diabc Cholesterol Wat is cholesterol Bijwerkingen statines Voeding als medicijn maandblad van de diabetesvereniging nederland

diabc

maandblad van de diabetesvereniging nederland

ED

SN

R . 1 4!

I N DE Z IA

BC:

S U GA R K

ID

Cholesterol Wat is cholesterol Bijwerkingen statines Voeding als medicijn Belastingaangifte 2007

februari 2008 - jaargang 62 - nummer 2

Diabc-02-Omslag.indd 1

22-01-2008 11:42:56

Van beginner tot en met gevorderde...

"$$6$)&, 4QJSJU Ú

Groeit mee met uw ervaring, stap voor stap Wilt u overstappen op een insulinepomp? De Accu-Chek Spirit is een kwalitatief hoogstaande insulinepomp die ook nog eens heel gemakkelijk in het gebruik is. Naarmate u meer ervaring krijgt met de pomp, groeit het bedieningsmenu met u mee. Zo kunt u uw diabetes nog beter regelen. En optimaal genieten van de vrijheid die de insulinepomp u biedt. Kiest u voor de Accu-Chek Spirit, dan kiest u tevens voor het ‘2 pompen concept’. Accu-Chek levert als enige fabrikant standaard twee pompen. Zo heeft u altijd een reserve pomp. Voor noodsituaties, maar vooral ook voor uw eigen gemoedsrust. Vandaar ook dat onze Diabetes Service 24 uur per dag en 7 dagen in de week voor u klaar staat Bel voor meer informatie over de Accu-Chek Spirit 0800 – 022 05 85 of kijk op www.accu-chek.nl.

Roche Diagnostics Postbus 1007 1300 BA Almere

advertenties.indd 5

22-01-2008 11:16:08

inhoud

en verder Entree

4

Hart voor diabetes

9

Wat te doen bij bijwerkingen?

14

Leven met …

17

Postbus 470

18

inSTELLING

21

Functionele voeding

24

Vet ingewikkeld!

26

Feit of fabel

29

Actiefrubriek

34

ABC

37

Service & colofon

38

10

Cholesterol

Cholesterol, iedereen weet dat je er niet te veel van moet hebben. Maar wat is cholesterol precies? Hoe kun je ervoor zorgen dat je cholesterolgehalte goed is? En wat is de relatie tussen cholesterol en diabetes? Internist Henk Bilo geeft een toelichting.

22

Ervaringen

Evelien gebruikte jarenlang statines om haar cholesterol onder controle te houden. Maar door de enorme bijwerkingen ervan én de kritische tv-uitzending Radar van vorig jaar maart is ze daar een paar maanden geleden volledig mee gestopt. Martin daarentegen neemt nog wél iedere dag trouw zijn tabletje. Twee mensen, twee ervaringen.

30

Belastingaangifte

Als je diabetes hebt of als je kind diabetes heeft, dan kun je te maken krijgen met hoge ziektekosten. Een deel van die kosten kunt u vaak via de Belastingdienst terug krijgen. U moet daarvoor wél een aangiftebiljet invullen. Ook heeft u mogelijk recht op zorgtoeslag.

+

Sugarkids

In het hart van deze Diabc de eerste SugarKids van dit jaar. Sam gaat op bezoek bij Bart Roep, de onderzoeker die probeert om diabetes te genezen. Ook komt Jenny (10) aan het woord, zij treedt op in een musical op Broadway. Verder: schaatstips van Michael Pot en knutseltips van Farah (8). Haal ‘m er dus snel uit!

februari 2008 diabc 3

Diabc-02-Inhoud.indd Sec1:3

22-01-2008 11:11:15

F O T O Hadewych Veys

het bestuur Obesitas is een vorm van extreem overgewicht. Tijdens een korte vakantie op het zonnige vakantie-eiland Puerto Rico kon ik onlangs met eigen ogen zien wat obesitas inhoudt. Overal om mij heen waren Amerikaanse medetoeristen met extreem overgewicht passief aanwezig. Brede mannen en vrouwen in vormeloze shirts en broeken met elastiek brachten de dag al consumerend door, op brede zitbanken of extra stevige strandstoelen. Met een aantal van deze mensen raakte ik in gesprek, natuurlijk ook over diabetes type 2. Zij gaven toe een groot probleem te hebben door te véél eten en niet bewegen. Op hun manier probeerden zij het goede te doen. Bijvoorbeeld door royale porties suikervrije desserts te consumeren, die daar heel populair zijn, maar die toch veel te veel calorieën bevatten. Dit alles drukte mij met de neus op de feiten. Ik besloot om in de vakantie niet te luieren, maar juist veel uren extra te sporten. Je kunt wel goede voornemens hebben, maar uiteindelijk is het toch een kwestie van doen. Van alleen jaknikken bij de dokter word je niet fitter of slanker. Onderzoekers voorspellen een opmars van extreem overgewicht: binnen enkele jaren zal zo’n twintig procent van de bevolking in ons land er ook aan lijden. Mensen, laat het bij u niet zo ver komen. Eet gezond, niet te veel en niet te vet. Ga bewegen, minstens vier keer per week een uur. Zo simpel is het om obesitas te voorkomen! Peter van der Velden, voorzitter Diabetesvereniging Nederland

“Alles wat ik tijdens mijn studie heb geleerd over het ontstaan van diabetes, bleek niet wáár te zijn!” Vertelt onderzoeker Bart Roep. Kijk snel op pagina 9 voor het complete interview.

FOTO

Verkeerd medicijngebruik thuis Jaarlijks worden circa 19.000 mensen in ziekenhuizen opgenomen vanwege verkeerd medicijngebruik thuis. Driekwart van de chronisch zieken krijgt meer dan één medicijn; bijna dertig procent gebruikt er vier of meer. Bijna de helft van de patiënten geeft aan dat er bij het uitschrijven van een nieuw recept door artsen nooit wordt gesproken over andere medicijnen (met of zonder recept). De helft van de patiënten is onzeker over het nut van hun geneesmiddelen. Daardoor wijkt een deel soms of regelmatig af van het voorschrift. (Zie ook het artikel over therapietrouw in de Diabc van januari.) Iets meer dan de helft van de chronische patiënten geeft aan dat zij hun medicijngebruik zelf (laten) controleren aan de hand van het etiket. Hebt u vragen over uw medicatie? Vraag het uw arts, verpleegkundige of apotheker. Bron: Huisarts & Wetenschap

4 diabc

Arno Massee

F O T O Hadewych Veys

VAKANTIEGEDACHTE

februari 2008

Diabc-02-Entree.indd Sec1:2

21-01-2008 15:30:49

entree

proefpersonen gezocht

DVN HOUDT STEEKPROEF GEBRUIK PRIKPROTOCOLLEN De Diabetesvereniging (DVN) is in januari gestart met een eigen onderzoek naar het hanteren van protocollen bij bloedprikken. De reden van dit onderzoek is de grote onrust die is ontstaan, nadat bekend werd dat in verschillende zorgcentra fouten zijn gemaakt met bloedprikken. Het balletje kwam aan het rollen, nadat in december een zorgcentrum in Almere bekend maakte meer dan een jaar lang met een pen voor thuisgebruik bloed te hebben geprikt. In Almere is gelukkig niemand besmet, bij fouten met bloedprikken in Rotterdam en Groningen raakten helaas wel mensen besmet. De DVN vermoedt dat er momenteel diverse handleidingen en protocollen worden gebruikt. Omdat de Diabetesvereniging vindt dat iedereen zich zonder angst voor besmettingsgevaar moet kunnen laten prikken, brengt zij een eigen veiligheidschecklist naar buiten. De DVN heeft ook zo’n 25 zorginstellingen door heel Nederland benaderd met het verzoek hun prikprotocol op te sturen. Daarnaast zijn vijftig leden van de vereniging benaderd met de vraag wat hun ervaringen zijn bij het prikken van de bloedglucosewaarden door zorginstellingen. Zodra de resultaten van het onderzoek bekend zijn, vindt u daarover meer informatie in de Diabc en op onze website www.dvn.nl. Voor vragen kunt u ook altijd contact opnemen met de Diabeteslijn: (033) 463 05 66 of [email protected].

Voor allerlei diabetesonderzoeken, bijvoorbeeld nieuwe geneesmiddelen, zoeken onderzoeksinstituten mensen met diabetes die als proefpersoon mee willen werken. De DVN plaatst deze oproepen in samenwerking met het Diabetes Fonds. Onderzoeksinstituut: Andro Medical Research Zoekt: mensen met diabetes type 2 Doel onderzoek: nieuw geneesmiddel tegen slaapproblemen Vergoeding: reiskosten Informatie: 0800 023 44 48 (gratis) Voor meer informatie over onderzoeken kunt u ook kijken op onze website: www.dvn.nl. Onder het kopje ‘Actueel’ vindt u een webpagina ‘Proefpersonen gezocht’.

De stelling van deze maand is: ‘zorgprofessionals zijn voldoende in staat om elkaars fouten op te sporen’. Op pagina 21 kunt u lezen of het DVN-panel het hier mee eens is.

F O T O Herbschleb & SLebos

Internist Evert van Ballegooie overleden Na een kort ziekbed is op 3 januari de bekendste internist van Nederland; dr. Evert van Ballegooie, overleden aan de gevolgen van een longtumor. Na zijn opleiding tot internist in Zwolle en Groningen was Van Ballegooie van 1980 tot 1986 verbonden als wetenschappelijk medewerker aan de afdeling Endocrinologie van het Academisch Ziekenhuis te Groningen. In 1984 promoveerde hij op een onderzoek naar de behandeling insulinepomptherapie. Van 1986 tot 2006 was hij werkzaam als internist in de Isala Klinieken (Weezenlanden) te Zwolle, met speciale aandacht voor diabetes. Het laatste jaar was hij internist in Ziekenhuis Bethesda in Hoogeveen. Van Ballegooie was de eerste voorzitter

van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en erelid van de EADV, de vereniging van diabeteszorgverleners. Ook hield hij zich naast zijn werk bezig met talloze andere projecten, zoals het voorzitterschap van Langerhans en het kwartaalblad DiabeteSpecialist. Van Ballegooie is niet alleen voor de diabetesprofessionals, maar ook voor mensen met diabetes erg belangrijk geweest, vertelt Joop Gillissen, ouddirecteur van de DVN, omdat hij zich erg heeft ingezet om de kwaliteit van de diabeteszorg te verbeteren. Meer informatie over het werk van Van Ballegooie leest u op www.dvn.nl en op www.langerhans.com. Bron: Herbschleb & SLebos



21-01-2008 15:31:45

dvn info Erfstellingen Wilt u de DVN opnemen in uw testament? Erfstellingen geven ons de gelegenheid extra activiteiten te financieren en zijn derhalve zeer welkom. Spreek er over met uw notaris. De notaris beschikt over de juiste tenaamstelling van onze vereniging. Meer informatie over donateur, lid of gezinslid worden? Kijk op pagina 38.

Giften Bij deze bedankt de DVN iedereen die de afgelopen tijd de vereniging een gift heeft geschonken, zoals onder andere: Mw. G. Ytsma-Veninga Fam. Verreck Fam. Van Bolderen F.N. Kerker H.J. Kok

€ 10,€ 30.€ 50,€ 5,€ 15,-

Arts meest betrouwbare informatiebron Mensen met een chronische ziekte vinden huisartsen en specialisten de meest betrouwbare informatiebron. Dit blijkt uit onderzoek van het Nationaal Panel Chronisch Zieken en Gehandicapten onder 594 chronisch zieken die zelfstandig wonen. Ook patiëntenorganisaties, fysiotherapeuten en apothekers worden als zeer betrouwbaar gewaar-

Wanneer u de DVN financieel wilt ondersteunen, kunt u een bedrag overmaken op gironummer 40 12 46 t.n.v. Diabetesvereniging Nederland te Leusden.

deerd door chronisch zieken. Het meest gewantrouwd wordt de farmaceutische industrie; 45 procent van de ondervraagden noemt de industrie ‘zeer onbetrouwbaar’.

KLACHT OVER DE ZORG

BLOEDSUIKERTEST TREKT VOORAL VROUWEN

Contacten met hulpverleners, een operatie of behandeling hebben soms een andere uitkomst of verloop dan verwacht. Als patiënt hebt u het recht om een klacht aan de orde te stellen. Hoe u dit het beste kunt aanpakken en bij wie, staat in de brochure ‘U heeft een klacht over de zorg. Wat nu?’ van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), waarbij ook de DVN is aangesloten.

Op Wereld Diabetes Dag, 14 november, ging voor de twee keer op rij een Bloedsuikertest van start bij de apothekers van de brancheorganisatie KNMP. In een periode van vier weken werden zo’n 132.000 mensen uit de risicogroepen getest op diabetes. Ongeveer 7,5 procent van de geteste apotheekbezoekers had een te hoge bloedglucosewaarde en werd voor nader onderzoek naar de huisarts verwezen. De hoogste gemeten waarden waren 30.6, 32.7 en 32.9 mmol/l. Veel apothekers hadden klanten die behoren tot risicogroepen een uitnodiging gestuurd om naar de Bloedsuikertest te komen. Ook was er zeer veel aandacht voor de actie in de lokale media. Vooral vrouwen kwamen naar de apotheek om zich te laten testen. De gemiddelde leeftijd was 59,6 jaar. Gecertificeerde prikkers van de DVN verleenden hun medewerking aan de actie die een onderdeel is van de nationale preventiecampagne ‘Kijk op diabetes’. Deze campagne wordt uitgevoerd door de Nederlandse Diabetes Federatie.

De brochure kost 2,75 euro exclusief verzendkosten. U kunt de brochure bestellen bij de NPCF, (030) 297 03 03, of via de website www.npcf.nl. 6 diabc

februari 2008


21-01-2008 15:33:49

entree

en t p e c e R check! Diëtiste Evelien Adriaan checkt elke maand voor Diabc of een gerecht geschikt is voor mensen met diabetes. Minder gezonde ingrediënten vervangt zij door verantwoorde alternatieven. Wilt u ook een gerecht laten testen en indien nodig laten aanpassen? Stuur dan uw gerecht op naar de redactie van de Diabc, postbus 470, 3830 AM Leusden of [email protected] o.v.v. ‘recepten check’.

SPRUITJES ANDERS

(4 personen)

Oorspronkelijk recept 500 g spruitjes 300 g (kastanje) champignons 400 g shoarmavlees, in blokjes 1 bekertje zure room (125 ml) ca. 1 eetlepel shoarmakruiden. 1 eetlepel olie evt. 2 eetlepels yoghurt

Verantwoord alternatief Kies mager vlees bijvoorbeeld 400 g kip of kalkoenfiletblokjes in plaats van het shoarmavlees. Vervang de zure room door een half bakje Linesse* 6% of een andere light roomkaas of kaasproduct met maximaal zes procent vet. Voeg eventueel 2 eetlepels yoghurt toe. Met deze wijzigingen in het originele recept kan de hoeveelheid vet drastisch worden verlaagd. Dit spruitjesgerecht is daarmee een prima variatie. Bereiding Kook de spruitjes ongeveer 5 vijf minuten, dus zeker niet echt gaar. Laat ze uitlekken. Strooi shoarmakruiden over de kip- of kalkoenblokjes en laat dit even intrekken. Bak de kip of kalkoen in de olie gaar. Doe er de spruitjes bij en daarna de light kaas. Laat alles nog 5 minuten doorwarmen. Voeg eventueel nog 2 eetlepels yoghurt toe als u het geheel wat smeuïger wilt maken. Lekker met aardappelpuree.

