Discriminatiecijfers 2014 Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland

Discriminatiecijfers 2014 Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland

Colofon Discriminatiecijfers 2014 Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland Datum September 2015 Auteurs Marten Verheijen, Artikel 1 Overijssel Reiny Zondergeld, Meldpunt discriminatie en pesten Contact Meldpunt Discriminatie Deventer

Art.1 Noord Oost Gelderland

Ieder1Gelijk (Gelderland-Zuid)

Cora-Mieke Lamper

Ingrid Warners

Gina Plaggenborg

Coördinator

Coördinator

Directeur-bestuurder

T: 0570-64 10 03

T: 055-522 55 55

T: 024-324 04 00

E: [email protected]

E: [email protected]

E: [email protected]

W: www.mddeventer.nl

W: www.art1-nog.nl

W: www.ieder1gelijk.nl

Artikel 1 Overijssel

Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden)

Antek Olszanowski

Marjolein Eeuwes

Directeur-bestuurder

Directeur-bestuurder

T: 053-430 22 99

T: 026-377 23 33

E: [email protected]

E: [email protected]

W: www.artikel1overijssel.nl

W: www.discriminatiemelden.nl

1

Voorwoord Cijfers zijn belangrijk, cijfers laten zien wat er in de samenleving gebeurt, zonder daarbij afbreuk te doen aan de vele verhalen die achter de meldingen schuil gaan. Het rapport laat harde cijfers zien, ieder incident staat voor een gevoel van onrechtvaardigheid. Door de gezamenlijke aanpak wordt er getracht de situaties zo goed mogelijk op te vangen. De cijfers die alle meldingen opleveren geven een belangrijke input voor de aanpak en het voorkomen van discriminatie. Het rapport beschrijft enkele casussen van discriminatiemeldingen. In dit rapport zijn de discriminatiecijfers verzameld van de antidiscriminatievoorzieningen in Oost-Nederland over het jaar 2014. Ter vergelijking worden in een aantal grafieken ook cijfers over het jaar 2013 weergegeven.

Antidiscriminatievoorzieningen Oost-Nederland, Meldpunt Discriminatie Deventer Art.1 Noord Oost Gelderland Ieder1Gelijk (Gelderland-Zuid) Artikel 1 Overijssel Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden)

2

Inhoudsopgave Voorwoord

2

Lijst van afkortingen

4

Samenvatting

5

Inleiding

8

1 Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen in Oost-Nederland

9

2 Discriminatiegronden

10

2.1 Reguliere klachten bij de ADV’s

10

2.2 Eigen screening

14

3 Maatschappelijk terrein

15

3.1 Meldingen bij de ADV’s

15

3.2 Kruistabellen grond-terrein

17

4 De aard van de ervaren discriminatie

19

4.1 Uitingsvormen discriminatie

19

4.2 Kruistabellen aard-terrein

21

4.3 Kruistabellen aard-grond

22

5 Wijze van klachtbehandeling

23

5.1 Behandeling meldingen door ADV’s

23

5.2 Samenwerking ADV's-politie-OM

23

6 De gemeenten nader beschouwd

25

6.1 Aantal ADV-meldingen naar regio en gemeente

25

7 Landelijke Ontwikkelingen

28

Bijlage

32

3

Lijst van afkortingen ADV

antidiscriminatievoorziening

Awgb

Algemene wet gelijke behandeling

CBS

Centraal Bureau voor de Statistiek

COC

Nederlandse vereniging voor integratie van homoseksualiteit

College

College voor de Rechten van de Mens

ECRI

Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie

GSA

Gay-Straight Alliance

IS

Islamitische Staat

LBA

Landelijke Branchevereniging van Antidiscriminatiebureaus

LHBT

lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders

OM

Openbaar Ministerie

PVV

Partij Voor de Vrijheid

RDO

regionaal discriminatieoverleg

SCP

Sociaal en Cultureel Planbureau

SER

Sociaal-Economische Raad

Sr.

Wetboek van Strafrecht

SZW

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

UWV

Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen

VN

Verenigde Naties

Wga

Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen

Wgbh/cz

Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte

WGBL

Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid

WGBMV

Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen

WOA

Wet Onderscheid Arbeidsduur

Wobot

Wet onderscheid bepaalde en onbepaalde tijd

4

Samenvatting Discriminatie kan iedereen treffen. Deze rapportage geeft een beeld van de ervaringen op dit gebied binnen Oost-Nederland in het jaar 2014. Op basis van informatie van de vijf antidiscriminatievoorzieningen (ADV's) in Oost-Nederland beschrijven we het aantal en soort meldingen over discriminatie. Het aantal meldingen is onderhevig aan de meldingsbereidheid van mensen en de aanwezigheid van kennis over niet toegestane ongelijke behandeling. Het aantal meldingen dat in deze rapportage wordt weergegeven is slechts een indicatie van wat er daadwerkelijk binnen onze samenleving speelt. In 2014 kwamen er bij de ADV's 1154 meldingen binnen van ervaren discriminatie. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau1 toont aan dat bijna één op de vier inwoners van Nederland minstens éénmaal te maken had met een discriminatieervaring. In 2014 heeft slechts 1 op de 2738 inwoners van Oost-Nederland discriminatie gemeld bij de ADV's. Hieruit blijkt dat slechts een klein percentage van de mensen die discriminatie ervaren ook daadwerkelijk meldt. Het aantal geregistreerde meldingen bij de ADV's is in vergelijking met vorig jaar aanmerkelijk gestegen. De stijging is voor een groot gedeelte exceptioneel en toe te schrijven aan de meldingen die zijn binnengekomen over de uitlatingen van Wilders over "minder Marokkanen". Als we deze meldingen buiten beschouwing laten, zien we dat het aantal meldingen ongeveer gelijk gebleven is.

Discriminatiegronden Op grond van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) dient iedere gemeente een meldpunt voor discriminatie te hebben. Hier worden meldingen geregistreerd en kunnen melders onafhankelijke bijstand krijgen. Ook geven ADV's gevraagd en ongevraagd advies en informatie. De Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) vormt de basis voor de werkzaamheden van de ADV's. Daarnaast is aanvullende gelijkebehandelingswetgeving van belang en de strafrechtartikelen 137c tot en met 137g, 90quater en 429quater Sr. De ADV's vermelden ook zaken waarbij geen wettelijke grond aangetoond kan worden. Hier gaat het bijvoorbeeld over sociale status en uiterlijke kenmerken. De meeste meldingen bij de ADV's in Oost-Nederland gingen in 2014 over de gronden ras en leeftijd. Van de 693 meldingen op grond van ras zijn 428 meldingen toe te schrijven aan de hierboven genoemde uitspraak van Wilders. Zonder de Wildersmeldingen is dit aantal meldingen licht gedaald ten opzichte van 2013, maar nog altijd staat deze discriminatiegrond ruim bovenaan. De grond leeftijd laat een stijging zien ten opzichte van het vorige jaar. Het aantal meldingen op basis van nietwettelijke gronden (107) is ongeveer gelijk aan het aantal op grond van leeftijd (102). De meldingen op grond van godsdienst laten een sterke stijging zien ten opzichte van vorig jaar. 34% van deze meldingen gaat over het islamitische geloof en 9% gaat over het joodse geloof. Mensen met een Joodse achtergrond melden vaker op grond van het Joodse ras. Deze meldingen zijn verdubbeld in 2014.

Maatschappelijk terrein Net als voorgaande jaren kwamen er bij de ADV’s veel meldingen binnen op het terrein arbeid. In 2014 is dit aantal meldingen duidelijk gestegen. Veel meldingen op dit terrein gaan over werving en selectie, maar er komen ook zaken binnen die gaan over arbeidsomstandigheden, interne opleidingen en gebeurtenissen op de werkvloer. 30% van de meldingen op dit terrein gaat over de grond ras en een bijna even groot deel gaat over leeftijd.

1

SCP, januari 2014, Ervaren discriminatie, Den Haag

5

De grootste stijging in 2014 betrof het terrein publieke/politieke opinie. Dit staat in verband met de grote hoeveelheid klachten over de genoemde uitspraak van Geert Wilders. Zonder de Wilders-klachten komt het terrein collectieve voorzieningen op de tweede plaats na het terrein arbeid. De grond ras (25%) en de grond handicap/chronische ziekte (24%) zijn de twee meest voorkomende gronden op het terrein collectieve voorzieningen. De meldingen op de terreinen openbare ruimte en buurt/wijk verdienen extra aandacht. Veel van deze meldingen gaan over scheldpartijen in het verkeer of op openbare plekken als parkeergarages of op straat. Discriminatie in de openbare ruimte is lastig te bestrijden omdat de dader doorgaans onbekend is. 61% van de meldingen op het terrein openbare ruimte gaat over de grond ras. Vergeleken met andere terreinen valt hier het aantal meldingen op grond van seksuele gerichtheid op (17%).

De aard van ervaren discriminatie Discriminatie kent verschillende uitingsvormen. Bij vijandige bejegening worden mensen bijvoorbeeld op discriminerende wijze beledigd. Een andere uitingsvorm is omstreden behandeling, wat bijvoorbeeld van toepassing is wanneer iemand zonder objectieve rechtvaardiging op grond van leeftijd afgewezen wordt voor een baan. Het aantal meldingen bij de ADV’s over vijandige bejegening is aanmerkelijk gestegen. De explosieve stijging staat in verband met de zaak Wilders. Zonder deze meldingen zien we dat de aard omstreden behandeling het grootst is. Ten opzichte van 2013 is het aantal meldingen waarbij sprake is van deze uitingsvorm gestegen. Ook het uiten van discriminatie door middel van geweld is in 2014 gestegen. Mensen die discriminatie melden op grond van seksuele gerichtheid hebben vergeleken met andere gronden het meest te maken met geweld (6%) en bedreiging (16%). Bedreiging en vijandige bejegening worden ook steeds vaker gemeld in relatie tot discriminatie op grond van godsdienst.

Gemeenten Oost-Nederland omvat alle 81 (thans 792) gemeenten in de provincies Gelderland en Overijssel. Bijna 3,2 miljoen inwoners kunnen een discriminatie-ervaring melden bij één van de vijf antidiscriminatievoorzieningen in dit gebied. Gemeenten zijn niet eenvoudig te vergelijken met elkaar. Naast de demografische en infrastructurele verschillen, is de naamsbekendheid van de ADV een andere factor. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel uit 2012 bleek dat bijna 90% van de inwoners van OostNederland niet bekend was met een ADV. Inwoners van stedelijke gebieden zijn vaker op de hoogte van de aanwezigheid van een ADV dan inwoners van landelijke gebieden. Wanneer het aantal meldingen bij de ADV's per gemeente per 1.000 inwoners wordt weergegeven ontstaat een ander beeld van de omvang van discriminatie, dan wanneer alleen absolute aantallen worden genoemd. Verhoudingsgewijs was de omvang van discriminatie in regio Gelderland-Zuid het grootst in de gemeenten Nijmegen, Tiel en Millingen aan de Rijn. In Gelderland-Midden ging het om de gemeenten Arnhem, Rozendaal en op de derde plaats Westervoort. In de regio Noordoost-Gelderland stond gemeente Hattem in relatieve zin bovenaan, gevolgd door Zutphen en Apeldoorn en in Overijssel staat Zwolle in 2014 bovenaan, waarna Deventer en Enschede volgen.

