile
4.2.
Toepassen Art. 15, § 1 WIPR: ambtshalve vreemde recht toepassen Maar niet bij louter subjectieve rechten en niet voor het eerst in cassatie inroepen De rechter volgt de buitenlandse interpretatie (iura novit curia) Informatie-uitwisseling Cassatiecontrole Art. 15, § 2 WIPR: hulp van de partijen Voorvragen Oneigenlijke voorvragen: lex causae = lex fori, men past Belgisch IPR toe Exequaturleer van het forum heeft voorrang Nationaliteit volgens lex causae
4.3.
Afwijken van het normaal toepasselijk recht Art. 15 WIPR: kennelijk onmogelijk om tijdig vast te stellen: Belgisch IPR Art. 18 WIPR: wetsontduiking, niet-nageleefde recht bepaalt sanctie 7
Art. 19 WIPR: forum non conveniens (niet bij rechtskeuze) Art. 20 WIPR: dwingende bepalingen, evt. buitenlandse dwingende bepalingen Art. 21 WIPR: exceptie van internationale openbare orde Gevolgen voor onze rechtsorde moeten ernstig zijn, en de relatie met België sterk genoeg Toch zeker effet attenué: bepaalde gevolgen toch erkend 4.4.
WBN: Nationaliteit Volgens ius sanguinis of ius soli Art. 7bis: wettig verblijf (migratieneutraal) 4.4.1. Artt. 8 e.v.: toekenning Art. 8: ogv nationaliteit ouders (ook in buitenland) Art. 9: ogv adoptie (ook in buitenland) Art. 10 – 11bis: ogv geboorte in België Art. 12: ogv herkrijging/verkrijging door ouder/adoptant (met hoofdverblijf in België) 4.4.2. Verkrijging A.
Art. 12bis: nationaliteitsverklaring > 18 jaar (a) (b) (c)
B.
In België geboren 5 jaar wettig verblijf 10 jaar wettig verblijf
Art. 19: naturalisatie (subsidiair wegens buitengewone verdiensten) > 18 jaar
4.4.3. Art. 22: verlies A. B. C.
Vrijwillige verkrijging andere nationaliteit Vrijwillige afstand Adoptie door niet-Belgische adoptanten
4.4.4. Art. 23: vervallenverklaring (o.a. bij schijnhuwelijk) 4.4.5. Art. 24: herkrijging 4.5.
Art. 3 WIPR: nationaliteitsconflicten Negatief conflict – gewone verblijfplaats in de plaats Positief conflict: BE voorrang, EU voorrang, nauwste banden
8
V.
Staat en bekwaamheid
5.1.
Bevoegdheid 5.1.1. WIPR Artt. 5 – 14 Art. 32: gewone verblijfplaats in België of Belg bij instellen van vordering Art. 33: ouderlijk gezag, voogdij en bescherming van onbekwamen
5.2.
Toepasselijk recht 5.2.1. Toepasselijk recht Art. 34, § 1, lid 1: lex patriae Art. 34, § 1, lid 2: beperkte renvoi Art. 34, § 2: onbekwaamheden betreffende een rechtsverhouding volgens lex causae Art. 35: omvang en bescherming onbekwamen: gewone verblijfplaats
9
VI.
Naam
6.1.
Bevoegdheid 6.1.1. WIPR Art. 36, lid 1: naamvaststelling (rechter): Belg of gewone verblijfplaats in België Art. 36, lid 2: naamsverandering (administratie): Belg (exclusief) Bij KB (naam) of MB (voornaam)
6.2.
Toepasselijk recht 6.2.1. WIPR Art. 37: vaststelling volgens lex patriae 1. 2. 3.
Afstamming Nationaliteit Naam
Art. 38, lid 1: verandering volgens lex patriae Art. 38, lid 2: verandering bij huwelijk, distributief, vermelding in akte 6.3.
Erkenning 6.3.1. WIPR Artt. 25 en 39: weigeringsgronden Art. 39, 1°: vrijwillige naamsverandering door Belg in buitenland Art. 39, 2°: niet-overeenstemmende vaststelling van een Belg in het buitenland Art. 39, 3°: geen erkenning in staat van nationaliteit ! Conflictenrechtelijke controle Uitzonderingen - Garcia Avello: Belgen met EU-nationaliteit - Grunkin-Paul: verschil in familienamen belet vrijheden - Sayn-Wittgenstein: verbod op adellijke titels, maar wegens gelijkheid Toepassen op andere akten?
