Depressie. Verschillen in depressies

Depressie Een dip of een depressie?

Verschillen in depressies

Je hoort mensen vaak zeggen dat ze

Niet alle depressies zijn hetzelfde.

het niet meer zien zitten. Daar kijkt

Ze kunnen variëren van mild tot

niemand van op. Iedereen is wel eens

zwaar. Soms onderscheiden ze zich

somber, treurig of radeloos. Zulke

ook van een “gewone”. Enkele speciale

gevoelens kunnen opkomen na een

vormen van depressie zijn:

tegenslag of ruzie, het verlies van een dierbaar iemand of een dierbaar iets,

Dysthyme stoornis

bij ziekte, vermoeidheid, tijdens een

Bij een dysthyme stoornis houden de klachten langer dan twee jaar aan, maar zijn ze niet altijd even zwaar. Bij mensen die hier aan lijden worden de sombere stemmingen afgewisseld met perioden van maximaal twee maanden waarin ze zich beter voelen. Ze hebben minder bijkomende klachten maar zijn wel het grootste deel van de dag in een depressieve stemming. Zij kunnen meestal 'normaal' functioneren, maar hun leven is vrijwel voortdurend gekleurd in grijstinten.

zware periode of soms zomaar. Meestal trekt de bui vanzelf weg. Maar bij sommige mensen blijft deze stemming aanhouden. Ze hebben weken, maanden, soms jaren nergens meer zin in of belangstelling voor. Hun hele bestaan wordt méér en méér beheerst door somberheid. Al schijnt

Manisch-depressieve stoornis

de zon en bruist alles om hen heen

Bij mensen met een manisch-depressieve stoornis (bipolaire stoornis) wisselen perioden van grote somberheid en passiviteit en perioden van extreme activiteit en opwinding elkaar af. Mensen met zo'n manisch-depressieve stoornis denken in de overdreven vrolijke (of eufore) perioden alles aan te kunnen en doen dingen die ze normaal nooit zouden doen. Daarna zakken ze terug in grote lusteloosheid.

van leven, het raakt hen niet langer. Ze missen de energie om iets te ondernemen en het lukt niet meer om nieuwe energie op te laden of vast te houden. Wie weken- tot maandenlang in zo'n zwaarmoedige stemming blijft

Postnatale depressie Na een bevalling, miskraam of abortus krijgen sommige vrouwen last van een postpartum depressie, ook wel postnatale depressie genoemd.

Seizoensgebonden depressie Veel mensen hebben in meerdere of mindere mate last van de seizoensgebonden depressie. Deze steekt vooral in de herfst- en wintermaanden de kop op en wordt in verband gebracht met gebrek aan zonlicht. Maar er zijn ook mensen die zich juist in het voorjaar depressief voelen.

Depressie, meer dan zomaar een dip

zitten lijdt aan een depressie. 1

Achtergronden van depressies Depressies hebben niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaan door een combinatie van biologische, sociale, en psychische factoren. De belangrijkste biologische factor is erfelijkheid. In sommige families komen depressies vaker voor dan in andere. Bepaalde stoffen, zoals hormonen, medicijnen, alcohol en drugs kunnen het ontstaan van een depressie in de hand werken. Dat geldt ook voor sommige lichamelijke ziekten, zoals schildklier- en bijnierschorsafwijkingen, diabetes en hart- en vaatziekten. De belangrijkste sociale factoren zijn verdrietige of schokkende gebeurtenissen – de ‘lifeevents’ zeg maar. Zo kan de somberheid na het verlies van een partner of na ontslag overgaan in een depressie. Ook een ingrijpende gebeurtenis als een verhuizing kan tot een depressie leiden. De kans daarop is vooral groot wanneer mensen sociale contacten missen of maar niet kunnen wennen aan een nieuwe omgeving of situatie. Daarom raken ouderen die naar een verzorgingstehuis zijn verhuisd nogal eens in een depressie. Ook wanneer deze jaren geleden heeft plaatsgevonden kan een schokkende gebeurtenis nog tot een depressie leiden. Zo kunnen mensen op volwassen leeftijd depressief worden nadat ze als kind zijn mishandeld of seksueel zijn misbruikt of al vroeg een belangrijk iemand, zoals een ouder, hebben verloren. Ten slotte zijn ook psychische factoren, iemands persoonlijke eigenschappen, van invloed op het wel of niet krijgen van een depressie. Zulke eigenschappen zijn onder andere weinig veerkracht, een gebrekkig vermogen om problemen op te lossen of zich aan te passen, verdriet te verwerken of steun te vragen, weinig zelfvertrouwen, perfectionisme, faalangst en een streng geweten.

Geen uitweg meer zien Ernstig depressieve mensen denken veel aan de dood. Ze ervaren het leven als zinloos, uitzichtloos en als een kwelling. Voor enkelen lijkt de dood dan een welkome verlossing uit een ellendige situatie. Het kan ook een manier lijken om een punt te zetten achter een leven dat als onverdiend wordt ervaren. De doodswens kan voorts het gevolg zijn van de behoefte anderen niet meer tot last te zijn. Per jaar maken naar schatting 400 mensen die lijden aan een depressie een einde aan hun leven.

Niet afwachten Leven met een depressie is leven met een zware last, vooral voor de persoon zelf maar ook voor de partner en omgeving. Mensen die zich depressief voelen, hoeven echter niet te wachten tot die stemming vanzelf verdwijnt. Zij kunnen het herstel zelf een handje helpen. Hieronder volgen een aantal tips. Als een depressie aanhoudt, is het aan te raden hulp te zoeken, ook al lijkt dat een grote stap. Het is meestal het makkelijkst om eerst naar de huisarts te gaan. Die kan indien nodig verder verwijzen. Vaak komen depressieve mensen er zelf niet toe die stap te zetten, omdat ze daarvoor geen energie hebben, hulp zinloos vinden of omdat ze zichzelf geen hulp waard achten. Dan is het belangrijk dat de omgeving die stap zet. Zeker wanneer iemand over zelfdoding praat of daarover signalen geeft, is hulp nodig.

Wat helpt? Therapie Een onbehandelde depressie duurt gemiddeld vier tot zes maanden, maar kan ook langer aanhouden, soms zelfs jaren. Dat is niet nodig, want depressies zijn veelal goed te behandelen. Met gesprekstherapie worden goede resultaten bereikt, evenals met medicijnen (de zogenaamde antidepressiva). Een combinatie van beiden wordt momenteel als meest efficiënt beschouwd. Een depressie kan, soms na maanden, soms na jaren, weer terugkomen. Dit overkomt bijna de helft van de mensen die depressief zijn geweest. Een goede behandeling en nazorg verkleint de kans op terugkeer. De huisarts is meestal de makkelijkste eerste stap. Sommige huisartsen volgden een bijscholing in de geestelijke gezondheidszorg en zijn goed op de hoogte van mogelijke behandeling. Men kan zich laten verwijzen naar of desnoods zelf een afspraak maken met een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg – dit is een multidisciplinair centrum gespecialiseerd in ambulante zorg bij psychische of psychiatrische problemen en gesubsidieerd door de overheid. Adressen en telefoonnummers zijn opgenomen in het telefoonboek, kan men navragen bij de FDGG: 09/233.50.99 of vindt men terug op de site van CGG Oase in Dendermonde: http://users.skynet.be/oase. Op die site vindt men ook wat meer uitleg over de werking van een CGG en over therapie. De keuze voor een privégevestigde therapeut (psychiater, psycholoog, psychotherapeut) ligt soms moeilijker. Zo zijn geen lijsten beschikbaar van psychiaters met privépraktijk. Daar blijft de gele gids of de mondelinge doorverwijzing het enige middel. Men kan ook een consultatie aanvragen bij een psychiater die zitdagen heeft in een ziekenhuis. Psychiaters en huisartsen kunnen medicatie voorschrijven en u krijgt een deel terugbetaald van het ziekenfonds. Privépsychologen die erkend zijn door de beroepsvereniging zijn te vinden via de website van de Vlaamse Vereniging voor Klinisch Psychologen www.vvkp.be. Over psychotherapeuten valt heel moeilijk iets te zeggen. Die titel is (nog) niet wettelijk beschermd, bovendien en daaruit volgend zijn er zoveel verschillende "soorten" therapeuten die werken vanuit verschillende invalshoeken dat er geen overzicht bestaat. De meest gangbare therapiemethodes worden wel bewaakt door de beroepsverenigingen. Een overzicht

