Dit keer met bijlage over Centrum Nieuw-West. Schoon, schoner, schoonst! Nieuw-West in actie tegen grofvuil

Nieuw-West www.nieuwwest.amsterdam.nl

Dit keer met bijlage over Centrum Nieuw-West

Jaargang 3 #9 17/10/13

Open dag politiebureau August Allebéplein Het politiebureau aan het August Allebéplein houdt zaterdag 9 november open dag. Bewoners kunnen die dag alles te weten komen over het werk van de politie in hun buurt. Tussen 12.00 en 16.00 uur is het bureau het decor van verschillende activiteiten. Belangstellenden kunnen het politiebureau en de cellengang bezichtigen. Agenten geven uitleg over hun werk en bezoekers kunnen vragen stellen, politievoertuigen bekijken en kijken naar demonstraties met politiepaarden en -bikers. Bezoekers kunnen vingerafdrukken laten afnemen en het verschil leren tussen nep en echte vuurwapens, gratis kentekenplaten met popnagels laten vastzetten en hun postcode in de fiets laten graveren. Daarnaast is er info over thema’s als inbraakpreventie, Burgernet, Veilig Verkeer Nederland en Senioren en Veiligheid. De wijkagenten zijn aanwezig. Voor kinderen is er een kleurwedstrijd met leuke prijzen..

Extra lessen

3

Business Park Osdorp

4-5

Stadstuin Overtoom

7

Buurtmoestuin

8

Schoon, schoner, schoonst! Nieuw-West in actie tegen grofvuil Hadi Tehrani woont in de Jacob Geelbuurt. Hij is container-adoptant: maar liefst drie afvalcontainers houdt hij schoon en vrij van grofvuil. Michael Kerk is vuilnisman in Nieuw-West. Dagelijks gaat hij met de ‘grofkieper’ op pad om het grofvuil op te halen. Dit is hun verhaal. Over hoe bewoners en stadsdeel samen werken aan een schoon Nieuw-West. van Amsterdam. Nu is het echt veel beter! De buren zien mij bezig. Zij zwaaien soms. Misschien denken ze wel dat dit mijn betaalde werk is. Ik doe het helemaal vrijwillig.”

‘Dinsdag, bezoekdag’. Bewoner Hadi Tehrani durft zijn lijfspreuk weer zonder schaamte uit te spreken. Een paar jaar geleden was dit anders. “Ik schaamde me toen rot voor de rommel voor mijn deur, als mijn vrienden op bezoek kwamen. Op een dag las ik in de Westerpost dat je een container kunt adopteren. Ik heb meteen gebeld met het stadsdeel en binnen de kortste keren had ik mijn ‘gereedschap’ in huis: een bezem en de sleutel van de ondergrondse container.”

Opvoeding “Ik denk dat alles begint met opvoeding! Leer kinderen de goede dingen en er is nooit meer vuil of agressie. Nu heb ik niet het plan om mijn buren op te voeden, maar ik hoop dat een goed voorbeeld doet volgen.”

Hoi buurman! “Ik begon met een grote schoonmaakactie bij mij in de straat. Daar kwamen helaas maar weinig buren op af. Nu prik ik elke zondagochtend zwerfvuil, maak de ondergrondse containers schoon en houdt deze vrij van grofvuil. Toen ik hier kwam wonen was dit een van de meest vieze straten

Gedeelde verantwoordelijkheid Is schoonhouden niet de taak van de gemeente? Hadi Tehrani: “Nee hoor! Dit werk is áltijd het werk van stadsdeel en bewoners samen. Als maar één groep het zou doen, dan gaat het fout. De gemeente moet ervoor zorgen dat de containers op tijd geleegd worden. Wij bewoners moeten er

zèlf voor zorgen dat wij ons afval netjes opruimen. We wonen hier, dus die taak horen we op ons te nemen. Ik heb geleerd: pak problemen meteen aan en wacht niet op andermans oplossing. De gemeente moet haar deel van het werk op zich nemen en ik doe graag het mijne!” Samenwerking Afval opruimen is werk van overheid en burger samen, zegt ook vuilnisman Michael Kerk. Met zes wagens rijden hij en zijn collega’s dagelijks door Nieuw-West om grofvuil op te halen. “Elke dag is het weer een verrassing wat er aan bergen afval wordt weggegooid en op straat ligt. Regelmatig verbaas ik me hoe mensen hun spullen op straat zetten.” Verstopt Michael Klerk: “Soms denken bewoners dat we het grofvuil bij hen thuis voor de deur komen ophalen. Geregeld ligt het verstopt achter een auto of bovenop de ondergrondse vuilcontainer.

Lees verder op pag. 2

▼

2

Na het stadsdeelnieuws

Achterin deze krant

Jongerendebat: Wat kijk je nou? Op 7 november gaan jongeren tijdens Speak Up jongerendebat met elkaar in gesprek over diversiteit, anders zijn en vooroordelen. Aan bod komen vragen als: Waarin wordt jij belemmerd om je zelf te kunnen zijn? Wat wil jij anders? Wat verwacht jij van de ander? Hoe kan je elkaar hierbij helpen? Het debat wordt georganiseerd door COC Nederland samen met Stichting DOCK, Argan, Big Sis van Nisa for Nisa en Streetcornerwork. Tijd: 19:00 - 21:00 uur. Locatie: Argan, Jan Tooropstraat 6a.

Volg het nieuws over Nieuw-West op www.twitter.com/NieuwWest Foto: Clementine Vrooland

Opening Honingraat

“Wij bewoners moeten er zélf voor zorgen dat wij ons afval netjes opruimen”

Krant niet ontvangen? Bel PostNL op 0900 0990 (10 cent p.m.)

De volgende stadsdeelkrant komt uit op 14 november.

