DISCRIMINATIE OP BASIS VAN HANDICAP EN GEZONDHEIDSTOESTAND IN DE ARBEIDSVERHOUDING
Anne RAHMÉ Frank HENDRICKX Othmar VANACHTER Aline VAN BEVER
intersentia Antwerpen - Oxford
INHOUD VOORWOORD.
v
HOOFDSTUK 1. DISCRIMINATIE OP DE WERKVLOER EN DE WETTEN VAN 10 MEI 2007
1
I.
II.
Inleiding en context A. Achtergrond B. Nood aan hervorming van de federale wetgeving ter bestrijding van discriminatie 1. De conformiteit met het gemeenschapsrecht inzake de strijd tegen de discriminatie 2. De rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen van arrest 157/2004 van het Arbitragehof 3. De nood aan betere coördinatie tussen de verschillende instrumenten van het federale recht inzake de strijd tegen discriminatie 4. Meer duidelijkheid in de bevoegdheidsverdeling inzake discriminatiebestrijding in het kader van het federale België . . . 5. De efficiëntie van de federale instrumenten inzake discriminatiebestrijding verhogen Doel en werkingssfeer van de wetten van 10 mei 2007 A. Doel van de nieuwe wetten van 10 mei 2007 B. Begrippenapparaat 1. Direct/indirect onderscheid versus directe/indirecte discriminatie 2. (Seksuele) intimidatie 3. Wezenlijke beroepsvereisten 4. Aanvullende regelingen voor sociale zekerheid 5. Positieve actie 6. Sociale voordelen 7. Redelijke aanpassingen voor personen met een handicap C. Toepassingsgebied 1. Personeel toepassingsgebied: de lijst van de verboden discriminatiegronden
Intersentia
1 1 6 6 8
12 15 16 16 16 16 17 19 20 21 22 22 23 24 24
VU
Discriminatie op basis van handicap en gezondheidstoestand in de arbeidsverhouding
2. Materieel toepassingsgebied: de domeinen van de strijd tegen de discriminaties a. Algemeen b. Arbeidsbetrekkingen c. Thema's inzake arbeidsbetrekkingen binnen het bereik van de wet d. Thema's inzake aanvullende regelingen voor sociale zekerheid onder het bereik van de wet e. Uitsluiting van intimidatie en seksuele intimidatie in de arbeidsbetrekkingen 3. Temporeel toepassingsgebied III. Het verbod van discriminatie als ongerechtvaardigd onderscheid IV. Rechtvaardiging van het maken van een onderscheid A. Open versus gesloten systeem in de Antidiscriminatiewet B. Enkele bijzondere aspecten in verband met de rechtvaardiging van het maken van een onderscheid 1. Wezenlijke en bepalende beroepsvereisten 2. Andere rechtvaardigingsmechanismen a. Positieve actie b. Vrijwaringsclausule c. Rechtvaardiging ten aanzien van leeftijd d. Identiteitsgebonden organisaties V. Rechtsbescherming en handhaving A. Burgerrechtelijk luik 1. Nietigheid 2. Indienen van een klacht en bescherming tegen nadelige maatregelen 3. Schadevergoeding 4. Stakingsvordering B. Strafrechtelijk luik C. Bewijsregeling D. Collectieve actierecht HOOFDSTUK 2. DE BEGRIPPEN 'HANDICAP' EN 'GEZONDHEIDSTOESTAND)' I. II.
viü
Inleiding Wetgeving A. Internationale wetgeving B. Europese wetgeving C. Belgische wetgeving 1. Associatieve discriminatie
26 26 27 28 30 31 31 31 33 33 35 35 37 37 38 39 42 42 43 43 43 47 49 51 53 55
57 57 58 58 59 61 70 Intersentia
Inhoud
2. Vermeend kenmerk 71 3. Temporeel toepassingsgebied van de nieuwe Discriminatiewet . 71 D. Vlaamse regelgeving 72 1. Decreet van 8 mei 2002 houdende evenredige participaties op de arbeidsmarkt 72 2. Oprichtingsdecreet van het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap 73 3. Invulling van het begrip handicap in de rechtsleer 74 4. Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding 77 5. Invulling door de rechtspraak 77 E. Vergelijking met het Verenigd Koninkrijk 83 F. Verenigde Staten 86 G. Nederland: De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte 87 HOOFDSTUK 3. REDELIJKE AANPASSINGEN VOOR GEHANDICAPTEN OP DE ARBEIDSMARKT I.
II.