2

Medicijnen

daarvan vindt men op de website van Oase. Een aantal opleidingscentra voor psychotherapie hebben lijsten van afgestudeerde therapeuten. Van deze centra bestaat een inventaris (Gids therapeutische opleidingen) die door de Julie Rensonstichting wordt samengesteld: www.julierenson.be. De Julie Rensonstichting heeft ook een aparte website met zoekrobot www.theseas.be, waar men een specifieke vraag naar hulp kan formuleren: zorgsoort, regio, problematiek. Een specifieke zoeksite is www.psycholoogdirect.be, snel en gemakkelijk kan u een geregistreerde psycholoog/therapeut op maat zoeken in uw regio. Alle vermeldingen betreffen gekwalificeerde psychologen, psychotherapeuten en orthopedagogen met een afgeronde universitaire opleiding. Aanvullende registraties, kwalificaties en lidmaatschappen van beroepsverenigingen worden vermeld per praktijk. Elke praktijk heeft een eigen weblog op deze site. Verder kunt u zoeken naar uitleg van begrippen rondom psychologie en therapie of naar een specifieke therapie, cursus of training. Op de pagina publicaties vindt u artikelen en aankondigingen van onze therapeuten waarop u kunt reageren. Op de pagina columns vindt u verhalen uit de therapeutische praktijk, actualiteit en meer. Ook hier kunt u reacties plaatsen. Nieuw is het forum om te praten met andere gebruikers én onze specialisten. Er bestaat ten slotte ook de mogelijkheid online in therapie te gaan via: www.onlinetherapie.be Wellicht belangrijker dan de soort therapie die men kiest, is het vertrouwen in en het goede contact met de behandelaar. Dit vertrouwen stoelt vooral op transparantie: eerlijke en heldere informatie bij aanvang over het behandelplan, de prijs en de verwachte resultaten. Hierbij speelt de opleiding en deskundigheid van de behandelaar natuurlijk ook een rol.

De meest gebruikte medicijnen, antidepressiva, beïnvloeden de stoffen in het lichaam die gevoelens en stemmingen bepalen. Eigenlijk is het nog niet helemaal duidelijk waarom, maar bij meer dan de helft van de patiënten leiden antidepressiva tot verbetering van de depressie. Dit effect is voelbaar vanaf vier tot zes weken na het begin van het gebruik. De omgeving ziet vaak al wel eerder veranderingen. Voor een goed resultaat is het belangrijk de medicijnen lang genoeg, zeker vier tot zes maanden, door te gebruiken. Daarna is het noodzakelijk het gebruik langzaam af te bouwen, in overleg met de behandelaar. Antidepressiva zijn niet verslavend, maar hebben wel bijwerkingen. Deze verschillen per gebruiker en per soort. Overleg met de arts is daarom belangrijk, indien nodig kan de medicatie worden bijgesteld. Vaak genoemde bijwerkingen zijn: sufheid, slaperigheid, een droge mond, wazig zien, duizelingen, misselijkheid, hoofdpijn, transpireren, hartkloppingen, verstopping en afname van seksuele gevoelens. Meestal verdwijnen die bijwerkingen na verloop van tijd. Totdat de antidepressiva aanslaan, kan de huisarts of psychiater ook kalmerings- of slaapmiddelen voorschrijven. Deze middelen werken direct en helpen tegen slapeloosheid, angstgevoelens, spanning en onrust. Meestal zijn deze medicijnen niet langer dan enkele weken nodig. Bij lichte tot matige depressie blijken ook kuren met sint-janskruidcapsules of voedingssuplementen zoals omega-3 bij sommigen een ondersteunende werking te hebben. Bron: tekst gedeeltelijk gebaseerd op de informatie over depressie op de website www.geestelijke-gezondheid.be

Lichaamsbeweging en expressie Geest en lichaam zijn met elkaar verbonden. Een depressie heeft daarom ook effect op de ademhaling, lichaamsbeleving en -expressie. Men beweegt stroever, trager, geremd. Spanning zet zich letterlijk vast in de halswervels, de rug, de maag … Meer wandelen, lopen, zwemmen of een andere vorm van bewegen maakt het lichaam weer los en dit heeft een heilzame werking op het psychisch welbevinden.

Aandacht: Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) & depressie De Mindfulness-Based Cognitive Therapy of Mindfulness Based Stress Reduction is een combinatie van Oosterse wijsheid en cognitieve psychologie en krijgt steeds meer aandacht in de medische wereld. Mensen leren tijdens acht wekelijkse groepssessies strategieën aan die hen helpen aandacht te geven aan stresserende gebeurtenissen en er bewust mee om te gaan in plaats van te reageren op basis van automatische negatieve gedachten. Er wordt gewerkt met training van aandacht o.a. met behulp van de ademhaling, inzichtmeditatie, yoga, de kracht van het nu, lichaamsgewaarwording, cognitieve en oplossingsgerichte technieken. MBCT leert mensen volledig aanwezig te zijn in het moment, met de focus op de realiteit van de situatie om deze te leren herkennen en accepteren voor wat ze is. Men leert zich ook bewust te worden en afstand te nemen van emotionele gewoonten om zo uit geconditioneerde patronen te stappen. Op deze manier wordt het spanningsveld verkleind tussen het steeds meer willen van wat aangenaam is en het steeds minder willen van wat als onaangenaam wordt ervaren. De overgang van de doe- naar de zijnsmodus wordt beoogd. Men leert gedachten te observeren in plaats van deze te beschouwen als reflecties van de realiteit. MBCT wordt niet toegepast tijdens de acute fase van een depressie, daarentegen wel bij remissie of herstel en vormt een aanvulling op de medicatie en/of psychotherapie. Dr. Edel Maex schreef hierover ook een boek – zie onze boekenrubriek. Info: Secretariaat Mindfulness opleidingen en therapie: 0494/94.60.60 of Dr. David Dewulf: (MBCT-trainer), 0495/22.07.07, [email protected] www.mindfulness.be of www.mbct.be (trainingen in Oost-Vlaanderen) Dr. E. Maex, liaison-psychiater, Stresskliniek Middelheim, 03/280.35.51 www.levenindemaalstroom.be (trainingen in Antwerpen)

3

Psycho-educatie en begeleide steungroepen Cursus 'Zelf overwinnen van depressiviteit' van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Largo Doelgroep: volwassenen die reeds langer last hebben van depressiviteit, somberheid of het 'nergens meer zin in hebben. De cursus is niet bedoeld voor mensen die zich even 'somber' voelen, noch voor mensen die te kampen hebben met een zware depressie. Tijdens deze cursus leren de deelnemers vaardigheden die kunnen helpen om depressieve gevoelens die er 'nu' zijn, te overwinnen. Er wordt gewerkt rond verschillende thema's: wat is depressiviteit en hoe depressief bent u – spanning en ontspanning – zoeken naar activiteiten waaruit kracht kan worden geput – denkstijlen – zelfzekerheid – het sociaal imago. Het nemen van antidepressiva is geen bezwaar, noch het in begeleiding zijn bij een huisarts, psychiater, psycholoog of sociaal assistent. Bij twijfel of deze cursus geschikt is, kan contact worden opgenomen met één van de begeleiders. CGG Largo organiseert deze cursus zowel te Roeselare als te Veurne. Voor meer informatie over data kan u terecht bij onderstaande trainers: te ROESELARE: Regine Claeys, tel. 051/25.99.30; te VEURNE: Ingrid Vandaele of Tania Beirens, tel. 058/31.23.47. Voor de groep start, wordt een kennismakingsgesprek gepland. Gelieve hiervoor contact op te nemen met één van de cursusbegeleiders op tel. 058/31.23.47.