2

de gemeenten Groesbeek, Millingen aan de Rijn en Ubbergen zijn per 1 januari 2015 gefuseerd

6

7

Inleiding Discriminatie kan iedereen treffen. Maar hoe vaak komt het voor? Wie wordt erdoor geraakt? En op welke plek? Die vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden. Discriminatie is namelijk niet altijd zichtbaar, wordt niet altijd herkend én wordt lang niet altijd gemeld. In dit rapport worden de jaarcijfers van de vijf antidiscriminatievoorzieningen (ADV's) in Oost-Nederland gepresenteerd. Deze cijfers geven een indruk van de omvang van discriminatie, van de plekken waar het voorkomt en van de mensen die er kwetsbaar voor zijn. Het is slechts een indicatie van wat er daadwerkelijk binnen onze samenleving speelt. Tel in uw hoofd steeds alle voorvallen die onzichtbaar, niet herkend en niet gemeld bleven bij de cijfers op. En realiseert u zich dat achter ieder cijfer een mens schuilt die is beledigd, uitgesloten, genegeerd of mishandeld. Mensen die discriminatie hebben ervaren of hebben waargenomen kunnen hiervan melding maken bij een ADV. Sinds de introductie van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) in 2009 dient elke gemeente zijn burgers toegang te bieden tot een laagdrempelig en onafhankelijk ADV. Alle meldingen worden geregistreerd, tenzij onvoldoende gegevens beschikbaar zijn of de melding geen betrekking heeft op (ervaren) discriminatie. De ADV’s registreren meldingen van inwoners in Oost-Nederland ook als de situatie waarop de melding betrekking heeft buiten deze regio plaatsvond. De registraties die in hoofdstuk 1 tot en met 5 verwerkt zijn in de grafieken, betreffen alleen meldingen die rechtstreeks bij een ADV binnengekomen zijn. De cijfers voor de grafieken uit hoofdstuk 6 bevatten ook meldingen die via de politie of het College voor de Rechten van de Mens bij ons geregistreerd zijn. Discriminatiebestrijding vindt in toenemende mate plaats in samenwerking tussen ADV’s, politie en Openbaar Ministerie (OM). De basis voor deze samenwerking is beschreven in de "Aanwijzing discriminatie" en het convenant tussen deze partijen in OostNederland. Dit rapport biedt informatie aan lokale bestuurders en iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp discriminatie. Het rapport kan dienen als startdocument voor het maken van beleid.

Leeswijzer In het rapport zijn veel cijfers te vinden: in de tekst en in grafieken. Alle gebruikte cijfers zijn terug te vinden in de tabellen in de bijlage. Het eerste hoofdstuk geeft informatie over het totaal aantal meldingen dat over 2014 geregistreerd is bij de ADV's in OostNederland. De volgende hoofdstukken geven informatie over discriminatiegrond, maatschappelijk terrein en de wijze van discriminatie. De tekst gaat over de meest opvallende en belangrijke bevindingen. In hoofdstuk 5 is informatie te vinden over de behandeling van discriminatiemeldingen. Wat weten we over discriminatie in de afzonderlijke gemeenten? En met welke regionale en landelijke context moeten we rekening houden? Dit wordt beschreven in hoofdstukken 6 en 7.

8

1) Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen in Oost-Nederland Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau3 toont aan dat bijna één op de vier inwoners van Nederland minstens éénmaal te maken had met een discriminatie-ervaring. In 2014 heeft slechts 1 op de 2738 inwoners van Oost-Nederland discriminatie gemeld bij de ADV's. Hieruit blijkt dat slechts een klein percentage van de mensen die discriminatie ervaren ook daadwerkelijk meldt. In 2014 kwamen er bij de ADV's in Oost-Nederland 1154 meldingen binnen van ervaren discriminatie. Vergeleken met het voorgaande jaar is dat een enorme stijging, welke toe te schrijven is aan de uitlatingen van Geert Wilders (zie verder hoofdstuk 2). Laten we deze meldingen buiten beschouwing dan zien we dat de meldingen van discriminatie onder de bevolking in OostNederland ongeveer gelijk gebleven is, namelijk 744 meldingen in 2013 tegenover 726 in 2014.

1400

Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen

1200 1154

1000 800 600

744

400 200

261

131

0 2013

ADV's in Oost Nederland, klachten/meldingen

2014

ADV's in Oost Nederland, eigen screening

Naast klachten en meldingen van inwoners registreren drie ADV’s in het werkgebied ook situaties of voorvallen van discriminatie die door medewerkers van de ADV zelf worden gevonden, getiteld “eigen screening”. Bijvoorbeeld door het screenen van vacaturesites op ongegronde functie-eisen als geslacht en leeftijd. Dit aantal fluctueert jaarlijks en is erg afhankelijk van de capaciteit die er binnen de ADV’s voor vrijgemaakt kan worden.

3

SCP, januari 2014, Ervaren discriminatie, Den Haag

9

2) Discriminatiegronden In de Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) zijn bepalingen opgenomen die discriminatie verbieden en trachten te voorkomen. Deze bepalingen gaan over de gronden ras/afkomst, nationaliteit, godsdienst en levensovertuiging, geslacht, hetero- of homoseksuele gerichtheid, levensovertuiging, burgerlijke staat en politieke overtuiging. Daarnaast bestaat andere gelijkebehandelingswetgeving die specifiek op de arbeidsmarkt gericht is en in het bijzonder de gronden leeftijd (WGBL), handicap/chronische ziekte (Wgbh/cz), geslacht (WGBMV), arbeidsomvang (Wobot) en arbeidsduur (WOA) beschermen. Discriminatie wordt strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Het gaat om de artikelen 137c tot en met 137g Sr. en artikelen 90quater en 429quater Sr. De genoemde gelijkebehandelingswetgeving is het voornaamste werkterrein van de ADV’s, zoals ook staat omschreven in de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga). In het registratiesysteem LBA-net worden dezelfde discriminatiegronden gebruikt als benoemd in de Awgb. Daarnaast wordt er ook geregistreerd op niet-wettelijke gronden, zoals uiterlijk. Door het registreren en analyseren van deze gronden worden ontwikkelingen gemonitord. In onderstaande grafiek zijn alleen de zeven meest gemelde gronden expliciet benoemd, de rest is samengevat onder de noemer Overige. Het totaal aantal geregistreerde discriminatiegronden wijkt af van het totaal aantal klachtmeldingen. In de registratie van een melding kunnen soms meerdere gronden aan de orde zijn. Een hoog of laag aantal meldingen betekent niet direct dat de betreffende discriminatievorm daadwerkelijk veel of weinig voorkomt. Het aantal meldingen heeft, zoals in het eerste hoofdstuk genoemd, te maken met de meldingsbereidheid van mensen. Daarnaast wordt discriminatie in de beeldvorming vooral met allochtonen en racisme geassocieerd, terwijl andere gronden als arbeidsduur en handicap/chronische ziekte minder bekend zijn. In de bijlage treft u de gehele tabel aan.

2.1 Reguliere klachten bij de ADV’s reguliere klachten bij ADV's, naar discriminatie-grond

2014

265

2013

428

296

0

86

200

34

89

400

73

53 43

58

58

93

18

600

800

102

79

62

42

107

1000

Ras/afkomst

"Wilders" grond ras

Nationaliteit

Godsdienst

Leeftijd

Handicap/Chronische ziekte

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Niet-wettelijke gronden

Overige

33

1200

10

Ras/afkomst Ras is een juridische term die in overeenstemming met internationale verdragen en jurisprudentie breed dient te worden uitgelegd en huidskleur, afkomst en/of etnische afstamming omvat. Dat het grootste deel van de klachten rassendiscriminatie betreft betekent niet dat rassendiscriminatie daadwerkelijk (veel) vaker voorkomt dan discriminatie op andere gronden. Hier kan een rol spelen dat discriminatie in de beeldvorming vooral met allochtonen en racisme geassocieerd wordt. Mogelijk wordt discriminatie op grond van ras daarom eerder herkend en/of eerder gemeld. In 2014 steeg het aantal klachten op grond van ras of afkomst sterk. Dit is veroorzaakt door het grote aantal meldingen die de ADV’s kregen naar aanleiding van de “minder, minder”-uitspraken van Geert Wilders. Lawine aan klachten en aangiften na uitspraken Wilders Op een PVV-bijeenkomst tijdens de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 vroeg PVV-leider Wilders zijn aanwezige aanhangers in een toespraak of zij ‘meer of minder Marokkanen willen’, waarop de zaal in koor ‘minder, minder’ riep. Dit inmiddels beruchte incident leidde tot een stortvloed aan klachten bij ADV's en aangiften bij de politie. Alleen al bij de ADV’s in Oost-Nederland kwamen 428 klachten en meldingen binnen van burgers die de toespraak van Wilders discriminerend vinden. Landelijk zijn hierover bij de antidiscriminatiebureaus 4.562 klachten en meldingen geregistreerd. Deze zijn aan het Openbaar Ministerie in Den Haag aangeboden als signaal voor discriminatie en worden meegenomen in de voorbereiding op de vervolging van Geert Wilders op grond van de ruim 6.4004 aangiften die landelijk zijn binnengekomen bij de politie. Naast de aangiften zijn ook nog ruim 15.000 meldingen bij de politie geregistreerd. Het is ongeëvenaard dat één zaak in zo'n korte tijd tot zoveel meldingen en aangiften leidt. De ADV’s registreren onder de grond ras meerdere subcategorieën om zicht te houden op bijvoorbeeld het aantal meldingen van antisemitisme. Dit aantal specifiek op joodse mensen gerichte discriminatie-incidenten of discriminerende bejegeningen wegens het deel uitmaken van het joodse ras, bedroeg in 2013 in totaal 10 meldingen en een jaar later 23 meldingen. Een deel van de klachten over antisemitische incidenten wordt weggeschreven onder de grond Godsdienst. Dit betreft met name de meldingen van discriminerende incidenten tegen joodse geloofshuizen en als zodanig herkenbare woningen en begraafplaatsen.

klachten op grond van ras, antisemitisme 25 20 15 23

10 5

10

0 2013

2014 antisemitisme

4

https://www.om.nl/algemeen/english/engelstalige/to-prosecute-geert/

11

Nationaliteit De grond nationaliteit gaat over onderscheid op grond van het staatsburgerschap en verschilt daarmee van de grond ras. Klachten op deze grond worden met name op het terrein commerciële dienstverlening gedaan, waarbij het gaat om het niet kunnen afsluiten van een afbetalingsregeling, telefoonabonnement of huurovereenkomst wegens paspoort of verblijfsdocument.