10
VII.
Ouderlijke verantwoordelijkheid en kinderontvoering
7.1.
Bevoegdheid 7.1.1. Brussel IIbis-Vo EU, behalve Denemarken Bevoegdheid én exequatur Art. 1: huwelijkszaken en ouderlijke verantwoordelijkheid Art. 72: 1 maart 2005 Art. 8: gewone verblijfplaats van het kind op tijdstip aanhangig maken Art. 9: legale verhuis: nog 3 maanden oude gewone verblijfplaats inzake omgang Art. 10 en 11: kinderontvoering Artt. 12, 1 en 12, 2: prorogatie (akkoord alle partijen): samenhang met huwelijkszaak Art. 12, 3: prorogatie (akkoord alle partijen): nauwere band met kind Art. 13: aanwezigheid van het kind Art. 15: doorverwijzing wegens bijzondere band / beter in staat 7.1.2. WIPR Artt. 5 – 14 Artt. 32 – 33: ogv gewone verblijfplaats (van het kind) of nationaliteit
7.2.
Toepasselijk recht 7.2.1. Toekomst: Haags Kinderbeschermingsverdrag 7.2.2. WIPR Art. 35, § 1: lex domicilii van het kind Art. 35, § 2, lid 1: bij onvoldoende bescherming lex patriae Art. 35, § 2, lid 2: Belgisch recht bij onmogelijkheid maatregelen te verlenen
7.3.
Erkenning 7.3.1. Brussel IIbis-Vo Art. 21: de plano Art. 23: weigeringsgronden Art. 24: geen onderzoek naar de bevoegdheid van het oorspronkelijk gerecht Art. 26: geen controle op de juistheid Art. 39: verlening Europees certificaat 7.3.2. WIPR Art. 22: de plano Art. 25, § 1: weigeringsgronden 11
Art. 25, § 2: niet ten gronde onderzoeken 7.4.
Kinderontvoering 7.4.1. Kinderontvoeringsverdrag Voor kinderen < 16 jaar Tussen verdragsstaten Kern: terugkeer van het kind: ‘eerst terug (art. 12), dan praten (art. 16)’ Samenwerking gerechtelijke en administratieve overheden via centrale autoriteit Art. 12, lid 1: < 1 jaar: onmiddellijk terug Art. 12, lid 2: > 1 jaar, terugkeer tenzij geworteld in nieuwe omgeving Artt. 13 en 20: uitzonderingen op terugkeer: o.a. ernstig risico, verzet kind en MR 7.4.2. Brussel IIbis-Vo Art. 11, 8: laatste woord bij rechter van de verblijfplaats voor ontvoering 7.4.3. Verdrag van Luxemburg (niet tussen EU-landen)
12
VIII.
Echtscheiding
8.1.
Bevoegdheid 8.1.1. Brussel IIbis-Vo Art. 3: 7 alternatieve fora Art. 3, 1, a): gewone verblijfplaats (van één van de echtgenoten) Art. 3, 1, b): gemeenschappelijke nationaliteit (dubbele nationaliteit: keuze, Hadadi) Art. 7, 1: voorrang van de verordening Intern: art. 628, 1° Ger.W.: laatste echtelijke verblijfplaats, woonplaats verweerder Art. 13 WIPR: REA Brussel 8.1.2. WIPR Art. 5 – 14 Art. 42: ‘gewone verblijfplaats’ of ‘nationaliteit’
8.2.
Toepasselijk recht 8.2.1. Rome III Overweging 6: slechts 14 lidstaten Art. 21: 21 juni 2012 Art. 4: universele werking Art. 1: echtscheiding of scheiding van tafel en bed met internationaal element 1.
Artt. 5 – 7: rechtskeuze - gewone verblijfplaats echtgenoten - laatste gewone verblijfplaats indien één daar nog verblijft - nationaliteit één van de echtgenoten - lex fori Rechtskeuze tot aan aanhangigmaking, tenzij latere keuze toegelaten door le fori
2.
Art. 8: verwijzingsladder
Art. 10: lex fori bij onmogelijkheid tot echtscheiden of geen gelijke toegang Art. 13: Malta-uitzondering 8.3.