Steungroepen Depressivi-tijd Dit is een groeigroep waar men onder begeleiding intensief aan zichzelf kan werken. Tijdens het kennismakingsgesprek wordt gepolst naar verwachtingen en noden en krijgt men meer uitleg over de werking van de groep. Indien vraag en aanbod elkaar tegemoet komen volgt een reeks van 7 avonden in een kleine groep. De groep wordt begeleid door professionelen die elk hun eigen invalshoek hebben. Met behulp van specifieke technieken en oefeningen gaan de deelnemers de uitdaging aan om de scheppende kracht, die uiteindelijk ieder in zich heeft, te (her)ontdekken door een voortdurend veilig en liefdevol kijken naar “hoe wil en kan ik anders in het leven staan”. Door het opbouwend karakter van de reeks en in functie van het creëren van een veilige groepssfeer, kan men enkel inschrijven voor de volledige reeks. Heeft men tussendoor nood aan individuele ondersteuning, dan kan dit. Na de reeks van 7 avonden zijn er verschillende mogelijkheden: Men kan een afrondend individueel gesprek vragen, men kan deelnemen aan een groeigroep waarin nog meer verdiepend gewerkt wordt, men kan zonder professionele begeleiding blijven samenkomen met een aantal deelnemers (zelfhulpgroep), er kan een weekend georganiseerd worden. Dit wordt uitvoerig besproken tijdens de laatste avond. Nadia Belsack organiseert een steungroep te DILBEEK: [email protected] 02/569.19.11 Bea Vermeesch organiseert een steungroep te ASSE: [email protected] 0473/35.17.03 Mia Stevens organiseert een steungroep te HERNE: [email protected] 0496/78.08.38 Voor exacte data dient men contact op te nemen met de begeleidsters; het intakegesprek kost €15, de reeks van 7 avonden kost € 80, drank inbegrepen.

4

Zelfhulp Depressie staat al lange tijd in de “top tien” van de lijst meest vernoemde problematieken in de contacten met Trefpunt. Onze nieuwsgierigheid niet langer machtig vroegen we daarom aan de zelfhulpgroepen die hierrond actief zijn om een globale ervaring van hun deelnemers met betrekking tot de impact en de beleving van hun depressie, de weg(en) naar herstel, hun bevindingen bij de deelname aan de groep en wat wij – en de media – kunnen bijdragen aan een goede beeldvorming. Hier volgt een samenvatting van de antwoorden. Impact en beleving van depressie Er zijn verschillende vormen van en gradaties in depressie. Ook iedere mens verschilt, in aanleg, karakter en levensloop. Maar bij depressie gaat het steeds bij iedereen om een ingrijpende gemoedsverandering of stemmingsstoornis waar meestal ook fysieke reacties mee gepaard gaan. Deze toestand kan lang aanhouden en chronisch worden als men er niets aan doet. Om het te vergelijken met een fysieke aandoening: een depressie is geen gewone verkoudheid meer maar een fikse longontsteking. En daar kan je niet mee blijven lopen.

Hoe ervaren mensen een depressie? (geput uit de verslagen van de groepen). ‘Een toestand van latente droefheid, lusteloosheid, een “gedempte stemming”. Gevoelens van hopeloosheid en hulpeloosheid, machteloosheid, schuldgevoelens, onrust, pessimisme, zich waardeloos voelen.

Willen en toch niet kunnen. Verlies van interesse of plezier in gewone dingen. Verlaagde energie tot een gevoel van uitputting. Toch niet tot rust kunnen komen. Niets meer aankunnen. Zich willen afzonderen, hebben van doodsgedachten of suïcideneigingen; suïcidepogingen (willen) ondernemen. Concentratieproblemen. Moeilijkheden om zich iets te herinneren of om beslissingen te nemen. Totaal verlies aan veerkracht. Veranderd eeten slaappatroon. Psychosomatische klachten zoals: hartkloppingen, angstgevoelens, hyperventilatie, maag- en darmklachten, hoofdpijn, veranderd lichaamsbewustzijn. In een ‘put’ zitten; een innerlijke ‘winter’: verlies van warmte, vreugde, gevoelens, contact.’ Als dit te lang blijft duren verliest men elk aanknopingspunt met het leven en wordt de stap om er een eind aan te maken gemakkelijker. Men voelt zich erg alleen en onbegrepen. Vaak begrijpt men ook zichzelf niet meer, waarom en wanneer men ‘de controle verloren heeft’.

De dieper liggende oorzaken zijn evenzeer uiteenlopend. Biologische (neurologische/ hormonale/erfelijkheid), psychologische (karakteriële/jeugdtrauma’s) en socio-economische factoren (levensomstandigheden) spelen een rol. Bij een postpartum depressie speelt de biologische verandering die zwangerschap en geboorte teweegbrengen mee en vaak ook de nieuwe ‘rol’ die men op zich moet nemen. ‘Life-events’ zoals een verlies, een scheiding, het ouder worden … en moeilijke omstandigheden die een normaal functioneren bezwaren zoals ziekte, werkloosheid, faillissement enz. zijn meestal een aanleiding tot het ontwikkelen van een depressie. Door een reeds aanwezige zwakke plek wordt men in een ‘onderstroom’ gezogen; hoe men ook zwemt, de kust komt niet dichterbij. Na een paar keer kopje onder dreigt men te verdrinken.

Weg(en) naar herstel De meesten voelden zich al erg geholpen toen zijzelf en anderen erkenden dat ‘er iets aan de hand was’. Toen ze konden en mochten praten en er geluisterd werd. Ze voelden zich alvast geen uitzondering meer. Is depressie een ziekte? De meningen lopen uiteen. Enkele citaten: ‘Ik zie depressies al lang niet meer als ziekten, maar als uiting van wat misloopt met de persoon die om hulp vraagt, in zijn/haar leven. Van het moment dat ik niet meer geloofde in het beeld van een depressief iemand als ‘zieke’ en ik mezelf ook niet meer als dusdanig gewaar werd was mijn carrière als ‘depri’ gedaan.’ Zie ook het boek van Bob Vansant: ‘Depressie is géén ziekte’. ‘Voor mij is depressie een vorm van uitputting, moedeloosheid die het gevolg is van het binnenhouden van agressie en andere gevoelens. Mijns inziens kost dit heel wat energie om dit eronder te houden’. ‘Een depressie is een sein dat er iets moet veranderen; dikwijls

iets in zichzelf maar vaak ook iets in de omgeving, de persoonlijke situatie, de maatschappij. Het verplicht de persoon, door in-activiteit, na te denken over zijn levenswijze en/of – problemen die hoog nodig een plaats moeten krijgen.’ ‘Een

depressieve mens is een zieke mens. Depressie is wel degelijk een ziekte.’ Voor de meesten was de eerste stap ‘eruit’ het aanvaarden. Dit werd gemakkelijker als men erkenning vond bij de omgeving, (huis)arts en/of andere hulpverlener en bij lotgenoten. De tweede stap, misschien wel de lastigste, was hun leven in eigen handen nemen; verantwoordelijkheid voor zichzelf opnemen. Dus: in deze fase niet blijven steken in de oorzaken elders maar terug bij zichzelf komen. De derde stap: de tijd durven (kunnen) nemen en krijgen om de eigen krachten en gevoelens, noden en mogelijkheden te exploreren en ‘tot het bewustzijn komen dat er onder de bodem van de put een enorme bron van energie steekt, die je zachtjes optilt om je zo naar boven te halen, vanuit de duisternis naar het licht toe’. ‘De patiënt moet zijn eigen grenzen leren bepalen en zich niet verder afhankelijk opstellen van de beoordeling van anderen. Zich leren overgeven aan zijn gevoelens en tegelijkertijd het vertrouwen hebben in het feit dat het wel goed komt. Voor zichzelf de tijd nemen om ziek te zijn; geduld hebben. Zich niet laten betuttelen en overdonderen.’ Dit heeft niets te maken met wilskracht want deze evolutie laat zich niet dwingen; wél met een gerichtheid. ‘De patiënt zorgt altijd zélf voor de genezing evenwel met noodzakelijke

5

Beeldvorming

De media kunnen bijdragen tot een beter begrip van het ingrijpend karakter van depressie, bvb. door meer mensen te laten getuigen van hun ‘strijd’ en genezingsproces. Het kan iedereen overvallen, dikwijls van wie het niet verwacht wordt (die heeft toch alles

therapie), anderen dan weer enkel bij therapie. De zelfhulpgroepen verkiezen een juis-

te combinatie van beide en wensen meer informatieverspreiding over de bestaande mogelijkheden aan de ‘patiënt’ én de partner/familie. Dus: een betere voorlichting over de soorten medicatie die er tegenwoordig bestaan en hun effecten; over de verschillen in disciplines en hun aanbod (onderscheid tussen benadering van de huisarts, psycholoog, psychiater, therapeut, centra voor geestelijke gezondheidszorg) en over de rechten van de patiënt zoals: vrije keuze van kliniek als een opname noodzakelijk is, inzicht in het dossier.

om zich goed te voelen …) Een depressief iemand is geblokkeerd. Depressie laat zich niet beperken tot rang of stand, rijk of arm. Het kan iedereen overkomen. Hier volstaat geen weekje ziekteverlof of eens flink de les lezen; een depressie heeft niet te maken met aanstellerij of een gebrek aan wilskracht.