Godsdienst Geregeld vinden er in ons werkgebied incidenten plaats van mensen die wegens hun geloofsovertuiging vijandig worden bejegend of problemen ondervinden bij het vinden van werk, woning of het recreëren. Dat kan gaan om de katholieke, protestantschristelijke, maar ook de joodse of islamitische geloofsovertuiging. Om die reden worden deze subcategorieën ook geregistreerd. Voor met name de laatste twee categorieën is de laatste jaren steeds meer beleidsaandacht:

klachten op grond van geloofsovertuiging 30 25

5

20 15

2

10 5

20 13

0 2013 islamitisch

2014 joods

Discriminatie van moslims Het laatste jaar is discriminatie van moslims (vaak 'islamofobie' genoemd) meer op de politieke agenda komen te staan. Minister Asscher organiseerde een ronde tafelbijeenkomst met maatschappelijke organisaties over dit onderwerp. Om beter zicht te krijgen op dit fenomeen werken ADV’s aan een betere klachtregistratie van discriminatie van moslims. Hierdoor zal het naar verwachting in de rapportage over 2015 mogelijk zijn moslimdiscriminatie beter te belichten en te duiden. ADV's in Oost-Nederland ontvingen in 2014 58 meldingen over discriminatie op grond van godsdienst. Van elke tien meldingen over discriminatie op grond van geloof bij de ADV’s, gaan er vier over discriminatie op grond van het islamitische geloof. In 2014 is er bijna een verdubbeling van het aantal meldingen over discriminatie van moslims ten opzichte van voorgaande jaren. De meldingen hebben vooral betrekking op discriminatie op de arbeidsmarkt. Vrouwen krijgen tijdens een sollicitatie te horen dat zij niet bij het bedrijf kunnen werken als zij hun hoofddoek dragen of mogen met een hoofddoek niet sporten. Andere meldingen hebben te maken met ongelijke behandeling of onheuse bejegening in relatie tot de uitoefening van hun geloofsbelijdenis, zoals het bidden en niet eten van varkensvlees, en islamitische gebruiken, zoals het niet schudden van handen en het dragen van een baard. Ook zijn er meldingen over negatieve bejegening, uitsluiting en stigmatisering van moslims in het algemeen.

12

Leeftijd Hoewel de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL) al sinds 2004 van kracht is, komt leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt nog steeds veelvuldig voor. Met name bij de werving en selectie wordt op deze grond onderscheid gemaakt. Maar ook bij de arbeidsvoorwaarden, de uitstroom en de bejegening op de werkvloer komen bij ADV’s geregeld meldingen binnen.

Seksuele gerichtheid Het aantal meldingen op grond van seksuele gerichtheid is hoog. Evenals bij de grond ras betekent een hoog aantal meldingen niet direct dat dit soort discriminatie vaker voorkomt. Het kan ook te maken hebben met bijvoorbeeld een hogere meldingsbereidheid. Het merendeel van deze klachten gaat over conflicten in de woonomgeving, waarbij mensen het gevoel hebben te worden weggepest door omwonenden. Ook op de arbeidsmarkt en in de privésfeer komt discriminatie op grond van seksuele gerichtheid voor: Een jongen van Turkse afkomst heeft ontdekt dat hij homoseksuele gevoelens heeft. Hij besluit hierover te praten met zijn familie maar die reageert geschokt. Het onderwerp is onbespreekbaar. Als zijn broers zelfs gaan dreigen hem wat aan te doen vlucht hij naar de politie. Deze houdt hem uit de wind en in samenspraak met de ADV wordt een organisatie benaderd die gespecialiseerd is in het opvangen en begeleiden van allochtone jonge homo’s, lesbiënnes, biseksuelen en transgenders. Hier vindt de jongen een veilige plek.

Geslacht In 2014 werd discriminatie op grond van geslacht 62 keer gemeld bij de ADV’s in Oost-Nederland. Het merendeel van die klachten heeft betrekking op zwangere vrouwen van wie het arbeidscontract niet verlengd wordt. Dit is helaas niet altijd aantoonbaar. Onder deze grond worden ook klachten weggeschreven van mensen die gediscrimineerd worden wegens transgenderisme.

Handicap/chronische ziekte Op grond van handicap/chronische ziekte ontvangen de ADV’s ook geregeld klachten. In het merendeel van de gevallen spelen deze klachten zich af op het terrein arbeid/beroepsonderwijs, de Wgbh/cz is specifiek voor deze terreinen ontwikkeld. Dat houdt in dat bij het aanbieden van een betrekking (of andere deelterreinen van de arbeid) en bij het treffen van aanpassingen in het beroepsonderwijs (en derhalve de toegang tot die vorm van onderwijs) er wetgeving en jurisprudentie voorhanden is om discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte succesvol te bestrijden. Tot op heden is het terrein “het aanbieden van goederen en diensten” nog niet in de Nederlandse wetgeving afgedekt. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap is in 2007 wel door Nederland ondertekend, maar is nog altijd niet geratificeerd. Het Rijk streeft ernaar het verdrag in 2015 in werking te laten treden.

Niet-wettelijke gronden Mensen voelen zich regelmatig gediscrimineerd op gronden die niet in de gelijkebehandelingswetgeving beschermd zijn, zoals sociale status, uiterlijk en lichamelijk voorkomen. Hoewel deze kwesties niet juridisch te bestrijden zijn, geeft het wel aan dat er meer gronden zijn waarop mensen zich gediscrimineerd kunnen voelen dan de gronden die in de Awgb zijn benoemd: Een vrouw meldt dat haar verhuizing naar een andere wijk is tegengehouden door haar wijkagent die uit het aantal meldingen op haar oude adres concludeert dat zij mogelijk crimineel is. Dat het hierbij gaat om haar ex die de klachten heeft veroorzaakt en van wie zij inmiddels is gescheiden mag niet baten, noch het feit dat zij een alarmkastje heeft omdat zij voor haar ex doodsbang is. Dit is juist de reden waarom zij wil verhuizen.

13

2.2 Eigen screening Klachtbehandelaars bij ADV’s zijn niet alleen maar afwachtend van klachten die bij hen gemeld worden. Zij signaleren en onderzoeken zelf ook actief. Zo voeren Ieder1Gelijk, Artikel 1 Overijssel en Meldpunt discriminatie en pesten in Oost-Nederland een doorlopende screening uit van vacaturesites op zoek naar discriminerende functie-eisen, zoals leeftijd. De ADV’s treffen naast leeftijd ook regelmatig discriminerende geslachtseisen aan. Het screenen van vacaturesites en het aanschrijven van de desbetreffende werkgevers en uitzendbureaus is een tijdrovende klus, omdat zij actief geïnformeerd en verzocht worden om hun wervingsbeleid aan te passen. Ook mediaberichten over discriminatieincidenten in het werkgebied worden geregistreerd en in deze categorie opgenomen. De hoeveelheid registraties uit deze eigen screening is daarom in onderstaande grafiek apart gepresenteerd. Het aantal registraties is erg afhankelijk van de capaciteit die op de verschillende bureaus kan worden vrijgemaakt. Deze screening is een aanvulling op de cijfers in dit rapport. De methodiek waarmee wordt gewerkt is in de afgelopen jaren doorontwikkeld. Dit leidt overwegend tot positieve reacties van aangeschreven organisaties en bedrijven. Een ADV-klachtbehandelaar signaleerde een vacature waarin een bedrijf op zoek was naar een jonge verkoopmedewerker tot 30 jaar. De ADV schreef het bedrijf aan volgens de ontwikkelde methodiek waarin ook uitleg wordt gegeven over het wettelijk kader. Het bedrijf reageerde positief, wijzigde de vacature in neutrale bewoordingen en bedankte de ADV voor deze benadering. Daarnaast zegde het bedrijf toe deze kennis in haar beleid te verankeren. Een maand later verzond het haar gewijzigde interne vacatureprotocol, waaruit dit bleek. De bijbehorende tabellen treft u in de bijlage aan.

Eigen Screening ADV's Arbeidsmarkt (werving/selectie) naar Grond 140 120 100

125 106

98

80 60 40 20

1

2

20

4

2

0 2013 Leeftijd

2014 Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Ras

14

3) Maatschappelijk terrein Mensen hebben op uiteenlopende plekken last van discriminatie. Ze worden op straat uitgescholden, aan de deur van een café geweigerd of aan de balie anders behandeld dan de rest. Discriminatie overkomt mensen ook tijdens hun werk, bijvoorbeeld wanneer zij steeds maar niet in aanmerking komen voor een promotie, wanneer zij gepest worden door collega's óf wanneer zij door een klant worden beledigd. ADV's hanteren veertien verschillende terreinen waarop de discriminatiemeldingen betrekking kunnen hebben. Dit hoge aantal heeft te maken met het feit dat ADV's zowel meldingen behandelen van strafbare als van nietstrafbare discriminatie. De terreinen zijn afkomstig uit de gelijkebehandelingswetgeving en het strafrecht. Dit hoofdstuk laat zienop welke terreinen de meldingen betrekking hebben, die in de rapportageperiode zijn ontvangen door de ADV’s in OostNederland.

