Cityxtra berlijn
CityXTRA BERLIJN CityXtra zijn unieke stadsinfopakketten met informatie die in geen enkele reisgids te vinden is. Exclusief te downloaden en uit te printen via www.reizen.nl. De CityXtra worden op maat gemaakt door het toonaangevende reistijdschrift REIZEN Magazine.
Dit CityXtra Berlijn bevat 1. Achtergrond Siemensstadt 2. Architectuurwandeling Siemensstadt
3. Wandelkaart 4. Praktische info en internetsites A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
w w w.reizen.nl
Cityxtra berlijn
Siemensstadt Siemens kennen we allemaal van het witgoed. Maar de Duitse technologie gigant is ooit klein begonnen, in het noordwesten van Berlijn, op een stuk grond waar nu de Siemansdamm ligt. Fabriekshallen staan er nog steeds. Daaromheen is begin 20ste eeuw een arbeidersstad ontstaan: Siemensstadt, een unieke woonwijk in Berlijn. Het verhaal van Siemens laat zich lezen als de successtory van Philips. Klein begonnen, met tien man in een loods in de wijk Kreuzberg, is Siemens nu – anderhalve eeuw later – uitgegroeid tot een beursgenoteerde multinational. De eerste technologische vernieuwing die Werner von Siemens bedacht was een langeafstands-telegrafieverbinding: van Berlijn naar Frankfurt. Daarna nam de productie en variëteit van producten en apparaten snel toe. Siemens moest uitbreidden en verhuisde naar
zijn huidige plek, in het noordwesten van Berlijn. Rondom die eerste fabriekshallen, neergezet in 1899, liet de toenmalige directeur een woonwijk voor zijn personeel bouwen, de zogenaamde Gro§siedlung Siemensstadt. Winkels, parken, een kerk en zelfs een sporthal verrezen in de arbeidersstad die 1370 woningen telde. Als architecten werden gerenommeerde namen aangetrokken als Walter Gropius en Hans Hertlein. En dat is te zien. De Stadt, eigenlijk meer een groot dorp in Berlijn met een totale
A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
oppervlakte van 5,7 km², staat sinds 2008 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Siemensstadt wordt nog altijd als voorbeeld gezien voor de moderne woningbouw. Je kunt er een boeiende architectuurwandeling maken, dwars door de ‘geschiedenis van arbeidersstad Siemens’. Startpunt: het markante rode bakstenen gebouw aan de Siemensdamm, te bereiken met metro U-7 richting Rathaus Spandau, halte Siemensdamm.
w w w.reizen.nl 2
Cityxtra berlijn
Architectuurwandeling Siemensstadt Deze rondwandeling begint en eindigt bij U-Bahn station Siemensdamm
1
Voor de gevel van het hoofdgebouw, opgetrokken in opvallend rood baksteen, beginnen we onze architectuurwandeling. Gearbeitet wordt er nog altijd in het gebouw aan de Siemensdamm.
2
Steek de verkeersdrukke Siemansdamm over en stap Duitslands oudste winkelcentrum binnen. Beetje gedateerde zaken, maar levendig en knus complex. Je vindt er een soort Blokker, een Turkse bakker, een bloemist, drankenhandel en diverse snackverkopers en pizzabakkers. Let wel. Dit eerste overdekte winkelcentrum staat hier al sinds 1961.
3 3
3
Aan de achterkant van het winkelcomplex stap je via een poort de woonwijk in. De poort zit in de Lange Jammer, een vier verdiepingen hoog appartementencomplex dat oogt als een Chinese Muur. De Lange Jammer, deels gerestaureerd, is ontworpen door Otto Bartning. Aan de overkant van de Jammer zie je nog meer voorbeelden van het ‘Nieuwe Bouwen’. De architecten die de woonwijk tijdens het interbellum ontwierpen, waren lid van de architectenvereniging Der Ring, vandaar dat deze Berlijnse wijk de bijnaam Ringsiedlung heeft.
3. De ‘Lange Jammer’ of ‘Chinese Muur’ van Siemensstadt is opgeknapt, met aan de achterkant in frisse kleuren geverfde arbeidersappartementen. 1. In het hoofdgebouw van Siemens wordt nog altijd gearbeitet.
1
A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
w w w.reizen.nl 3
Cityxtra berlijn
4
Ruime woningen, met voor elke bewoner een eigen balkon en centrale verwarming; het was vooruitstrevende bouw voor die periode (1929-1936). De hele wijk ademt ook ruimte en is groen. Siemensstadt liet een compleet nieuwe manier van werken en leven zien. Ter hoogte van de Jungfernheideweg strekt zich de Jungfernheide uit, een Volkspark met ligweiden rond een waterpartij en diverse sportvelden.