2 ▼

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013 Vervolg pag. 1

Op stap met... stadsdeelvoorzitter Achmed Baâdoud

Dan kunnen wij ons werk niet doen. De grofkieper is een vrachtwagen met een happer. Voor dat happen hebben we ruimte nodig. Anders loop je risico op schade aan bijvoorbeeld de auto’s die in de buurt staan. Om de ondergrondse container te legen, moet hij omhoog worden getrokken door een takelwagen. Soms moeten wij ons werk onderbreken om onze collega’s te helpen met het vrijmaken. Dat levert veel vertraging op. Wij konden ons werk niet meer goed doen door de grote hoeveelheden verkeerd en verspreid aangeboden grofvuil.” Hier uw grofvuil ‘Hier uw grofvuil’ dit staat op de stoeptegels die nu in alle straten

Ik werd na een gesprek met mijn collega Paul Slettenhaar van stadsdeel Zuid geattendeerd op een voorstelling van Faith Matters. Een expositie met verhalen van islamitische families die tijdens de Tweede Wereldoorlog joodse mensen beschermden en hen behoedden van de dood. Die expositie heb ik 12 september geopend en was te zien tot 14 oktober in de welkomsthal van het stadsdeelkantoor aan de Pieter Calandlaan. In de aanloop naar de expositie dacht ik na over de verhalen. Wat zou ik hebben gedaan? Het is oorlog en mensen kloppen aan en vragen of ze bij mij kunnen schuilen. Ik ken de mensen niet en er is weinig tijd om erover na te denken. Dit zijn moeilijke momenten, maar het enige wat ik denk is dat het juiste gedaan moet worden. Er zijn mensen die hier niet lang over na dachten en gelijk in actie kwamen. Voor hen heb ik niet anders dan respect. De expositie is overigens nog wel te zien maar dan moet u even naar stadsdeel Zuid. Tot 16 november is de expositie te zien in het stadsdeelkantoor op de President Kennedylaan 923.”

”

het nog beter!” Hadi Tehrani: “Jammergenoeg liggen de tegels nog niet bij mij in de straat. Het

zou heel fijn zijn als we hier ook zo’n verzamelplek krijgen. Ik vind het een geweldig idee.”

Wat is grofvuil? Grofvuil is restafval dat niet in een vuilniszak of in een container hoort. Bijvoorbeeld afgedankte meubels, tapijt, matrassen, kasten, koelkasten en wasmachines (witgoed). In heel Nieuw-West worden grofvuil-stoeptegels geplaatst. Op de vaste inzameldag kunt u uw grofvuil hierop kwijt. Zet grofafval vóór 07.30 uur op deze grofvuilverzamelplaats op straat of ná 21.00 uur de avond ervoor. Zet uw grofvuil gebundeld en veilig neer, dus geen scherpe of uitstekende delen. Kijk voor de inzameldag in uw buurt op www.nieuwwest.amsterdam/afval. Afvalpunt: U kunt grofvuil uiteraard ook gratis naar één van de afvalpunten brengen. Boete: Grofvuil op verkeerde plaats of op verkeerde dag? U riskeert een boete van minimaal 85 euro. Containeradoptant: Ook containeradoptant worden? Meld u aan en neem contact op met het stadsdeel via [email protected].

Opening De Honingraat Donkere dagen? Let extra op! Woninginbraak is een ernstig misdrijf met een groot negatief effect op slachtoffers en hun omgeving. In de laatste periode van het jaar en in de eerste weken van het nieuwe jaar is er in voorgaande jaren een stijging van het aantal inbraken te zien. Dit blijkt uit politiecijfers. Doordat het vroeg donker is, en mensen vaak niet thuis zijn, bestaat er vooral rondom kerst en oud & nieuw een grotere kans

op woninginbraak. Het stadsdeel, de politie en woningcorporaties zetten zich volop in om inbraken te voorkomen. U kunt zelf ook bijdragen om de kans op woninginbraak tijdens de ‘donkere dagen’ te verlagen. Vraag bijvoorbeeld tijdens afwezigheid de buren om uw huis in de gaten te houden en geef aan hoe u te bereiken bent. Kijk op www.politiekeurmerk.nl voor meer preventietips.

BOOT op nieuwe locatie

Foto: Rufus de Vries

“

“Afgelopen zomer liep ik met mijn zoontje langs de kust van Essouria. Een kleine badplaats in het zuiden van Marokko. Mijn zoontje wees naar twee heren op leeftijd die aan het dammen waren. De een had een keppeltje op en de ander een islamitisch hoedje. Mijn zoontje vroeg: ”Ze spelen gewoon samen een spel. Hoe kan dit? Dat zie je in Amsterdam nooit.” Zijn woorden troffen mij. Hoezo niet in Amsterdam en wel hier in Marokko?

van het stadsdeel worden gelegd. De tegels zorgen ervoor dat er geen misverstanden zijn over de juiste plaats en tijd voor het aanbieden van grofvuil. Grofvuilophaler Michiel Klerk is tevreden. Deze stoeptegels maakt zijn werk overzichtelijk en helpt een eind te maken aan één van de grootste ergernissen van Amsterdammers: verkeerd aangeboden grofvuil. Geen bewoner kan er meer omheen: Grofvuil ? Bied het aan op de eigen stoeptegel. Michiel Klerk: “De verzameltegels liggen verdeeld in de hele straat. In Osdorp zijn er al goede ervaringen mee opgedaan. Bewoners hoeven niet ver te lopen en de vuilnisophalers hebben voldoende ruimte om het grofvuil op te pakken. Ik hou van mijn werk en met die nieuwe verzameltegels werkt

Donderdag 7 november vindt van 16.30 tot 19.00 uur de opening van De Honingraat plaats. In het nieuwe multifunctionele gebouw komen een Openbare Bibliotheek, het Huis van de Wijk met Stichting Eigenwijks, Dock Jongerenwerk, horecaonderneming Coffeemania, een Ouder- en Kindcentrum en een verloskundig centrum Groei. Zaterdag 9 november is er van 12.00 tot 16.00

uur een open dag De Honingraat is een plek waar ondernemende bewoners in Nieuw-West nieuwe initiatieven kunnen ontwikkelen, hun talenten kunnen ontplooien en elkaar kunnen ontmoeten. De Honingraat is gevestigd aan de Slotermeerlaan 103. Kijk voor het complete programma op www.nieuwwest.amsterdam.nl > Wonen en leefomgeving > De 9 wijken van Nieuw-West

De Buurtwinkel voor Onderzoek Onderwijs en Talentontwikkeling is verhuisd van het Tuinstadhuis naar Jan de Louterstraat 17. BOOT is een samenwerking tussen de opleiding Urban Management van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en stadsdeel Nieuw-West. Onder professionele begeleiding geven studenten van de HvA adviezen aan bewoners en voeren projecten uit in de wijk. Wekelijks maken bewoners gebruik van juridische, maatschappelijke en financiële spreekuren. Gemiddeld bezoeken 20 tot 30 bewoners per week het spreekuur. Ook geven de studenten van BOOT schoolwerkondersteuning aan kinderen van groep 3 t/m 6.