3.1 Meldingen bij de ADV’s 450 402 400 350 300 250

244 202

200 150 100 50

79

100 96 68

73

84 33 35

26 20

37 31

40 40

55 26

26 23

17 13

30

25 22

30

21

0

2013

2014

Los van wat de ADV’s op de arbeidsmarkt zelf in hun eigen screening signaleren, worden op dit terrein ook regulier veel klachten gemeld. Het gaat in deze zaken lang niet altijd om een klacht over het wervings- en selectiebeleid. Ook over arbeidsomstandigheden, interne opleidingen en gebeurtenissen op de werkvloer worden meldingen gedaan. Verder valt het hoge aantal klachten op het terrein publieke/politieke opinie op. Deze stijging komt vooral door klachtregistraties over de uitlatingen van Geert Wilders (“minder, minder”). Bij de ADV’s in Oost-Nederland zijn hierover in totaal 428 klachten gemeld. Daarvan zijn er een aantal op een ander terrein geregistreerd. De ADV’s in Oost-Nederland registreren gemiddeld rond de 100 meldingen per jaar op het terrein collectieve voorzieningen. Het is een opvallend hoog aantal. Collectieve voorzieningen zijn bijvoorbeeld medische instanties, maar ook lagere overheden (gemeenten, UWV) en gemeentelijke diensten als een Werkplein. 15

Op het terrein commerciële dienstverlening is een stijging van klachten zichtbaar. Dit terrein behelst niet alleen winkeliers, maar ook andere aanbieders van goederen en diensten met winstoogmerk, zoals sommige verzekeraars en kredietverleners. Een man wil een televisie kopen en daarbij gebruik maken van de mogelijkheid in termijnen te betalen. Daartoe moet in de winkel online een formulier worden ingevuld. Als hij zijn nationaliteit wil invullen blijkt zijn moederland niet in de lijst met opties te staan, en zijn voorlopige vergunning tot verblijf wordt niet herkend. De kredietverstrekker van deze winkel blijkt een bank in een ander land te zijn, waar andere wetgeving van toepassing is. Ten slotte verdient de stijging van klachtregistraties over discriminatie in de openbare ruimte en in de buurt/wijk extra aandacht. Veel van deze klachten behelzen scheldpartijen in het verkeer of op openbare plekken als parkeergarages of op straat. Daarbij is het verschil tussen deze twee maatschappelijke terreinen niet altijd duidelijk vast te stellen. Immers: een hakenkruis, dat in de lak van een auto met een Turks vlaggetje achter het raam wordt gekrast, kan een actie zijn van een buurtbewoner maar ook van een toevallige passant. Of deze stijging veroorzaakt is door maatschappelijke verruwing, de uitlatingen van Geert Wilders of een toegenomen meldingsbereidheid bij de burger is niet vast te stellen. Wat we wel kunnen stellen is dat discriminatie in de openbare ruimte erg lastig te bestrijden is, omdat de dader doorgaans een onbekende is en men niet de tijd heeft om van zo’n voorval opnames e.d. te maken. In buurt- en wijkregistraties heeft men vaak een vermoeden van een dader, maar ontbreekt ook vaak enig bewijsmateriaal. Bij burenruzies waarbij de partijen duidelijk in beeld zijn, wordt steeds meer samengewerkt tussen verschillende ketenpartners als wijkagent, ADV’s, welzijnswerk en wijkregisseurs vanuit de gemeenten. Door nauwe afstemming van acties en gezamenlijke gesprekken kan vaak erger worden voorkomen en weet het slachtoffer zich in ieder geval gehoord en gesteund: Bij de ADV komt een klacht binnen van discriminatie op grond van ras. Melder, van Turkse herkomst, wordt stelselmatig door haar buurvrouw lastig gevallen, uitgescholden en gediscrimineerd. De ADV neemt contact op met politie, gemeente en de woningbouwstichting. Terwijl de zaak in behandeling is, loopt de situatie verder op tussen buren en melder wordt geadviseerd om aangifte te doen van bedreiging en discriminatie. Alle betrokken professionele partijen zijn van mening dat de dader degene is die zou moeten verhuizen. Door een succesvolle samenwerking tussen politie, ADV, gemeente en woningbouwstichting wordt een dossier opgebouwd. Twee maanden nadat de melding bij de ADV binnengekomen is, verhuist de dader naar een ander adres en wordt de woonomgeving voor melder en buurtgenoten weer leefbaar.

16

3.2 Kruistabellen grond-terrein Uit de klachtregistraties blijkt dat mensen op de terreinen arbeid, collectieve voorzieningen, commerciële dienstverlening en openbare ruimte op veel verschillende gronden discriminatie ervaren. Onderstaande grafieken maken dat inzichtelijk:

Arbeidsmarkt 2014

Collectieve voorzieningen 2014 6%

7% 26%

25% 30%

24%

12%

6%

18% 1%

3%

11%

12%

12%

7%

Ras/afkomst

Nationaliteit

Ras/afkomst

Nationaliteit

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Burgerlijke staat

Leeftijd

Commerciële dienstverlening 2014

Openbare ruimte 2014 2% 2%

14% 17% 32%

4% 21% 9% 61% 1%

5% 17%

11% 4% Ras/afkomst

Nationaliteit

Ras/afkomst

Nationaliteit

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Godsdienst/levensovertuiging

Geslacht

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Seksuele gerichtheid

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Leeftijd

Discriminatie op grond van ras komt op alle terreinen voor, maar vooral in de openbare ruimte. Op dit terrein worden ook opvallend veel klachten over discriminatie op grond van seksuele gerichtheid gemeld. Discriminatiegronden als leeftijd en handicap/chronische ziekte zijn in de gelijkebehandelingswetgeving alleen beschermd bij arbeidsaangelegenheden. Maar discriminatie op die gronden wordt ook veelvuldig gemeld op de terreinen commerciële dienstverlening en collectieve voorzieningen. Met name ten aanzien van de grond handicap is dit een signaal dat de ratificering 17

en in werking treding van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap nodig is. ADV’s pakken deze zaken wel op maar kunnen over deze kwesties nog geen oordeel vragen aan het College. Verder valt op dat niet alleen op de arbeidsmarkt, maar ook op de terreinen collectieve voorzieningen en commerciële dienstverlening relatief veel klachten gemeld worden over discriminatie op grond van geslacht.

18

4) De aard van de ervaren discriminatie Discriminatie kent verschillende uitingsvormen. Het kan zich voordoen als vijandige bejegening, wat betekent dat mensen op discriminerende wijze beledigd worden. Een andere vorm van discriminatie is omstreden behandeling, wat bijvoorbeeld speelt als iemand vanwege zijn leeftijd wordt afgewezen voor een baan. Ook is er soms sprake van geweld of bedreiging waarbij discriminatie een rol speelt, bijvoorbeeld wanneer iemand met geweld bedreigd wordt, omdat hij homo is. Dit hoofdstuk laat zien welke uitingsvormen in meer of mindere mate gemeld worden bij de ADV’s.

4.1 Uitingsvormen discriminatie registraties bij de ADV's, naar aard 700 607 600

539 495

500 400 300

230

200 100

27

26

13

35

27

46

0 Bedreiging

Geweld

Omstreden behandeling 2013

Vijandige bejegening

Overig

2014

Antidiscriminatievoorzieningen onderscheiden verschillende wijzen van discriminatie. In 2013 ging ruim 60% van de meldingen bij de ADV’s in Oost-Nederland over omstreden behandeling. In datzelfde jaar ging ongeveer 30% van de meldingen over een (discriminerende/beledigende) vijandige bejegening. Tien procent viel in 2013 onder de noemers bedreiging, geweld en overig. In 2014 zien wij een verandering. De meldingen over omstreden behandeling bedragen dan 43% van het totaal, terwijl de aard vijandige bejegening bijna 50% van de meldingen betreft. Dit is te verklaren door het feit dat de "minder Marokkanen" –uitlatingen van Geert Wilders allemaal onder deze aard zijn geregistreerd. De situatie in 2013 benadert meer het normale beeld van de registraties bij ADV’s.

Omstreden behandeling Deze registraties hebben betrekking op mensen die ervaren hebben dat zij van diensten zijn uitgesloten of dat hen de toegang tot een voorziening is geweigerd, omdat zij tot een bepaalde groep behoren. Het merendeel van de meldingen over omstreden behandeling gaat over ras, maar de laatste jaren ervaren ook steeds vaker mensen deze vorm van discriminatie op grond van leeftijd, geslacht en handicap of chronische ziekte. De gelijkebehandelingswetgeving met betrekking tot deze specifieke discriminatiegronden op de arbeidsmarkt heeft bijgedragen aan een betere registratie en monitoring van deze zaken. Het aantal meldingen over niet toegestane eisen bij werving van personeel is in 2014 toegenomen: Een vrouw meldt bij een supermarkt aan de deur een vacature te hebben aangetroffen, waarbij men op zoek is naar een “flinke jongeman”. De vrouw, werkzoekende, spreekt de bedrijfsleider aan op dit verboden onderscheid naar geslacht, maar de bedrijfsleider reageert dermate laconiek dat zij de klacht voorlegt aan een ADV. 19

Registraties naar aanleiding van eigen screening van de ADV’s in Oost-Nederland zijn voorbeelden van omstreden behandeling die gesignaleerd wordt in vacatureteksten en media-uitingen.

Vijandige bejegening Vijandige bejegening is in 2014 explosief gestegen door de meldingen en klachten over de uitspraak van Wilders. Deze meldingen staan met name in verband met de discriminatiegrond ras. Normaliter wordt vijandige bejegening vooral gemeld door mensen met een homo- of biseksuele geaardheid. Zij melden vaker vijandige bejegening in de woonomgeving of tijdens het uitgaan. Ook op grond van geloofsovertuiging komen regelmatig meldingen over vijandige bejegening bij ADV’s binnen: Een vrouw met een hoofddoek bezoekt haar huisarts omdat zij langdurig last heeft van migraine. Terwijl zij in de wachtkamer zit te wachten komt er een andere vrouw binnen met 3 kleine kinderen die zeer luidruchtig zijn en de hele wachtkamer als hun speelterrein gebruiken, zonder dat de moeder ingrijpt. De eerste vrouw spreekt de moeder aan: “zou u uw kinderen willen kalmeren, ik heb migraine”. Het antwoord luidt dat zij zich er niet mee moet bemoeien, dat die moslims moeten ophouden met Nederlanders voor te schrijven hoe ze zich moeten gedragen en dat als het haar niet bevalt, ze dan maar moet opzouten naar haar eigen land. Gelukkig hoort de assistente deze tirade ook en de moeder wordt na een aantal onbevredigende gesprekken gevraagd een andere praktijk te zoeken.

Geweld, Bedreiging, Overig Discriminatie kan ook samengaan met geweld of bedreiging. Het aantal meldingen van discriminatoir geweld dat onder de aandacht van ADV’s gebracht werd is in 2014 met 100% toegenomen, meestal in combinatie met vijandige bejegening of omstreden behandeling. Grotendeels vonden deze incidenten plaats in de buurt of wijk, maar ook in de privésfeer wordt deze uitingsvorm vaak gemeld. Daarnaast worden bedreiging en geweld ook gemeld op het terrein arbeid. Meestal hebben de gemelde bedreigingen betrekking op de grond ras of (in mindere mate) seksuele gerichtheid, maar in toenemende mate ook op geloofsovertuiging. In de kruistabellen hierna wordt weergegeven welke vorm van discriminatie op de belangrijkste maatschappelijke terreinen en op de meest gemelde discriminatiegronden werden geregistreerd. Hiervoor hebben wij de meldingen uit 2014 onderzocht. Voor de volledigheid treft u alle tabellen aan in de bijlage.