4. Elke woner een eigen balkon, dat was een van de bouwdoelstellingen. 5. Aan de Goebelstrasse ter hoogte van de Quellweg: noch immer een buurtsuper in het oude winkelpand.
woningen en enkele buurtwinkels in gerestaureerde winkelpanden. De woningen – vooral de gerestaureerde – zijn gewild. Er wonen er zo’n 12.000 mensen in de wijk.
6
Aan de Lenther Steig staat een historische sporthal met een evenzo beroemd grasveld. Hier liet Siemens de Duitse Olympische atleten trainen, die zich voorbereidden op de Olympische Zomerspelen van 1936 in Berlijn.
5 �
Loop de wijk weer in via de Quellweg, met zijn ruime appartementen, tot aan de Goebelstrasse. Hier weer een fraaie ronde toegangspoort onder
4
5
A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
w w w.reizen.nl 4
Cityxtra berlijn
7 8
8 7. Roodwitte, appartementenblokken in Siebenstadt, onderdeel van Siemensstadt 8. Muurreliëfs en veel groen in woonwijk Siebenstadt.
7
Het Wilhelm von Siemenspark dwars doorsteken en je staat in Siebenstadt, dat deel uitmaakt van Siemensstadt, en tussen 1922 en 1932 is gebouwd. Kleurrijke roodwitte, ranke appartementenblokken: drie hoog en met schuine pannendaken. Ook hier ruime parkachtige groenstroken.
8
Een mooi rondje om de oudere Wohnungen in Siebenstadt te bekijken: Rieppelstrasse – Harriesstrasse – Rapsstrasse – Rohrdamm. Je ontdekt leuke details, o.m. muurreliëfs rond de ingangen van de woningen en beelden in de gemeenschappelijke tuinen achter de woningen.
9
Loop over de Rorhdamm terug naar de Nonnendammallee. Daar zie je – aan diezelfde allee – grote gerestaureerde panden van de firma Siemens en een enorm montagecomplex, het nieuwe Schaltwerk van Siemens. Dit mag een woonwijk zijn, maar de productie moet doorgaan.
A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
w w w.reizen.nl 5
Cityxtra berlijn Praktisch Siemensstadt Waar ligt Siemensstadt en hoe kom je er? Siemensstadt ligt in het noordwesten van Berlijn (officieel in de wijk Charlottenburg/Nord). Gemeentetechnisch hoort het bij voorstad Spandau. Neem U-Bahn 2 en stap uit bij halte Siemensdamm.
Siemensstadt-kenner Karl H. P. Bienek leidt graag rond door ‘zijn arbeidersstad’.
Architectuurrondleiding Natuurlijk kun je met de plattegrond (zie pagina 2) en de informatie zelf op onderzoek gaan in de wijk. Maar je kunt je architectuurtrip nog boeiender maken door met Karl H. P. Bienek op stap te gaan. Karl, gepensioneerd elektromonteur bij Siemens, geeft rondleidingen en toont je de geheimen van de Gro§siedlung. De wandeling met deze sympathieke Siemensstadt-kenner (hij woont in de arbeidersstad) duurt circa twee uur en kost € 5 per persoon. Het minimum aantal deelnemers is vier. Maak vooraf een afspraak met Karl per e-mail:
[email protected]. Koffie en de kleine trek Voor een koffie kun je goed terecht in de lounge/bar van het spiksplinternieuwe Mercure Hotel Berlin City West (Ohmstrasse 4-6), tegenover het hoofdgebouw van Siemens. Verder vind je aan de Wernerwerkdamm, in oude rijtjeshuizen, diverse (eet)kroegen. Sommige hebben een straatterras. Dan zijn er nog altijd de pizzeria’s en Turkse eettentjes in het historische winkelcentrum aan de Siemensdamm.
Duitslands oudste winkelcentrum – uit 1961 – staat in Siemensstadt
Internetsites b www.siemens-stadt.de Met afstand de beste site van Siemensstadt. Het levenswerk van Karl H.P. Bienek, oud Siemens werknemer die onder meer rondleidingen geeft door de arbeidersstad. b http://de.wikipedia.org/wiki/Berlin-Siemensstadt Site met vele technische data en feiten over Siemens. b http://chem.ch.huji.ac.il/history/siemens.html Engelstalig site over de geschiedenis van de familie Siemens
Tegenover deze Siemensingang aan de Wernerwerkdamm vind je een aantal gezellige ‘arbeiders’ eetcafés.
A rc h i t e c t u u rwa n d e l i n g S i e m e n ss ta dt / b e r l i j n
w w w.reizen.nl 6