Hier maken wekelijks 216 kinderen gebruik van. HvA-studenten zijn daarnaast actief in het Atelier Stedelijke Vernieuwing. Zij werken aan onderzoeken zoals over de inrichting van speelplekken, de beleving van veiligheid rondom station Lelylaan en de beheerstructuur van het ACTA gebouw. Maandag 4 november viert BOOT Nieuw-West, samen met de buurtbewoners, de verhuizing naar de Jan de Louterstraat 17. Als buurtbewoner bent u van harte welkom van 14.00 tot 15.30 uur bij de nieuwe locatie van BOOT. Meer informatie vindt u op: www.nieuwwest.amsterdam.nl > wonen > zorg en welzijn > steunpunten.

Verhuizing OKC uitgesteld In de stadsdeelkrant van september kon u lezen dat het Ouder- en Kindcentrum (OKC) van de Jan Tooropstraat verhuist naar multifunctioneel centrum ‘het Meervoud’ aan het August Allebéplein 11.

Deze verhuizing is uitgesteld. Tot halverwege december kunnen ouders, kinderen en (mede)opvoeders in Slotervaart gewoon terecht bij het Ouder- en Kindcentrum (OKC) aan de Jan Tooropstraat 5.

Bij BOOT kan men terecht voor juridisch, financieel of sociaalmaatschappelijk advies. Het maatschappelijk, financieel en juridisch spreekuur vindt plaats op dinsdag en donderdag van 13.00 tot 17.00 uur.

3

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013

Financieel Café voor jongeren Sinds oktober heeft Nieuw-West een financieel café voor jongeren.

Kort nieuws In 2014 krijgen bewoners die in een betaald parkeren

Extra taal- en rekenlessen voor groep 6, 7, en 8 Kinderen uit groep 6, 7 en 8 van de Burgemeester De Vlugtschool die onder hun niveau presteren krijgen na schooltijd extra taal- en rekenlessen. Ook worden hun ouders gecoacht om hen optimaal te begeleiden. Dit staat in het convenant ‘Onderwijstijdverlenging’ dat stadsdeelwethouder Ronald Mauer (Onderwijs) met docenten, ouders en leerlingen tekende. Het convenant is de start van een tweejarig project op zes scholen in Slotermeer. Doel is de schoolprestaties en de gemiddelde cito-score van de zes scholen te verbeteren. Ook op de Immanuel- en Slootermeerschool is het convenant inmiddels getekend.

Het Jongeren Financieel Café wordt gerund door PuurZuid en is bedoeld voor alle jongeren van 16 tot en met 26 jaar uit Nieuw-West, die vragen hebben over geldzaken of orde willen scheppen in hun financiële situatie. Zij kunnen iedere donderdag tussen 14.00 en 17.00 uur terecht met al hun vragen op financieel en administratief gebied. Zij krijgen voorlichting, informatie en advies, ontmoeten hier andere jongeren, leren omgaan met schuldeisers en krijgen hulp bij het sorteren van belangrijke documenten. Dit met het doel om de controle en leiding over hun geldzaken terug te krijgen. Het financieel café vindt plaats bij het Jongerenservicepunt aan de Slotermeerlaan. Meer weten? Stuur een e-mail naar [email protected] of bel Ambro Visser op 06 1310 7457.

over dat abnormaal zijn heel normaal is. Dit najaar speelt zij in Nieuw-West acht keer Hokjesgeest, van kloof naar dialoog. Een speciaal project waarbij ouderen en jongeren samen de voorstelling bekijken en vervolgens in dialoog gaan. Dit alles om

heid om voor 10 uur in de maand bezoek voor half geld te laten parkeren. Dit staat ondermeer in het ‘bestedingsprogramma parkeeropbrengsten’ Nieuw-West.

In de Delflandpleinbuurt komen nieuwe woningen. Het gebied op de hoek Maassluisstraat / Voorburgstraat wordt opnieuw ontwikkeld.

De verkeerssituatie bij de basisschool De Mijlpaal aan het Westmallepad wordt veiliger, hier worden een aantal verkeersmaatregelen genomen.

Nominatie voor Hokjesgeest Sylvia Wardenaar is jeugdtheatermaakster en woont in Nieuw-West. Ondermeer vanwege haar voorstelling ‘Hokjesgeest’ is zij genomineerd als Ambassadeur van de Verdraagzaamheid. Hokjesgeest is een voorstelling over zwart en wit, over waar en niet waar. En vooral

gebied wonen de mogelijk-

Winkelcentrum Osdorp heeft de Vierde ster Keurmerk buurtbewoners dichter tot elkaar te brengen. Op 12 november is opnieuw een voorstelling te zien in het Leo Polakhuis, Saaftingestraat 8, om 10 uur. Er kan op Sylvia gestemd worden tot eind oktober via www.paleisvandeverdraagzaamheid.nl.

Veilig Ondernemen gekregen.

De campagne voor Burgernet leverde in Nieuw-West 491 nieuwe deelnemers op.

De markt Plein ‘40-‘45 is opnieuw ingedeeld. Er zijn 43

Met koptelefoon op door Geuzenveld De wijk Geuzenveld beleven op een bijzondere manier? Dat kan met de audiotour ‘Het Gevoel van Geuzenveld’. Aan de hand van 15 verschillende hoofdstuk-

ken loopt u door de wijk. Op die manier leert u dit stukje NieuwWest op een heel andere manier kennen. Download de audiotour via www.nieuwwest.amsterdam.nl

11 13 10

14

12 3 9

2

1

4

5

8

15

wijken > geuzenveld. De audiotour is ook als gratis app beschikbaar, voor Iphone of Android. Zoek op ‘Het Gevoel van Geuzenveld’.

Taboe rond homoseksualiteit doorbreken Op 14 november vindt voor de vierde keer de conferentie ‘Jezelf Kunnen zijn in Nieuw-West’ plaats. Het onderwerp is deze keer: Hoe doorbreken jonge Amsterdammers het taboe rond homoseksualiteit? En hoe kunnen zij andere bewoners van Nieuw-West inspireren? Monique Samuel, NederlandsEgyptisch politicologe, publiciste en auteur verzorgt de aftrap van de conferentie. Vervolgens kan iedereen deelnemen aan inspirerende workshops. Tijd: 18:00 - 21:30 uur. Locatie: Stadsdeelkantoor Pieter Calandlaan 1. Iedereen is welkom, graag van te voren even aanmelden via [email protected].

extra marktplaatsen bijgekomen. Ook is het gelukt om een nieuwe branches zoals kaas- en kruidenierswaren een plek te geven op de markt.