Erkenning (zie 7.3.) 8.3.1. Brussel IIbis-Vo 8.3.2. WIPR Art. 57: geen erkenning verstoting behoudens in de gevallen in § 2 13
IX.
Onderhoudsgeld
9.1.
Bevoegdheid 9.1.1. Alimentatie-Vo In alle EU-lidstaten Art. 76: 18 juni 2011 Art. 1: toepassingsgebied 1.
Art. 4: forumkeuze Art. 4, 3: niet voor -18 jarigen Art. 4, 1: enige band
2.
Art. 5: geaccepteerd forum
3.
Art. 3: alternatieve fora (a) (b) (c)
9.2.
forum rei forum actoris nevenvordering bij staat en ouderlijke verantwoordelijkheid (bevoegdheid niet louter gebaseerd op nationaliteit)
4.
Art. 6: gemeenschappelijke nationaliteit (subsidiair)
5.
Art. 7: noodforum (cf. art. 11 WIPR)
Toepasselijk recht 9.2.1. Art. 15 Alimentatie-Vo: Haags Protocol Niet in Denemarken en VK Art. 2: universele werking Art. 11: toepassingsgebied Art. 12: geen renvoi 1. 2. 3. 4.
9.3.
Art. 8: beperkte rechtskeuze (niet bij -18 of onbekwamen) Art. 3: lex actoris Art. 4: Ouders vs. Kinderen / Personen vs. < 21 jaar Art. 5: (Ex-)echtgenoten
Erkenning 9.3.1. Alimentatie-Vo A.
Protocolstaten 14
Artt. 17 – 22: afschaffing exequatur behoudens verstek B.
Denemarken en VK Art. 23: de plano erkenning Art. 24: weigeringsgronden Art. 26: uitvoerbaarverklaring (eenzijdig verzoekschrift bij REA) Art. 30: weigeringsgronden slechts bij aanwending rechtsmiddel
9.2.2. Verdrag van Lugano (Ijsland, Noorwegen, Zwitserland) 9.2.3. Haags Verdrag 1958 9.2.4. WIPR Artt. 25 en 27: de plano Art. 23: uitvoerbaarverklaring via eenzijdig verzoekschrift
15
X.
Huwelijk
10.1.
Bevoegdheid
10.2.
A.
Huwelijkssluiting Art. 44 WIPR: Belg, woonplaats, of langer dan 3 maand gewone verblijfplaats
B.
Nietigverklaring Art. 3 Brussel IIbis: 7 alternatieve fora
C.
Gevolgen Art. 42 WIPR
Toepasselijk recht A.
Huwelijkssluiting Art. 46 WIPR: grondvoorwaarden: lex patriae distributief Uitzondering in tweede lid voor huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht Art. 21 WIPR: exceptie van internationale openbare orde Art. 47 WIPR: vormvoorwaarden – lex celebrationis In België: documenten art. 64 BW (geboorteakte en celibaatsattest!)
B.
Nietigverklaring (geschonden wet bepaalt sanctie)
C.
Gevolgen a)
Primair stelsel Art. 48 WIPR: verwijzingsladder Art. 48, § 3 WIPR: lex rei sitae van gezinswoning (art. 215 BW)
b)
Secundair stelsel Art. 53, § 1 WIPR: toepassingsgebied Art. 53, § 2 WIPR: verdeling van de loten: lex rei sitae Vroeger renvoi toegelaten Oude rechtskeuze geldig onder oude of huidige recht Art. 49 WIPR: rechtskeuze Art. 52 WIPR: vorm van de keuze: lex causae of celebrationis Art. 51 WIPR: verwijzingsladder (eerste gew. Verblijf, gem. nationaliteit, plaats)
10.3.
Erkenning 10.3.1. Brussel IIbis-Vo 10.3.2. WIPR 16
XI.
Relatie van samenleving
11.1.
Bevoegdheid 11.1.1. WIPR Art. 59, lid 1: sluiting op plaats van gemeenschappelijke gewone verblijfplaats Art. 59, lid 2: beëindiging bij in België geregistreerde sluiting
11.2.
Toepasselijk recht 11.2.1. WIPR Art. 60: land van de eerste registratie Bijgevolg enkel wettelijke samenwoning in België
11.3.
Erkenning Vraag: evenwaardig aan huwelijk? Volgens omzendbrief. Belangrijk, want andere conflictenrechtelijke controle: Huwelijk: artt. 46 en 47 WIPR Samenleving: art. 60 WIPR Art. 18 en 21 WIPR!