* De fabrikant heeft geen exacte gegevens over het verzadigd vetge-

Het oorspronkelijke recept bevat per eenpersoonsportie zonder puree: 425 calorieën, 21 g eiwit, 35 g vet (waarvan 17 g verzadigd vet), 5 g koolhydraten.

halte van Linesse 6%, daarom is uitgegaan van een gemiddelde.

Het aangepaste recept bevat per eenpersoonsportie zonder puree: 120 calorieën, 29 g eiwit, 6 g vet (waarvan ± 3 g verzadigd vet*), 5 g koolhydraten.

KOOKPROGRAMMA OP INTERNET KRIJGT VERVOLG Het online kookprogramma voor mensen met diabetes van Young Voices krijgt een vervolg. Het diabetesjongerenpanel, waar ook jongeren van de DVN aan meewerken, maakte al eerder een proefuitzending met de hulp van freelance kok Michiel Spitzer van ‘Michiel Kookt’ en diëtiste Corine Vernooij van het Mesos Diabetescentrum in Utrecht. Onder de naam ‘Koken in beeld’ zullen dit jaar geregeld nieuwe afleveringen volgen. De afleveringen van het kookprogramma worden vertoond op de website www.eetjemetonsmee.nl.



21-01-2008 15:34:14

NI EU W !

Nu oo ki nN ed er lan d

INSUPEN DÉ INSULINE PENNAALD

SENSITIVE32G. De dunste pennaald Voelt u nog iets?

SENSITIVE SENSITIVE 32G 32G PENNAALD: PENNAALD: • dunste naald in Nederland • past op alle insulinepennen • de Sensitive 32G pennaald is verkrijgbaar in 6 mm en 8 mm • verkrijgbaar bij uw apotheek en via medical mailorder • latex vrije coating * * PIC PIC Indolor Indolor Insupen Insupen pennaalden pennaalden zijn zijn in in 6 6 mm, mm, 8 8 mm mm en en 12 12 mm mm verkrijgbaar verkrijgbaar

Wilt u meer weten over de vooruitstrevende techniek van de Sensitive 32G pennaald? Of wilt u een sample toegestuurd krijgen? Neem contact op met CHI Medical (Europe) B.V. via telefoon (020) 689 64 44 of per e-mail: [email protected]. Of kijk voor meer informatie op

www.picindolor.nl advertenties.indd 2 038-0013 Adv DIABC Januari.indd 1

22-01-2008 11:14:14 18-12-2007 09:15:55

entree

Hart voor diabetes Veel mensen zetten zich in hun (vrijwilligers)werk in voor mensen met diabetes. Elke maand een portret van een van hen.

Bart Roep ontving eind 2007 de VICI-prijs voor excellent wetenschappelijk onderzoek, waarbij een subsidie hoort van 1,25 miljoen euro. Roep deed al diverse belangrijke ontdekkingen en richt zich op nu op de genezing van diabetes type 1. Sinds 1989 is hij onderzoeker bij het Leids Universitair Medisch Centrum. Hoe ben je met diabetes in aanraking gekomen? “Tijdens mijn opleiding vroeg ik aan een professor: hoe ontstaat diabetes, wat is nu precies de oorzaak? Dat wist hij niet en dat vond ik zeer onbevredigend. Mijn mentor zei: ‘Ga jij maar diabetes onderzoeken!’ Het werd meteen een doorbraak, namelijk dat het de T-cellen zijn die diabetes veroorzaken.” Is het een mooi vak: diabetesonderzoeker? “Ja, we hebben veel puzzelstukjes over de oorzaak kunnen vinden. En we gaan het oplossen, daar ben ik zeker van. Maar het is ook een vak van tegenslagen. Vaak als je iets hebt gevonden, wordt het eerst afgewezen. Het duurt soms vele jaren voor je gelijk krijgt. Eigenlijk alles wat ik tijdens mijn studie in de jaren tachtig heb geleerd over diabetes, bleek niet wáár!

INTERVIEW

Marianne Stuit

FOTO

Arno Massee

‘We gaan het oplossen, daar ben ik zeker van’ Sta je ermee op en ga je ermee naar bed? “Ja, want dit is geen vak van negen tot vijf. Ik heb daar een mooi voorbeeld van. In 1993 raakte ik onwel door een voedselvergiftiging en viel ik hard op mijn hoofd. Toen ik bijkwam uit coma - met hersenletsel, een schedelbasisfractuur en onder de morfine op de IC - was het eerste wat ik tegen mijn vrouw zei: ‘Ik weet waar de nieuwe bètacellen vandaan komen!’ Mijn toen nog vriendinnetje was lichtelijk geïrriteerd en zei: ‘Bart, kun je nu nóóit eens aan iets anders denken?’ Toen ik tien jaar later las dat mijn visioen klopte, hebben we het er nog over gehad, mijn vrouw en ik. Zij is ook mijn onderzoeksassistent. Dat is heel fijn, ik hoef thuis nooit iets uit te leggen.”

Meeste patiënten begrijpen bijsluiter niet Bijsluiters bij medicijnen zijn voor veel patiënten onbegrijpelijk, blijkt uit onderzoek. Doordat mensen de tekst niet snappen, kunnen er gevaren voor de gezondheid ontstaan. Ook nemen mensen daardoor hun medicijnen niet op de juiste manier in. Veel bijsluiters zijn voor de meeste mensen op een te hoog taalniveau geschreven en slecht leesbaar door de te kleine letters. De Stichting Health Base, een onafhankelijke instelling die medische en farmaceutische kennis beheert, laat daarom patiënten de tekst van bijsluiters beoordelen. Deze mensen kijken of bijvoorbeeld vaktermen voldoende worden uitgelegd en of de tekst niet meer vragen oproept dan beantwoordt. Op basis van die resultaten worden de bijsluiters verbeterd als dat nodig is. Ook de Consumentenbond en de KNMP, de beroeps- en brancheorganisatie van de apothekers, controleren of bijsluiters voldoen aan de eisen. Zij geven elke twee jaar een prijs weg voor de beste bijsluiter. Op die manier proberen zij geneesmiddelenfabrikanten te stimuleren een begrijpbare bijsluiter te maken. Bron: Pharmaceutisch Weekblad en persbericht KNMP

Wat ben je nu aan het onderzoeken? “We kunnen diabetes type 1 nu al genezen, met nieuwe bètacellen, maar mensen moeten dan anti-afstotingsmedicijnen gebruiken die tumoren kunnen veroorzaken. Ik denk dat ik misschien iets beters weet, waardoor ook het afweerprobleem verholpen kan worden.” februari 2008 diabc 9


21-01-2008 15:35:04

Cholesterol: goed en slecht tegelijk Cholesterol, iedereen weet dat je er niet te veel van moet hebben. Maar wat is cholesterol precies? Hoe kun je ervoor zorgen dat je cholesterolgehalte goed is? En wat is de relatie tussen cholesterol en diabetes? Internist Henk Bilo geeft een toelichting.

TEKST

C

holesterol is een vetachtige stof die het lichaam nodig heeft. Cholesterol is onder andere een bouwsteen voor celwanden, voor de hersenen en het is nodig om sommige hormonen te kunnen aanmaken. Een deel van de cholesterol krijgen we binnen door voeding. Eieren, oesters en orgaanvlees bijvoorbeeld bevatten veel cholesterol. Maar de meeste cholesterol wordt door de lever aangemaakt. Omdat cholesterol vet is, is het niet

Eva Rensman

ILLUSTRATIE

Mireille Schaap

oplosbaar in het bloed. Toch moet het bloed de stof naar de cellen vervoeren. Daarom wordt cholesterol verbonden aan eiwitten. Er zijn meerdere soorten verbindingen, waarvan de bekendste Lage Dichtheid Lipoproteïne (LDL) en Hoge Dichtheid Lipoproteïne (HDL) zijn. Ze hebben elk een eigen taak, licht prof. dr. Henk Bilo toe. Bilo is internist en gespecialiseerd in diabetes en vasculaire geneeskunde in de Isalaklinieken in Zwolle. “Je moet LDL en HDL zien als een soort ruimteschepen die de cholesterol door het bloed vervoeren. De LDL brengt de cholesterol naar de cellen en de vaatwand, zodat het kan worden gebruikt. Niet alle cholesterol is nodig. De HDL brengt de choleste-

rol die over is weer terug naar de lever, die het vervolgens kan recyclen.”

Goed en slecht cholesterol Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen ‘goed’ en ‘slecht’ cholesterol. Eigenlijk klopt dat niet, er is maar één soort cholesterol. Het wordt alleen op twee verschillende manieren vervoerd. Toch is het onderscheid wel terecht. Als het LDL-gehalte namelijk hoog is en het HDL-gehalte laag, is er een probleem. De LDL brengt de cholesterol naar de cellen. Maar er is zoveel cholesterol dat er te weinig HDL is om het weer terug te brengen naar de lever. “Dan blijft de cholesterol achter in het weefsel, onder andere in de wand van

CHOLESTEROLVERLAGERS BIJ MENSEN MET DIABETES Begin vorig jaar ontstond er discussie over het nut en de noodzaak van (preventief) gebruik van cholesterolverlagers. De Diabetesvereniging Nederland (DVN) is bekend met deze discussie. Recent is er een nieuwe richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) opgesteld voor de behandeling van mensen met diabetes type 2. In deze richtlijn wordt nadrukkelijk geadviseerd mensen met diabetes een cholesterolverlagend medicijn voor te schrijven zodra het LDL-gehalte (slechte cholesterol) boven de 2,5 mmol/l is. Als iemand met diabetes nog andere risicofactoren voor harten vaatziekten heeft, zoals niet optimaal gereguleerde glucosewaarden, wordt zelfs nog eerder overgegaan tot het 10 diabc

voorschrijven van cholesterolverlagende middelen. Dit advies is evidence-based. Dat wil zeggen dat in meerdere, onafhankelijke, uitgebreide, langdurige onderzoeken is aangetoond dat gebruik van deze medicatie mensen met diabetes helpt langer te leven en gezonder te blijven. De Diabetesvereniging raadt mensen met diabetes aan de door de arts voorgestelde behandeling trouw te volgen, maar benadrukt dat mensen altijd de keuze kunnen maken om het niet te doen. De DVN vindt wel dat het dan een goed beargumenteerde keuze moet zijn, die is gemaakt na overleg met de behandelend arts. Hart- en vaatziekten zijn namelijk gevreesde complicaties van diabetes.

februari 2008

Diabc-02-Cholesterol.indd Sec1:2

21-01-2008 15:14:05

cholesterol

beweging met te weinig verbranding van energie.” Door overgewicht verandert de vetstofwisseling. “Oneerbiedig gezegd is de lever van mensen met overgewicht te vergelijken met die van ganzen in de Périgord. Die worden volgepropt met eten om een vette ganzenlever te kweken. Als je overgewicht hebt, heb je vaak een vervette lever, die zijn werk niet meer goed kan doen. Het gevolg is dat een deel van de cholesterol niet meer wordt afgebroken, maar in weefsels wordt opgeslagen. Met alle gevaarlijke gevolgen van dien.” Ook voeding kan voor een te hoog gehalte aan cholesterol zorgen. Vroeger werd gedacht dat voedingsmiddelen die cholesterol bevatten, zoals eieren, zorgden voor te veel cholesterol. Inmiddels is duidelijk dat vooral verzadigd vet en gehard vet de boosdoeners zijn. Deze vetten zitten bijvoorbeeld in volle melkproducten, kaas, vet vlees, koekjes en snacks. Door het eten van deze voedingsmiddelen stijgt het LDL-gehalte. Meer informatie hierover vindt u in het artikel op pagina 26.

de bloedvaten”, vertelt Bilo. “En dat zorgt voor een grotere kans op harten vaatziekten. De cholesterol zet zich namelijk vast in de wanden van de bloedvaten. Dat leidt uiteindelijk tot aderverkalking (atherosclerose), met als gevolg slagadervernauwing met een snellere kans op afsluiting. Gebeurt dat bij de slagaders van het hart, dan ontstaat een hartinfarct. Als het in de hersens gebeurt, ontstaat een herseninfarct. Slagaderverkalking kan ook optreden in de slagaders in de benen.

Voor mensen met diabetes type 2 is te veel cholesterol helemaal riskant, want zij hebben al een verhoogd risico op het ontstaan van harten vaatziekten.”

Aderverkalking Hoe ontstaat er nu te veel cholesterol in het lichaam? Bilo: “Sommige mensen hebben erfelijke aanleg. Het kan ook een bijverschijnsel zijn van bepaalde medicijnen. Maar dat komt weinig voor. De belangrijkste oorzaken zijn overgewicht, verkeerd eten en te weinig

Mensen met diabetes type 2 hebben meer kans op een te hoog cholesterol dan gemiddeld. Dat komt onder andere doordat te veel glucose in het bloed ervoor kan zorgen dat de LDL-deeltjes in het bloed gaan oxideren, ze gaan ‘roesten’. De deeltjes veranderen van samenstelling en de kans dat ze voor slagaderverkalking zorgen, wordt groter. Daar komt bij dat mensen met diabetes type 2 vaak overgewicht en insulineresistentie hebben. Hun lichaam is ongevoeliger voor insuline en heeft er meer van nodig. Die combinatie zorgt ervoor dat het LDL-gehalte in het bloed toeneemt en het HDL-gehalte daalt. februari 2008 diabc 11


21-01-2008 15:14:27

Bij iedereen met diabetes wordt minstens één keer per jaar het cholesterolgehalte in het bloed gemeten. Daar komt een cijfer uit waaruit blijkt of uw cholesterol te hoog is. Maar het is niet eenvoudig om vast te stellen wanneer het cholesterolgehalte te hoog is. Bilo: “De cijfers zijn voortdurend naar beneden vastgesteld. Eerst was 8 mmol/l te hoog, toen 6,5 mmol/l en nu is 5 mmol/l de grens. Het lastige is dat dit cijfer het totaal is van alle cholesterol in het bloed. Je weet dus niet welke hoeveelheden LDL en HDL er in zitten. Belangrijk is de verhouding tussen die stoffen. Als het totale cholesterol 5 mmol/l is en het HDL-cholesterol 2 mmol/l, is het een heel andere situatie dan wanneer het totale cholesterol 5 mmol/l is en het HDL-cholesterol 0,5 mmol/l. Want dan wordt er nauwelijks cholesterol uit de weefsels weer teruggetransporteerd naar de lever.” Sinds vorig jaar is er weer een nieuwe richtlijn voor het behandelen van een te hoog cholesterolgehalte. Daarin staat dat er altijd moet worden gekeken naar de verhouding LDL-HDL. “Dat is goed, maar het lastige is dat het LDL-gehalte niet apart wordt gemeten. Het wordt afgeleid met behulp van het totaalcijfer, het HDL-gehalte en de hoeveelheid triglyceriden, dat zijn vetten in het bloed. Nu is het probleem dat 12 diabc

mensen met diabetes type 2 vaak een grote concentratie triglyceriden in hun bloed hebben. Dan lijkt het of het LDL-gehalte laag is. Maar een te hoog triglyceridegehalte is ook niet goed! (Een te hoog gehalte wijst vaak op LDL-cholesterol dat nog makkelijker de vaatwand binnendringt, red.) Bovendien kan de LDL bij mensen met diabetes geoxideerd zijn. Dan lijkt het LDL-gehalte lager, terwijl het aantal LDL-deeltjes toch groot is. Artsen moeten dus echt goed naar de persoon kijken bij het interpreteren van de resultaten van het onderzoek.” Om goed in te kunnen schatten hoe groot het risico is op harten vaatziekten moet daarom ook worden gekeken

naar andere risicofactoren, stelt Bilo. “Een te hoog cholesterolgehalte vergroot natuurlijk de kans op een infarct of beroerte. Een andere belangrijke factor is een verhoogde bloeddruk. Als je bij mensen met diabetes type 2 naar de risicokansen kijkt, wordt geschat dat afwijkingen in het vetspectrum verantwoordelijk zijn voor ongeveer veertig procent van het risico, een verhoogde bloeddruk ook voor veertig procent en een verstoorde glucosestofwisseling voor twintig procent. Roken verdubbelt daarbij nog een keer de risico’s. Als je rookt en diabetes type 2 hebt, lever je de helft van je levensverwachting in vergeleken met iemand met diabetes type 2 die niet rookt. Het cholesterolgehalte is dus maar een deel van het probleem. De arts én de patiënt moeten ook naar de andere factoren kijken en proberen die weg te nemen.”