‘Mensen met depressie zijn bang dat depressie gezien wordt als een soort zwakheid. Alles wat in die richting gaat in de media wijzen zij af. Dit heeft voor hen nadelige gevolgen vanwege de omgeving die daarin maar al te graag hun kijk op depressie bevestigd zien. Men vindt het belangrijk dat er bericht wordt over de gevoelens die mensen met depressie beleven (waarin zij zich dan herkennen), over de oorzaken van depressie, over de verschillende soorten depressie. Dit is belangrijk voor zelfinzicht voor degenen die het meemaken maar ook opdat degenen die het nog niet meemaakten zouden kunnen begrijpen.

Getuigenissen van bekende Vlamingen die een depressie doormaakten vindt men zeer waardevol. Het wijst erop dat depressie iedereen kan overkomen. Het feit dat het iedereen kan overkomen zien zij graag beklemtoond. Aanvaarden dat men

depressief is wordt bemoeilijkt door het onbegrip dat men ervaart in eigen directe omgeving en in de werksituatie. Men verlangt dat er nog meer openlijk/maatschappelijk zou gesproken worden over wat depressie is, over de oorzaken, enz. De media kunnen

bijdragen aan de sensibilisering van de nietdepressieve medemens, de omgeving, de maatschappij’.

De energie stroomt niet meer zoals het zou moeten, zowel lichamelijk als geestelijk. Hieraan kan verholpen worden door medicatie gevolgd door het terugvinden en behouden van een evenwicht in zichzelf en met de omgeving. Dit laatste is veel moeilijker dan het slikken van pillen want het vereist de totale inzet van de persoon zelf en gaat gepaard met een bewustwordingsproces. Dit vergt tijd en dat is in onze samenleving niet vanzelfsprekend. Een evenwicht heeft men meestal bereikt als de fysieke huishouding weer in orde is en ‘men kan aanvaarden wat men niet kan veranderen, de moed vindt om te veranderen wat wél kan en de wijsheid om het onderscheid tussen beide te kunnen maken’ (spreuk van AA).

De kracht van een zelfhulp of zelfzorggroep Het contact met lotgenoten kan zo’n dragende en voedende, stimulerende kracht hebben dat mensen trouw blijven aan hun therapie, niet dieper zakken in het moeras, sneller weer vaste grond voelen en soms plots vaststellen dat de depressie verdwenen is.

De getuigenis van Nina Nina kwam ik tegen op een cursus ‘Hoe omgaan met depressie’ georganiseerd door de Dienst Geestelijke Gezondheidszorg Veurne-Diksmuide. ‘Ik ben volledig van de kaart’ vertelde ze ons. ‘Ik ben verlaten door mijn echtgenoot en de kinderen zijn reeds het huis uit. Ik voelde wel dat er iets was veranderd maar toch bleef ik alle vertrouwen behouden in mijn echtgenoot . Tot de dag dat hij helemaal niet meer thuis kwam. Mijn wereld stortte in. Vele vragen staken de kop op: Waar ben ik in de fout gegaan? Waarom ben ik zo blind geweest? Hoe kan dat nu? Het gevecht tussen machteloosheid –woede –en alles wat bij een echtscheiding komt kijken was emotioneel zwaar. Toen alles achter de rug was en de echtscheiding was uitgesproken volgde de hamerslag. Ik wist niet hoe ik diende om te gaan met deze gebeurtenis en nog minder hoe ik met mijn emoties en mijn gevoelens om kon.’ Nina kwam terecht in een zeer zware depressie en gaf het op te vechten. In een van deze sombere momenten spoelde ze medicatie door met alcohol, werd bewusteloos aangetroffen en afgevoerd naar het ziekenhuis. Daar kwam ze terecht op de spoeddienst en daarna op een afdeling waar ze na drie dagen nog geen enkele dokter had gezien . Zelfs bij het verplegend personeel was er niemand die een praatje maakte terwijl ze snakte naar een goede dag, een bemoedigend woord, een glimlach. Nina vroeg zelf om een dokter en mocht het ziekenhuis verlaten, indien ze een beroep kon doen op een familielid. Ze vond de broodnodige begeleiding bij de dienst geestelijke gezondheidszorg en volgde daar de cursus “zelf overwinnen van depressiviteit”. Na de cursus is Nina nu actief in onze zelfzorgwerking bij Sos Lotgenoten Depressie .

Over de behandeling is er nog vaak controverse: sommigen zweren vooral bij medicatie (een lage drempel, een relatief snelle invloed op het gevoel, goedkoper dan jarenlange

6

Haar bevindingen bij de groep

SOS Lotgenoten Depressie

‘Héél sterkend is het besef dat ik niet meer alléén hoef te vechten bij het verwerken van mijn depressie. Bij moeilijke momenten zijn er gewone mensen die mij begrijpen; mij laten uitpraten door aandachtig te luisteren. Dit heeft indruk op mij gemaakt. Mijn behoefte om lotgenoten te ontmoeten is groot; praten met gelijken is een speciaal medicament dat niet te verkrijgen is bij de apotheker.

Sos Lotgenoten bij Depressie is aangesloten bij Sos Almedrua vzw, een zelfhulp/zelfzorggroep voor mensen met een verslavingsprobleem. De groep werkt seculier met respect voor ieders overtuiging.

Wat ik vooral zeer positief vind is dat we onze eigen problemen leren aan te pakken en zonder verplichting leren zorgen voor onszelf aan de hand van drie pijlers: hoe ga ik om met een gebeurtenis – zoals het verlies van een geliefde, verlies van werk, financiële problemen; hoe ga ik om met mijn gevoelens, en de belangrijkste: hoe hou ik mijn gedachten gezond! Aan deze vuistregels hou ik mij vast als het even niet gaat! Bij moeilijke momenten kan ik onmiddellijk bij iemand terecht, geen weken uitstel om te praten bij een of andere dienst. Nu ben ik een jaar stabiel wat niet wil zeggen dat er geen moeilijke periodes meer zijn. Die zijn er nog wel, maar ondertussen heb ik geleerd hoe ze te hanteren.’