11.4.
Relatie met Rome III Geen autonome interpretatie van huwelijk
17
XII.
Afstamming
12.1.
Bevoegdheid 12.1.1. WIPR Art. 5 -14 Art. 61: Belgische rechters Art. 65: ABS of notaris
12.2.
Toepasselijk recht 12.2.1. WIPR Art. 62: grondvereisten volgens lex patriae van de ouder Art. 63: toepassingsgebied Art. 64: vormvereisten van de erkenning volgens lex patriae of lex fori Art. 15: vluchtmechanismen om toch Belgisch recht toe te passen
12.3.
Erkenning 12.3.1. WIPR Art. 25: rechterlijke beslissing Art. 27: authentieke akte (conflictenrechtelijke toets)
12.4.
Draagmoederschap Situatie: Belgische wensouder, buitenlandse draagmoeder, geboorte in het buitenland - Paspoort aanvragen voor het kind - Overschrijving door ABS = vraag naar de erkenning Erkend als ‘authentieke akte tot erkenning van de wensvader’ Flexibele houding van de rechter (via de vaderlijke erkenning) Let op! Art. 18 WIPR: wetsontduiking
18
XIII.
Erfenissen en testamenten
13.1.
Bevoegdheid 13.1.1. WIPR Art. 6 – 14: niet art. 5! Art. 77, 1°: bij overlijden gewone verblijfplaats in België Art. 77, 2°: mbt goederen in België
13.2.
Toepasselijk recht 13.2.1. WIPR Art. 80: toepassingsgebied Art. 79: rechtskeuze voor totaliteit van goederen Gebaseerd op nationaliteit of gewone verblijfplaats Voorbehouden erfdeel volgens objectief toepasselijk recht Art. 78, § 1: gewone verblijfplaats bij overlijden Art. 78, § 2, lid 1: vererving onroerende goederen volgens lex rei sitae Voorvraag Roerend vs. Onroerend onder zakenrechtelijk statuut Art. 78, § 2, lid 2: beperkt renvoi Art. 80, § 1, 5°: testamenten volgens lex successionis Art. 84: interpretatie volgens rechtskeuze of nauwste banden Art. 83: Vorm bepaald door Haags Verdrag 5 oktober 1961 Art. 6 V.: universele werking Art. 1 V.: alternatieve verwijzingsregel
13.3.
Erkenning 13.3.1. WIPR Art. 22 e.v.
13.4.
Toekomst: Erfrecht-Vo (17 aug 2015)
19
XIV.
Zakenrecht
14.1.
Bevoegdheid 14.1.1. Brussel I-Vo Art. 22, 1: forum rei sitae Art. 22, 4: forum protectionis Art. 2: forum rei Art. 5, 3°: OD bij overtreding eigendomsrecht 14.1.2. WIPR Art. 5: forum domicilii Art. 6 – 7: rechtskeuze Art. 85: forum rei sitae voor goederen in België Art. 85: forum domicilii verweerder bij zakelijke rechten op schuldvorderingen Art. 86: intellectuele eigendom
14.2.
Toepasselijk recht 14.2.1. WIPR Art. 94: toepassingsgebied Art. 87, § 1, lid 1: lex rei sitae met eerbied verworven rechten Art. 87, § 1, lid 2: plaats van laatste feit of handeling voor verlies of verwerving Art. 87, § 2: nauwste band bij rechtsalgemeenheden Art. 88: land van bestemming bij goederen in transit Art. 89: recht van immatriculatie bij transportmiddelen Art. 87, § 3: gewone verblijfplaats bij overdracht van zakelijk recht op vorderingsrecht Bankrekeningen volgens recht van de plaats van de betalingsverplichting Beslag op geldtegoeden volgens lex fori Zakelijke zekerheden: lex rei sitae Handelsfonds: “ligging” van het fonds Art. 91: verhandelbare effecten (recht op): plaats van het register of lex cartae sitae Art. 90: cultuurgoederen: begunstigingsbeginsel Art. 92: gestolen goederen Art. 93: intellectuele (lex protectionis) en industriële eigendom (nauwste band) Art. 60 EU-Octrooiverdrag 5 okt ‘73: plaats van werkzaamheid of wettig verblijf WN
14.3.
Erkenning 14.3.1. Brussel I-Vo 14.3.2. WIPR Art. 95 – weigeringsgrond IE 20
XV.