Behandeling Een te hoog cholesterolgehalte kan op verschillende manieren worden behandeld. Vaak is het nodig om medicijnen

februari 2008


21-01-2008 15:15:07

cholesterol

te gebruiken. “Als iemand een hartinfarct of beroerte heeft gehad, moet dat altijd”, zegt Bilo. “Ook als er sprake is van erfelijke aanleg zijn medicijnen onvermijdelijk. In andere gevallen verschilt het per persoon. Het hangt onder andere af van de andere risicofactoren en van de mate waarin het cholesterol verhoogd is.” De meest gebruikte medicijnen die het cholesterolgehalte in het bloed omlaag brengen, zijn statines. Op pagina 14 leest u meer over de moge-

lijke bijwerkingen van statines. Vaak, benadrukt Bilo, kunt u zelf een te hoog cholesterolgehalte omlaag brengen, zonder medicijnen dus. “Ik zeg altijd tegen patiënten: ik heb het niet over schuld, ik wil dat je de kansen neemt die er zijn. Door af te vallen zorg je ervoor dat je lever beter gaat werken. Het cholesterolgehalte in het bloed zal dan dalen. Vervetting van de lever is terug te draaien. Overstappen op voeding met meer onverzadigd vet zorgt ervoor

dat het HDL-gehalte in het bloed toeneemt. Dan kan er dus meer cholesterol worden afgebroken.” (Op pagina 26 leest u hier meer over.) “Meer bewegen zorgt ook voor een toename van het HDL-gehalte in het bloed. En wie rookt, moet daarmee stoppen. Het is allemaal makkelijker gezegd dan gedaan, dat weet ik ook. Afvallen is erg lastig, net als stoppen met roken. Maar het is wel de belangrijkste manier om de risico’s te verkleinen.”

ADVERT EN T I E

A.Menarini Diagnostics maakt prikken pijnloos (I'LMRIÎR[IXIRLIXEPIIY[IR[MPNIHITMNRTVMOOIPZIVQMRHIVIRHER QSIXNI^SVKIRZSSVEJPIMHMRK(MIIIY[IRSYHI[MNWLIMHLIIJX%1IREVMRM RYKIFVYMOXFMNHISRX[MOOIPMRKZERHIVIZSPYXMSREMVI+PYGSNIGX(YEP TVMOTIR,IXYRMIOIVIPMtJEERHIFSZIR^MNHIZERHIÎTVMOTIR^SVKXZSSV HIRSHMKIEJPIMHMRK^SHEXNIHITMNRTVMOOIPRMIXZSIPX

+IFVYMOHI+PYGSNIGX(YEPTVMOTIR[IPMRGSQFMREXMIQIXHIYPXVEHYRRI <(YEPPERGIXXIR[ERXEPPIIRHERFILEEP NILIXSTXMQEPIVIWYPXEEX

Pijnloos prikken!

4VSFIVIR# &IPSRÎEJHIPMRK'YWXSQIV7IVZMGI KVEXMW 0IXST(I+PYGSNIGX(YEPTVMOTIRMWEPPIIRZIVOVMNKFEEV MRGSQFMREXMIQIXHI+PYGSGEVH<QIXIV

%1IREVMRM(MEKRSWXMGW&IRIPY\2:(I,EEO
Proberen? Bel 0800 - 022 54 22 (gratis)



21-01-2008 15:15:37

‘Welk middel het beste uitpakt, is niet te voorspellen’

Statines: wat te doen bij bijwerkingen? Vorig jaar ontstond er ophef over het gebruik van statines. Enkele artsen beweerden dat het nut van de middelen niet zou opwegen tegen de bijwerkingen. Veel gebruikers begonnen daarna te twijfelen. Diabc zet de mogelijke gevaren van de cholesterolverlagers op een rij en vertelt wat u kunt doen wanneer bijwerkingen optreden. TEKST

Statines worden massaal voorgeschreven. Het aantal gebruikers is de laatste jaren steeds met vijftien tot twintig procent gegroeid. In 2006 waren er meer dan 1,3 miljoen gebruikers, aldus de Stichting Farmaceutische Kengetallen. De uitgaven aan de middelen zijn gestegen tot 323 miljoen euro per jaar. Een groot deel van de gebruikers zijn mensen met diabetes. Af en toe ontstaat er onrust rond de mogelijke bijwerkingen van cholesterolverlagende middelen. Soms terecht, soms minder terecht. In 2001 bleek dat cerivastatine van Bayer een hoger risico op rhabdomyo-

Jos Overbeeke

FOTOGRAFIE

Hadewych Veys

lyse met zich meebracht dan andere statines. “Dit is een ernstige spieraandoening”, vertelt Eugène van Puijenbroek, medewerker van Lareb, het Nederlands Bijwerkingen Centrum, en tot 2006 parttime huisarts. “Het middel werd om die reden van de markt gehaald.” Maart 2007 kwamen in het consumentenprogramma ‘Radar’ enkele artsen aan het woord die twijfelden aan het nut van statines en de risico’s benadrukten. Binnen de medische wereld stuitte de uitzending op veel kritiek, omdat het onderzoek van deze artsen niet zou deugen. Desondanks zorgde het programma ervoor dat veel mensen stopten

met hun statines, zo bleek achteraf uit onderzoek.

Veilig Statines zijn uitgebreid onderzocht en worden algemeen beschouwd als veilig. De gebruikers kunnen de middelen over het algemeen goed verdragen en bijwerkingen treden meestal niet op. Als het toch gebeurt, dan zijn deze vaak mild en tijdelijk. Wel neemt de kans op bijwerkingen toe met de dosis. De frequentie van bijwerkingen is het hoogst aan het begin van de behandeling, maar ook na jaren kunnen nog bijwerkingen opduiken.

WELKE CHOLESTEROLVERLAGENDE MIDDELEN ZIJN ER IN NEDERLAND? In Nederland zijn vijf statines (cholesterolsyntheseremmers) geregistreerd. De eerste verscheen op de markt in 1988: simvastatine, onder de merknaam Zocor. Daarna kwamen achtereenvolgens pravastatine, fluvastatine, atorvastatine en rosuvastatine. De laatste twee zijn voorlopig alleen als merkmiddel te krijgen: als Lipitor en Crestor. Pravastatine en fluvastatine worden minder vaak voorgeschreven. In het buitenland zijn ook andere statines geregistreerd. Statines zijn niet de enige cholesterolverlagers. Van betekenis zijn ook ezetimib (merknaam Ezetrol) en de zogeheten fibraten. Echter, deze worden alleen voorgeschreven in speciale gevallen. De meeste mensen krijgen een statine voorgeschreven.

14 diabc

februari 2008

Diabc-02-Bijwerkingen.indd Sec1:2

21-01-2008 13:47:58

bijwerkingen

Hoe kom je er achter welke bijwerkingen kunnen optreden? Alle bekende bijwerkingen van een medicijn staan vermeld op de bijsluiter. Bovendien staat op nieuwere bijsluiters aangegeven hoe vaak deze effecten optreden. De vijf statines die in Nederland op de markt zijn (zie kader) hebben globaal hetzelfde patroon van bijeffecten. Het meest komen voor: maagdarmklachten, hoofdpijn, duizeligheid, slapeloosheid, vermoeidheid, huiduitslag, jeuk en roodheid van de huid. Per bijwerking is de kans hooguit een procent dat een gebruiker er last van krijgt. Een andere manier om te achterhalen welke bijwerkingen een medicijn kunnen geven, is je licht opsteken bij Lareb. Hier kunnen artsen, apothekers en gebruikers melding maken van een ongewenst effect van een geneesmiddel. Op de website van Lareb staat een overzicht van deze meldingen. Per geneesmiddel valt te lezen wat de bijwerkingen zijn. Zelfs over iedere afzonderlijke melding zijn gegevens te vinden.

Verschillend De lijstjes van het Lareb geven voor de vijf statines een iets ander beeld dan de bijsluiters. De bijwerking die

er bij alle vijf uitspringt is myalgie (spierpijn). Verder staan hoog genoteerd: vermoeidheid, hoofdpijn en artralgie (gewrichtspijn). Van Puijenbroek legt uit waarom de overzichten van Lareb verschillen van de bijsluiters. “Bij ons worden vooral de ernstiger klachten gemeld, klachten die men als hinderlijk ervaart. Verder zijn het de onverwachte bijwerkingen die aan ons worden doorgegeven. Vooral de minder bekende bijwerkingen willen we op het spoor komen. We hebben dus niet de pretentie van compleetheid.” Bij statines treden nogal eens spierklachten op. Deze kunnen verschillende vormen aannemen: behalve als spierpijn en gewrichtspijn ook als kramp en spierzwakte. De pijn kan soms zo erg zijn dat iemand niet meer op zijn benen kan staan. Bij elkaar genomen is de kans om een spierklacht te ontwikkelen een tot zeven procent. Hoewel bij alle statines meldingen zijn binnengekomen van rhabdomyolyse (spierverval), was alleen bij de statine van Bayer het risico op deze bijwerking te hoog. Bij de vijf statines die nu nog op de markt zijn, treedt deze bijwerking zelden op, dat wil zeggen dat de kans

ligt tussen één tiende procent en één honderdste procent. Van Puijenbroek: “Het is goed als gebruikers hier alert op zijn en snel aan de bel trekken als ze onraad vermoeden.”

Bijwerking of complicatie? Niet altijd is duidelijk of een klacht een gevolg van een medicijn is of dat het een complicatie is van de ziekte. Zeker bij diabetes type 2 speelt dit een rol, omdat de ziekteverschijnselen nogal uiteen kunnen lopen en de aandoening verschillende complicaties kan veroorzaken. Prikkelingen bijvoorbeeld, een neuropathisch probleem, worden zelden veroorzaakt worden door een statine, meestal zijn ze het een gevolg van de diabetes. Hoe kom je er nu achter of het een bijwerking of complicatie is? “Als na het starten met een statine een klacht zich snel ontwikkelt, dan kan het geneesmiddel heel goed de achtergrond zijn”, vertelt Van Puijenbroek. “Een manier om hier meer zekerheid over te krijgen, is om tijdelijk te stoppen met het medicijn. Verdwijnen de problemen, dan is de statine waarschijnlijk de schuldige. Helemaal als de klachten terugkomen bij hervatting van gebruik.” Extra aanwijzing kan zijn dat een vergefebruari 2008 diabc 15


21-01-2008 13:48:24

lijkbaar middel bij jou in het verleden vergelijkbare klachten heeft gegeven.” Overigens vindt Van Puijenbroek het niet raadzaam zonder overleg te stoppen met een medicijn, ook niet tijdelijk. “Je hebt de statine niet voor niets geadviseerd gekregen. Als je stopt, vergroot je de kans op harten vaatziekten.” Verder raadt hij aan om bijwerkingen altijd te melden bij je behandelaar.

Stoppen geen optie Als je last hebt van bijwerkingen, dan wil je het liefst stoppen met het medicijn dat die bijwerkingen veroorzaakt. Toch is dat niet voor iedereen haalbaar, legt Van Puijenbroek uit. “Als je bloedwaarden goed zijn en het lukt om gezonder te leven, dan kun je mogelijk afzien van statines. Maar niet iedereen wil dat. Bovendien is dit voor mensen met een erfelijk hoog cholesterol geen optie. Zij kunnen niet stoppen met de middelen.” Op pagina 22 leest u hoe

twee statinegebruikers worstelden met dit probleem. Als statines tot hinder leiden en je wilt daarvan af, dan is de aangewezen weg meestal om eerst een andere statine uit te proberen. “De lijstjes met bijwerkingen mogen dan erg op elkaar lijken, tussen de statines zitten wel degelijk verschillen”, legt Van Puijenbroek uit. “In ieder middel zitten weer andere stoffen, die in je lijf anders uitpakken. De ervaring leert dat wisselen van statine veel kan opleveren. Zeker als je daarnaast andere medicijnen gebruikt. De ene statine combineert beter met andere medicijnen dan de andere statine.” Ook de combinatie met eten kan invloed hebben op het resultaat. “Sommige statines gaan niet goed samen met grapefruit bijvoorbeeld. Dat is iets wat je huisarts of apotheker je moet vertellen.” Welke statine bij iemand uiteindelijk het best uitpakt, valt niet te voorspellen. Het blijft een kwestie van

proberen.” Een derde mogelijkheid - om medicijnen te slikken tegen de bijwerkingen van de statines - wordt binnen de diabeteszorg nauwelijks gepraktiseerd. “Dan kun je maar beter stoppen met het middel.”

NUTTIGE WEBSITES • Voor meer informatie over bijwerkingen of het melden van een bijwerking kunt u terecht bij Lareb: www.lareb.nl. • Op www.meldpuntmedicijnen.nl kunt u ervaringen vinden van andere medicijngebruikers of uw eigen ervaringen vertellen. • Informatie over medicijnen en de bijsluiters van de in Nederland verkrijgbare geneesmiddelen zijn te vinden op www.apotheek.nl. Geen internet? Bel dan de Geneesmiddelen Informatielijn op 0900 999 88 00 (0,20 ct p/min.).