20

4.2 Kruistabellen aard-terrein arbeidsmarkt 2014

buurt/wijk/openbare ruimte 2014 10%

3% 1%

11%

13% 7%

11%

61%

83% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

collectieve voorzieningen 2014

publieke/politieke opinie 2014

6%

6%

1% 1%

88% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Overig

96% Geweld Omstreden behandeling

Overig

Op de arbeidsmarkt en bij de collectieve voorzieningen zien we veel meldingen van omstreden behandeling. Op de terreinen buurt/wijk, openbare ruimte en publieke/politieke opinie registreerden de ADV’s in Oost-Nederland voor het merendeel meldingen van vijandige bejegening. Opvallend is ook dat bedreiging en geweld veel op straat en in de woonomgeving worden gemeld, terwijl die vormen van discriminatie op de andere terreinen minimaal geregistreerd worden.

21

4.3 Kruistabellen aard-grond ras 2014 5%

seksuele gerichtheid 2014 4%

2% 2%

16% 22%

21% 6%

70% 52% Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

godsdienst 2014 5%

5%

nationaliteit 2014 5%

1%

1% 3%

25% 31%

58% 66%

Bedreiging

Geweld

Bedreiging

Geweld

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Overig

Overig

Een groot gedeelte van de klachten op grond van ras in 2014 nam de vorm aan van vijandige bejegening. De uitlatingen van Geert Wilders en zijn achterban bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart zijn hieronder geregistreerd. Bij de grond godsdienst stijgt het aantal vijandige bejegeningen en ook bedreiging door de jaren heen, terwijl mensen die een klacht deden op grond van hun nationaliteit vooral last hadden van omstreden behandeling. In meer dan de helft van de gevallen op grond van seksuele gerichtheid was sprake van vijandige bejegening. Het aantal meldingen van bedreiging en geweld op deze grond zijn opvallend hoog.

22

5) Wijze van klachtbehandeling Mensen die discriminatie hebben ervaren of hebben waargenomen kunnen hiervan melding maken of een klacht indienen bij een ADV. Vaak blijft het niet bij registratie van een melding. Slachtoffers worden gehoord, bijgestaan of doorverwezen door de ADV, zaken worden onderzocht en soms juridisch getoetst. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de wijze waarop geregistreerde discriminatiemeldingen zijn afgehandeld. Daarnaast leest u over de samenwerking tussen ADV's, politie en OM in Oost-Nederland.

5.1 Behandeling meldingen door ADV’s Mensen die discriminatie ervaren of die getuige zijn van discriminatie kunnen bij een ADV terecht voor advies, informatie en/of ondersteuning. In samenspraak wordt gekeken welke acties wenselijk en haalbaar zijn. Welke stappen genomen kunnen worden hangt sterk af van de aard van de klacht, de wensen en verwachtingen van de melder en, indien tot nadere stappen wordt overgegaan, van de juridische mogelijkheden. ADV’s werken volgens het hoor-wederhoor model, wat inhoudt dat de vermeende veroorzaker de kans krijgt om zijn/haar visie op het gebeuren te geven. Op basis van wat er uit dit hoor-wederhoor naar voren komt wordt beoordeeld of en op welke wijze een klacht kan worden opgepakt. De ADV's streven ernaar de dialoog op gang te brengen en bewustwording te creëren bij beide partijen. Soms is het nodig om hiervoor mediation in te zetten. Mocht dit niet lukken of zijn partijen hiertoe niet bereid aan mee te werken, dan kan er samen met de melder gekeken worden naar andere opties. Een voorbeeld hiervan is het begeleiden en ondersteunen van de melder bij een procedure bij het College. Daarnaast kunnen ADV’s ook ondersteuning bieden bij het doen van aangifte bij de politie.

wijze van klachtbehandeling door ADV's in Oost-Nederland 1200 1000 800 600 400 200 0

2013

2014

5.2 Samenwerking ADV’s-politie-OM De ADV’s binnen deze eenheid werken op uitvoeringsniveau al veel samen. De organisaties streven een uniforme registratie van meldingen na en hebben dit geborgd binnen de landelijke Richtlijn Klachtbehandeling. De wijze waarop klachten worden behandeld, wordt door de consulenten klachtbehandeling regelmatig besproken tijdens intervisiebijeenkomsten. Door deze nauwe samenwerking en afstemming tussen de ADV's worden interpretatieverschillen van de klachten geminimaliseerd. Dit is van belang voor de consistentie van de cijfers en een betrouwbaar discriminatiebeeld. 23

De “Aanwijzing discriminatie”, die opgesteld is door het College van procureurs-generaal van het OM, stelt regels omtrent de opsporing en vervolging van strafbare discriminatie. Daarnaast is in deze aanwijzing de samenwerking tussen OM, het lokaal bestuur, de politie en de ADV’s omschreven. Minstens twee maal per jaar vindt het regionaal discriminatieoverleg (RDO) plaats. Het RDO heeft zowel een zaaksbevorderende taak als een beleidsvormende, adviserende en signalerende taak, onder andere ten behoeve van het driehoeksoverleg5. De Aanwijzing discriminatie en de komst van de Wga hebben geleid tot nauwere contacten en een effectieve samenwerking tussen betrokken partijen. Wanneer een aangifte van discriminatie vanuit strafrechtelijk oogpunt niet vervolgbaar is, kan een ADV de zaak in overleg met de aangever verder oppakken in een civiel(rechtelijk) kader. Ook verbetert de samenwerking de doorverwijzing van ADV’s naar politie en vice versa. In overleg kunnen afspraken worden gemaakt over het doen van aangifte en worden de politiemedewerkers die deze aangifte opnemen vooraf actief geïnformeerd. Zo wordt vanaf het begin optimaal ingezet op een volledige registratie en aanpak van discriminatie.

5

Gezagsdriehoek: OM, lokaal bestuur en politie

24

6) De gemeenten nader beschouwd Gemeenten (en regio's) zijn niet zonder meer met elkaar te vergelijken. Verschillende factoren kunnen ervoor zorgen dat er zich in de ene gemeente meer incidenten voordoen dan in de andere gemeente. Denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van horecagelegenheden, voortgezet- en beroepsonderwijs en voetbalstadions in grote(re) steden. Een gemeente met een sterke centrum- of regiofunctie heeft daarbij een groter netwerk van openbaar vervoer, organiseert meer (grootschalige) evenementen en trekt een groter publiek. Daarnaast zijn er in het werkgebied Oost-Nederland verschillende gemeenten met een sterke toeristische functie. Ook de bevolkingsopbouw en het bevolkingsaantal zijn factoren, want meer inwoners betekent dat er potentieel meer gedupeerden, melders en aangevers zijn. Omdat gemeenten zich niet op een eiland bevinden en inwoners voor werk, uitgaansgelegenheden en andere voorzieningen vaak buiten hun eigen woonplaats te vinden zijn, is het voor gemeenten ook relevant om te weten wat er zich buiten de eigen grenzen afspeelt.

6.1 Aantal ADV-meldingen naar regio en gemeente Oost-Nederland, waarover deze rapportage zich uitstrekt, omvat alle 81 (thans 79) gemeenten in de provincies Overijssel en Gelderland. De Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) van 2009 verplicht de Nederlandse gemeenten om hun inwoners een laagdrempelige, professionele ADV aan te bieden. Dit houdt in dat 3,2 miljoen inwoners bij de vijf ADV’s een discriminatie-ervaring kunnen melden. Die ervaring hoeft zich niet per definitie te hebben afgespeeld in de woonplaats van de melder. Sommige discriminatie-ervaringen zijn helemaal niet te koppelen aan een 'plaats voorval'. Bijvoorbeeld wanneer iemand zich gediscrimineerd voelt door een uitspraak van een politicus in de landelijke media of door een filmpje op een website. In de praktijk zien we grote verschillen tussen de gemeenten. Naast de hierboven genoemde demografische en infrastructurele verschillen, is de naamsbekendheid van de ADV een andere factor. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel uit 2012 bleek dat bijna 90% van de inwoners van Oost-Nederland niet bekend was met een ADV. Inwoners van stedelijke gebieden zijn vaker op de hoogte van de aanwezigheid van een ADV dan inwoners van landelijke gebieden. De naamsbekendheid bij burgers en doorverwijsinstanties kan in de grotere gemeenten hoger zijn, doordat de Gelderse en Overijsselse ADV’s al langer samenwerkten met deze gemeenten. Veel kleinere gemeenten zijn pas aangesloten bij een ADV sinds het in werking treden van de Wga. Daarnaast zijn sommige gemeenten ook actiever in het doorverwijzen van hun burgers naar de ADV in hun werkgebied. Tot slot hangt de naamsbekendheid van de ADV's nauw samen met de mate van investering die gemeenten doen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. Uit het rapport Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel kwam tevens naar voren dat inwoners van stedelijke gemeenten vaker discriminatie ervaren dan inwoners van landelijke gemeenten. In totaal had één op de zes inwoners van Oost-Nederland in 2011 een discriminatie-ervaring. In de tabellen in de bijlage zijn alle meldingen bij de ADV’s naar gemeente uitgesplitst. In deze tabellen staat ook het aantal meldingen per 1.000 inwoners. De grafieken op de komende pagina’s zijn een weergave van deze laatste tabellen. Wij presenteren die op alfabetische volgorde, gegroepeerd op regio. Deze wijze biedt een ander beeld van de omvang van discriminatie dan het gebruik van de absolute aantallen klachten. De gegevens van de gemeente Deventer zijn voor het jaar 2014 afkomstig van ADV Meldpunt Discriminatie Deventer (*).

25

klachten bij ADV Ieder1Gelijk (Gelderland Zuid) per gemeente per 1000 inwoners Beuningen

klachten bij ADV Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland Midden) per gemeente per 1000 inwoners

Buren Culemborg

Arnhem Druten Barneveld Geldermalsen Doesburg Groesbeek Duiven Heumen Ede Lingewaal

Lingewaard

Maasdriel

Nijkerk

Millingen aan de Rijn

Overbetuwe

Neder Betuwe

Renkum

Neerijnen

Rheden

Nijmegen

Rijnwaarden

Tiel

Rozendaal

Ubbergen

Scherpenzeel

West Maas en Waal

Wageningen

Wijchen

Westervoort

Zaltbommel

Zevenaar 0

0,5 1 2014 2013

1,5

2

0

0,5 2014

1 2013

1,5

2

26

klachten bij ADV Artikel 1 Overijssel * per gemeente per 1000 inwoners Almelo

klachten bij ADV Artikel 1 Noordoost Gelderland per gemeente per 1000 inwoners

Borne Dalfsen

Aalten

Deventer*

Apeldoorn

Dinkelland

Berkelland

Enschede

Bronckhorst

Haaksbergen

Brummen

Hardenberg

Doetinchem

Hellendoorn

Elburg

Hengelo

Epe

Hof van Twente

Ermelo

Kampen

Harderwijk

Losser

Hattem

Oldenzaal

Heerde

Olst-Wijhe

Lochem

Ommen

Montferland

Raalte

Nunspeet

Rijssen-Holten

Oldebroek

Staphorst

Oost-Gelre

Steenwijkerland

Oude IJsselstreek

Tubbergen

Putten

Twenterand

Voorst

Wierden Zwartewaterland

Winterswijk

Zwolle

Zutphen 0

0,5 2014

1 2013

1,5

2

0

0,5 2014

1

1,5

2

2013

27

7) Landelijke Ontwikkelingen Het overzicht van discriminatieklachten uit 2014 is gebaseerd op concrete discriminatievoorvallen die inwoners of bezoekers van de provincies Overijssel en Gelderland bij de ADV’s hebben gemeld. Het geeft geen compleet beeld van discriminatie in OostNederland. Er is sprake van onderregistratie, omdat niet alles bij een ADV of elders gemeld wordt. De Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen voorziet alleen in ondersteuning en registratie bij individuele discriminatievoorvallen. Dientengevolge blijven waarnemingen over structurele ongelijkheid of achterstelling van groepen in een dergelijk overzicht buiten beschouwing. Contextinformatie is voor ADV’s belangrijk om discriminatie effectief op te sporen en te bestrijden. Daarom geven we tot slot een overzicht van

enkele voorvallen, discussies en ontwikkelingen die in 2014 van invloed waren op het

discriminatiebeeld in Nederland. De inhoud van dit hoofdstuk is gebaseerd op tekst van Radar Rotterdam, onze collega ADV aldaar.