Maandag 28 oktober beginnen de vervangingswerkzaamheden aan de brug aan de Osdorperweg ter hoogte van Halfweg. Als gevolg daarvan wordt de Osdorperweg gedurende ongeveer vier maanden afgesloten.

De komende weken worden 21 pinlocaties in winkelgebieden in Nieuw-West voorzien van safety spots.

6 7

De loketten van stadsdeelkantoor Osdorpplein zijn gesloten tijdens de verbouwing van het stadsdeelkantoor tot Stadsloket.

Met onze nieuwsbrief bent u wekelijks als eerste op de hoogte. Ook een abonnement? www.nieuwwest.amsterdam.nl/ nieuwsbrief

4

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013

Business Park Amsterdam Osdorp: een Op de ANWB-borden staat nu nog ‘Bedrijventerrein Lutkemeer’, maar de werkelijke naam van het bedrijventerrein aan de rand van de Lutkemeerpolder is ‘Business Park Amsterdam Osdorp’, kortweg ook BPAO genoemd. BPAO is een bedrijventerrein met nu 16 bedrijven in verschillende branches. Met de kenmerken van een polder is dit een mooi gebied om in de lunchpauze op adem te komen of na het werk in te wandelen, hardlopen of fietsen. De inrichting van het business park is voorzien van veel groen en zorgt samen met het naastliggende stadslandbouw- en recreatiegebied ‘Tuinen van West’ voor een overgang van de bedrijvigheid van de stad naar de natuur van de polder.

Meer gericht op Nieuw-West Omdat het bedrijventerrein gunstig is gelegen ten opzichte van Schiphol en de uitvalswegen, richtte BPAO zich in eerste instantie alleen op internationale logistieke ondernemingen. Maar door de veranderende rol van de luchthaven bij internationale bedrijvigheid én de vraag naar het combineren van meerdere functies op bedrijventerreinen in het algemeen, hebben SADC en stadsdeel Nieuw-West, de aandeelhouders van BPAO, besloten de komende tijd een andere koers te varen. Inzet van deze koers is om enerzijds internationale, luchthavengebonden bedrijven te bedienen en anderzijds meer regionale bedrijven, maatschappelijke initiatieven en stedelijke voorzieningen uit Nieuw-West zelf aan te trekken. Dit kan de economie en het leefklimaat van het stadsdeel een impuls geven. Met deze mix van bedrijven moet BPAO een levendig bedrijventerrein worden waar het prettig werken en verblijven is. De nieuwe McDonald’s op het bedrijventerrein is een voorbeeld van de meer stedelijke uitstraling van het bedrijventerrein. Er zijn op het bedrijventerrein volop mogelijkheden voor bedrijven uit Nieuw-West die momenteel uit hun jasje groeien en op zoek zijn naar een nieuwe plek in een modern gebouw, met lage energielasten, goede bereikbaarheid en voldoende parkeerruimte voor de deur.

Freeze! grafimedia is een van de bedrijven op het Business Park Amsterdam Osdorp.

Nieuw-West: mini-metropool Stadsdeel Nieuw-West heeft ongeveer evenveel inwoners als Arnhem (ruim 140.000), een bevolking afkomstig uit 145 landen. Twintig procent van de studenten in Amsterdam woont in Nieuw-West. Het bruist van ondernemersinitiatieven, de uit-

daging is deze initiatieven te stimuleren en faciliteren. Diversiteit leidt tot meer economische kansen. Ondernemerschap vormt de weg naar emancipatie, een manier om het lot in eigen hand te nemen. Belangrijke succesvoorwaarde is dat de omgeving niet ‘af’ is of planologisch dichtgetimmerd; er

moet ruimte zijn voor nieuwe initiatieven. Ondernemersplatform Nieuw-West is initia-

Vraag aan onderne

Proefproject: camerabewaking in de openbare ruimte Business Park Amsterdam Osdorp (BPAO) heeft een parkmanagementvereniging. Deze maakt zich sterk voor het centraal organiseren van diensten en voorzieningen op het gebied van ‘schoon, heel en veilig’ van zowel de openbare als de private ruimte. Denk daarbij aan infrastructuur en onderhoud van het groen. Dit gebeurt door onderlinge samenwerking van bedrijven. Maar ook door samenwerking met het stadsdeel. Een ander voorbeeld van deze samenwerking is de komst van camerabewaking. Als eerste bedrijventerrein in Amsterdam krijgt BPAO camera’s in de openbare ruimte die de veiligheid in het gebied moeten verbeteren. Deze aanpak is uniek. Tot nu toe mochten bedrijven alleen camera’s op hun eigen terrein hebben. Dit besluit van het stadsdeel geeft de mogelijkheid om het hele terrein van permanente camerabewaking te voorzien. De camera’s worden nog voor het einde van het jaar geplaatst. De camerabewaking is voor een proefperiode van vijf jaar.

“Voor ons was de locatie vooral heel belangrijk. Een plek in de buurt van Schiphol, én goed bereikbaar vanuit de binnenstad, was het streven. Ook de ecologische visie van het park sloot mooi aan bij die van het bedrijf. Maar dat laatste is gelijk ook een minpunt: normaliter werken de spuitcabines, waar warme lucht in geblazen wordt, met een gasverwarming. Hier werken we met warmte-koude opslag onder de grond en is er dus geen gas. Bovendien reageert de vloerverwarming vrij langzaam op temperatuurschommelingen, waardoor we in de kantoorruimte niet altijd de gewenste temperatuur hebben.” Taylor Guitars – Dave Kentie

5

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013

bedrijventerrein voor Nieuw-West McDonald’s Osdorp McDrive In augustus opende stadsdeelvoorzitter Achmed Baadoud de McDonald’s Osdorp McDrive op Business Park Amsterdam Osdorp (BPAO). Aan duurzaamheid is gedacht. Het restaurant heeft zuinige installaties met warmteterugwinning en warmtepompen, LED-verlichting en watervrije urinoirs die per stuk maar liefst 115.000 liter water per jaar besparen. Het restafval bij McDonald’s wordt daarnaast voor 100% gerecycled en o.a. in stroom omgezet. Het nieuwe restaurant biedt 107 nieuwe arbeidsplaatsen.