Contractenrecht
15.1.
Bevoegdheid 15.1.1. Brussel I-Vo Art. 23: rechtskeuze Art. 2: forum rei Art. 5, 1°: forum executionis contractus Art. 5, 5°: exploitatie filiaal Consumenten, arbeid en verzekeringen 15.1.2. WIPR Art. 6: rechtskeuze Art. 96: sluiting of uitvoering in België Art. 97: consumenten, arbeid
15.2.
Toepasselijk recht 15.2.1. CISG primeert Art. 1: tussen verdragsstaten, of aanwijzing door conflictenregel Art. 2: koop van lichamelijke roerende goederen tussen handelaars Art. 3: producten op bestelling (dienst): indien koper grondstoffen niet levert Art. 6: uitsluiting mogelijk Ook toepasselijk via internet 15.2.2. EVO / Rome I-Vo A.
Toepassingsgebied Rome I
ratione temporis Art. 28: > 17 dec 2009 ratione loci 26 lidstaten + VK – Denemarken
Art. 2: universeel
EVO < 18 dec 2009 27 lidstaten + Curaçao, Aruba en Gibraltar Art. 2: universeel
ratione personae Allen
Allen
ratione materiae Art. 1.1: grensoverschrijdend Artt. 1.2. – 1.3.: uitsluitingen
Art. 1.1.: grensoverschrijdend Artt. 1.2. – 1.4.: uitsluitingen
Bepaalde types: huwelijksvermogen, onderhoudsplicht, erfrecht, vennootschappen … 1.2.i) precontractuele aansprakelijk 1.2.j) prof. groepsverzekering 1.3. – 1.4. verzekeringen m.u.v. 21
groepsverzekeringen Bepaalde types rechtsvragen: bv. Verhouding tussen vertegenwoordigde en derde Verhouding tot andere Gemeenschapsrecht: leges speciales primeren teksten Art. 23 Art. 20 Bv. Detachering, marktpraktijken, timesharing Geen voorrang aan verzekeringsrichtlinen
Wel voorrang aan verzekeringsrichtlijnen
Voorrang van de internationale verdragen Art. 25: voorwaarden Art. 21 - geen intracommunautaire regeling - geen verdragen na 17 jun 2008 Bv. CISG, Haags Koopverdrag 1955 … B.
Art. 3: subjectieve component (rechtskeuze) Rome I
EVO
Expliciete of impliciete keuze …. Impliciet = duidelijk blijken uit de inhoud of de omstandigheden
Impliciet = voldoende duidelijk blijken
… van een nationaal recht’ voor de gehele overeenkomst of een onderdeel ervan … ( = dépeçage) … ten tijde van de sluiting of later 1. Geen lex invalidatis Latere rechtskeuze kan niet leiden tot formele nietigheid, maar eventueel wel materiële nietigheid (Art. 3.2.) (Art. 3.2.) 2. Betwisting van de keuze Geldige toestemming en modaliteiten volgens de wet die van toepassing zou zijn bij geldige keuze (Artt. 3.5 en 10) (Artt. 3.4 en 8) 3. Art. 3.3. Art. 3.3. Zuiver “nationale” overeenkomsten, toepassen dwingend nationaal recht 4. Art. 3.4. Zuiver “communautaire” overeenkomsten, toepassen dwingend commaunautair recht C.
Art. 4: objectieve component (1)
8 eenvoudige of zuivere types (a) Koop roerende zaken (koper). Let op! CISG (b) Diensten (dienstverlener) 22
(c) Zakelijke rechten en huur van OG (lex rei sitae) (d) Huur voor tijdelijk particulier gebruik (verhuurder) (e) Franchise (franchisenemer) (f) Distributie (distributeur) (h) Veiling van roerende goederen (plaats van veiling) (i) Effectenbeurzen (2) Kenmerkende prestant (3) Kennelijk nauwere band (4) Nauwste band Geen dépeçage Bij EVO: (4) -> (2) -> (1) Dépeçage wel mogelijk Geen renvoi (art. 15 Rome I-Vo en art. 15 EVO) Art. 12 Rome I-Vo (art. 10 EVO): toepassingsgebied Art. 13 Rome I-Vo: Lizardi doctrine bij contracteren met onbekwame Art. 10, 1 Rome I-Vo: bestaan en geldigheid volgens toepasselijk recht Art. 10, 2 Rome I-Vo: bestaan toestemming: lex domicilii Art. 11: formele geldigheid (begunstigingsprinc.): lex contractus of loci actus Art. 9: mág bijzonder dwingend recht van lex fori of lex executionis toepassen Bijzonder dwingend recht in België Franchise: wet precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovk => indien activiteit franchisenemer hoofdzakelijk in België Concessie: alleenverkoopwet => Belgische rechters uitsluitend bevoegd (maar Brussel I) => Belgische rechters uitsluitend Belgisch recht => autolimitatief: nvt op concessie in andere landen Handelsagentuur: minimumbescherming in richtlijn => toepassen wet handelsagentuur indien strenger D.