Sos lotgenoten is een vaste meerwaarde in de Westhoek gezien het hoog percentage aan zelfdodingen in de regio. De zelfzorgmethode is gebaseerd op eigen ervaringen en op een cursus georganiseerd door de Dienst Geestelijke Gezondheidszorg VeurneDiksmuide. Deze cursus is de grondbasis van een gestructureerde zelfzorgwerking, te vertrekken van ieder individu dat zélf bepaalt hoe hij of zij omgaat met een (lichte tot matige) depressie. De werkmethode is gebaseerd op drie pijlers: een gebeurtenis, de emoties bij die gebeurtenis, de gedachten veroorzaakt door die gebeurtenis. Geen enkele depressie is dezelfde, maar deze pijlers spelen bij elke depressie een rol. De groep komt om de 14 dagen samen: de eerste en de derde maandag van de maandag om 19.30 tot 21.30 uur in de Robert Vandammestraat 266 te 8670 Koksijde, op maandag om de 14 dagen van 16 tot 17 uur in het dienstencentrum De Zonnebloem te Veurne en op afspraak op maandag om de 14 dagen van 14 tot 15 uur in de bovenzaal van het OCMW te Diksmuide. Info en contact: centraal nummer Sos Almedrua + Lotgenoten Depressie, 0485 940756 (24/24 uur) of 058 /51.99.47 voor wie nood heeft aan praten (niet op maandag + dinsdagavond) [email protected] of [email protected] www.sos-almedrua-vzw.be

Twee getuigenissen van SOS Lotgenoten De getuigenis van Vicky Vicky is een jonge gehuwde moeder tussen de 26 & 30 jaar ze heeft twee kindjes tussen de 7 en de 4 jaar en ze werkt met een beperkte mogelijkheid. Toen wij Vicky ontmoetten had ze een zelfdodingpoging ondernomen en was juist terug uit het ziekenhuis. Zeer bleekjes en broos als een bang vogeltje werd Vicky in contact met ons gebracht door haar echtgenoot die wij ontmoet hadden bij sos almedrua zelfzorg diverse verslavingen. ‘Na jaren sukkelen met mijn eigen zelfbeeld en mijn minderwaardigheidsgevoel en de opvoeding van mijn kinderen, had ik grote schuldgevoelens tegenover mijn man en de kinderen zelf. De opvoeding kon ik niet aan, en ik leefde volledig in mijn eigen wereld en gedachten. Alleen daarin voelde ik mij goed – in het dagdromen over mijn eigen leven, vooral over wat ik niet had gehad. Ik heb zelf mijn eigen moeder niet echt gekend; ze was ziek en is aan een zware ziekte overleden. Ik miste zo het gevoel van een moeder, en op de andere familieleden kon ik maar weinig rekenen. Dit werd de oorzaak van drankmisbruik. Ook mijn echtgenoot was beginnen drinken, met alle problemen vandien. Ik werd ziek, lichamelijk én geestelijk. Ik was afwezig op mijn werk, lag thuis in de zetel te tobben en mij af te vragen wat ik hier nog deed. De kinderen kon ik niet meer aan, ze waren een last. De dokter kwam meermaals langs, maar ik kon het niet meer verder aan. Pillen pakken en daarbij alcohol gebruiken was mijn doel. Weg van hier – weg van alle lasten – ik wilde rust – en gerust gelaten worden. Deze gedachte sterkte mijn doel en ik voerde deze gedachte dan ook uit. Het mislukte en ik was kwaad – ontgoocheld toen ik wakker werd. Binnen het ziekenhuis kwam de dokter van dienst even binnen om te vragen hoe het met me ging; geen vijf minuten

7

later was hij al bij een andere patiënt. Aangezien ik opgenomen was in een A-dienst, zat ik daar tussen verslaafden. Ik was er vooral zeer eenzaam; van verdere professionele hulp was er niets! Na vijf dagen heb ik aan de behandelende geneesheer gevraagd om het ziekenhuis te mogen verlaten. Zo ben ik terug thuis gekomen, nog altijd in zak en as ! Zonder één gesprek over het hoe en het waarom van mijn noodkreet!’

- Zelf heb ik meegewerkt met Sos Lotgenoten om een activiteit te helpen organiseren voor andere lotgenoten . - Een namiddag minigolf is een deugddoende activiteit voor mij en mijn gezin - Vooral leer ik praten met mijn echtgenoot en kinderen. Sinds mijn aansluiting bij Sos Lotgenoten Depressie heb ik nog geen enkele samenkomst gemist! En vooral: ik ben niet hervallen, maar ik heb wel leren omgaan met mijn ups en downs.’

Vicky’s bevindingen bij de groep ‘Nog nooit was ik in een zelfzorggroep terecht gekomen, ik was wat weigerachtig in het begin. Mijn man was vroeger wel naar een zelfhulpgroep geweest, maar voelde zich er niet thuis met al die religie en al die stappen. Ondertussen gaat hij nu wel naar sos almedrua diverse verslavingen waar het hem bevalt en nu is hij nuchter! Om mijn echtgenoot gerust te stellen stemde ik medewerking toe. Ik was aardig verrast ook mannen aan te treffen die met een depressie te kampen hadden, anderzijds was ik ook opgelucht dat er vooral dames aanwezig waren. Dat ik ooit het woord zou nemen tijdens een samenkomst was een verrassing voor mezelf. Ik kon volledig vrijuit zeggen waarom ik uit het leven wilde stappen, welke voorbereidingen ik had genomen en hoe ontgoocheld ik was over het mislukken van mijn poging. Ik voelde mij onmiddellijk na het praten bevrijd, er was begrip – luisterbereidheid van iedereen. En verschillende themapunten werden bespreekbaar. Reeds na de eerste bijeenkomst voelde ik me een mens en geen nummer! Dit gevoel deed me uitkijken naar de volgende samenkomst. Daar hebben wij gepraat over onszelf en het waarom. Zelfzorg bij onze zelfzorggroep is vooral uw eigen stappen zetten, op een aangename manier en alleen voor uzelf.’ Welke stappen waren dat voor mij? - Nu komt er iemand van begeleid wonen aan huis; ik kan op deze dienst rekenen . - Onze financiële moeilijkheden worden nu behandeld door de sociale dienst van het OCMW. Dat is een ware opluchting . - De kinderen worden nu opgevangen na school of weekend door de gemeentelijke speelpleinwerking . - Ik heb een vaste huisarts die er is voor ons gezin.

De getuigenis van Tessa ‘Wanneer begint een depressie en wanneer is de depressie voorbij? Een zoektocht in het verleden en leven in het heden berust op mijn eigen ervaringen. Voor mijn depressie was ik een actief iemand, positief ingesteld altijd klaar voor een grapje – sociaal – actief in verschillende organisaties. Het was een ideale gelegenheid om mijn eigen problemen te verwerken dacht ik! Helaas heb ik te laat ingezien dat ik broodroof pleegde op mijn eigen gezondheid, met alle gevolgen vandien: een eerste depressie. Een paar maanden zag ik niets meer zitten, niets was nog goed, ik voelde mij alleen op de wereld. Ik zat te piekeren een ganse dag, ik zocht troost in de alcohol om mij beter te voelen. Daaruit volgde arbeidsongeschiktheid – verveling – zelfbeklag – gedachten aan zelfdoding. Deze gevoelens en stemmingswisselingen bleven duren zonder rust te vinden. Dus voor mij was er maar één uitweg, even alles vergeten en slapen door het gebruik van alcohol met medicatie. Bewusteloos werd ik afgevoerd naar een ziekenhuis. Een paar dagen lag ik op een spoedafdeling tussen mensen die door accidenten gewond waren. Waar ben ik, wat is er gebeurd – zoveel vragen maar toch willen weglopen van dit alles. De dokter stelde voor om even mij tot rust te laten komen in een ander ziekenhuis. En aan mijn noodkreet werd er een gevolg gegeven. Er was plaats in een psychiatrisch ziekenhuis. Ik wist helemaal niet welk ziekenhuis dat was. Mijn veronderstelling was dat ik opgenomen was in een gewoon ziekenhuis. Het was anders. Toen ik in een grote kamer met zes bedden zag met al die vreemden, nee bedankt dat wilde ik niet. Uiteindelijk kwam ik op een klein kamertje terecht - het was observatie heb ik later vernomen. Niemand wilde ik zien, ik wilde geen