tor en vaandeldrager van deze manier van werken, waarbij niet de ruimtelijke structuur maar ondernemersinitiatieven leidend zijn. Voorzitter Aart van Bochove: “Nieuw-West is een kleine metropool, met 145 nationaliteiten en heel verschillende ondernemersculturen. We zijn de proeftuin voor het ‘worldwise Nederland’ van 2030. Ondernemersplatform Nieuw-West is het eerste podium waar het geluid van alle ondernemers klinkt, groot en klein, business en non-profit. SADC en het Ondernemersplatform zijn samen op zoek naar nieuwe kansen, nieuwe waardeschepping en nieuw ondernemerstalent.”

mers

“Wij verzorgen technische producties voor de evenementenwereld. Denk aan grote bedrijfsevenementen als congressen en beurzen, maar ook theater, en dan met name musicals. Voordat we hier kwamen zaten we in een zeer inefficiënt pand in Amsterdam Westhaven. Toen is Focus overgenomen door een groter bedrijf genaamd Rental, wat toen besloten heeft een nieuw onderkomen voor ons te zoeken. We hebben hier een prachtig mooi pand, met een goede toegang tot de snelwegen. Want het zijn nogal wat logistieke handelingen die we verrichten. We hebben hier ook veel meer ruimte om te rangeren met de vrachtauto’s. Helemaal prima.” Focus Amsterdam – Gerard Koster

Taylor Guitars Verbinden globaal en lokaal BPAO is een van de plekken in Nieuw-West waar initiatieven een kans krijgen. Zowel MKB-bedrijven als bedrijven die een zekere internationale oriëntatie hebben kunnen hier terecht. Denk aan bedrijven in de sfeer van e-commerce of stedelijke distributie. ‘Verbinden van globaal en lokaal’ vormt het uitgangspunt voor de nieuwe koers van het bedrijventerrein. Dit maakt dat BPAO ook een interessante plek kan zijn voor ondernemers die vanuit hun achtergrond zakelijke contacten hebben met hun land van oorsprong. Meer informatie over het bedrijventerrein staat op www.bpao.nl.

Dat wat je met passie, beleving en mededogen doet, kan alleen maar goed zijn. Het verhaal van Taylor Guitars begint met twee Amerikaanse mannen: de één met twee rechterhanden en een timmermansoog, de ander met een commercieel talent. Samen kochten Bob Taylor en Kurt Listug in 1974 een kleine gitaarwerkplaats en maakten het tot één van ’s werelds toonaangevende fabrikanten van akoestische en elektrische gitaren. Bekende artiesten als Prince en Taylor Swift bestellen hun gitaren bij Taylor Guitars. Taylor Guitars, gevestigd in El Cajon, Californië, heeft zo’n zevenhonderd medewerkers en produceert meer dan vijfhonderd gitaren per dag. In 2011 openden ze hun Europese distributiecentrum en hun Repair Centrum op Business Park Amsterdam Osdorp. Hiervandaan worden maar liefst tweehonderd distributeurs in heel Europa bediend. Zaterdag 7 september opende Taylor Guitars de deuren voor de Amsterdammers. Dit Open Huis maakte onderdeel uit van het stadsbrede event 24H West. Zo’n 75 mensen vonden hun weg naar het Business Park Amsterdam Osdorp en verlekkerden zich aan de prachtige gitaren. Ook maakten zij dankbaar gebruik van het aanbod om gratis snaren te laten vervangen.

Wat vinden de ondernemers op Business Park Amsterdam Osdorp van hun bedrijventerrein?

“Ik slijp brillenglazen voor optiekbedrijven die dat uitbesteden, omdat ze daar geen personeel of niet de juiste machines voor hebben. Voornamelijk lever ik aan de kleine, individuele opticien, maar ook aan het grootwinkelbedrijf. We waren op zoek naar een niet hele grote, maar wel compacte bedrijfsruimte. Wij wonen zelf in De Aker, dus dat is lekker dicht bij huis. De units worden kaal opgeleverd, dus we hebben de ruimte helemaal naar eigen behoeften in kunnen richten. Dat was voor ons denk ik wel het grootste voordeel.” J. A. Jongkees Holding – Jan Albert Jongkees

“De omgeving is volop in beweging: er worden veel nieuwe woningen gebouwd. Het leek me mooi om hier op mee te liften. Ik woon zelf in Haarlem, dus de bereikbaarheid was voor mij ook goed. Het is hier vooralsnog lekker rustig, ik heb mooi uitzicht op het groen. Het enige wat ik mis is een goed distributiepunt in de buurt. Ik run samen met mijn vriendin een textieldrukkerij. Wekelijks moet ik veel pakketjes wegsturen. Vaak moet ik helemaal naar Sloterdijk om mijn post op tijd te kunnen bezorgen. Verder is het hier een beetje koud en kil. Maar ja, welk bedrijventerrein is dat niet?” Freeze! Grafimedia – Rembrandt de Vries

“De kliniek zat eerst vlakbij, aan de Akersingel. Dat pand werd veel te klein en we moesten op zoek naar iets groters. Deze locatie was super: vlakbij onze oude praktijk, zodat we onze klanten mee konden nemen. De hoeveelheid ruimte die je hier hebt is echt ideaal. Eindelijk de ruimte! Veel parkeerplaatsen, waar de cliënten gratis kunnen parkeren. Wat dat betreft zijn we dolgelukkig. Het enige nadeel vind ik dat het s’ avonds wel eens onbehagelijk kan zijn, want na vijven gaat iedereen naar huis. Wij werken vaak s’ avonds door, en dan is het niet altijd even gezellig om hier over straat te lopen.” Dierenkliniek Bokhove en Bouman – Karin Bokhove

6

www.nwopen.nl / twitter: @nwopen / facebook: nwopen

v.l.n.r.: Karsu Dönmez, Jan-Paul van Spaendonck en Leonie Meijer van Nieuw-West Zingt, zie artikel

World Fashion Centre & Reimerswaal Op 7 oktober 2012 is 60 jaar geleden Nieuw- West geboren, het stadsdeel dat Cornelis van Eesteren ontwierp als wijk voor de toekomst. Tijdens het programma Nieuw-West Open, 60 jaar toekomst staan we hier op een feestelijke manier bij stil. We kijken samen terug, we kijken vooruit, maar vooral om ons heen. 60 weken lang, van september 2012 tot en met november 2013, reist Nieuw-West Open door het stadsdeel. Iedere maand brengen we een deel van Nieuw-West onder de aandacht. In oktober is dat de omgeving van het World Fashion Centre in Slotervaart en in november (de slotmaand!) rondom Reimerswaal. Lees op deze pagina welke activiteiten er zijn en kom langs!