ONDERZOEK BIJWERKINGEN DIABETESMEDICIJNEN Net als bij cholesterolverlagende middelen, kunnen ook bij diabetesmedicijnen soms bijwerkingen optreden. Als u last heeft van 16 diabc februari 2008 een bijwerking, kunt u dit aan uw huisarts of apotheker doorgeven, maar u kunt het ook melden bij Lareb, het Nederlands Bijwerkingen Centrum. Zij verzamelen alle klachten en informeren daarna het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, artsen, apothekers en consumenten daarover. Om de behandeling van mensen met diabetes type 2 te verbeteren, start Lareb deze maand met een onderzoek naar deze geneesmiddelen. Iedereen met diabetes type 2 die gebruikt maakt van de orale medicijnen en voor het eerst met een geneesmiddel gaat beginnen (of net is begonnen) kan meedoen aan dat onderzoek. Als u in de apotheek uw medicijnen ophaalt, ontvangt u daarover de nodige informatie. Als u zich opgeeft, ontvangt u een aantal keren per e-mail een vra-

16 diabc

genlijst. Door het beantwoorden van vragen over uw medicijngebruik en eventuele bijwerkingen kan Lareb de ervaringen van de gebruikers analyseren en zo kennis verkrijgen over het geneesmiddel in de dagelijkse praktijk. De Diabetesvereniging steunt het onderzoek van Lareb, omdat zij het belangrijk vindt dat bijwerkingen bekend worden bij zowel professionals al patiënten. De DVN is de eerste patiëntenvereniging die op deze manier samenwerkt met Lareb. Als lid van de vereniging wordt u via de Diabc en de website op de hoogte gehouden van de resultaten van het onderzoek. Op onze website www.dvn.nl vindt u een folder over het onderzoek. Deze is te downloaden bij Maandblad Diabc onder het kopje Actueel. U kunt de folder ook opvragen bij de Diabeteslijn: (033) 463 05 66 of [email protected]. Voor meer informatie kunt u ook terecht op www.larebmonitor.nl of bij uw apotheker.

februari 2008


21-01-2008 13:49:03

leven met…

een Wilt u ook ndidaat keer als ka riek? in deze rub aan Meld u dan N bij de DV !

Margre et & Jiska

MARGREET VAN DER VELDE (61) heeft 41 jaar diabetes type 1. Als gevolg van complicaties, ernstige hypo’s en problemen met haar pomp, lag ze regelmatig in het ziekenhuis. Dochter JISKA BLEIJ-VAN DER VELDE (32) vertelt over de zorgen die dat met zich meebracht. Jiska: “Toen ik op de middelbare school zat, had mijn moeder regelmatig ernstige hypo’s, waarbij ze een soort epileptische aanval kreeg. Ik vond dat op zo’n moment erg om te zien, maar was tegelijkertijd heel zakelijk. Samen met mijn broer vormde ik een goed team. Een van ons belde de ambulance, ik pakte haar koffer in en mijn broer belde de afspraken af die ze in haar agenda had staan en lichtte mijn vader in. Vaak was het zo dat als alles geregeld was en ik aan mezelf toe kwam, ik me wel eenzaam voelde. Soms was het dan ook lastig me op mijn huiswerk te concentreren. Ik nam ook vaak het huishouden op me. Dat hoefde niet, maar ik wilde dat. Dat zorgende zit denk ik gewoon in mijn karakter. Ik heb het ergens ook altijd heel gewoon gevonden. Maar ik heb wel duidelijke grenzen gesteld. Een keer wisselde ze in heel korte tijd van hypo naar hyper. De huisarts kwam toen en zei: ‘Je moet haar maar goed in de gaten houden.’ Dat zag ik op dat moment niet zitten en toen moest ze naar het ziekenhuis. Daar voelde ik me even schuldig over, maar in het ziekenhuis zeiden ze dat het heel goed was dat ik het zo had gedaan.

Toch heeft mijn moeders diabetes ook grappige situaties opgeleverd. Ik ging een keer insuline halen voor mijn moeder, maar kreeg die niet mee omdat ik te jong was, ik was toen tien jaar. Ik heb toen uitgelegd aan de apotheker dat als mijn moeder geen insuline kreeg ze dood zou gaan. Dus dat als ze geen insuline aan mij mee gaf, ze een moord op haar geweten had! Door dit alles ben ik wel vroeg volwassen geworden. Inmiddels heb ik een eigen gezin, maar die zorg is er nog steeds. Als ik met haar aan het winkelen ben bijvoorbeeld en ze een hypo krijgt, ben ik bang dat het uit de hand zal lopen. Soms zit ik er over in hoe de complicaties zich ontwikkelen en hoe het zal gaan als ze later in een bejaardentehuis terecht komt.” Margreet: “Ik heb me er wel schuldig over gevoeld dat Jiska zoveel zorg om mij heeft gehad. Vooral omdat ik regelmatig hypo’s uit de hand heb laten lopen, door dwangmatig door te gaan met waar ik mee bezig was in plaats van wat te eten. Ik heb wel een periode gehad dat ik cadeautjes voor haar kocht, om daarmee iets goed te maken. Ik kan het nu accepteren en ben vooral dankbaar voor alles wat ze heeft gedaan.” februari 2008 diabc 17

Diabc-02-Leven met.indd Sec1:3

22-01-2008 10:32:34

postbus 470 Wilt u reageren op een artikel of ontwikkeling? Heeft u een oproep of foto voor Diabc? Schrijf, stuur of mail dan naar Diabc, postbus 470, 3830 AM Leusden, [email protected] o.v.v. Postbus 470. De redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten of aan te passen. Het kan enige tijd duren voor uw reactie of foto wordt geplaatst.

norine Zoetstofmysterie Norine Hristodulu (49) heeft diabetes type 1 sinds haar veertiende. Ze woont met haar man en twee dochters in Leiderdorp, waar ze werkt als welzijnscoach. Elke maand vertelt ze iets over haar leven met diabetes.

WINTERKRIEBELS ‘Kriebels in mijn buik, ik voel ze weer komen. Het wintersportseizoen heeft een betoverende invloed op mij. Hoe meer sneeuwberichten ik ontvang, hoe meer kriebels ik krijg. Dit gevoel leidt ons gezin elk jaar naar de skioorden in Oostenrijk. Voorjaarsvakantie, eindelijk is het zover en mijn kriebels nemen gestaag toe. Ik ben gek op avontuur, geniet van de autoreis en als het landschap wit is geworden, ben ik niet meer te houden. Bij de skilift aangekomen, moet ik van de zenuwen nog eens checken of ik al mijn spullen bij me heb. Insuline en glucosemeter heb ik in mijn ski-jack, bij mijn lichaam om ze op temperatuur te houden. Extra naaldjes, veel druivensuiker, drinken, brood en koekjes voor onderweg zitten allemaal in mijn rugzak. Voordat ik de lift in stap nog even mijn bloedglucose meten. Mooi zo, ik zit rond de tien. Niet te laag om zo meteen de helling af te gaan. In de skilift stijgt mijn spanning. Met knikkende knieën sta ik boven op de berg, het dal in te kijken. Weer meet ik. Mijn glucosewaarde is van de stress verdubbeld! Op de piste snel bijspuiten en wat drinken. En dan mag ik eindelijk mijn witte berg af. Hoezo kriebels? Tot volgend seizoen!

18 diabc

In de regel brengen mijn vrouw en ik onze vakantie in Duitsland door, meestal in het Beierse Woud, soms in het Zwarte Woud. In Nederland kan men glazen potten suikervervangingsmiddelen kopen. In de supermarkten het goedkope eigen merk, maar ook dat van Bayer. Natrena heet het dan, in Duitsland Natren. Maar tevergeefs zal men in Duitsland naar die potten zoetstof zoeken. Hoe komt dat toch? Het lijkt toch heel logisch dan een onderneming als Bayer zijn producten ook in het thuisland verkoopt? Johan Verberkmoes, via e-mail

Betalen voor pillen Ruim vier jaar heb ik nu diabetes en ik ga er goed mee om. Trouw slik ik medicijnen en de driemaandelijkse controles zijn tot nu toe goed. Toch is er iets op medicijngebied dat mij zeer hindert, namelijk het gebruik van Avandamed. Ik vind dat een veel te grote pil om in te nemen, maar daar raak je wel aan gewend. Tot ik door de apotheek werd gebeld met de mededeling dat ik dit medicijn, dat ik in combinatie met een kleiner pilletje slik, voortaan zou moeten betalen. U begrijpt, ik voel me daardoor wel gepakt. Het slikken is toch al geen pretje, zeker als je zoals ik nooit iets hebt geslikt. Als je dan ineens te horen krijgt dat je er honderd euro per kwartaal voor moet gaan betalen, dan rijzen de haren je te berge. Je vraagt je af waar dan een verzekering voor dient? Twee dagen na dat telefoontje moest ik naar de huisarts voor controle. Gelukkig vond hij het ook belachelijk en schreef me Metformine voor. Kijken hoe de toekomst er nu uitziet. Herkent u het verhaal? Nanny van Holstein, Voorburg

‘Omdat jij diabetes hebt, hebben wij ook een beetje geluk.’ Lees op pagina 19 waarom Frank, het broertje van Peter, dat vindt.

Onbegrip In de Diabc van juli/augustus staat een artikel over ontregelde diabetes. Ik heb 57 jaar last van brittle-diabetes (diabetes waarbij de bloedglucosewaarden sterk en onverwacht schommelen) met ernstige complicaties, waaronder een beenamputatie. De meeste mensen met deze vorm van diabetes houden het niet zo lang vol. Het is allemaal zwaar, maar het ergste is het onbegrip van verschillende doktoren. Dr. Blonk zegt onder andere dat ‘onverwachte en heftige schommelingen in de glucosewaarden nauwelijks meer voorkomen’ en ‘door je bewuster bezig te houden met de diabetes, verbetert je instelling vrijwel altijd.’ Conclusie: je doet het zelf fout! Ik word hier heel boos, maar ook verdrietig van. Ik ben 24 uur per dag met die rot brittle-diabetes bezig, maar het gaat nooit echt goed. Dit is fysiek en psychisch heel naar! Ik hoop dat dr. Blonk de volgende keer wat meer nadenkt, voordat ze dingen zegt die bij sommige mensen, die echt hun best doen, buitengewoon onplezierig overkomen. M.Y. van den Akker, Hilversum

februari 2008

Diabc-02-Postbus.indd Sec1:2

22-01-2008 10:35:13

GELUK BIJ EEN ONGELUK “Zijn er nog vragen?” “Ja”, zegt mijn dochter. Peter, de helft van een eeneiige tweeling heeft de laatste dagen veel dorst. De tweeling Frank en Peter zijn bijna twee jaar oud en hebben de uitnodigingen voor hun feestje de deur uit. Oh, zegt de dokter. Heb je diabetes in de familie? Ja, zegt zij, een neef en een nicht. Als je het snel wilt weten, kun je iets urine proeven. Als het zoet is moet je naar de huisarts gaan, aldus het advies op het consultatiebureau. Enkele uren daarna zitten mijn dochter en schoonzoon met Peter, die een bloedglucosewaarde van 26 m/mol heeft, in het ziekenhuis. Ontredderd blijf ik achter in hun huis met Frank. Peter wordt enkele dagen opgenomen in het ziekenhuis om ingesteld te worden op de insuline. Het ventje is schor van het huilen van alle prikjes die hij krijgt. Mijn dochter wijkt niet van zijn zijde en samen brengen ze daar ook de nachten door. De verjaardag wordt in het ziekenhuis gevierd. Alleen de oma’s en opa mogen komen en natuurlijk zijn Frank en hun papa er ook. Mijn dochter zegt: “Mam, heb je gezien hier op de kinderafdeling hoeveel zieker sommige kinderen zijn?” “Ja”, zeg ik, met een brok in mijn keel. Kind, denk ik, wat knap van jou dat je al naar anderen kunt kijken en kunt ADVERTENTIE

mijn verhaal invoelen dat die het nog moeilijker hebben dan jullie. Ondertussen spelen Peter en Frank met de nieuwe auto’s die zij van hun oom Gerard kregen. De eerste weken na de ziekenhuisopname zijn zwaar. In een snel tempo leren we over koolhydraten, insuline en bloedglucosewaarden. Zolang er geen kinderziektes zijn, gaat het goed omdat Peter goed instelbaar is. Maar wanneer de tweeling achter elkaar de waterpokken krijgt of een buikgriepje, dan is de diabetes lastig en voor de ouders een grote zorg. [Mijn met foto. Foto Peter en Frank zijnverhaal, nu bijna tien jaar en het wel Wanneer wat bijsnijden. wel gaat héél ergnog goed. er opMag school op eenen iets speelsere manier getrakteerd wordt Peter twijfelt of hij opmaakt worden als bijdan een mag zijn tussendoortje erbij kan eten, normaal artikel] hij met een mobieltje bellen naar zijn moeder en overleggen ze samen. De jongens zitten op een voetbalclub en zijn onlangs kampioen geworden. Frank maakte een werkstuk over de diabetes zijn van zijn broer Peter, die in een ander lokaal zit. Hoe jammer ik het ook vind voor Peter dat hij afhankelijk is geworden van insuline, zo dankbaar ben ik dat er tegenwoordig zoveel aan gedaan kan worden en de technieken eromheen zo verfijnd zijn. Frank zei laatst tegen Peter: omdat jij diabetes hebt, hebben we ook een beetje geluk, omdat we naar leuke activiteiten kunnen gaan van het ziekenhuis en van de Diabetesvereniging! Pete r (in het midden) Oma Jannie de Groot-Post, Hasselt

Jouw Verhaal in Mijn Verhaal? Ook iets kwijt over je diabetes(behandeling), diabetesverleden of diabetestoekomst? Mail je ervaring of verhaal naar Mijn Verhaal, [email protected].


Diabc-02-Postbus.indd Sec1:3

22-01-2008 10:35:36

thuiswinkel waarborg

advertenties.indd 1

22-01-2008 11:13:26

instelling RE DAC TI E Mariane Stuit

In inSTELLING reageert elke maand een panel van professionals en ervaringsdeskundigen op de stelling van de maand. U kunt ook reageren, op het forum van www.lotgenoten.dvn.nl.

Nadat bekend was geworden dat bij een zorgcentrum in Almere fouten waren gemaakt met het bloedprikken, meldden ook andere zorgcentra in ons land fouten bij prikcontroles. Actuele informatie over de kwestie vindt u op www.dvn.nl.