Art. 6 Rome I-Vo: consumentenovereenkomsten Tussen consument en professioneel Verkoper: commerciële activiteiten … … in land consument of erop gericht … … als gevolg waarvan de overeenkomst tot stand kwam => gewone verblijfplaats consument of gekozen recht Uitz. diensten, vervoer (behalve pakketreizen), OG (behalve timesharing) Art. 9 Rome I-Vo: Bijzonder dwingend recht bv. WMPC
E.
Art. 8 Rome I-Vo: arbeidsovereenkomsten 1.
Rechtskeuze Maar dwingende bepalingen obj. Toepasselijk recht Bv. Arbeidsduur, verloning, ontslag … 23
2. Lex loci laborus 3. Vestiging van indienstneming Nauwere band Bijzonder dwingend recht in EU-detacheringsrichtlijn Respecteren “harde kernbepalingen” In België: arbeids-, loon- en tewerkstellingsvoorwaarden met straf F.
Art. 14 Rome I-Vo: cessie van schuldvordering Art. 3: rechtskeuze Art. 4, 2: cedent – cessionaris Opgelet: verhouding cessionaris – gecedeerde niet geregeld!
24
XVI.
Onrechtmatige daad
16.1.
Bevoegdheid 16.1.1. Brussel I-Vo Art. 5, 3°: forum delicti commissi: locus damni + locus acti 16.1.2. WIPR Art. 5 – 14 Art. 96, lid 1, 2°: schade (dreigt) geheel of gedeeltelijk in België
16.2.
Toepasselijk recht 16.2.1. Rome II Art. 32: 11 januari 2009 1.
Art. 14: rechtskeuze
2. Art. 4, 1: lex loci delicti (locus damni) 3. Art. 4, 2: gemeenschappelijke verblijfplaats Art. 4, 3: nauwere band 4.
Specifieke gevallen Art. 5: productaansprakelijkheid Art. 6: ongeoorloofde mededinging volgens lex loci damni Art. 7: milieuschade volgens locus acti of locus damni Art. 8: IE: lex protectionis Art. 9: collectieve actie: plaats van actie
16.2.2. WIPR Art. 101: rechtskeuze Art. 100: accessoire aanknoping bij overeenkomst Art. 99: verwijzingsladder 1. 2. 3. 4.
lex domicilii communis lex loci delicti nauwste banden specifieke gevallen 1° laster en eerroof: lex loci actus / damni 3° milieuschade ivm kernenergie: lex loci damni 4° kernstraling: lex domicilii
25
XVII. Quasi-contracten 17.1.
Bevoegdheid 17.1.1. Brussel I-Vo 17.1.2. WIPR Art. 5 – 14 Art. 96, 3°: handeling of feit van het ontstaan in België
17.2.
Toepasselijk recht 17.2.1. Rome I-Vo Art. 10: ongerechtvaardigde verrijking 1. 2. 3.
accessoir aan overeenkomst lex domicilii communis plaats van voordoen verrijking
Art. 11: zaakwaarneming 17.2.2. WIPR Art. 104: (1) rechtskeuze (2) accesoir (3) nauwste binding
26
XVIII. Verkeersongevallen 18.1.
Bevoegdheid 18.1.1. Brussel I-Vo Art. 2: forum rei Art. 5, 3°: forum delicti commissi Verzekeringen 18.1.2. WIPR Art. 5 – 14 Art. 96, 2°: handeling of schade in België
18.2.