Amsterdam Waterstad Dit jaar vieren we in niet alleen het 400 jarige bestaan van de Amsterdamse grachtengordel, maar ook het 60-jarige bestaan van NieuwWest. Ontdek de grachten van dit jonge deel van Amsterdam tijdens een vaar- en/of fietsexcursie in de Week van de Stad. Foto: Victorien Koningsberger

In Amsterdam is van 4 t/m 10 november de eerste editie van de Week van de Stad. Een week vol activiteiten om de stad te vieren, maar ook een spiegel voor te houden. ’Het thema is water: hoe verbeteren we de waterkwaliteit? Hoe kunnen we het water in Amsterdam beter als stedelijke ruimte benutten? Wie bepaalt er eigenlijk van wie het water is? Varen over nieuwe grachten Stap bij het Oosterdok, het ‘centrum’ van de Week van de Stad, op de boot en vaar naar

Nieuw-West. Gidsen van het Van Eesterenmuseum nemen u mee van de 17e eeuwse grachtengordel, via de grachten uit de jaren ‘20 in West naar de grachten uit de jaren ’50 en ‘60 in Nieuw-West. Of fiets mee met de landschapsarchitecten Pieter Boekschooten en Mirjam Koevoet. Waar herken je nog het oude polderlandschap? Wat was de invloed van water bij het modernistische plan voor de Westelijke Tuinsteden? En hoe ziet de toekomst eruit? Zie ook www.weekvandestad.nl.

Nieuw- West in de schijnwerpers Nieuw-West zingt Amsterdam heeft liederen over de Westertoren, het Leidseplein, haar grachten en haar tulpen. Maar wie wil horen over de wijken buiten de ring komt er bekaaid vanaf. In het afgelopen decennium heeft Stichting de Driehoek geprobeerd om die achterstand voor Nieuw-West in te lopen. Inmiddels heeft musicus/componist Jan-Paul van Spaendonck zo’n 50 liedjes uit en over de Tuinsteden geschreven. Liedjes die verhalen van het dagelijks leven in dit deel van de stad, in verleden, heden en

toekomst. Met een lach en een traan – voor Mokummer en Marokkaan. Muziekgala 10 november Zondag 10 november om 15.00 uur wordt, ter gelegenheid van 60 jaar Nieuw-West een brede selectie van deze 'tuinstadliederen' ten gehore gebracht in de grote zaal van theater De Meervaart.  Met als speciale gasten: Karsu en Leonie Meijer, twee sterren van Nieuw-Westerse bodem. Kaarten voor Nieuw-West Zingt zijn nu al te bestellen via De Meervaart. Meer info: zie onderstaande agenda en www.stichtingdriehoek.nl

Ik kan niet meer weg uit west  ben op mijn plek in west  ver weg, snel weg naar west  Ik blijf in west Fragment uit Nieuw-West Zingt, liederen over Nieuw-West van Jan-Paul van Spaendonck

Agenda Op verschillende locaties gebeurt er iets. Vaste onderdelen zijn: een reizend terras, verhalen en gesprekken op locatie, bijzondere excursies en spectaculaire kunstprojecten. Meer info: www.nwopen.nl, facebook & twitter:/nwopen.

Met deskundigen en bewoners op locatie. Afsluitend bij de Skyy Bar een drankje en spectaculair uitzicht. Entree gratis. 16:30 uur. Startlocatie: metrohalte Cornelis Lelylaan. 18:00 uur instaplocatie: Ingang World Fashion Centre bij het beeld van Koningin Wilhelmina. Aanmelden: [email protected].

Donderdag 17 oktober | Rondleiding Wilhelminapark: een park als kunstwerk. Weinig mensen weten dat het Wilhelminapark uit 1997 in zijn geheel een kunstwerk is. Kunstenaar Irene Fortuyn vertelt hoe het er oorspronkelijk uit zag, wat de ideeën waren, en hoe zij het wil vernieuwen met behulp van omwonenden. 17:00-18:30 uur. Entree gratis. Locatie: Wilhelminapark bij de schommels. Aanmeldenvia [email protected]

Maandag 4 november | World Fashion Today Live, een dynamische live talkshow voor retailers. Met spraakmakende gasten over mode, retail, kunst, cultuur, trends en actualiteiten, afgewisseld met live muziek. Locatie: World Fashion Centre. Meer info en inschrijven: worldfashiontoday.nl.

Vrijdag 18 oktober | Skytour, excursie langs oude en nieuwe (hoogbouw) architectuur in omgeving World Fashion Centre.

Zaterdag 9 en zondag 10 november | Vaaren fietstochten tijdens Week van de Stad Vaartocht van het Oosterdok naar de jonge grachten in Nieuw-West, met Van Eesteren gidsen Wouter en Erik. Fietstocht langs water in NieuwWest, met landschapsarchitecten Pieter Boekschooten en Mirjam Koevoet (zie artikel). 10:30-13:00. Start vaartocht: ARCAM, Prins

Hendrikkade 600. Entree: € 15,-. Start fietstocht: Podium Mozaïek, Bos & Lommerweg 191. Entree: € 7,50. Aanmelden via weekvandestad.nl.

Saaftingestraat 8, met dialoog tussen jong en oud na afloop. Entree gratis. Reserveren en meer info: wardenaartheatermaker.nl

Zaterdag 9 november | Try out Verhalenvoorstelling: 60 jaar Werk in West. Drie generaties vertellen over werk en leven, onder regie van Anne van Delft. Tijdens het Storytelling Festival, NDSM-terrein in Noord. 16:00 uur. TT Neveritaweg 59. Entree: € 6,-. Meer info: storytellingfestival.nl. Première 30 november – zie onder.