voedsel – de deur moest dicht – en dan zag ik die glurende ogen van medepatiënten door de glazen deur kijken. Wenen was het enige wat ik kon. Ik zat zo diep, voelde me zo geestelijk uitgeput. De zusters namen de tijd om met mij te praten, al kon ik dat op dat ogenblik niet. Ze waren zo goed voor mij, vertelden over de dokter die mij zou behandelen. En inderdaad: mijn behandelende dokter had onmiddellijk bij het eerste contact mijn vertrouwen. Eerst sprak men van een verslavingsdepressie, dus werd er voorgesteld deze producten niet meer te gebruiken. In het begin was ik daar helmaal niet mee akkoord, met alle gevolgen. Na vier jaar sukkelen, zette ik de grote stap om anders te gaan leven . Dan pas kon mijn depressie verder worden behandeld. Dank zij aangepaste medicatie en vele persoonlijke gesprekken met de dokter kreeg ik inzicht in mijn trauma’s. Ik kwam er bovenop maar de gevoeligheid om terug te vallen in het verleden bleef. Er kwam ook inmenging van anderen. Van mensen die helemaal niets begrepen van depressie: “stopt met die medicatie – dat heb je niet nodig – ge zult er verslaafd aan worden.” Ik begon te twijfelen, maar gelukkig kon ik met deze twijfels terecht bij mijn dokter en praten over het hoe en het waarom van mijn medicatie. Deze informatie gaf de doorslag om mij niet meer te laten beïnvloeden door anderen. En dat blijf ik volgen en uitvoeren, wat ook de mening is van anderen. Mijn terugblik over mijn depressies van vroeger en de ups en downs nu zijn totaal veranderd. Mijn zwaarste trauma’s zijn uitgepraat en de medische verzorging en gesprekken zijn totaal anders. Ik heb ingezien dat men niet kan leven in het verleden. Wonden dienen wij te laten helen en ze niet meer open te peuteren! Bij een nieuwe gebeurtenis – die zowel geestelijk of lichamelijk of sociaal kan zijn - heb ik meer inzicht in mezelf. Mijn emoties zijn versterkt - gevoelens probeer ik nu te relativeren of uit te praten. De keuze om zelf mijn gedachten te ordenen ligt binnen mijn eigen denken. Bij negatieve emoties of gedachten probeer ik niet te lang stil te staan en probeer ik over te schakelen naar positieve emoties en gedachten. Het is niet gemakkelijk, het is vaak een tweestrijd. Vroeger vluchtte ik naar mijn vertrouwd ziekenhuis. Daarover heb ik nagedacht! Nu vraag ik een afspraak aan bij de dokter. Ik luister naar hem en trek daaruit een besluit dat voor mezelf haalbaar is.

8

Gezamenlijke bevinding van Nina, Vicky en Tessa over het nut van hun groep: De ups en downs komen wel terug, maar ik leerde deze periodes aanvaarden. De herkenningspunten bij het ontstaan van een depressie zijn voor mij zeer belangrijk. Bij een down neem ik voldoende de tijd om tot rust te komen en stil te staan bij het hoe en waarom en vooral hoe geraak ik eruit. Relativeren is noodzakelijk. Meer nog: een aangename activiteit - hoe klein deze ook is - geeft een goed gevoel. Niemand kan het voor mij doen, ik dien voor mezelf te zorgen. Wat doe ik daarvoor:

‘Sos Lotgenoten Depressie is vooral inzicht verwerven in onze eigen situatie. Door open gesprekken ontdekken wij de verschillende kenmerken die ons samenbrengen als lotgenoten in depressie. Daarbij is ieder van ons op verschillende vlakken een individueel persoon, uniek met zijn of haar verhaal en ervaring. Vertrekkend van een gebeurtenis proberen wij zelfzorgtechnieken uit om te komen tot andere gedachten en gevoelens. Sinds het ontstaan van onze Sos Lotgenoten Depressie zijn wij niet hervallen in diepe depressies.’

- zorgen voor voldoende slaap - opstaan, naar beneden gaan en een yoghurt nemen met mijn medicatie - koffie en de krant lezen - mezelf opfrissen - huishoudelijke taken of andere samenkomsten voorbereiden en de lotgenotentelefoon 24/24u bedienen - nieuwsberichten volgen, dagelijks praatjes met mijn echtgenoot - samenkomsten bijwonen - een film meepikken, lezen, iets opzoeken op internet - een strandwandeling maken: de beste medicatie voor geest en lichaam. Want ik wil niet meer terug naar het zwarte gat en de draaikolk waar ik vroeger in gesukkeld was. De grote zware depressies . Na een zeer lange periode van alleen medische verzorging ben ik met andere lotgenoten in contact gekomen tijdens een cursus en wij hebben het besluit genomen te starten met de SOS Lotgenotengroep. Wij besteden ruime aandacht aan individuele zelfzorg op vlak van het beleven van een gebeurtenis, emoties en gedachten. Suggesties of thema’s komen van de lotgenoten zelf. De medische verzorging of andere therapieën zijn belangrijk. Deze worden ook door ons verder aanbevolen.Wij mengen ons niet in de behandeling. Tevens wordt voorgeschreven medicatie niet besproken. Wel raden wij gebruik van alcohol af. Wij proberen nieuwe wetenschappelijke gegevens te bestuderen om in dialoog deze te bespreken.’

‘Wanneer begint een depressie en wanneer is de depressie voorbij?’ 9

Ook in andere regio’s zijn zelfhulpgroepen actief ! Antwerpen LICHTSTRAAL, zelfhulpgroep depressie In een sfeer van vrijheid en vertrouwen kan men in de groep zijn of haar gevoelens uiten zoals pijn, verdriet, schaamte, angst en woede. Alles kan gedeeld worden, zodat men steun, begrip en erkenning kan ervaren. Er wordt gestreefd naar inzicht in het probleem en het vergroten van zelfkennis. Wie deelneemt mag spreken, maar moet niet, want ook luisteren of beluisterd worden is een deel van erkenning en genezing. Zo kan men een nieuwe kijk krijgen, tips krijgen, het leven weer als leefbaar en draaglijk ervaren. Mits openheid in het luisteren naar en praten met elkaar zonder te oordelen kan er veel veranderen. Gesprekken blijven in de groep. Samenkomsten om de 14 dagen op maandag van 13 tot 15.30 uur in Hove. Info: Mariette Willeme, 03/289.52.08 [email protected]

Getuigenis van Mariette “Wat is depressie? Bij een depressie komt men stilletjes aan meer en meer terecht in een donkere tunnel zonder licht. Het is een uitzichtloze periode, een tunnel zonder einde. Men komt in deze situatie terecht door het leeg geven van zichzelf en door steeds maar te zorgen voor anderen en zichzelf af te sluiten voor eigen behoeftes. De maatschappij heeft ons geleerd om onszelf af te sluiten voor eigen gevoel en behoeftes, en dat waardering bv alleen verkregen wordt door te zorgen voor... In een depressie wil men dit alles nog, men wil vanalles doen, maar het gaat gewoon niet, men heeft geen kracht

meer. Men is als verlamd. De gedachten gaan uit naar altijd depressief zullen blijven. Eén oorzaak of probleem ziet men dikwijls niet meer, men weet niet meer wat er scheelt. Ook als iemand anders een oorzaak of probleem aangeeft zal men het merendeels afstrijden of onjuist vinden. Ook geeft men merendeels anderen de schuld van het ziek zijn, omdat het ook vaak door kwetsuren of gebrek aan waardering is dat men in de put is geraakt. Men vindt geen troost meer in niets of niemand, men kan niet meer functioneren en van niets meer genieten. Een mooi voorbeeld van leeg gegeven zijn is een auto die stilvalt en niet meer start door benzinetekort, de tank is leeg en moet bijgevuld worden om terug te starten. Dit is depressie ook: helemaal leeg gegeven en men dient eerst terug opgeladen te worden. Depressie is chaos in zichzelf, men ziet zichzelf meer en meer als een lastpost, nutteloos, waardeloos en men schaamt zich hoe langer hoe meer over zichzelf, men voelt zich schuldig en propt zichzelf dan ook op met schuldgevoelens. Niets helpt om deze persoon op te kikkeren, men voelt zich leeg, onbegrepen, afgewezen enz... In meerdere mate is alles vertekend van wat men ervaart, hiermee wil ik zeggen dat de persoon alles erger ervaart dan het werkelijk is, bijvoorbeeld als men zegt: “Kom, we gaan wandelen”, dan kan het goed zijn dat iemand in depressie dit aanbod ervaart als dwang en niet begrepen worden of dat dit wil zeggen dat hij lui is enz. Men voelt en denkt niet meer in de werkelijkheid, men voelt en ziet het reële niet meer en daarom dat men soms zegt het gevoel te hebben van een andere planeet te zijn. Men ervaart alles negatief, de lust en de zin van het leven is zoek, evenals de vreugde. Men kan niet meer lachen,niet meer genieten,geen vreugde meer voelen. Vaak ligt men ook veel te bed of op de zetel omdat men zich zo moe en uitgeput voelt,omdat men zich zo leeg voelt. En ofwel slaapt men slecht, ofwel slaapt men heel veel, gewoon door uitputting. Men ligt ook zeer veel te piekeren en kan de gedachtegang niet stilleggen. De wereld van iemand met een depressie wordt verengd, zoals een paard dat oogkleppen opheeft. Men kijkt nog alleen door een kleine kier, wat zeer beperkend is. Voortdurend stelt men zich de vraag of men nog zal genezen, hoe blijf ik nog in leven, hoe kan ik nog overleven, hoelang zal het nog duren, ga ik altijd zo moeten blijven leven, enz... Eetlust is ook bij de ene veel eetlust en bij de andere zeer weinig tot zelfs anorexia toe. Sex wordt taboe, soms wordt men zelfs impotent, wat dan ook weer schuldgevoelens naar de partner toe geeft. Men is geremd, zowel in doen als denken. Bij het denken worden signalen minder goed doorgegeven (wat soms een gevoel kan geven van gek worden) zodat dit tijdelijk