Begrip aanpassing A. De Kaderrichtlijn van 27 november 2000 B. De Discriminatiewet van 25 februari 2003 C. De Discriminatiewet van 10 mei 2007 D. Het decreet van 8 mei 2002 houdende de evenredige participaties op de arbeidsmarkt E. Doelgroep redelijke aanpassingen F. Soorten aanpassingen 1. Materiële of immateriële aanpassingen 2. Individuele of collectieve aanpassingen G. Criteria voor de aanpassingen Begrip redelijke aanpassing A. Criteria om de aanpassingen redelijk te maken B. Procedure van het tot stand komen van een redelijke aanpassing .. C. Verenigd Koninkrijk: Disability Discrimination Act 1995 D. Nederland: De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
91 93 93 94 95 96 96 97 97 98 98 99 104 105 107 108
HOOFDSTUK 4. VERHOUDING VAN DE DISCRIMINATIEWET(TEN) MET ARBEIDSRECHTELIJKE NORMEN DIE ONDERSCHEID ORGANISEREN
113
I. II.
113 115
De situatie onder de Discriminatiewet van 25 februari 2003 De Discriminatiewet van 10 mei 2007
Intersentia
ix
Discriminatie op basis van handicap en gezondheidstoestand in de arbeidsverhouding
HOOFDSTUK 5. ARBEIDSONGESCHIKTHEID IN HET ARBEIDSRECHT I. II.
117
Definitie van arbeidsongeschiktheid in het arbeidsrecht Gevolgen van de arbeidsongeschiktheid op het voortbestaan van de arbeidsovereenkomst III. Definitieve arbeidsongeschiktheid IV. Aanbevelingen
118 124 128
HOOFDSTUK 6.
131
I. II.
GEZONDHEID BIJ WERVING EN SELECTIE
Inleiding De rechtvaardiging van de beoordeling van de gezondheid door een werkgever A. Medische onderzoeken B. In aanmerking nemen van gezondheidsgegevens III. Het recht op privacy A. Privacywet 1. Toepassingsgebied 2. Toelaatbaarheid 3. Rechtmatigheid a. Eerlijk en rechtmatig b. Welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden c. Toereikend, ter zake dienend en niet overmatig 4. Advies 08/2002 B. Cao nr. 38 inzake werving en selectie IV. Arbeidsgeneeskunde, de Welzijnswet (4 augustus 1996) en het KB Gezondheidstoezicht (28 mei 2003) A. Het KB Gezondheidstoezicht van 28 mei 2003 B. Werknemers die aan een gezondheidstoezicht kunnen worden onderworpen C. De beoordeling van de geschiktheid van de werknemer in de arbeidsgeneeskunde D. De appreciatieruimte van de preventieadviseurarbeidsgeneeskunde V. Wet Medische Onderzoeken (28 januari 2003) A. Doelstellingen van de wet B. De toelaatbaarheid van medische onderzoeken 1. Relevantiebeginsel 2. Principieel verbod van genetische test en hiv-test C. Andere bepalingen
117
131 132 132 133 134 135 135 136 138 138 138 139 139 141 142 142 143 144 145 146 147 149 149 150 151
Intersentia
Inhoud
1. Informatieverplichting 2. Schriftelijke motivering en beslissing 3. Informatieverplichting VI. Antidiscriminatiewet van 10 mei 2007 VIL Conclusies A. Zijn vragen of onderzoeken naar de gezondheid van een werknemer of kandidaat-werknemer geoorloofd? En zo ja, onder welke voorwaarden? B. Mag er met (informatie over) de gezondheid rekening worden gehouden bij een selectiebeslissing? En zo ja, welke juridische test geldt er ter zake? C. Hoe verhoudt de Antidiscriminatiewet zich ten aanzien van andere juridische bepalingen in dit domein?
160
HOOFDSTUK7.
161
I.
II.
DEHANDHAVING
Burgerrechtelijke bepalingen A. Nietigheid van tegenstrijdige bedingen en van clausules waarin wordt afgezien van de bescherming van de Discriminatiewet B. Bescherming tegen represailles in de arbeidsverhoudingen C. Een beschermingsvoorziening tegen represailles buiten de arbeidsverhouding D. Een forfaitaire schadevergoeding E. De stakingsvordering F. De verdeling van de bewijslast Strafrechtelijke bepalingen
151 152 152 152 156
157
158
161 161 162 163 163 165 168 169
BIBLIOGRAFIE
171
I. Wetgeving II. Rechtspraak III. Rechtsleer
171 172 173
Intersentia
XI