Zaterdag 30 november | Makersfestival, 3e editie. De nieuwste ontwikkelingen op het gebied van maken in relatie tot media, design, voedsel en de omgeving. Ervaar ontwikkelingen zelf in het Makers Lab. Meer info: www.thebeach.nu.

Zondag 10 november | Nieuw-West Zingt! Gala met liedjes over Nieuw-West. Zie bovenstaand artikel. 15:00 uur. Locatie: De Meervaart, Meer en Vaart 300. Kaarten (€10,- en € 15,-) te bestellen via meervaart.nl Dinsdag 12 november | Hokjesgeest, van kloof naar dialoog, interactieve voorstelling over discriminatie van cabaretière Sylvia Wardenaar. Voor ouderen en kinderen van basisschool De Globe. 10:00 uur, Leo Polakhuis,

Zaterdag 30 november | Verhalenvoorstelling: 60 jaar Werk in West. Drie generaties vertellen over werk en leven, onder regie van Anne van Delft. Gratis première in het slotweekend van Nieuw-West Open. 16:0018:00 uur. Locatie: Makers Festival. Garage Notweg, Notweg 38. Info en aanmelden: www.annevandelft.nl.

7

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013

Slimme oplossingen voor wateroverlast in Stadstuin Overtoom Een holle weg verandert bij een plensbui in een riviertje dat overtollig water afvoert. Stadstuin Overtoom wordt een van de eerste klimaatneutrale buurten in Nederland. De nieuwbouwwijk in Slotervaart krijgt niet alleen duurzame woningen, maar ook een milieuvriendelijke openbare ruimte. Slimme oplossingen voor waterberging zijn de speerpunten in de klimaatneutrale wijk, naast lantaarnpalen met energiezuinige led-verlichting, zonnepanelen en het gebruik van duurzame materialen. Stadstuin Overtoom ligt ten westen van de Derkinderenstraat, tussen de Theodoor van Hoytemastraat en de Jan Sluijtersstraat in het gebied tussen station Lelylaan en het Rembrandtpark. Bestaande en toekomstige bewoners denken samen met het stadsdeel en woningcorporatie Eigen Haard mee over het ontwerp van de wijk. Extreme neerslag Het KNMI voorziet dat we in de toekomst vaker te maken krijgen met extreme hoeveelheden neerslag. Dit kan leiden tot schade en overlast doordat bij verharde straten en pleinen het overtollige water moeilijk weg kan. De riolering kan de enorme watermassa’s niet verwerken. In Stadstuin Overtoom wordt het regenwater opgevangen en vertraagd geïnfiltreerd in de wijk. Deze oplossing is goedkoper en duurzamer dan het aanleggen van een grotere riolering.

Water vasthouden In de wijk komt in de openbare ruimte tussen de woonblokken een holle weg, gemaakt van hardsteen. Bij een plensbui verandert die weg in een riviertje. Het water wordt vervolgens opgevangen in zogeheten wadi’s: verdiepte plekken in de grasvelden van het park. Wadi is de Arabische naam voor een droge rivierbedding. Een andere oplossing is groene (sedum)daken die veel meer water kunnen absorberen dan gewone daken waardoor het geleidelijk kan wegvloeien. Ook infiltratiekratten en granudrain (een goot van grint) maken deel uit van het watersysteem en kunnen veel meer water vasthouden dan verharde straten en pleinen. Voor stadsdeel Nieuw-West, Waternet en de gemeentelijk Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer (DIVV) is deze duurzame wijk een belangrijk experiment. Ze proberen hier dingen uit die de komende jaren op veel meer plekken in de stad navolging kunnen krijgen. Duurzame woningen Ook de woningen in Stadstuin Overtoom zijn duurzaam. Het materiaal van de gesloopte

In Stadstuin Overtoom wordt het regenwater opgevangen en vertraagd geïnfiltreerd.

woningen wordt gesorteerd en gescheiden afgevoerd; glas gaat terug naar de glasindustrie en dakbitumen worden verwerkt tot nieuwe dakrollen. Betonpuin komt als kwalitatief hoogwaardige betongranulaten terug in nieuwe betonmortel en heipalen. Daarnaast is het gebruikte hout in de nieuwe woningen duurzaam, zijn de woningen goed geïsoleerd, wordt de warmte van douchewater teruggewonnen en zorgen zonnepanelen voor een duurzame opwekking van elektriciteit. Ook zijn alle woningen voorzien van vloerverwarming, wat meer en

langduriger warmte geeft dan een traditionele radiator. Totaal 470 woningen Eind september gingen 92 nieuwbouwappartementen in de verkoop. De bouw start in het voorjaar. Stadstuin Overtoom krijgt uiteindelijk 470 woningen, verdeeld over zes bouwblokken, met bal-

kons en terrassen. De eerste fase in de klimaatneutrale wijk van twee blokken met vooral sociale huurwoningen en enkele vrije sector huurwoningen, is al bijna klaar. Het eerste deel van de openbare ruimte is begin 2014 gereed; het duurt tot 2018 voordat de hele wijk af is. Zie ook www.stadstuinovertoom.nl.

De holle weg tussen de woningen verandert bij een plensbui in een riviertje.

“We zochten een ruime koopwoning om in samen te wonen. Bij Stadstuin Overtoom krijg je aanzienlijk meer vloeroppervlakte voor je geld dan bij een woning binnen de ring. Dat het de eerste klimaatneutrale woonwijk van Nederland is, is voor ons geen must maar wel een heel leuke bijkomstigheid. We dragen graag een steentje bij aan een duurzamere maatschappij. Een ander voordeel is dat we hopelijk nog enigszins kunnen overleggen over voorzieningen en de indeling van de woning en de binnentuin. Omdat de koopwoning die we op het oog hebben niet voor 2016 wordt opgeleverd, hebben we besloten in de tussentijd te huren in Stadstuin Overtoom. De wijk en de stadstuin met de zogenaamde ‘wadi’ zijn nog lang niet af. En dat is natuurlijk jammer, maar wij verheugen ons vooral op het samenwonen, comfort en de lage stookkosten!’’, aldus toekomstige bewoners Trent (42) & Kassandra Smit (37). Het watersysteem in de wijk kan veel meer water vasthouden dan verharde straten en pleinen.