Maatschappelijk klimaat en publieke discussies in 2014 De discriminatiemeldingen staan niet los van de maatschappelijke context. Discriminatieklachten kunnen leiden tot een maatschappelijke discussie. Omgekeerd kan het publieke debat ook aanleiding zijn voor een melding van discriminatie. In 2014 waren er stevige publieke discussies over discriminatie, die soms wel en soms niet resulteerden in (extra) meldingen. Racismedebat De maatschappelijk discussie over racisme was eind 2013 pregnant en ging in 2014 onverminderd door. Dagelijkse incidenten en traditionele gebruiken werden in verband gebracht met racisme. Het ging om Zwarte Piet, etnisch profileren door de politie en over racistische reacties op internet, bijvoorbeeld bij een foto van voetballer Leroy Fer met andere donkere voetballers. Het besef over alledaagse vormen van racisme lijkt hierdoor toe te nemen. Het laatste woord is ook nog niet gezegd over de vraag of Nederland en Zwarte Piet racistisch zijn of niet. Opvallend is wel dat er een nieuwe generatie van opiniemakers is opgestaan. Hierdoor neemt de diversiteit aan meningen en perspectieven in het debat toe. Het leidt soms tot heftige confrontaties maar ook tot een eerlijker vertegenwoordiging van standpunten en ervaringen. In de mainstream media en de politiek nam de aandacht voor racisme dan ook sterk toe. Internationaal bezoek in Nederland In 2014 bracht een VN werkgroep van experts voor mensenrechten voor mensen met een Afrikaanse achtergrond een bezoek aan Nederland en riep op tot meer aandacht voor de situatie van zwarte mensen in Nederland. Ook de Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa Nils Muižnieks kwam naar Nederland om zicht te krijgen op discriminatie en grondrechten in ons land. Hij benadrukte het belang van mensenrechteneducatie in het onderwijs en bekritiseerde de Nederlandse omgang met nietgedocumenteerde immigranten. De European Commission against Racism and Intolerance van de Raad van Europa (ECRI) en het College voor de Rechten van de Mens organiseerden gezamenlijk een ronde tafel over het bestrijden van racisme, discriminatie en intolerantie in Nederland om verder door te praten over de aanbevelingen die ECRI in 2013 aan de Nederlandse overheid heeft gedaan. Vrije meningsuiting en het discriminatieverbod Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen vroeg PVV-leider Wilders aan zijn toehoorders of zij "meer of minder Marokkanen wilden". Dit veroorzaakte veel ophef op sociale media en daarbuiten. Duizenden deden aangifte bij de politie of maakten melding van discriminatie bij een ADV. Naar aanleiding van dit incident registreerden de ADV’s in ons werkgebied meer dan 400 klachten. Het Meldpunt Discriminatie Internet constateerde dat het aantal negatieve opmerkingen over Marokkanen op Twitter na het incident explodeerde: van rond 20 tweets per dag naar bijna 1000. Dit kan als indicatie gezien worden dat dergelijke uitingen van politici effect kunnen hebben op de manier waarop burgers zich over elkaar uitlaten en over elkaar denken. Overeenkomstig de antidiscriminatiebepalingen in het strafrecht zal Wilders zich voor deze uitspraak voor de rechter moeten verantwoorden. Deze rechtszaak zal ongetwijfeld tot discussie leiden.

28

Onrust in het Midden-Oosten voelbaar in Nederlandse gemeenten Er werd ook fel gediscussieerd en gedemonstreerd over de oorlog in Gaza en de snelle opkomst van Islamitische Staat (IS) in Irak en Syrië. Joodse instellingen werden extra beveiligd naar aanleiding van een schietpartij bij het Joods Museum in Brussel. Nederlandse moslims moesten zich verweren tegen algemene verdachtmakingen van radicalisering. Voor veel gemeenten werd de radicaliseringsaanpak opnieuw actueel door (de terugkeer van) Nederlandse Syriëgangers. Diverse steden organiseerden bijeenkomsten om te praten over de wederzijdse beeldvorming tussen verschillende groepen als gevolg van de gebeurtenissen op het wereldtoneel. Op landelijk niveau vond in november een interreligieuze bijeenkomst in de Ridderzaal plaats, in aanwezigheid van de minister-president en verschillende bewindslieden. Het hele debat is verder op scherp gezet door de bloedige aanslagen begin dit jaar in Parijs. Ook in ons werkgebied ontvangen wij signalen van verharding en polarisatie. Het is verklaarbaar dat mensen in Nederland zich identificeren en solidariseren met de verschillende partijen in buitenlandse conflicten, zij het Koerden, Israëliërs, Palestijnen of wie dan ook. Dit kan ook in Nederland tot onverdraagzaamheid, conflicten en discriminatie leiden of negatieve beeldvorming aanwakkeren. Homorechten in Rusland en Nederland In de aanloop naar de Olympische Winterspelen protesteerden het COC en andere Nederlanders tegen de toenemende repressie van homoseksuelen door de Russische regering en burgers. De Nederlandse bevolking is solidair met lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LHBT’ers) in andere landen, maar hoewel er ook beleid op is ontwikkeld valt er ook in Nederland nog wat te verbeteren. Ondanks de toenemende acceptatie van homoseksualiteit blijft de acceptatie namelijk laag in religieuze kringen6 en voelen lesbiennes en homoseksuelen zich onveilig in hun buurt.7 Bovendien hebben homoseksuelen en biseksuelen vaker te maken met psychische aandoeningen dan heteroseksuelen, 8 zoals emotionele problemen en suïcidaliteit.9 De Gay Straight Alliance Natuurlijk Samen liet in 2014 een onderzoek uitvoeren waarin 22 casussen van discriminerend geweld tegen LHBT'ers in hun woonomgeving zijn geanalyseerd. Uit de analyse bleek dat de lokale samenwerking tussen politie, burgemeester, gemeente en maatschappelijke organisaties zoals de ADV cruciaal is om goed op dergelijke voorvallen te reageren. Het streven naar (strafrechtelijk) bewijs en vervolging van het discriminatieaspect van het geweld draagt niet altijd bij aan het vinden van een leefbare oplossing.10 Gendergelijkheid De evenredige vertegenwoordiging van vrouwen in hogere posities in het bedrijfsleven is een terugkerend onderwerp op de publieke agenda. Nadat in november 2014 in Duitsland werd besloten om een beperkt vrouwenquotum voor topposities in bedrijven in te voeren was dit ook in Nederland weer onderwerp van gesprek. Draagvlak voor een dergelijk quotum is laag en ook Minister Bussemaker heeft te kennen gegeven dat ze weinig heil ziet in een verplicht quotum. Toch is het een optie wanneer bedrijven er niet in slagen voldoende vooruitgang te boeken. De opmars van vrouwen naar de top verloopt langzaam. Terwijl er wel over een quotum voor vrouwen in topposities werd gesproken was er weinig aandacht voor inkomensongelijkheid. Dit vraagstuk raakt vrouwen in alle posities. De organisatie WomenInc voert campagne om vrouwen (en mannen) te wijzen op het onterechte loonverschil dat er bestaat tussen mannen en vrouwen. Uit de emancipatiemonitor 2014 van het SCP bleek dat vrouwen in het bedrijfsleven in soortgelijke posities en met dezelfde werkervaring gemiddeld 8% minder verdienen dan mannen. Mede doordat vrouwen vaker in deeltijd werken dan mannen zijn zij beduidend minder vaak economisch zelfstandig. Dat deze verschillen minder groot zijn onder de jongere generaties vormt een lichtpunt. Naast de situatie op het werk mag ook het alledaags seksisme in de maatschappij vaker op de agenda staan.

6

SCP (2014), De acceptatie van homoseksualiteit door etnische en religieuze groepen in Nederland CBS (2014), Veiligheidsmonitor 2013 8 Trimbos (2014), Same-sex sexuality and psychiatric disorders in the second Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS-2): a replication and expansion 9 SCP (2015), Jongeren en seksuele oriëntatie 10 Lokaal Centraal (2014), ‘Gestreden als Don Quichot tegen windmolens.’ 7

29

Gelijke behandeling in de participatiesamenleving Gemeenten en maatschappelijke organisaties bereidden zich in 2014 voor op de drie grote decentralisaties in het sociale domein. De participatiesamenleving, gebaseerd op vrijwillige inzet en eigen verantwoordelijkheid van burgers, geeft het raamwerk aan voor de decentralisaties. De mogelijke gevolgen voor bijzonder kwetsbare groepen werden weinig besproken. Ook als zorgtaken vaker uitgevoerd worden door vrijwilligers moeten maatschappelijke organisaties erop toezien dat zij een inclusieve en cultuursensitieve aanpak garanderen bijvoorbeeld voor cliënten van niet-Nederlandse herkomst of voor LHBT-cliënten. Welke eisen kunnen gesteld worden aan vrijwilligers en waar kunnen de cliënten van de vrijwilligers terecht als zij zich niet goed behandeld voelen? Bij professionals bieden beroepscodes en protocollen een neutraal toetsingskader, met gelijke behandeling als belangrijke pijler. Bij vrijwilligers en informele steunnetwerken is dit minder geformaliseerd waardoor zorgvragers mogelijk kwetsbaarder zijn voor uitsluiting, afwijzing en onbegrip.