Waarom? Oneens. Waar ik niets over te weten kom is, wie die prikpennen heeft aangeschaft en waarom. Gaat het om de prijs? Of de eenvoud van de bediening? Had degene die het prikmateriaal inzette nooit gehoord van aids of geelzucht? Zorgprofessionals, ik word niet goed. Wim Mossel, lid DVN

Onder de maat Oneens. Het grote aantal fouten waarover werd gepubliceerd, (het topje van de ijsberg) maakt duidelijk dat er erg onzorgvuldig wordt gehandeld door zogenaamd gekwalificeerd personeel. Ik kom geregeld in een verpleegtehuis en daar word je ook met je neus op de feiten gedrukt: de gezondheidszorg is vaak ver onder de maat. De oorzaak ligt in veel gevallen bij het management, de regels zijn niet duidelijk of er zijn geen sancties. Met de prikpennen is het ongetwijfeld hetzelfde verhaal. Yvonne Schnitzler, lid DVN

De stelling van de maand:

Vervolg

Zorgprofessionals zijn voldoende in

Misschien is men inderdaad prima in staat elkaars fouten op te sporen, maar de vraag is: wat gebeurt er daarna? Ik vraag me af hoeveel fouten er worden toegedekt. Monique Freericks, lid DVN

Nonchalant Eens. Door veelvuldig dezelfde handeling te moeten toepassen kan gewenning ontstaan, en daardoor nonchalance en fouten. Dit kan men voorkomen door gebruik van protocollen en veiligheidsmaterialen. Bijvoorbeeld verplicht gebruik van een prikpen die alleen functioneert nadat er een nieuwe naald is geplaatst, of alleen nog maar werken met prikpennen voor eenmalig gebruik (disposables). Jan van de Veerdonk, lid DVN

Duurder Blijkbaar zijn we onvoldoende instaat dit soort fouten te voorkomen. Een prikaccident zit in een klein hoekje, ook in ziekenhuizen waar een ziekenhuis hygiënist werkzaam is. Tijdens een polikliniekbezoek is een prikapparaat snel uit de la gepakt, bijvoorbeeld als een patiënt zijn eigen prikpen niet bij zich heeft. Het gaat dan om een prikpen voor individueel gebruik, maar dan eentje waar wél een nieuw naaldje inzit, dat echter eveneens voor elk gebruik gedesinfecteerd moet worden! Daarnaast bestaan er prikmaterialen voor eenmalig

staat om elkaars fouten op te sporen.

gebruik, maar de instanties moeten wel bereid zijn deze duurdere materialen aan te schaffen! Mirjam Schouten, kinderdiabetesverpleegkundige

Professioneel Eens. Veilig handelen is onderdeel van de professie. Hierbij hoort het minimaliseren van risico’s en het zich bewust zijn van risico’s die het medisch handelen met zich meebrengt. Een professionele organisatie behoort het proces van zorgverlening goed op papier hebben staan en moet ook controleren of volgens dit proces wordt gehandeld. Fred Storms, medisch adviseur DVN

De stelling in de Diabc van januari was: als je maar voldoende gemotiveerd bent, slagen goede voornemens altijd. 52 procent van de internetstemmers was het daar mee eens, 48 procent oneens. In totaal reageerden 50 mensen. Wilt u reageren op de nieuwe stelling? Ga dan naar www.lotgenoten.dvn.nl.


Diabc-02-inSTELLING.indd Sec1:3

22-01-2008 10:29:16

Twee mensen, twee ervaringen

Wel of geen statine? Evelien gebruikte jarenlang statines om haar cholesterol onder controle te houden. Maar door de enorme bijwerkingen ervan én de kritische tv-uitzending ‘Radar ’ van vorig jaar maart is ze daar een paar maanden geleden volledig mee gestopt.

Martin daarentegen neemt nog wél iedere dag trouw zijn tabletje. TEKST

Yvette Kuiper

FOTOGRAFIE

Hadewych Veys

Evelien Duijn (49) heeft sinds vijf jaar diabetes. Drie jaar geleden begon ze met de statine Crestor (10 mg). “In onze familie komen veel harten vaatproblemen voor”, legt Evelien uit. “Iedereen in mijn familie, mijn vader, moeder, ooms en tantes, is daaraan overleden, op mij en mijn broer na. Maar mijn broer heeft nu ook hartritme-

stoornissen gekregen en ik inmiddels diabetes. Ik behoor dus zeker tot een risicogroep.” Kwartje Al vrij snel zakte Eveliens cholesterol van een te hoge 6 m/mol naar een aanvaardbare 3,6 m/mol, maar langzamerhand kreeg ze meer en meer

last van pijnlijke benen. “Ik kan niet precies zeggen wanneer dat begonnen is, want het sluipt er geleidelijk in. Op een gegeven moment beheerste de pijn mijn leven. Na mijn werk in de thuiszorg was ik volkomen gevloerd en lag ik de hele middag met mijn benen op de bank. Trappen lopen en fietsen gingen haast niet meer en als ik opstond leek ik wel een oud vrouwtje van negentig. Hoeveel erger zou het nog worden in de toekomst? Ik had bij de huisarts al eens eerder aangegeven dat ik zo’n pijn in mijn benen had, maar de oorzaak bleef onduidelijk.” Tot de tv-uitzending van Radar. Voor Evelien viel toen het spreekwoordelijke kwartje.

‘Ik wil graag oud worden, maar wel op een leuke manier.’ Duur In overleg met haar huisarts nam Evelien de proef op de som en stopte ze een week met de Crestor. Na vijf 22 diabc

februari 2008

Diabc-02-Ervaringen.indd Sec1:2

21-01-2008 15:46:27

ervaringen

‘Je krijgt die medicijnen niet voor niets.’ Om zeker te zijn ben ik weer begonnen, maar de pijn was binnen een week terug.”

dagen was ze pijnvrij en had ze veel meer energie dan in de twee jaren daarvoor. Maar gezien haar familiegeschiedenis durfde Evelien op dat moment niet van de statines af te zien. Ze stapte over op Lipitor (20 mg), maar was binnen drie weken terug bij af. Ze stopte een paar maanden, maar de cholesterol schoot omhoog. Uiteindelijk plaatste Evelien een oproepje in Diabc en hoorde ze van het middel Ezetrol. Wél een cholesterolverlager, maar geen statine. “Omdat het een relatief duur middel is, wordt het niet snel voorgeschreven. Gelukkig luistert mijn huisarts goed naar mij als patiënt en vond hij de Ezetrol in mijn geval het proberen waard. Inmiddels slik ik het een paar maanden en werkt het uitstekend. Mijn cholesterol is prima en ik heb totaal geen last van bijwerkingen. Uiteraard eet en leef ik gezond en wil ik graag oud worden, maar wel op een leuke manier. Want als dat alleen maar kan met dag in dag uit een immense pijn, is dan neem ik het risico. Geen statines meer voor mij.” Invalide Martin van den Bovenkamp (68) denkt daar heel anders over. Net als Evelien had hij last van aanzienlijke bijwerkingen, maar stoppen was voor hem geen

optie. Op zijn veertigste werd bij Martin diabetes geconstateerd en vijf jaar geleden startte hij met Lipitor (20 mg). Dat leek goed te gaan, maar na ongeveer een jaar begonnen de spierklachten in zijn armen. “Het werd hoe langer hoe erger en mijn leven werd steeds minder prettig. Tuinieren kon ik niet meer, autorijden werd lastig en uiteindelijk kon ik ook geen accordeon meer spelen. ’s Nachts deed ik geen oog meer dicht, omdat ik niet op mijn zij kon liggen vanwege de pijn en daardoor was ik overdag vermoeid. Op het laatst voelde ik me echt invalide en ik wist niet hoe dit zou eindigen. In een rolstoel? In eerste instantie wisten we niet waar de klachten vandaan kwamen. Via de fysiotherapeut, de acupuncturist en de homeopaat kwam ik uiteindelijk bij de osteopaat terecht, maar niets hielp. Mijn specialist nam de klachten totaal niet serieus en schreef het toe aan de bloeddrukverlagers die ik ook slik. Door de tv-uitzending van Radar ging er een lampje branden en ben ik in overleg met mijn huisarts drie weken met de Lipitor gestopt. Na twee weken was de pijn weg. Mijn huisarts was enthousiast, maar de specialist bleef sceptisch. Volgens hem was het niet aantoonbaar dat de verbetering het gevolg was van het stoppen met Lipitor.

Leefbaar In samenspraak met zijn huisarts stapte Martin over op een andere statine: Crestor (10 mg). Helemaal stoppen met cholesterolverlagers durfde hij niet aan. “In eerste instantie wilde ik helemaal geen statines meer nemen, maar je krijgt die medicijnen niet voor niets. De pijn in mijn armen is nog niet volledig weg, maar het is wel een stuk draaglijker geworden. Het is nu dusdanig dat ik er goed mee kan leven en de cholesterol blijft op een geaccepteerd niveau. Ook mijn internist vindt het prima. Zolang de waardes maar binnen de grenzen blijven. Artsen staren zich vaak blind op cijfers en luisteren volgens mij niet goed genoeg naar de beleving, de ervaring en de mening van de patiënt. In principe heb ik met de Crestor nu gekozen voor het beste van het kwade. De minst slechte optie. Maar als de pijn weer net zo erg wordt als voorheen, gaan de statines het raam uit. Het moet wel leefbaar blijven, anders stop ik ermee. Dan neem ik het risico. Ik kan er fluitend honderd mee worden, maar het kan dan ook met twee jaar gedaan zijn. Vooralsnog werkt de Crestor voor mij en daar gaat het om.”

Heeft u last van bijwerkingen? Praat erover met uw (huis)arts. Zoals u in het artikel op pagina 14 hebt kunnen lezen, zijn er meerdere statines en kunt u bij het ene merk wel last krijgen van bijwerkingen en bij het andere niet. Het loont dus om alle merken uit te proberen als u last heeft van bijwerkingen.


Diabc-02-Ervaringen.indd Sec1:3

21-01-2008 15:46:29

Helpen voedings uw cholesterol te ‘Helpt uw cholesterol te verlagen! Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.’ Veel fabrikanten claimen dat hun voedingsmiddelen de gezondheid van mensen kunnen bevorderen. Maar is dat ook zo? Diabc nam met twee deskundigen speciale producten tegen een verhoogd cholesterol onder de loep.

TEKST

V

Evelien Adriaan I L L U S T R A T I E Mireille Schaap

oedingsmiddelen waaraan gezondheidsbevorderende stoffen zijn toegevoegd of waar juist bepaalde bestanddelen uit zijn gehaald, worden functionele voedingsmiddelen genoemd. In producten die helpen tegen een verhoogd cholesterol zijn plantensterolen en stanolesters toegevoegd. Plantensterol is een stof die in kleine hoeveelheden in voeding voorkomt. Het zit bijvoorbeeld in plantaardige oliën, peulvruchten, graanproducten, noten en groenten. Als de voeding meer plantensterolen bevat, wordt er minder cholesterol door de darmen opgenomen. Hierdoor komt er minder cholesterol in het bloed. Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat de hoeveelheid slecht cholesterol (LDL-gehalte, zie pagina 10) daalt. In Nederland zijn margarine, yoghurt en melkproducten met toegevoegde

24 diabc

plantensterolen verkrijgbaar. Plantenstanol wordt ook vaak toegevoegd aan margarines of (drink)yoghurt tegen een verhoogd cholesterolgehalte, maar producten met deze stof zijn in Nederland niet verkrijgbaar.

Gezonde voeding Het cholesterolgehalte wordt positief beïnvloed door gezonde voeding, een goed gewicht en voldoende beweging. Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer bij het Instituut voor Gezondheidswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam vindt functionele voedingsmiddelen met plantensterolen niet altijd zinvol. “Als je iets aan het cholesterolgehalte wilt verbeteren, kan je je beter eerst richten op gezonde voeding met veel onverzadigde vetzuren en eventueel overgewicht aanpakken. Die hebben een bewezen gunstig effect, niet alleen op het cholesterol maar ook op de gezondheid want dat is niet automatisch hetzelfde.” Dr. ir. Edith Feskens verbonden aan Wageningen University is het daar ten dele mee eens: “Het gebruik van sterolen helpt een beetje. In eerste instantie moeten mensen de hoeveelheid verzadigd vet en transvet (= kunstmatig verharde vetten en oliën, zie pagina 27) beperken. Bovendien

moet de voeding in zijn geheel gezond zijn. Maar deze producten met sterolen zijn wel makkelijk in te passen.” De speciale producten hebben echter ook nadelen. “Ze zijn in het algemeen vrij duur. Er is maar één verzekeraar, VGZ, die een vergoeding geeft”, vertelt Feskens. “Dus voor sommige mensen is de prijs een drempel.”

Geen vervanging Veel mensen met een verhoogd cholesterolgehalte gebruiken hiervoor medicijnen. Functionele voedingsmiddelen kunnen deze niet vervangen. Katan: “Functionele voedingsmiddelen met plantensterolen hebben een bewezen werking op het LDLcholesterolgehalte, maar de maximale daling die je door het gebruik van deze speciale producten kunt krijgen, bedraagt zo’n tien procent. Met geneesmiddelen kun je een veel grotere daling bereiken, namelijk wel dertig tot veertig procent en bovendien zijn daar de langetermijneffecten van bekend.” In de Verenigde Staten is onderzoek gedaan naar het effect van soja op het cholesterolgehalte. Dit effect was beperkt, slechts drie procent daling bij een inname van een behoorlijke dagelijkse hoeveelheid aan sojaprodukten zoals tofu. Een ander belangrijk voordeel van medi-

februari 2008

Diabc-02-Functionelevoeding.inddSec1:2 Sec1:2

22-01-2008 09:19:42

voeding

middelen verlagen?

cijnen vindt Katan dat ze niet alleen het cholesterolgehalte verlagen, maar bovendien de kans op het krijgen van harten vaatziekten verminderen. “Producten met plantensterolen verlagen het cholesterolgehalte wel, maar hun invloed op het daadwerkelijke risico op harten vaatziekten is niet duidelijk”, licht hij toe. “Collega De Backer uit Gent wees er onlangs nog op dat de werking op lange termijn niet is onderzocht.” De Backer adviseert daarom om de cholesterolverlagende middelen alleen te gebruiken onder begeleiding van een arts of diëtiste. Ook Feskens beaamt dat de producten met plantensterol de medicijnen bij een verhoogd cholesterolgehalte niet kunnen vervangen. “Medicijnen werken veel sterker, maar met voeding kunnen mensen ook veel doen. Veel mensen eten veel meer verzadigd vet dan ze zelf denken, het is goed als mensen eens met een diëtist gaan praten om te kijken wat ze

aan hun voeding kunnen verbeteren. Soms kan het gebruik van speciale producten hen daarbij helpen.” Ook in de Voedingsrichtlijnen bij diabetes uit 2006 wordt het in sommige gevallen het gebruik van voedingsmiddelen met plantensterol geadviseerd.

Veiligheid Functionele voedingsmiddelen vallen onder de Voedsel en Waren Autoriteit. Deze instantie waakt over de veiligheid van voedingsmiddelen. Ook is er onderzoek gedaan naar de veiligheid van voedingsmiddelen met plantensterolen en stanolesters. “Er is veel onderzoek naar gedaan, vaak bij proefdieren of bij een beperkt aantal mensen en daar zijn geen zorgelijke conclusies uitgekomen. Net zoals bij de meeste functionele voedingsmiddelen, was dit geen onderzoek naar het daadwerkelijk optreden van ziekten”, vertelt Katan. Door het semi-wetenschappelijke sfeertje dat om deze voedingsmiddelen hangt, worden functionele voedingsmiddelen vaak vergeleken met medicijnen. “Maar dat zijn het dus niet! Ze hoeven niet te voldoen aan de eis die wel aan medicijnen worden gesteld, namelijk dat het middel werkelijk ziektes voorkomt”, legt Katan uit.