8

www.nieuwwest.amsterdam.nl 17 oktober 2013

Wilt u ook iets doen voor uw buurt? Bij het Huis van de Wijk

Voor de buurt

kunt u geld aanvragen voor een bewonersinitiatief. Ideeën die helpen de buurt leuker, schoner of veiliger maken. Zoals

Slotervaart

bijvoorbeeld de buurtmoestuin in de Jan Theuniszhof van

Foto: Rufus de Vries

Clea Conijnenberg.

In de Jan Theuniszhof werken bewoners samen in 'hun' tuin. De tuin is geen gewone tuin, maar een biologische tuin met daarin veel eetbare bloemen, kruiden, bessenstruiken en bladgroenten. De tuin werd opgericht met behulp van geld voor bewonersinitiatieven.

Werk aan de weg Hieronder vindt u de wegwerkzaamheden in het stadsdeel. De Savornin Lohmanstraat Tot mei 2014 vinden er werkzaamheden plaats in de De Savornin Lohmanstraat tussen de Burgemeester Van Leeuwenlaan en de Dr. H. Colijnstraat. Voor de veiligheid worden vrij liggende fietspaden aangelegd. In verband met

de slechte kwaliteit van de huidige rijweg, wordt het asfalt vervangen. Het werk vindt plaats in verschillende fases, dat komt de bereikbaarheid ten goede. Het verkeer wordt in deze periode omgeleid door borden, de woningen blijven voor voetgangers bereikbaar, bus 69 wordt omgeleid. Met borden wordt aangegeven waar bewoners hun huisvuil kunnen plaatsen.

Er staat veel werk op de planning, zoals: ■ Alle oude verharding wordt verwijderd en vernieuwd. Ook de bomen worden gekapt en vervangen. De rijweg wordt weer geasfalteerd. Aan de zuidkant, bij de oneven nummers van de laagbouwwoningenkant komen parkeervakken tussen nieuwe lindebomen.

■

Afval Afvalpunt Seineweg 1 Afvalpunt Henk Sneevlietweg 22 Geopend: ma t/m za 08.00 - 17.00 uur www.nieuwwest.amsterdam.nl/afval

Ouder- en Kindcentra www.amsterdam.nl/okc ■ Regio Osdorp Evertsweertplantsoen 3A T: 020 555 5867 (kies 2) ■ Regio Geuzenveld-Slotermeer Bernhard Loderstraat 47 T: 020 411 7194 ■ Regio Slotervaart Jan Tooropstraat 5 T: 020 555 5870

■

■

De fietspaden worden van rood asfalt voorzien. Door nutsbedrijven worden het riool, gasleiding en elektrakabels vernieuwd. Waar nodig worden huisaansluitingen ook vervangen. Bij de Pieter Jelles Troelstraschool komt een voetgangersoversteekplaats met drempels.

■

De bushaltes worden verhoogd aangelegd, zodat gebruikers gelijkvloers kunnen instappen.

Contactinformatie Stadsdeel Nieuw-West Let op! Kantoor Osdorpplein is tijdelijk gesloten en wordt verbouwd tot 1 Stadsloket. Loketten: ■ Pieter Calandlaan 1 ■ Plein ’40-’45 nr. 1 Vergunningenloket: Van Suchtelen van de Haarestraat 14 Openingstijden loketten: ma di wo vr: 08.30 – 15.00 uur do: 13.00 – 19.00 uur Op afspraak ma di wo vr: 08.30 – 16.00 uur do: 13.00 – 20.00 uur Openingstijden kantoren: ma di wo vr: 08.30 – 17.00 uur do: 08.30 – 20.00 uur Postbus 2003, 1000 CA Amsterdam www.nieuwwest.amsterdam.nl [email protected]

1 telefoonnummer Voor inlichtingen, meldingen en vragen kunt u bellen met: Tel 14 020 (5 cijfers) Bereikbaar: ma t/m vr 08.00 - 18.00 uur Loket Vergunningen aanvragen, afschrift uit de burgerlijke stand, een verhuizing doorgeven? Dat, en veel meer, kan via het Loket op onze website: www.nieuwwest.amsterdam.nl/loket Wekelijkse nieuwsbrief Het laatste nieuws in uw mailbox? Abonneer u op onze digitale nieuwsbrief via www.nieuwwest.amsterdam.nl/nieuwsbrief Bekendmakingen Bekendmakingen vindt u op onze website en via de nieuwsbrief: www.nieuwwest.amsterdam.nl/bekendmakingen. Op papier ontvangen kan, stuur ons een brief of email met uw naam en adres.

Sociaal Loket T: 020 253 8666 (do. tot 19.00 uur) Email: [email protected] www.nieuwwest.amsterdam.nl/sociaalloket ■

■

Pieter Calandlaan 7 ma-, di-, wo- en vrijdag: 09.00 - 12.00 uur donderdagochtend: gesloten Van Suchtelen van de Haarestraat 14-16 ma-, di-, wo- en vrijdag: 08.30 - 16.00 uur donderdag: 13.00 - 16.00 uur

Meldpunt Zorg en Overlast T: 020 253 8699 ma t/m vr van 09.00 - 17.00 uur www.nieuwwest.amsterdam.nl/ zorgenoverlast

Jongerenservicepunt Slotermeerlaan 81, 1064 HA Amsterdam T: 020 506 12 10 www.nieuwwest.amsterdam.nl/jsp Ondernemershuis ma t/m do van 09.00 tot 17.00 uur WerkPunt ma t/m do van 09.00 tot 15.00 uur Osdorpplein 519-521 T: 020 253 8111 E: [email protected] www.nieuwwest.amsterdam.nl/ondernemershuis

Online Dit nummer en alle eerder verschenen stadsdeelkranten kunt u vinden op www.nieuwwest.amsterdam.nl/stadsdeelkrant. Volg uw stadsdeel ook op Twitter: @NieuwWest of via facebook.com/NieuwWest

Colofon oktober 2013, uitgave van stadsdeel Nieuw-West, afdeling Communicatie. Eindredactie en redactie: Sami el Ghalbzouri, Janna Koops en Ingrid Breed. Artikel p1-2: Clementine Vrooland. P6: NW Open. P4-5: Vraag van de Straat: Lilian Bense. Email: [email protected] (tav redactie stadsdeelkrant). Basisvormgeving: Fanny Morriën, Amsterdam. Opmaak: Floppy Design. Productie: Movement, Amsterdam. Drukkerij: Vorsselmans. Oplage: 69.000.