Ontwikkelingen in discriminatiebestrijding do or overheid en wetgever Arbeidsmarktdiscriminatie In reactie op het advies van de Sociaaleconomische Raad (SER) 'Discriminatie werkt niet!' presenteerde Minister Asscher zijn aanpak arbeidsmarktdiscriminatie langs de volgende vijf sporen: handhaving, melding en registratie, kennis en bewustwording, diversiteitsbeleid

en

onderzoek.

Asscher

maakt

hierbij

gebruik

van

bestaande

structuren

en

roept

bedrijven,

werkgeversverenigingen en vakbonden ter verantwoording om te zorgen voor een arbeidsmarkt met gelijke kansen voor iedereen. Waar mogelijk wordt het bedrijfsleven gestimuleerd om zelf acties te ondernemen om diversiteit te bevorderen. Tegelijkertijd gaat de Inspectie SZW strikter toezien op de naleving van de eisen die aan werkgevers gesteld worden ten aanzien van gelijke behandeling. Op 2 juli 2015 werd het project Diversiteit in bedrijf officieel gelanceerd. Het biedt een handreiking aan bedrijven en organisaties die zich inzetten voor diversiteit en inclusie. Binnen dit project is een Charter Diversiteit tot stand gekomen, welke gebruikt kan worden als startpunt voor of het aanscherpen en verduidelijken van diversiteirsbeleid. Islamofobie en antisemitisme Minister Asscher zette ook de thema's islamofobie en antisemitisme, los van elkaar, letterlijk op de agenda door ronde tafelbijeenkomsten te organiseren met maatschappelijke organisaties. Om goed zicht te houden op deze twee fenomenen zullen ADV's vanaf 2015 expliciet in meldingenoverzichten aangeven hoeveel meldingen van antisemitisme en van discriminatie op grond van het islamitisch geloof zij geregistreerd hebben. In navolging op de themarapportage antisemitisme die in 2013 deel uitmaakte van de LECD-politie (Poldis-)rapportage is in 2014 een themarapportage islamofobie opgesteld. Hierin zijn de politieregistraties gescreend op zaken die te maken hadden met discriminatie van moslims. VN-verdrag handicap Nederland heeft nog altijd het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking niet geratificeerd. In de meeste Europese lidstaten is dit al lang gebeurd. De verwachting is nu dat de Nederlandse regering de ratificatie eind 2015 zal afronden. Op het moment dat de landelijke overheid de nodige wetten heeft aangepast zijn ook gemeenten aan zet om het verdrag in de praktijk te brengen. Het betekent onder andere dat een aanbieder van goederen en diensten verplicht is om doeltreffende aanpassingen te verrichten om deze toegankelijk te maken voor mensen met een beperking, tenzij deze aanpassingen onevenredig belastend zijn. Verschillende organisaties, waaronder de Coalitie voor Inclusie en het College voor de Rechten van de Mens, kunnen gemeenten ondersteunen bij deze implementatie. Gay Straight Alliances Het huidige landelijke beleid gericht op de emancipatie van lesbiennes, homo's, biseksuelen, transgenders en mensen met een intersekse conditie wordt voor een groot deel voortgezet. Zowel de zogenaamde Gay Straight Alliances (GSA's) als de lokale aanpak via de koplopergemeenten zijn in 2014 geëvalueerd. Inmiddels is duidelijk dat de koplopergemeenten verder gaan als regenbooggemeenten, waarbij meer aandacht zal uitgaan naar de borging voor bereikte resultaten. Ook de meeste GSA's krijgen een vervolg.

30

Tijdelijke stimulering van deze initiatieven blijft nodig om LHBTi-acceptatie in de samenleving breed te bevorderen van de buurt tot school en sportvereniging. Nationale politie Het Landelijk Expertisecentrum Diversiteit (LECD) van de politie, dat de afgelopen jaren een belangrijke rol heeft gespeeld bij de aanpak van discriminatie, is met ingang van 1 januari 2015 opgeheven. De portefeuille discriminatie is nu bij de politiechef van de eenheid Den Haag ondergebracht. Op een landelijke diversiteitsdag van de politie in oktober 2014 bleek dat de politie de ambitie heeft om de activiteiten van het LECD binnen de eigen organisatie zo goed mogelijk te borgen. Dat is ook van belang voor het werk van ADV's waarvoor de politie een belangrijke samenwerkingspartner op lokaal en regionaal niveau is.

Landelijke cijfers over discriminatie In het begin van 2014 rapporteerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat een op de vier Nederlanders in het voorgaande jaar discriminatie had ervaren.11 Later in het jaar vestigde het SCP de aandacht op diverse tegenstellingen in de samenleving: jong en oud, rijk en arm, gezond en niet gezond, hoger en lager opgeleid, allochtoon en autochtoon. Van de onderzochte verschillen is de etnische tegenstelling het meest urgent volgens de SCP onderzoekers. 12 In een eerder verschenen publicatie werd ook een grote sociaal-culturele kloof tussen mensen met een hogere en een lagere opleiding opgemerkt. Lager- en hogeropgeleiden discrimineren elkaar niet per se, maar gaan wel weinig met elkaar om en hebben vaak tegenovergestelde meningen over maatschappelijke kwesties.13 Deze tegenstellingen kunnen ook in gemeenten de kop opsteken.

2015 Veel van de bovenstaande onderwerpen zullen ook in 2015 van invloed zijn op de onderlinge verhoudingen in Nederland. Genoemd werd al het racismedebat en de rechtszaak rond de uitlatingen van Wilders. Ook de ongelijkheid in de positie van vrouwen en LHBT'ers zal in 2015 verder aandacht vragen. Evenals de ratificatie en implementatie van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. De aanslagen in Frankrijk en België leiden ook in Nederland tot terechte zorgen over antisemitisme en islamofobie. Zet een streep door discriminatie Op 2 september heeft minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het startsein gegeven voor de landelijke campagne tegen discriminatie. Deze meerjarige campagne heeft als doel de bewustwording van discriminatie te bevorderen en de meldings- en aangiftebereidheid bij discriminatie-incidenten te verhogen. Herijking actieprogramma antidiscriminatie In het najaar volgt een herijking van het actieprogramma antidiscriminatie. Het huidige programma is in 2009 en 2010 geformuleerd, sinds die tijd is er veel veranderd. We zien onverdraagzaamheid en discriminerende uitlatingen op sociale media toenemen. Internationale ontwikkelingen rond radicalisering, moslimhaat en antisemitisme maken de bezorgheid groot over de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Deze ontwikkelingen vragen om een herijking van maatregelen om discriminatie tegen te gaan en tolerantie te vergroten.

11

SCP (2014), Ervaren discriminatie Sociaal en Cultureel Planbureau (2014), Verschil in Nederland : Sociaal en Cultureel Rapport 2014 13 Sociaal en Cultureel Planbureau (2014), Gescheiden werelden? Een verkenning van sociaal-culturele tegenstellingen in Nederland 12

31

BIJLAGE: De tabellen Registraties discriminatie Oost-Nederland Tabel 1 Aantal klachten, meldingen en registraties van discriminatie per jaar

ADV's in Oost-Nederland, klachten/meldingen ADV's in Oost-Nederland, eigen screening

2013

2014

744

1154

261

131

ADV’s in Oost-Nederland Tabel 2a Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's , naar discriminatiegrond 2013

2014

Arbeidscontract

4

7

Arbeidsduur

4

6

Burgerlijke staat

6

6

Geslacht

53

62

Godsdienst

34

58

Handicap/chronische ziekte

73

79

Leeftijd

89

102

Levensovertuiging

2

4

Nationaliteit

86

58

Politieke gezindheid

2

10

Ras

296

693

Seksuele gerichtheid

43

42

Overige (niet-wettelijke) gronden

93

107

Onbekend

0

0

785

1234

Totaal

32

Tabel 2b Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie 2013

2014

Bedreiging

27

26

Geweld

13

27

Omstreden behandeling

495

539

Vijandige bejegening

230

607

Overig

35

46

Onbekend/n.v.t.

0

0

800

1245

Totaal

Tabel 2c Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar terrein 2013

2014

202

244

Buurt/wijk

79

68

Collectieve voorzieningen

100

96

Commerciële dienstverlening

73

84

Horeca/amusement

33

35

Huisvesting

26

20

Media en reclame

37

31

Onderwijs

40

40

Openbare ruimte

26

55

Politie/OM/VD

26

23

Privésfeer

17

13

Publieke/politieke opinie

30

402

Sport en recreatie

25

22

Overig

29

21

Onbekend/n.v.t.

1

0

744

1154

Arbeidsmarkt

Totaal

Tabel 2d Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar werkwijze 2013

2014

(Alleen) registratie

723

866

Advies/informatie

509

982

Beïnvloeding beleid

86

84

Bemiddeling

30

47

Bijstaan in procedures

61

63

Doorverwijzing

113

321

Eigen onderzoek ADV

58

59

Overig

29

44

Totaal

1609

2466

33

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Artikel 1 Overijssel, naar gemeente en naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV 2013

2014

Aantal klachten en meldingen ADV per 1.000 inwoners 2013 2014

Almelo

72459

42

36

0,57963814

0,49683269

Borne

21884

5

12

0,22847743

0,54834582

Dalfsen

27674

4

0

0,14454

0

Deventer *

98322

77

78 *

0,78314111

0,79331177

Dinkelland

25947

8

7

0,30832081

0,26978071

Enschede

158586

179

98

1,12872511

0,61796123

Haaksbergen

24344

8

10

0,32862307

0,41077884

Hardenberg

59577

19

17

0,31891502

0,28534502

Hellendoorn

35711

13

5

0,36403349

0,14001288

Hengelo

80957

32

35

0,39527156

0,43232827

Hof van Twente

34997

5

6

0,14286939

0,17144327

Kampen

51092

23

28

0,45016832

0,548031

Losser

22612

6

7

0,26534583

0,30957014

Oldenzaal

32137

5

18

0,15558391

0,56010206

Olst-Wijhe

17770

8

9

0,45019696

0,50647158

Ommen

17361

4

4

0,23040147

0,23040147

Raalte

36519

13

7

0,35597908

0,19168104

Rijssen-Holten

37661

9

8

0,238974

0,21242134

Staphorst

16367

5

1

0,30549276

0,06109855

Steenwijkerland

43350

21

21

0,48442907

0,48442907

Tubbergen

21206

2

4

0,09431293

0,18862586

Twenterand

33929

3

4

0,08841994

0,11789325

Wierden

23909

7

7

0,29277678

0,29277678

Zwartewaterland

22167

8

8

0,36089683

0,36089683

Zwolle

123159

125

112

1,01494816

0,90939355

* Gegevens voor 2014 afkomstig van ADV Meldpunt Discriminatie Deventer

34

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Meldpunt discriminatie en pesten (Gelderland-Midden), naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV 2013