Er zijn, zeker in Nederland, geen grote groepen mensen die al langere tijd, bijvoorbeeld meer dan tien jaar, producten gebruiken met plantensterolen. “We weten dus niet zeker wat het langetermijneffect is. In Finland waar als eerste producten met plantensterolen en stanolesters zijn ontwikkeld, melden ze ook geen bijwerkingen tot nu toe”, vertelt Feskens. Mensen doen er echter wel verstandig aan de aanbevolen dosering niet te overschrijden. De aanbeveling is twee tot drie gram per dag, bij de meeste producten betekent dit drie porties per dag. Meer gebruiken heeft geen zin en kan mogelijk schadelijk zijn voor het lichaam. Per 1 januari 2009 moeten beweringen over gezondheidseffecten goed zijn onderbouwd. Feskens verwacht dat er daarom weinig nieuwe functionele voedingsmiddelen bijkomen die nieuwe stoffen gebruiken. Voor de reeds bestaande producten geldt een overgangsregeling. Zij adviseert tot slot: “Mensen moeten een bewuste afweging maken of het gebruik van functionele voedingsmiddelen de investering waard is. Het helpt wel, maar het mag geen alibi worden om de rest van het voedingspatroon en de leefstijl niet aan te passen. februari 2008 diabc 25

Diabc-02-Functionelevoeding.inddSec1:3 Sec1:3

22-01-2008 09:20:10

Vet ingewikkeld! Naast niet roken en voldoende beweging heeft voeding invloed op het cholesterolgehalte. Vooral het soort vet is belangrijk. Je hebt verzadigde en onverzadigde vetten, harde en vloeibare vetten, vetzuren, transvetten. Welke vetten zijn nu gezond? Diëtiste Kirsten Truijens legt het uit.

TEKST

Evelien Adriaan m.m.v. Kirsten Truijens, diëtiste Erasmus Medisch Centrum Rotterdam en bestuurslid

DNO

BEELD

Waar je allemaal op moeten letten in de voeding als je een verhoogd cholesterolgehalte hebt, is behoorlijk ingewikkeld, vertelt Kirsten Truijens, diëtiste in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. “Belangrijk is om de hoeveelheid verzadigd en transvet (zie kader) te beperken. Onverzadigde vetten hebben juist een gunstige invloed op harten bloedvaten. Het soort onverzadigd vet maakt daarbij niet zo veel uit.” Door het eten van onverzadigde vetten, kan de hoeveelheid ‘goed’ cholesterol (HDL, zie artikel pagina 10) stijgen. Onverzadigde vetten zitten in plantaardige oliën en producten die hiervan worden gemaakt

C-HAY!

zoals margarine en halvarine. Ook noten en vette vis bevatten vooral gezonde, onverzadigde vetten. Daarom is het raadzaam om naast voldoende groente, fruit en volkoren producten twee keer per week (vette) vis te gebruiken. Cholesterol dat in het eten zit, heeft minder invloed op het LDL-gehalte (‘slecht cholesterol’) in het bloed dan verzadigde vetten in het eten. Voedingsmiddelen die veel cholesterol bevatten zijn eieren, oesters en orgaanvlees. Er zit geen verschil in dieetadvies tussen mensen met diabetes en mensen zonder deze chronische aandoening. Truijens: “Het dieet van mensen met diabetes wordt niet anders als ze daarbij ook nog een verhoogd cholesterolgehalte hebben, maar we besteden dan nog meer aandacht aan de vetten in de voeding.”

Vlees De bedoeling is dus om verzadigde vetten en transvetten (zie kader) in de voeding zo veel mogelijk te beperken. Voor sommige mensen is dat relatief eenvoudig. Truijens: “Door vette snacks als chocolade of blokjes kaas te beperken en door te kiezen voor mager 26 diabc

beleg op brood, daalt de hoeveelheid verzadigd vet enorm.” Toch erkent Truijens dat het niet voor iedereen even gemakkelijk is. “De meeste mensen gebruiken al geen roomboter meer, maar bijvoorbeeld dieetmargarine. Ze bakken hun vlees al in olijfolie of in een speciaal bak- en braadproduct met veel onverzadigde vetzuren. De vette snacks en de chocola komen nog maar sporadisch op tafel, maar dan kan het toch zijn dat de totale voeding nog te veel verzadigd vet bevat. Bij veel mensen zit het in de hoeveelheid vlees en de soort vlees. Ze moeten de magere vleessoorten ontdekken en een kleiner stuk vlees nemen. Een tartaartje is een mooie maat, maar de meeste mensen eten veel meer vlees en niet vaak genoeg vis of vleesvervanging.”

‘Niet al het vet is slecht.’ Sommige mensen schieten door en doen al het vet in de ban, dat is ook weer niet de bedoeling. “Niet al het vet is slecht. Er zitten ook goede dingen

februari 2008

Diabc-02-dieet.indd Sec1:2

21-01-2008 15:18:41

voeding

SOORTEN VETTEN Verzadigde vetten verhogen het cholesterolgehalte in het bloed en zorgen daardoor voor een toegenomen kans op harten vaatziekten. Bovendien hebben ze een negatief effect op de insulinegevoeligheid. Verzadigd vetten zitten vooral voor in volle zuivelproducten zoals volle melk,vet vlees, vette vleeswaren, 48+ (of vettere) kaas, koek, gebak en snacks.

in vet, denk bijvoorbeeld aan de in vet oplosbare vitamines zoals vitamine A en D”, verduidelijkt Truijens. Het is daarom goed om bijvoorbeeld brood wel te besmeren en olie of een vloeibaar bak- en braadproduct te gebruiken bij de bereiding van de warme maaltijd.

Effect Het gebruik van functionele voedingsmiddelen (zie pagina 24) wordt door Truijens en haar collega’s niet actief geadviseerd. “Voor sommige mensen kan het gebruik van producten met plantensterolen of bijvoorbeeld margarine met omegavetzuren een aanvulling zijn, maar dat geldt niet voor iedereen. Bovendien zijn niet alle producten even effectief. De werking is bijvoorbeeld ook afhankelijk van hoeveel iemand ervan moet gebruiken om de aanbevolen dosis binnen te krijgen”, legt ze uit. Het effect van voeding op het LDLcholesterol is veel minder dan dat van medicijnen. Toch is het volgens Truijens zinvol om de voeding aan te passen: “Een gezonde voeding heeft op meer effect dan alleen het cholesterol. Een gezonde voeding beperkt ook andere gezondheidsrisico’s.”

Onverzadigde vetten hebben een andere (scheikundige) structuur dan verzadigde vetten. Er bestaan meervoudig onverzadigde vetzuren en enkelvoudig onverzadigde vetzuren. Alle soorten onverzadigde vetten zijn goed voor harten bloedvaten. Linolzuur is een meervoudig onverzadigd vetzuur dat voorkomt in dieetmargarines, dieethalvarines en zonnebloemolie. Oliezuur is een voorbeeld van een enkelvoudig onverzadigde vetzuur en zit veel in olijfolie. Harde vetten worden hard in de koelkast, zoals bijvoorbeeld roomboter en margarine in een pakje. Dit zijn meestal verzadigde vetten die ongunstig zijn voor harten bloedvaten. Vloeibare vetten blijven ook in de koelkast zacht bijvoorbeeld plantaardige olie of dieetmargarine. Deze vetten zijn onverzadigd en hebben een gunstige werking op harten bloedvaten. Transvetten zijn kunstmatig verharde vetten en oliën. Ze zijn erg slecht voor harten bloedvaten, omdat ze niet door het lichaam afgebroken kunnen worden. Het is moeilijk na te gaan of een product transvet bevat, omdat het niet altijd op het etiket staat. Transvetten worden ook wel harde olie of vet genoemd. Ze zitten in gebak, koek en (gefrituurde) snacks. Omega-vetzuren worden ook wel omega-3- en omega-6 vetzuren of n-3-vetzuren en n-6-vetzuren genoemd. Deze vetzuren zitten vooral in vette vis, daarom worden ze ook visvetzuren genoemd. Ze hebben een gunstige werking op harten bloedvaten. Eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) zijn de bekendste visvetzuren.

Meer informatie over vetten vindt u in de Vetwijzer van het Voedingscentrum. Deze Vetwijzer kunt u gratis downloaden van www.voedingscentrum.nl.


Diabc-02-dieet.indd Sec1:3

21-01-2008 15:19:15

advertenties.indd 4

22-01-2008 11:15:31

feit of fabel

De ernst van diabetes type 2 wordt vaak onderschat. Veel mensen spreken over ‘een beetje suiker’. Daardoor wordt vaak gedacht dat type 1 erger is dan type 2. “Het is een feit dat diabetes type 1 en type 2 verschillende ziekten zijn”,

Fabel Diabetes type 1 is erger dan type 2

TEKST

Marianne Stuit

MET DANK AAN

Harold de Valk,

internist-endocrinoloog UMC Utrecht BEELD

C-HAY!

zegt internist dr. Harold de Valk. “Maar de ene ziekte is niet per se erger dan de andere.”

De Valk: “De opdracht om leefstijl aan te passen is voor beide typen bijvoorbeeld een even grote uitdaging.” Het grote verschil, legt hij uit, zit in de behandeling in de beginfase. “Diabetes type 1 is een aandoening op meestal jonge leeftijd, waar je niet omheen kunt. Maar het is ook een aandoening waarbij de patiënt in korte tijd tot een bepaald evenwicht komt. Iemand met type 1 krijgt meteen insulinetherapie, waarbij zoveel mogelijk normaalwaarden worden nagestreefd.” Diabetes type 2 is een ziekte die zich langzamer ontwikkelt. Meestal wordt gestart met tabletten. De Valk: “Ouderen met type 2 ervaren bij de diagnose meestal nog geen hinder van de diabetes en men is daardoor vaak minder gemotiveerd voor de behandeling. Het voordeel van de behandeling is voor patiënten daardoor helaas vaak minder duidelijk.” Het risico op complicaties laat zich voor beide typen diabetes moeilijk voorspellen. De Valk: “Mensen met type 2 hebben gemiddeld al enige tijd diabetes voor de diagnose wordt gesteld. Daardoor kan het lijken of de complicaties al heel snel na de diagnose komen. Meestal zijn dit harten vaatziekten. Bij

type 1 is er iets meer risico op beschadiging van de kleine bloedvaatjes en zenuwbanen, met als gevolg neuropathie. Beide soorten complicaties hebben heel veel invloed op de kwaliteit van leven”. “Als tip zou ik willen meegeven dat je beide typen diabetes vanaf de beginfase zeer serieus moet nemen en dat therapietrouw voor beide groepen patiënten even belangrijk is. Beide typen diabetes moeten goed behandeld worden en uiteindelijk komen ook beide typen op insulinebehandeling uit. Hoeveel eenheden je spuit, zegt niets over de ernst van de ziekte maar alleen over de gevoeligheid voor insuline.” “Kwaliteit van leven vind ik een heel belangrijk uitgangspunt bij de behandeling. Vaak wordt gedacht: waarom zouden wij een 85-jarig oudje nog op insuline over laten gaan? Terwijl er heel vitale ouderen zijn, die daar beslist niet tegenop zien. Als je met een goede behandeling bijvoorbeeld een beroerte kunt voorkomen, dan kan zo iemand langer zelfstandig blijven wonen. Qua eindleeftijd maakt het dan misschien geen verschil, maar wel in de kwaliteit van leven.” februari 2008 diabc 29

Diabc-02-Feit-of.indd Sec1:3

21-01-2008 16:01:02

Ziektekosten kunnen leiden tot belastingteruggaaf

Belasting en zorgkosten Als je diabetes hebt of als je kind diabetes heeft, dan kun je te maken krijgen met hoge ziektekosten. Een deel van die kosten kunt u vaak via de Belastingdienst terug krijgen. U moet daarvoor wél een aangiftebiljet invullen. Ook heeft u mogelijk recht op zorgtoeslag.

TEKST

Theo Lintmeijer F O T O G R A F I E Hadewych Veys

A

ls u in 2007 buitengewone (hoge) uitgaven had als gevolg van bijvoorbeeld ziekte, dan kunt u in aanmerking komen voor een persoonsgebonden aftrekpost. (Andere uitgaven die vallen onder het begrip persoonsgebonden aftrekpost, zoals uitgaven voor levensonderhoud van een kind jonger dan dertig jaar en alimentatie, blijven in dit artikel buiten beschouwing.) Over het algemeen ontvangt u als u recht heeft op belastingteruggave automatisch een aangiftebiljet. Heeft u geen formulier ontvangen maar denkt u wel recht te hebben op een teruggave, vraag dan bij de Belastingdienst een teruggaafbiljet aan.

Hoe werkt het? Persoongebonden aftrekposten komen in mindering op het belastbaar inkomen uit werk en woning (box 1). Het inkomen mag echter niet negatief worden. Heeft u meer uitgaven dan u in box 1 kunt aftrekken, dan komt het restant achtereenvolgens in mindering op het inkomen uit sparen en beleggen (box 3) en het inkomen uit aanmerkelijk belang (box 2). Het eventueel dan nog overblijvende bedrag schuift door naar het volgende belastingjaar. Als de hoogte van het belastbare inkomen gering is, 30 diabc

waardoor de aftrekpost niet of nauwelijks tot belastingvermindering leidt, is het mogelijk een tegemoetkoming te ontvangen.

Welk bedrag mag u van uw inkomen aftrekken? Het totale bedrag van de persoonsgebonden aftrekpost moet boven een bepaald minimum komen wil het bedrag daadwerkelijk voor aftrek in aanmerking komen. Dit heet het drempelbedrag. De hoogte van dit drempelbedrag hangt van het drempelinkomen af en, als men

het hele jaar een fiscale partner had ook van het drempelinkomen van de fiscale partner. Het drempelinkomen is het totaal van het inkomen in de boxen 1, 2 en 3 zonder persoonsgebonden aftrekposten. De drempel bedraagt 11,5 procent van het drempelinkomen met een minimum van € 793 (bij een gezamenlijk drempelinkomen is het minimum € 1.586). Omdat het drempelbedrag aan de hoge kant is, kunt u het beste eerst het drempelbedrag uitrekenen en een schatting maken van de betreffende uitgaven.

februari 2008

Diabc-02-Belastingen.indd Sec1:2

21-01-2008 13:13:30

belastingaangifte

ZORGTOESLAG Omdat de verplichte zorgverzekering voor veel mensen te duur is, bestaat de mogelijkheid om een belastingvrije zorgtoeslag aan te vragen. Bij de zorgtoeslag wordt onderscheid gemaakt tussen alleenstaanden en mensen met een partner en wordt ook rekening gehouden met andere inkomensbestanddelen dan alleen loon, pensioen en dergelijke. Als u nog geen aanvraagformulier heeft ingediend, is het raadzaam om na te gaan of u in aanmerking komt voor de zorgtoeslag 2007. Om voor de zorgtoeslag 2007 in aanmerking te komen, moet u aan de volgende voorwaarden voldoen:

Welke kosten mag u van uw inkomen aftrekken?