geheugenstoornissen en concentratiestoornissen geeft. Men praat behoedzaam en traag, omdat de gedachten steeds wegvlinderen, doordat men niet meer in de realiteit zit. In het doen is men eveneens traag,men beweegt zich trager. Dit geeft nog een sterker negatief zelfbeeld. Door deze aanhoudende negatieve gedachten kan het zijn dat men begint te denken aan zelfdoding of uit onmacht aan zelfdestuctie doet. Meestal vermijdt men sociale contacten en kruipt men in zijn cocon, waar men zich veilig voelt. Ik benoem depressie als een duiveltje dat op je schouders zit en je verbiedt om te leven.”

Ervaring met lotgenoten “De zelfhulpgroep starten heeft me enorm geholpen door de (h)erkenning van de problematiek bij anderen, door het ervaren niet alleen te zijn en begrip en steun te ondervinden van elkaar. Hoe de situaties ook soms van elkaar verschillen, het gevoel van depressie is bij ieder gelijk op sommige punten na. Ieder zijn gevoel mag bestaan, zonder dat men veroordeeld wordt. Je wordt aanvaard zoals je bent en voor wie je bent. Hoe we nu werken in de groep is wat veranderd door aan zelfkennis te doen. Ik heb de kracht gevonden om een cursus te volgen rond zelfkennis en gevoelsontwikkeling. Dit is geen makkelijk gegeven, het gaat er om in en naar jezelf te kijken zonder veroordeling of oordeel. Het is de kunst om alles bij jezelf te zoeken. Inzicht in jezelf en in je handelen geeft dikwijls angst en daardoor blijft men soms in de slachtofferrol steken en in herval, en blijft men liever de hoop stellen op medicatie. Ook hier wordt over gesproken in de zelfhulpgroep, maar in de eerste plaats blijft het mogelijk te praten over je gevoel en probleem waar je op dat moment mee zit, waarop de anderen kunnen reageren. Men mag spreken maar het moet niet, men mag luisteren en aftasten, er is alle respect. Er worden tips gegeven en inzichten, en al is het niet voor iedereen op hetzelfde moment helpend men heeft zeker en vast het gevoel begrepen te worden en men ervaart zeker steun. Er wordt inzicht gegeven in een probleem als men ervoor open staat, en ik raad ook altijd aan om individueel therapie te nemen, maar dit blijkt voor de meesten beangstigend. Ikzelf heb er een enorme vooruitgang door geboekt zodat mijn leven veel aangenamer is en ik weer terug kan functioneren. Een goede therapie maakt zeer veel los en zo kan je komen tot vergeven en loslaten. Ook ontspanningsoefeningen zijn heel heilzaam. Ik neem hierdoor geen medicatie meer sinds een tweetal jaren en ervaar dat ik alles veel beter kan voelen, het is dus voor mij een bewezen feit dat medicatie de gevoelens stil legt. Medicatie alleen is dus zelden dé oplossing.”

10

Limburg

de oefeningen zijn ook steeds echte ontspanningspauzes. Ik voel ze aan als momenten waarin ik tot rust kom. Verrassend en op één of andere manier confronterend zijn de oefeningen die op het eerste gezicht dwaas lijken en waarbij er meestal veel en ongeremd gelachen wordt. Je doet iets anders dan wat je gewoon bent te doen in het dagelijkse leven. Misschien brengen die oefeningen je wel dichter bij je intuïtie. Ze voelen voor mij verrijkend aan.”

Zelfhulp- en bewustwordingsgroep KONTAKT Kontakt biedt mensen de gelegenheid om over hun gevoelens en moeilijkheden te praten. Zelfbewustwording is het doel, door contact te maken met de eigen gevoelens en van daaruit te zien hoe men in de wereld staat. Omdat de taal van het lichaam erg belangrijk is om inzicht in de eigen gevoelens te krijgen werkt de groep vooral met lichaamsexpressie (ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, losmakingsoefeningen, enz.). Na iedere oefening is er gelegenheid tot gesprek. Ieder lid kan op een bepaald moment de verantwoordelijkheid van een activiteit op zich nemen door het geven van oefeningen, het organiseren van een praatavond of een andere activiteit. Er zijn drie reeksen per werkjaar met bijeenkomsten in Bree om de twee weken op dinsdagavond van 19.30 tot 23 uur.

Info: Anne Van Brabant, 0477/45.08.55 bereikbaarheid: voormiddag, meestal tot 13 uur

Oost-Vlaanderen

Opgetekend door Anne, begeleidster MOM:

ALTIS, Dendermonde Altis is een zelfhulpgroep voor mensen die te kampen hebben met een depressie. Door te praten met lotgenoten kan men de kracht en de hoop vinden om uit dit diep dal te komen. Men kan luisteren naar het verhaal van anderen en eigen ervaringen delen met de groep. Af en toe wordt een beroep gedaan op een professionele hulpverlener. Wat verteld wordt, is vertrouwelijk en blijft onder de groepsleden. Ieder die zich depressief voelt is welkom. Leeftijd, afkomst of politieke overtuiging spelen geen rol. Elke derde maandag van de maand om 20 uur komt de groep samen in het CM-ontmoetingscentrum 'De Boomgaard', Bogaerdstraat 33 te Dendermonde. Er is een folder beschikbaar.

Info: Willy Vandormael, 089/85.60.64 Info: Gerda Van Riet, 052/33.36.50

Ervaring van een deelnemer: “Na de oefeningen voel ik me doorgaans heel ontspannen. Bij het gesprek na de oefeningen is er vaak een stilte, meestal zelfs lange stiltes. Die stilte wordt niet doorbroken. Ik word mij dan intens bewust van die stilte, of van het samenzijn, het op een aangename manier samenzijn. Op de één of andere manier word ik in die stilte geconfronteerd met een soort diepere rust in mij. Het is moeilijk om te zeggen welke oefeningen precies welk gevoel geven, maar ik heb bij mezelf al ontdekt dat ik minder geremd ben. Vroeger danste ik vrijwel nooit, of vrij houterig. Nu is het dansen een manier om mijn gevoelens kwijt te geraken, om ze te volgen en ze niet binnen in mij opgesloten te laten. Andere oefeningen hebben ook dit effect, bijvoorbeeld oefeningen waarin kracht zit, waarbij we geluid maken. Er komen dingen vrij. Het geeft een opgelucht en bevrijdend gevoel. Het is me langzaamaan meer gelukt om me meer te geven in de oefeningen en minder te luisteren naar bepaalde blokkeringen in mezelf. Zo heb ik ook al eens mogen ervaren dat een sombere stemming na de oefeningen verdwenen is. De ontspanningsmomenten tussen

Na het verkrijgen van inzicht wordt de manier van verwerken bekeken; hoe de nieuw verworven inzichten gerealiseerd kunnen worden in het dagelijks leven en welke nieuwe vaste waarden in het leven ingebouwd kunnen worden. De bijeenkomsten van deze groep vinden plaats in Oudenaarde, elke eerste en derde dinsdag van de maand. Er is een folder ter beschikking.