2014

Aantal klachten en meldingen ADV per 1.000 inwoners 2013 2014

Arnhem

150823

174

219

1,15367

1,452033

Barneveld

54152

10

24

0,184665

0,443197

Doesburg

11437

6

4

0,524613

0,349742

Duiven

25609

10

8

0,390488

0,31239

Ede

110656

39

61

0,352444

0,551258

Lingewaard

45776

17

11

0,371374

0,240301

Overbetuwe

46665

22

17

0,471445

0,364299

Nijkerk

40638

22

18

0,541365

0,442935

Renkum

31580

14

15

0,443319

0,474984

Rheden

43640

14

20

0,320807

0,458295

Rijnwaarden

10917

1

3

0,0916

0,274801

Rozendaal

1503

1

2

0,665336

1,330672

Scherpenzeel

9498

5

3

0,526427

0,315856

Wageningen

37429

20

24

0,534345

0,641214

Westervoort

15138

7

13

0,462412

0,858766

Zevenaar

32283

14

19

0,433665

0,588545

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Ieder1Gelijk, Gelderland-Zuid, naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's per 1.000 inwoners

2013

2014

2013

2014

Beuningen

25288

6

6

0,237267

0,237267

Buren

26019

4

4

0,153734

0,153734

Culemborg

27590

13

17

0,471185

0,616165

Druten

18210

0

5

0

0,274574

Geldermalsen

26300

11

11

0,418251

0,418251

Groesbeek

34304

30

11

0,874534

0,320662

Heumen

16334

5

2

0,30611

0,122444

Lingewaal

11060

2

3

0,180832

0,271248

Maasdriel

24156

3

3

0,124193

0,124193

Millingen aan de Rijn

5912

12

7

2,02977

1,184032

Neder Betuwe

22555

5

16

0,22168

0,709377

Neerijnen

12020

3

3

0,249584

0,249584

Nijmegen

168292

170

233

1,010149

1,384498

Tiel

41775

16

56

0,383004

1,340515

Ubbergen

9404

1

4

0,106338

0,425351

West Maas en Waal

18419

4

5

0,217167

0,271459

Wijchen

41043

11

19

0,268012

0,462929

Zaltbommel

27182

12

7

0,441469

0,257523

35

Tabel 2e Aantal klachten/meldingen Artikel 1 Noord-Oost Gelderland, naar gemeente, naar aantal per 1.000 inw. Aantal inwoners

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's 2013

2014

Aantal klachten en meldingen ADV/ADV's per 1.000 inwoners 2013 2014

Aalten

27013

1

4

0,037019

0,148077

Apeldoorn

157545

36

57

0,228506

0,361801

Berkelland

44666

2

10

0,044777

0,223884

Bronckhorst

36932

4

6

0,108307

0,162461

Brummen

21177

6

4

0,283326

0,188884

Doetinchem

56344

15

17

0,266222

0,301718

Elburg

22645

4

5

0,176639

0,220799

Epe

32351

3

6

0,092733

0,185466

Ermelo

26045

2

5

0,07679

0,191975

Harderwijk

45732

10

13

0,218665

0,284265

Hattem

11732

0

5

0

0,426185

Heerde

18490

1

5

0,054083

0,270416

Lochem

33248

2

5

0,060154

0,150385

Montferland

34987

4

9

0,114328

0,257238

Nunspeet

26680

4

5

0,149925

0,187406

Oldebroek

22835

2

2

0,087585

0,087585

Oost-Gelre

29700

2

5

0,06734

0,16835

Oude IJsselstreek

39595

5

3

0,126279

0,075767

Putten

23872

0

5

0

0,20945

Voorst

23767

1

2

0,042075

0,08415

Winterswijk

28881

2

4

0,06925

0,138499

Zutphen

47164

9

18

0,190824

0,381647

36

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2f ADV’s, Kruistabellen Grond-Terrein [2013]

Arbeidsmarkt

4

2

1

26

21

17

68

0

13

0

59

5

7

0

Buurt/wijk

0

0

0

2

2

3

1

0

9

0

45

12

10

0

Collectieve voorzieningen

0

0

2

9

3

22

9

0

9

1

31

2

17

0

Commerciële dienstverlening

0

0

0

3

1

6

9

0

31

0

17

1

6

0

Horeca/amusement

0

0

0

2

0

1

0

0

0

0

16

5

11

0

Huisvesting

0

0

1

1

1

4

0

0

1

0

8

1

9

0

Media en reclame

0

0

0

1

0

2

0

0

0

0

32

2

0

0

Onderwijs

0

0

0

1

1

8

0

0

2

0

25

2

3

0

Openbare ruimte

0

0

0

1

1

2

1

1

1

0

16

4

2

0

Politie/OM/VD

0

0

0

2

0

1

0

0

4

0

14

1

4

0

Privésfeer

0

0

0

3

2

0

2

1

1

0

5

1

4

0

Publieke/politieke opinie

0

0

0

0

0

0

0

0

13

0

5

3

0

0

Sport en recreatie

0

0

1

2

1

2

0

0

0

0

14

1

7

0

Overig

0

2

0

0

2

4

0

0

1

1

14

2

11

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

2

0

1

0

Totaal

4

4

4

53

35

73

90

2

85

2

303

42

92

0

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2f ADV’s, Kruistabellen Grond-Terrein [2014]

Arbeidsmarkt

7

5

0

26

20

25

54

2

13

2

63

6

17

1

Buurt/wijk

0

0

0

1

6

6

0

0

7

0

36

10

7

1

Collectieve voorzieningen

0

0

4

9

4

17

5

1

13

1

18

1

22

1

Commerciële dienstverlening

0

0

0

8

3

16

11

0

13

1

24

1

11

0

Horeca/amusement

0

0

0

1

0

2

1

0

1

0

21

5

3

0

Huisvesting

0

0

1

1

0

2

1

0

1

0

8

0

7

0

Media en reclame

0

0

0

3

4

1

0

0

1

2

17

6

4

1

Onderwijs

0

0

0

3

6

4

4

0

1

0

21

0

3

1

Openbare ruimte

0

0

0

2

4

1

1

1

3

0

33

9

2

1

Politie/OM/VD

0

0

0

0

1

1

0

0

2

0

16

1

4

0

Privésfeer

0

0

1

2

4

0

0

0

0

2

5

0

1

0

Publieke/politieke opinie

0

0

0

0

3

0

0

0

2

0

424

2

2

0

Sport en recreatie

0

0

0

3

1

3

1

0

2

0

6

1

1

0

Overig

0

0

1

1

1

1

0

0

0

2

5

0

5

1

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Totaal

7

5

7

61

57

79

78

4

59

10

697

42

90

7

37

3

Bedreiging

0

0

0

1

Geweld

0

0

0

1

1

Omstreden behandeling

4

2

5

47

29

Vijandige bejegening

0

0

0

4

8

Overig

0

1

0

1

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

Totaal

4

3

0

1

0

1

1

0

65

88

8

2

0 56

2

0

1

2

0

16

2

64

2

147

1

1

23

0

149

2

1

1

1

0

0

0

1

0

0

41

77

91

5

92

9

7

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2g Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en discriminatiegrond, 2013

5

0

2

1

0

11

65

0

30

14

0

7

2

9

0

0

0

0

6

0

2

328

52

100

0

Onbekend

Niet-wettelijk

Seksuele gerichtheid

Ras

Politieke gezindheid

Nationaliteit

Levensovertuiging

Leeftijd

Handicap

Godsdienst

Geslacht

Burgerlijke staat

Arbeidsduur

Arbeidscontract

Tabel 2g Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en discriminatiegrond, 2014

Bedreiging

0

0

0

1

3

0

0

0

1

0

14

8

1

0

Geweld

0

0

0

0

1

0

1

0

2

0

21

3

2

0

Omstreden behandeling

6

7

6

57

37

69

74

2

43

20

156

11

77

0

Vijandige bejegening

0

0

0

7

20

9

2

1

16

5

511

26

15

0

Overig

1

1

0

1

3

2

3

1

3

1

36

2

12

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Totaal

7

8

6

66

64

80

80

4

65

26

738

50

107

0

38

Onbekend/n.v.t.

Overig

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Geweld

Bedreiging

Tabel 2h Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en terrein, 2013

Arbeidsmarkt

1

1

186

23

0

0

Buurt/wijk

11

7

7

66

6

0

Collectieve voorzieningen

1

1

89

10

1

0

Commerciële dienstverlening

1

0

67

6

1

0

Horeca/amusement

2

3

31

3

0

0

Huisvesting

0

0

22

3

1

0

Media en reclame

2

1

2

31

2

0

Onderwijs

0

2

25

13

1

0

Openbare ruimte

2

3

4

18

3

0

Politie/OM/VD

0

2

18

4

1

0

Privésfeer

5

2

7

11

0

0

Publieke/politieke opinie

0

0

1

29

0

0

Sport en recreatie

1

0

21

4

0

0

Overig

1

0

20

8

4

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

Totaal

27

22

495

229

20

0

Onbekend/n.v.t.

Overig

Vijandige bejegening

Omstreden behandeling

Geweld

Bedreiging

Tabel 2h Aantal reguliere klachten/meldingen van de ADV's, naar wijze van discriminatie en terrein, 2014

Arbeidsmarkt

1

2

193

29

6

0

Buurt/wijk

9

3

6

55

8

0

Collectieve voorzieningen

0

0

85

6

6

0

Commerciële dienstverlening

0

0

75

12

0

0

Horeca/amusement

1

1

30

4

1

0

Huisvesting

1

1

19

1

0

0

Media en reclame

1

1

7

21

4

0

Onderwijs

0

0

28

11

2

0

Openbare ruimte

6

7

10

32

6

0

Politie/OM/VD

2

4

17

7

1

0

Privésfeer

1

1

8

7

0

0

Publieke/politieke opinie

3

3

6

420

5

0

Sport en recreatie

0

2

14

4

0

0

Overig

1

0

12

2

7

0

Onbekend/n.v.t.

0

0

0

0

0

0

Totaal

26

25

510

611

46

0

39

Tabel 2i: Eigen Screening ADV’s, Arbeidsmarkt 2013 en 2014

Gelderland Midden 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

16

0

20

0

0

36

Gelderland Zuid 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

14

1

37

0

2

54

IJsselland 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

5

0

41

0

0

46

Twente 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

87

0

27

0

0

114

totaal eigen screening Oost Nederland 2013

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

106

1

125

0

2

250

Gelderland Midden 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

9

0

27

0

0

36

Gelderland Zuid 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

10

4

20

1

2

37

IJsselland 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

0

0

35

0

0

35

Twente 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

1

0

16

0

0

17

totaal eigen screening Oost Nederland 2014

Geslacht

Handicap/chronische ziekte

Leeftijd

Nationaliteit

Ras

Totalen

Arbeidsmarkt

20

4

98

1

2

125

40