Toepasselijk recht 18.2.1. Verkeersongevallenverdrag 1971 Art. 28 Rome II-Vo: bestaande verdragen primeren Art. 11: universele werking (geen wederkerigheid vereist) Art. 2: uitsluitingen Art. 8: toepassingsgebied Art. 3: lex loci delicti (zonder renvoi) Art. 4: per benadeelde partij afzonderlijk bekijken (a) één voertuig - inzittenden: lex vehiculi (behoudens lex loci delicti = domicilii) - buitenstaanders: lex loci delicti (behoudens lex vehiculi = domicilii) - goederen: bovenstaande geldt - relatie bestuurder/eigenaar en eigenaar/houder volgens lex vehiculi (b) twee of meer voertuigen: lex loci delicti - uitzonderingen: hierboven - ingeschreven in zelfde land: lex vehiculi 18.2.2. Rome II-Vo 18.2.3. WIPR
27
XIX.
Rechtspersonen
19.1.
Bevoegdheid 19.1.1. Brussel I-Vo Art. 60: woonplaats rechtspersoon Art. 22, 2: interne werking: plaats van vestiging Art. 2 juncto 60: statutaire zetel, hoofdbestuur, hoofdvestiging Art. 5, 1° en 3°: ovk en od Art. 5, 5°: filiaal 19.1.2. WIPR Art. 4, § 1, 2°: woonplaats = statutaire zetel Art. 4, § 2, 2°: verblijfplaats = voornaamste vestiging Art. 4, § 3: (1) bestuurscentrum (2) zaken- of activiteitencentrum (3) statutaire zetel Art. 5, § 2: exploitatie van nevenvestigingen in België Art. 109: interne werking: voornaamste vestiging of statutaire zetel in België => Brussel I-Vo? Functie in erkenningsrecht!
19.2.
Toepasselijk recht 19.2.1. WIPR Art. 110, lid 1: vanaf oprichting voornaamste vestiging Art. 110, lid 2: beperkte renvoi bij herverwijzing naar incorporatie Art. 111: toepassingsgebied
19.3.
Erkenning Art. 57 W.Venn.: filiaal onderworpen aan Belgisch recht Invloed EU recht: vrijheid van vestiging 19.3.1. Brussel I-Vo 19.3.2. WIPR Art. 115: interne werking
19.4.
Zetelverplaatsing Art. 112 WIPR: vereisten recht van land van vertrek en aankomst (continuïteit rechtspers.)
19.5.
Fusie Art. 113 WIPR: distributieve toepassing lex societatis
19.6.
Openbare uitgifte Art. 114 WIPR: lex societatis of plaats van uitgifte (recht in een titel) Overdracht: lex rei sitae of plaats van registratie 28
XX.
Insolventie
20.1.
Bevoegdheid 20.1.1. Insolventie-Vo (niet in Denemarken) Art. 47: 31 mei 2002 (a)
(b)
Universaliteit (hoofdprocedure) Art. 3, 1: centrum van de voornaamste belangen (COMI) Herstructurering of liquidatie Eenheid van onderpand en gelijkheid van SE Toch niet de goederen buiten de EU Territorialiteit (secundaire procedure) Art. 3, 2: vestiging in andere lidstaat voor goederen op het grondgebied Liquidatie
20.1.2. WIPR Art. 118: niet de algemene regels Wel: hoofdprocedure: voornaamste vestiging of zetel Lokale procedure: vestiging in België 20.2.
Toepasselijk recht 20.2.1. Insolventie-Vo Art. 4: lex fori Art. 32: ubiquiteit: SE mogen om het even war en tegelijk vorderingen indienen Art. 31: samenwerking tussen curatoren Uitzonderingen: Art. 5: bescherming zakelijke rechten van derden Art. 6: compensatie volgens lex contractus Art. 7: eigendomsvoorbehoud Art. 8: verkrijging van onroerend goed volgens lex rei sitae Art. 9: financiële markten Art. 10: rechten werknemer uit arbeidsovereenkomst: lex contractus Artt. 11-15: … 20.2.2. WIPR Art. 119: lex fori (quasi identieke beschermingsregels) Art. 120: samenwerking “aangeboden” - Wederkerigheidsvereiste - Redelijke kosten
20.3.
Erkenning 29
20.3.1. Insolventie-Vo Art. 16: van rechtswege Art. 18: handelingen curator 20.3.2. WIPR Art. 121 Hoofdprocedure: de plano Hoofdvestiging in het niet-EU land! Beschermingsregels: cöntrole de la loi applicable Rb.Kh. exequaturrechter
30