- u bent achttien jaar of ouder; - u hebt een Nederlandse zorgverzekering; - uw inkomen is niet te hoog. Voor 2007 is voor een alleenstaande de bovengrens € 26.071 per jaar en ingeval u een toeslagpartner hebt € 41.880. De zorgtoeslag kunt u rechtstreeks bij de Belastingdienst aanvragen. Op de website www.toeslagen.nl vindt u het formulier ‘Aanvraag- en wijzigingsprogramma huur- en zorgtoeslag’ waarmee u online de toeslag kunt aanvragen. U kunt ook een aanvraagformulier aanvragen bij de BelastingTelefoon: 0800-0543. Aanvragen voor de zorgtoeslag 2007 moeten voor 1 april 2008 worden ingediend.

tandartsverzekering. De contributie van de Diabetesvereniging Nederland U mag alleen buitengewone uitgaven af(DVN) is ook aftrekbaar aangezien de trekken van uw inkomen. Buitengewone activiteiten van de DVN onderdeel zijn uitgaven zijn de uitgaven in verband met van en samenhangen met de medische ziekte, invaliditeit, bevalling, overlijden, begeleiding van mensen met diabetes. arbeidsongeschiktheid, chronische • Inkomensafhankelijke bijdrage zorgverziekte, ouderdom en adoptie. In het zekering. Aftrekbaar zijn de door uw algemeen geldt dat de uitgaven betrekwerkgever(s) betaalde en door uitkeking moeten hebben op uzelf, uw fiscale ringsinstanties (pensioenfonds, SVB partner en kinderen jonger dan 27 jaar. e.d.) ingehouden bedragen alsmede de Tot uw huishouden kunnen ook behoren op aanslag betaalde bedragen. ernstig gehandicapte personen van 27 Het aftrekbare bedrag is aan een maxijaar en ouder en inwonende zorgafhanmum gebonden. Als u één werkgever kelijke ouders, broers of zusters. Vaak had, zal deze over maximaal € 30.623 worden de uitgaven, al dan niet gedeelde bijdrage van 6,5 procent (maximaal telijk, vergoed door de zorgverzekeraar. € 1.990,50) hebben ingehouden. Het De uitgaven die u vergoed kreeg, of de ingehouden bedrag is aftrekbaar. Als uitgaven die u nog vergoed krijgt, mag u meerdere werkgevers had, zal elke u niet aftrekken. De buitengewone werkgever 6,5 procent hebben ingeuitgaven worden onderscheiden in algehouden waardoor wellicht meer dan het mene, specifieke en overige uitgaven. maximale bedrag is ingehouden. Het Er bestaat ook recht op een vaste afaftrekbare bedrag is echter maximaal trek wegens een chronische ziekte. € 1.990,50. Hetgeen door werkgevers

Wat zijn algemene uitgaven? • Een vast bedrag van € 1.059 (per persoon) voor de in 2007 aan een zorgverzekeraar betaalde nominale premie zorgverzekering (dus niet het bedrag dat werkelijk is betaald) verminderd met de eventueel ontvangen zorgtoeslag en vermeerderd met de in 2007 terugbetaalde of verrekende zorgtoeslag. • Premies aanvullende verzekeringen. Hieronder vallen de bedragen voor extra verzekeringen zoals bijvoorbeeld een

meer is ingehouden boven dit bedrag wordt door de Belastingdienst terugbetaald of verrekend met de werkgevers. Over pensioenen, lijfrentes en dergelijke is een inkomensafhankelijke bijdrag van 4,4 procent verschuldigd. Als u inkomsten had waarover verschillende percentages verschuldigd zijn, is berekening van het maximaal aftrekbare bedrag noodzakelijk. Voorbeeld: u had een AOW-uitkering van € 8.500 en een pensioen van € 25.000. Het totale inkomen is dan € 33.500. Allereerst wordt bepaald over welk bedrag 6,5 procent verschuldigd is. Dat is over € 8.500, waarover € 552 bijdrage verschuldigd is. Over het restant (€ 30.623 minus € 8.500 ofwel € 22.123) is 4,4 procent verschuldigd ofwel € 973. De totale inkomensafhankelijke bijdrage bedraagt dan € 1.525. Dit bedrag is aftrekbaar. • Vaste aftrek voor 65-plussers. Als u op 31 december 2006 65 jaar of ouder was, hebt u recht op een vaste aftrek van € 808. Als ook uw partner aan deze voorwaarde voldoet, hebt u beiden recht op de vaste aftrek. • Vaste aftrek voor arbeidsongeschiktheid. Voor het recht op aftrek arbeidsongeschiktheid is vereist dat u op 31 december 2006 jonger was dan 65 jaar en dat sprake is van 45 procent of meer arbeidsongeschiktheid en dat deze situatie ook in 2007 februari 2008 diabc 31


21-01-2008 13:14:01

bestond. De vaste aftrek bedraagt € 808. Als ook uw partner aan deze eisen voldoet, hebt u beiden recht op de vaste aftrek.

Wat zijn specifieke uitgaven? • Voorgeschreven medicijnen. • Huisapotheek: een vast bedrag van € 23 per persoon per jaar. • Kosten AWBZ-verzorging of -verpleging. • Hulpmiddelen (zelfcontrolematerialen, brillen, lenzen, onderhoudsvloeistof, steunzolen, gehoorapparaten, kunstgebit prothesen dergelijke, als onderhoud, reparatie en verzekeringen). • Woningaanpassingen op medisch voorschrift of in verband met ziekte of handicap. • Vervoer naar arts of ziekenhuis. • Extra vervoerskosten door ziekte of invaliditeit. • Dieetkosten: een vast bedrag van € 288 voor een op doktersvoorschrift gevolgd dieet in verband met diabetes mellitus (indien natriumbeperkt € 420). Voor andere diëten bestaan andere bedragen. • Gezinshulp (onder bepaalde voorwaarden). • Kleding en beddengoed (onder bepaalde voorwaarden). Het totaal van deze specifieke uitgaven mag worden verhoogd met 113 procent als het drempelinkomen niet hoger is dan € 31.122. Als u op 31 december 2006 jonger was dan 65 jaar én geen recht hebt op vaste aftrek in verband met arbeidsongeschiktheid én in 2007 meer hebt uitgegeven dan € 320 aan specifieke uitgaven, hebt u recht op een vaste aftrek van € 808. Als uw fiscale partner ook aan deze voorwaarden 32 diabc

voldoet, geldt voor u beiden deze vaste pie, revalidatie enz. en de kosten van aftrek. Als u een chronisch ziek kind verpleging in en ziekenhuis of andere hebt, kunt u eveneens een vast bedrag verpleeginrichting). Uitgaven voor bevan € 808 aftrekbaar indien het kind handeling door een pedicure zijn niet op 31 december 2006 jonger was dan aftrekbaar tenzij sprake is van medisch 27 jaar én u het kind onderhoudt voor preventieve behandeling. Dit laatste is minimaal € 393 per kwartaal (of recht zeker het geval bij diabetes. hebt op kinderbijslag voor het kind) én • Verpleging voor zover deze uitgaven niet u voor het kind meer uitgeeft dan € 320 vallen onder de categorie specifieke aan specifieke uitgaven. uitgaven. • Reiskosten ziekenbezoek. Wat zijn overige uitgaven? Reiskostenaftrek komt alleen in aan• Medische hulp (huisarts, tandarts, merking als de bezoeker met degene podotherapeut, specialist, fysiotheradie elders wordt verpleegd een gemeenschappelijke huishouding voerde, de verpleging langer dan een maand REKENVOORBEELD heeft geduurd of zal duren en de enkele Gerard de Jong is getrouwd met Inge. reisafstand meer bedraagt dan tien Zij hebben twee kinderen voor wie zij kilometer. kinderbijslag ontvangen. Hun zoon Mark Voor reizen per auto geldt een vast heeft diabetes. bedrag van € 0,20 per kilometer, voor Gerards jaarloon bedroeg € 31.000 overige wijzen van vervoer de daadwerwaarop € 1.950 inkomensafhankelijke kelijke kosten. bijdrage is ingehouden. • Bevalling en kraamhulp. Inges jaarloon was € 10.000 waarop • Begrafenis en crematie (onder bepaalde € 650 inkomensafhankelijke bijdrage is voorwaarden). ingehouden. • Adoptie. Zij betaalden totaal € 2.300 nominale premie zorgverzekering. Hun voordeel uit sparen en beleggen bedroeg € 1.500. Het drempelinkomen bedraagt dan € 42.500 (€ 31.000 + € 1.500 + € 10.000) en het drempelbedrag 11,5 procent hiervan ofwel € 4.888. Als algemene uitgaven zijn aftrekbaar: € 4.762 (2 x maximum nominale premie € 2.118 + inkomensafhankelijke bijdrage € 2.600 + contributie DVN € 44). Als specifieke uitgaven zijn aftrekbaar € 380 (huisapotheek € 92 + dieetkosten € 288). Voor de chronische ziekte van hub dochtertje Joke: € 808. De aftrekpost bedraagt € 4.762 + € 380 + € 808 minus € 4.888 = € 1.062.

februari 2008


21-01-2008 13:14:31

belastingaangifte REKENVOORBEELD

Meer weten? • Meer informatie over de belastingaangifte is te vinden op de website van de Belastingdienst www.belastingdienst.nl. site geopend met heel veel informatie over de belanstingaangifte bij een Hier kunt u ook folders en brochures downloaden. chronische ziekte of handicap: • Voor algemene informatie over inkomwww.belastingvoordeelvoorchronisch stenbelasting kunt u ook gratis bellen zieken.nl. met de BelastingTelefoon 0800-0543 • Met vragen over de aftrek van buitengewone uitgaven in verband met (op werkdagen van 8.00 tot 20.00 uur, diabetes kunt u ook terecht bij de op vrijdag tot 17.00 uur). Diabeteslijn: (033) 463 05 66 of • De Chronisch zieken en Gehandicapten Raad (CG-Raad) heeft een speciale [email protected].

Mevrouw Jansen is 67 jaar en alleenstaand. Zij ontving in 2007 AOW en pensioen, totaal bruto € 17.000. Zij heeft diabetes en is lid van de DVN. Zij betaalde € 1.150 aan nominale premie zorgverzekering en op haar inkomen werd € 928 inkomensafhankelijke bijdrage ingehouden. Tevens heeft zij de tandarts betaald (€ 80) welk bedrag niet is vergoed. Er is geen inkomen uit sparen en beleggen zodat het drempelinkomen € 17.000 bedraagt en het drempelbedrag 11,5 procent hiervan ofwel € 1.955. Als algemene uitgaven zijn aftrekbaar: € 2.839 (maximum nominale premie € 1.059 + inkomensafhankelijke bijdrage € 928 + contributie DVN € 44 + aftrek 65-plusser € 808). Als specifieke uitgaven zijn aftrekbaar: € 663 (huisapotheek € 23 + dieetkosten € 288 + 113 procent van € 311). Als overige uitgaven: € 80 (tandarts). De aftrekpost bedraagt € 2.839 + € 663 + € 80 minus € 1.955 = € 1.627.

ADVERT EN T I E

A.Menarini Diagnostics maakt prikken pijnloos (I'LMRIÎR[IXIRLIXEPIIY[IR[MPNIHITMNRTVMOOIPZIVQMRHIVIRHER QSIXNI^SVKIRZSSVEJPIMHMRK(MIIIY[IRSYHI[MNWLIMHLIIJX%1IREVMRM RYKIFVYMOXFMNHISRX[MOOIPMRKZERHIVIZSPYXMSREMVI+PYGSNIGX(YEP TVMOTIR,IXYRMIOIVIPMtJEERHIFSZIR^MNHIZERHIÎTVMOTIR^SVKXZSSV HIRSHMKIEJPIMHMRK^SHEXNIHITMNRTVMOOIPRMIXZSIPX

+IFVYMOHI+PYGSNIGX(YEPTVMOTIR[IPMRGSQFMREXMIQIXHIYPXVEHYRRI <(YEPPERGIXXIR[ERXEPPIIRHERFILEEP NILIXSTXMQEPIVIWYPXEEX

Pijnloos prikken!

4VSFIVIR# &IPSRÎEJHIPMRK'YWXSQIV7IVZMGI KVEXMW 0IXST(I+PYGSNIGX(YEPTVMOTIRMWEPPIIRZIVOVMNKFEEV MRGSQFMREXMIQIXHI+PYGSGEVH<QIXIV

%1IREVMRM(MEKRSWXMGW&IRIPY\2:(I,EEO
Proberen? Bel 0800 - 022 54 22 (gratis)



21-01-2008 13:14:56

Spelenderwijs le ren omgaan met diab etes Ook dit voorjaar vind t er weer een gezinsweekend plaa ts voor kinderen met diabetes tussen vier en twee jaar en hun ouders, broe rtjes en zusjes. Het belooft een leerzaam , maar vooral ook gezellig weekend te worden waarin het spelenderwijs leren omgaan met diabet es centraal staat. Kinderen met diabe tes leren spelender wijs wat er zoal ko kijken bij diabetes: mt meten, spuiten, bo lus sen, koolhydraten tellen en wat te do en in bepaalde sit uaties. Sommige ren leren ook zelf kindeinsuline spuiten! Oo k broertjes en zusje mogen koolhydrate s n tellen en leren wa t zij kunnen beteke voor hun broertje nen of zusje. Ouders kri jgen informatie va betesdeskundigen n diaen een kinderarts en kunnen in een omgeving er varinge relaxte n uitwisselen met andere ouders die kind met diabetes een hebben.

Gezi n sw

Gezelligheid Naast de leerzame momenten is er oo k ruimte voor gezelligheid. Voor de ouders, de kinde ren en voor het hele gezin. Enkele kinderactiviteiten die op de agenda staan, zijn: een dis co, spor t en spel, knutselen. Op zaterdagavond is er een ludiek prog ra mma samengeste voor jong en oud vo ld l spanning en sens atie. Kortom, een uitstapje waar de nodige kennis opge daan kan worden, maar bovenal een leuk ontspannen we ekend beleven me het hele gezin! t

eekend

Datum: 2 8 t/m 30 maart 20 Locatie: 08 Soesterb e rg Kosten: € 125,- pe r volwas sene, kin deren gra tis. Vanwege het educ atieve ka weekend rakter va vergoede n het n sommig (een dee e verzek l van) de e raars kosten. V deelnam oor mee e kunt u r in fo rmatie o c ontact o Diabetes f pnemen lijn: (033 m e t d e ) 463 05 6 Ook op w 6 of info@ ww.dvn dvn.nl. .nl of op informati www.w e te vind ok.dvn.n en over h l is et weeke nd.

THEMAWEEKEND ‘DIABETES & EETPROBLEMEN’, EEN TERUGBLIK Voor het eerst stond afgelopen jaar het themaweekend ‘Diabetes & eetproblemen’ op de agenda van de werkgroep Diactief. Een beladen onderwerp waar behoorlijk wat moed voor nodig is om met anderen over te praten. Dertien mensen durfden die stap toch te nemen en verbleven op 17 en 18 november in het Stay Okay Hostel te Utrecht. “We kijken terug op twee geslaagde dagen waarin veel is gelachen, maar waar ook zo nu en dan een traan gelaten werd”, aldus Hans Bos, een van de organisatoren. “Een enerverend weekend

34 diabc

Diabc-02-Actief.indd 2

waar het thema op verschillende manieren belicht werd; ontspanning, ervaringen met anderen delen en voorlichting wisselden elkaar af. Goed gewaardeerd “Gezien de reacties van de deelnemers na afloop zal dit zeker niet de laatste keer zijn dat we een activiteit organiseren waar dit thema centraal staat”, vervolgt Bos. “Met een gemiddelde waardering van een acht kan toch gesproken worden over een geslaagd weekend. Mede te danken aan de grote inzet en openheid van de deelnemers zelf.”

februari 2008

21-01-2008 12:58:04

actief Meer informatie over de activiteiten vindt u op www.dvn.nl en in de Diabetes Actiefkrant. U kunt ook bellen of mailen naar de Diabeteslijn: (033) 463 05 66 of [email protected].

MAAND

Februari

5

Gezond bewegen kun je leren, Deventer

5

Wat is coeliakie?, Drachten

5

Lotgenotencontactavond, Spijkenisse

5

Maag-, darmen leverziekten bij diabetes, Beverwijk

Maart 3

Diabeteszorgen … ver weg en dichtbij, provincie Utrecht, plaats nog niet bekend

4

Lotgenotencontactavond, Hellevoetssluis

11

Lotgenotencontactavond, Oud Beijerland

18

Lotgenotencontactavond, Spijkenisse

10

Lotgenotencontact en jeu de boules, Sneek

27

Infecties en ontstekingen bij diabetes, Tilburg

14

Chronische pijn en diabetes, Tilburg

28

19

Sociale aspecten van diabetes; invloed van diabetes op je leven, Roosendaal

Gezinsweekend 4-12 jaar, Soesterberg

29

Bengeltjesdag, Amerongen

24

Familiedag, Heerlen

29

Voeding, plaats nog niet bekend

29

Wintersport WOK, Oostenrijk

31

Voorjaarsvergadering en thema: hart en bloedvaten, Sneek

Meer informatie over de activiteiten vindt u op: www.dvn.nl, onder het kopje ‘Actueel’.

EDUCATIECURSUS IN NIEUW JASJE Het afgelopen jaar is hard gewerkt aan de vernieuwing van de educatiecursus voor mensen met diabetes. De inhoud van de cursus die tot voor kort gegeven werd, was behoorlijk verouderd en is dan ook flink onder handen genomen. Momenteel wordt er nog hard gewerkt aan het nieuwe cursusmateriaal en worden de cursusleiders bijgeschoold. Naar verwachting gaat de vernieuwde educatiecursus ‘Leven met diabetes’ in april van start. De nieuwe cursus kent twee modules:

een basis- en een vervolgmodule. De basismodule is met name (maar niet uitsluitend) bestemd voor mensen die nog niet zo lang diabetes hebben. In de cursus staat het dagelijks leren leven met diabetes centraal. De vervolgmodule is bedoeld voor mensen die al redelijk gewend zijn aan hun leven met diabetes en de basiskennis paraat hebben, maar die wel behoefte hebben aan verdere verdieping en uitbreiding. De modules kunnen los van elkaar gevolgd worden. Wel is het voor het volgen van de vervolgmodule vereist dat

u over kennis en vaardigheden beschikt die in de basismodule aan bod komen. De nieuwe educatiecursus voldoet aan bepaalde richtlijnen waardoor een aantal verzekeraars (een deel van) de kosten vergoeden als u lid bent van de DVN. De komende tijd zullen wij u via het ledenblad, onze website en via persoonlijke brieven informeren over de voortgang, de prijs en het moment waarop u zich kunt aanmelden voor de vernieuwde cursus. februari 2008 diabc 35

Diabc-02-Actief.indd 3

21-01-2008 12:59:01

VOOR MENSEN MET TYPE 1 OF TYPE 2 DIABETES

nu

hik besc

baar

Helpt u verder SoloSTAR® is de nieuwe, gemakkelijk te bedienen pen die zeer licht injecteert1 en waarmee tot 80 eenheden kunnen worden toegediend. De SoloSTAR® is verkrijgbaar in verschillende kleuren voor de insulines die er mee toegediend kunnen worden (insulineanalogen van sanofi-aventis). Voor meer informatie over de SoloSTAR® kunt u bellen met sanofi-aventis: 0182 – 557755.

NL.GLU.07.11.03

1. Clarke A, et al. Drug Deliv. (2007) 4(2):165-174.

277678 patienten 210x297.indd 1 advertenties.indd 6

www.solostar.nl en www.diabetesplein.nl

19-12-2007 22-01-2008 12:21:56 11:16:49

abc ABC is er voor alle vragen op het gebied van diabetes. Of ze nu over vakantie, verzekeringen, kinderen, insuline spuiten, sporten, tabletten of andere diabeteszaken gaan. Wie een vraag heeft, kan deze stellen aan de Diabeteslijn, tel (033) 463 05 66 of per e-mail: [email protected]

Waarom is het ene kind (met pomp) zoveel beter instelbaar dan het andere kind? Over het algemeen wisselen bij kinderen met een pomp de bloedglucosewaardes veel minder, dan bij een insulinepen. Natuurlijk zijn veel factoren van invloed op de glucosewaarde. Elke vorm van stress; boos worden, infecties, spanning school of andere zaken, kan de glucosewaarde doen verhogen. Ook activiteiten kunnen per kind sterk verschillen. Als een kind last heeft van sterk schommelende bloedglucosewaarden wordt vaak een pomp geadviseerd. Meestal lukt het met een pomp de glucosewaardes van ‘windkracht acht golven’ naar ‘windkracht drie tot vier’ te krijgen. Artsen hopen dat de komst van de continue-glucosesensoren hier verbetering in gaan brengen en dat de verzekeraars de pompen met deze sensoren snel gaan vergoeden. Omdat mijn bloedglucosewaarde sterk schommelt, wil ik graag een pomp met continue glucosemeting. Kunt u mij vertellen welke verzekeraar deze vergoedt? Helaas is er op het ogenblik geen enkele verzekeraar die deze pomp net zo vergoed als de standaard pompen. U dient voor deze pomp, een Paradigm Real-Time, een machtiging bij uw verzekering aan te vragen. Een machtiging is een aanvraag voor goedkeuring van een behandeling of een hulpmiddel door uw verzekering. Deze aanvraag moet voorzien zijn van een medische indicatie die door uw behandelend arts is opgesteld. Daarna beslist de verzekeraar of u voor vergoeding in aanmerking komt. Deze toestemming wordt momenteel slechts in zeer speciale gevallen gegeven. Bij mensen die een bloedglucosewaarde van 15 mmol/l hebben, gaat deze waarde soms omhoog als ze gaan sporten, terwijl bewegen normaal juist de waardes laat zakken. Hoe komt dat? Bij iemand die gaat sporten zakt inderdaad normaal gesproken zijn bloedglucosewaarde. Er is echter een uitzondering. Als iemand hoog zit doordat hij te weinig insuline in zijn lichaam heeft, kan de glucose ook niet in de cellen opgenomen worden, waardoor de waarde niet zakt. Er kan dan een zogenoemde hyperglycemische keto-acidose ontstaan. Hoewel er per persoon sterke verschillen kunnen zijn, dreigt dit gevaar met name als men gaat sporten met een beginwaarde van rond de 16 mmol/l of hoger en aangenomen mag worden dat de insuline (bijna) is uitgewerkt. Door het tekort aan insuline en de stress van de inspanning verzuurt het lichaam. Er blijven teveel afvalstoffen (ketonen) in het lichaam, omdat het lichaam die probeert kwijt te raken, worden zij uitgeademd. De adem ruikt dan naar naar appels of aceton. Als iemand een keto-acidose heeft, moet hij onmiddellijk naar het ziekenhuis worden gebracht. Een keto-acidose is erg gevaarlijk, omdat als er te laat wordt ingegrepen iemand in coma kan raken en zelfs kan overlijden. Gelukkig komt dat laatste tegenwoordig niet vaak meer voor. Om een keto-acidose te voorkomen, is het belangrijk om altijd je bloedglucosewaarden te controleren voor het sporten en indien nodig insuline toe te dienen.


Diabc-02-ABC.indd Sec1:3

21-01-2008 12:50:41

service Diabc is hét tijdschrift voor mensen met diabetes en is een uitgave van de Diabetesvereniging Nederland (DVN)

DIABETESLIJN Tel. (033) 463 05 66 en e-mail: [email protected] 7 dagen per week, 24 uur per dag (’s nachts alleen in noodgevallen). Hier kunt u terecht voor al uw vragen over diabetes, de Diabetesvereniging en alles daaromheen. Of het nu gaat over verzekeringen, voeding, kinderen, cursussen, activiteiten, hulpmiddelen of om een persoonlijk verhaal.

MEER WETEN? Wilt u na het lezen van deze Diabc nog meer weten over cholesterol en diabetes? Kom dan na een van de lokale themabijeenkomsten. Op 22 april wordt er in Beverwijk een bijeenkomst georganiseerd door de afdeling IJmond. De bijeenkomst is in het restaurant op de tweede verdieping van het Rode Kruis Ziekenhuis, Vondellaan 13 en begint om 20.00. Meer weten? Bel of mail dan dhr. R. Reckewell: (0251) 88 14 94, [email protected]. Houd onze website www.dvn.nl en de Diabetes Actiefkrant in de gaten voor een bijeenkomst bij u in de buurt. Meer informatie over harten vaatziekten en cholesterol vindt u ook in het informatiepakketje ‘Complicaties: hart en vaatziekten’ en de folders ‘Diabetes en cholesterol’ en ‘Diabetes en hart en bloedvaten’. De folders zijn gratis op te vragen bij de Diabeteslijn of te downloaden via onze website. Leden kunnen het informatiepakketje gratis opvragen bij de Diabeteslijn, niet-leden betalen vijf euro.

BESTELLEN Gratis folders en brochures: www.dvn.nl, [email protected], tel. (033) 463 05 66. Overige materialen: door overmaking van het totaalbedrag inclusief verzendkosten op giro 401246 t.n.v. Diabetesvereniging Nederland in Leusden, onder vermelding van naam, adres, titel en het gewenste aantal exemplaren. Bij producten die apart in Diabc worden genoemd vindt u altijd het totaalbedrag voor het bestellen van één exemplaar.

volgende keer in diabc Naast diabetes type 1 en type 2 bestaan er ook nog minder bekende vorm van diabetes. Welke vormen zijn er nog meer? Wat zijn de kenmerken van deze vormen? En in hoeverre verschilt de behandeling met de meer gangbare vormen? En verder: – Kinderen krijgen als je diabetes hebt. – Feiten en fabels over voeding. – Diabetesonderzoek

38 diabc

Februari 2008 62e jaargang nr. 2 Oplage: 60.000 Adres (Ook voor adreswijzigingen) DVN, postbus 470, 3830 AM in Leusden. Telefoon: (033) 463 05 66 E-mail redactie: [email protected] E-mail lidmaatschap: [email protected] Website: www.dvn.nl Contributie Lid zijn van de DVN kost € 45,(prijspeil 2008). De contributie wordt per (half) jaar geïnd (december en juni). Het lidmaatschap geldt voor een jaar. Opzegging geschiedt in principe schriftelijk en gaat in per laatste dag van de tweede maand volgend op die waarin de opzegging is gedaan. Reeds betaalde contributie wordt niet geretourneerd. Mensen met een AOW of sociaal minimum inkomen, komen in aanmerking voor halvering van de contributie. Onze klantenservice kan u hiermee helpen. Bladcoördinatie en eindredactie Hannie Blokzijl Redactiecommissie Gerdie van Asseldonk, Laura Butselaar, Kees Dorreman, Kees Gorter, Anna de Haan, Ad Louwerse, Alexander Marks, Mirjam Schouten, Alexander Stork Vormgeving C-HAY!, Delft Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertentieverkoop DVN, Ingrid van Doorn Telefoon: (033) 434 19 68 E-mail: [email protected] Advertentietarief: 1 januari 2007 Issn: 0166-7629 Inhoud • Voor mensen met een leeshandicap is Diabc ook op Daisy verkrijgbaar. Voor meer info: Dedicon, tel. (0486) 486 486, e-mail: [email protected] • De inhoud van de advertenties in Diabc is voor rekening van de adverteerders. • Artikelen verkondigen niet altijd het officiële standpunt van de DVN. • De DVN kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de handelingen die de lezer verricht naar aanleiding van informatie uit Diabc. • Het overnemen van teksten en afbeeldingen is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Samen sterk De DVN behartigt al ruim 60 jaar de belangen van alle mensen met diabetes en is de grootste patiëntenvereniging van Nederland. De DVN is lid van de NPCF (www.npcf. nl) en vertegenwoordigt de stem van de patiënt bij onder meer: het Diabetes Fonds (www.diabetesfonds.nl), de NDF (www.diabetesfederatie.nl) en de IDF (www.idf.org).

februari 2008

Diabc-02-Service.indd Sec1:2

22-01-2008 10:36:48

Ben jij klaar voor de toekomst?

UC200801490 EE

TM

Ik wel! De eerste insulinepomp met continue glucosemonitoring Bent u “CGM Ready?”

Neem dan contact op met Medtronic Diabetes 0800-3422338 Kijk ook eens op www.medtronic-diabetes.nl voor meer informatie en ontvang een gratis Lenny of Skin.

Medtronic Diabetes Benelux | Earl Bakkenstraat 10 | P.O. Box 2542, | 6401 DA Heerlen Tel. 0800-3422338 | Fax +31 (0)45-566-8299 | [email protected] | www.medtronic-diabetes.nl

advertenties.indd 7

22-01-2008 11:17:23

OEN LJ

EN

UW TRO EN M I

LEXPE OP F N®

ER ® FlexPen wereldpen

EN MEN S

“Als het ook maar even kan ben ik op de golfbaan te vinden. Golfen is mijn lust en mijn leven. Ik ben blij dat ik dat ook gewoon kan met diabetes. Ja, ik heb een klein arsenaal aan clubs, dus die caddy gaat overal mee naar toe. Net als mijn FlexPen®, by the way.”

071251_FP_wereld_adv_A4.indd 2 advertenties.indd 3

Eenvoudige dosisinstelling Groot en duidelijk display Gemakkelijke dosiscorrectie Consistent nauwkeurige dosering g2-4

1. IMS Health Worldwide Sales Data May 2007. 2. Asakura T. Comparison of the dosing accuracy of two insulin injection devices. J Clin Res 2005;8:33-40. 3. Asakura T. et al. Insulin dosing accuracy with FlexPen® versus syringe by healthcare professionals and healthy volunteers. Diabetes 2005;54 (suppl 1):A498-499. 4. Bindu N. Clement S. Insulin Pen Delivery Systems: Comparison of Dosage Accuracy of Opticlik and FlexPen Insulin Pens. Diabetes 2007;56(suppl 1):A533.

1

RELDWIJD E V W

14-11-2007 22-01-2008 16:31:39 11:14:48

diabc Cholesterol Wat is cholesterol Bijwerkingen statines Voeding als medicijn maandblad van de diabetesvereniging nederland

Recommend Documents