Bevindingen van Ann, deelneemster: “Positief vind ik het sociale contact. Alles kan gezegd worden; er wordt geluisterd – ook al v ertel je tien keer hetzelfde. Ik heb het gevoel begrepen te worden. Het probleem wordt ook bekeken vanuit andere hoeken, en ik krijg de nodige steun om het eens op een andere manier te proberen. Ik vind één avond in de maand wel te weinig. In het begin had ik ook zoveel om over na te denken dat ik moeilijk de slaap kon vatten, maar dit beterde wel na een paar avonden.”

MENS ONDER MENSEN, Oudenaarde Mens Onder Mensen Oudenaarde staat open voor mensen die compleet vastzitten en het leven nog moeilijk aankunnen, voor mensen die niet meer echt kunnen voelen, in een conflictsituatie verkeren of vast geraken door eenzaamheid; voor wie is blijven steken in het verleden of voor wie verkrampt leeft.

“De meeste deelnemers herinneren zich niet wannéér precies de depressie hen in de greep kreeg. Soms stellen ze na een tijd bij de groep te zijn plots vast dat de beknellende band los is –de lucht opgeklaard – het zware gevoel weg – en ze kunnen niet goed duiden waarom. Er is met andere woorden mijns inziens geen pasklaar universeel ‘recept’ te geven. Wel stel ik vast dat je verandering moet durven toelaten, dat is niet voor iedereen even makkelijk. Soms dient de depressie als beschermende mantel tegen verandering. Er is veel vertrouwen nodig, want de “terugkeer” moet uit jezelf komen – het is een pelgrimstocht. Daarbij zijn tochtgenoten van belang. Velen ervaren het als positief dat ze bij ons hebben leren verwoorden wat vierkant liep; ze kregen weer voeling met hun emoties. Een nadeel kan wel zijn dat verhalen van anderen, alle pijn mee naar huis genomen wordt. Dat is niet de bedoeling, maar valt niet altijd te vermijden. We geven iedereen de kans eens te komen kijken – draait het bij hen nog té vierkant dan helpen we zoeken naar een andere ondersteuning. We doen dit werk intussen al 22 jaar vrijwillig en onbezoldigd.”

SIMILES, familiegroepen Laten we ook de partners en kinderen niet vergeten. Zij zijn vaak de belangrijkste steun voor de persoon in depressie, maar ook zij hebben hun grenzen. Zij kunnen extra zuurstof vinden bij Similes, een zelfhulporganisatie voor partners en betrokkenen bij mensen met een psychisch of psychiatrisch probleem. Er zijn groepssamenkomsten in elke provincie; de agenda kan men raadplegen op de website of navragen op het nationale secretariaat. Similes, nationaal secretariaat: 016/23.23.82 (kantooruren), [email protected] www.similes.be (website met forum)

11

Je kan ook iets doen om een depressie te voorkomen Maak jezelf evenwel geen nodeloze verwijten als dit alsnog om één of andere reden toch niet lukt, dan heb je gewoon wat extra hulp nodig.

Afstand nemen, relativeren en vertrouwen We leven in een land van overvloed, ook aan prikkels. Dit heeft een keerzijde: niet iedereen kan die overvloed aan. Sommige mensen verdrinken daarin. Weten waar de reddingsboei hangt en er gebruik van maken indien nodig is al een goed idee. Terwijl veel mensen verwoed in een al dan niet zelfbepaalde richting aan het zwemmen zijn, vinden anderen dan weer geen aansluiting (meer) door verlies van werk, gezondheid, een goede relatie. Dit kan een serieuze knauw geven in het zelfbeeld en het vertrouwen dat er voor ieder plaats is onder de zon. De drukdoenerij valt hen des te meer op en leidt soms tot verbittering. Hierop bedacht zijn kan al voor een stuk preventief werken. Erop durven vertrouwen dat de zin in en van het leven zich vroeg of laat terug aandient als men er maar ontvankelijk voor blijft, is een basis voor stabiliteit. Kunnen ervaren dat er ook een “zijnsmodus” bestaat naast de populaire “doemodus” (zie: Mindfulness, Edel Maex) is een geschenk voor het leven. Niet alles ligt in onze macht of is onze schuld. Humor ten slotte is nog altijd de beste remedie tegen verzuring en verzwaring.

Over je problemen spreken Spoken in je hoofd en hart kan je – al is het maar tijdelijk - naar buiten jagen door ze te benoemen. Dan lijken ze vaak al minder angstaanjagend en krijg je ze makkelijker onder controle. Erover spreken dus, zelfs al moet je daarvoor wat gêne overwinnen – niet om de wereld kond te doen van je zieleroerselen maar om licht en lucht binnen te laten in de duisternis. Kan dat niet bij iemand die je vertrouwt, bel dan naar Tele-Onthaal nummer 106 24/24 uur) of – als het hele enge spoken geworden zijn - naar de Zelfmoordlijn: 02/649.95.55 (24/24 uur). Op dit laatste nummer kunnen ook nabestaanden, familieleden of vrienden terecht. Gesprekken blijven anoniem.

Fit blijven, ook in je hoofd Met een nationale informatiecampagne, ‘Fit in je hoofd, goed in je vel’, die in de maand mei op televisie en in weekbladen liep, wil Minister van Welzijn Vervotte problemen zoals depressie en (gedachten aan) zelfdoding uit de taboesfeer halen en bespreekbaar maken. Deze campagne is preventief en wil de mensen ervan bewust maken dat zij vaak zelf de tools in handen hebben om iets aan hun problemen te doen, voor die escaleren. Dat kan aan de hand van tien concrete stappen, die een leidraad bieden om (terug) tot een mentaal evenwicht te komen of om dit evenwicht te behouden. Deze tips zijn geen toverformules, wel eenvoudige middelen die erger helpen voorkomen.

(Beter) voor jezelf zorgen De Notenboom: groepsgesprekken rond depressie en zelfzorg Iedereen voelt zich wel eens neerslachtig of gedeprimeerd. Maar wanneer spreken we van een echte depressie? Je voelt je langere tijd somber, je hebt nergens zin in, je hebt last van moeheid, angst en paniekaanvallen, of andere lichamelijke klachten. Je wordt getroffen door een echte depressie. Wat kan je hieraan doen? Je kan er zelf iets aan doen: door erover te praten met mensen in je naaste omgeving of met deskundige hulpverleners, door het gebruik van medicijnen en/of het volgen van een geschikte therapie. Daarnaast kan je door veranderingen in doen en denken, het leren verwerken van verdriet en verlies, ontspannings- en activeringoefeningen, je problemen zelf leren aanpakken. Wie belangstelling heeft om via groepsgesprekken het thema "depressie" te introduceren in de vereniging of kennissenkring, kan contact opnemen met De Notenboom, een socioculturele vereniging voor mensen met of zonder beperkingen. Het aanbod is wel beperkt tot verenigingen en groepen in Vlaams-Brabant en de gesprekken blijven informatief, niet therapeutisch. Aan verenigingen wordt een bijdrage gevraagd van €100 per namiddag (3 uren) en een locatie die fysiek toegankelijk is voor iedereen. Aan kleine groepen van min. 5 pers. en max. 10 pers. wordt een bijdrage gevraagd van €10 per deelnemer. Bij de groepsgesprekken hoort een syllabus, die men ook kan bekijken en/of afhalen van de website www.notenboom.be (doorklikken op ‘zelfzorg’) Meer info via de website of via Micheline Baetens: 02/657.51.50 [email protected]

Zie:www.fitinjehoofd.be of bestel de brochures en affiche bij de Vlaamse Infolijn: 0800/3.02.01

12

Zeker wanneer men in een vroeg stadium bij zichzelf (een neiging tot) stress of overspanning vaststelt kan deze cursus baat hebben. De cursus bestaat uit zes sessies van telkens twee uur. Iedere week komt een ander thema aan bod. De eerste sessie handelt over stress in het algemeen. De tweede, derde en vierde gaan over de invloed van stress op lichaam, gedachten en gedrag. De vijfde behandelt paniekaanvallen, paniekstoornissen en slaapproblemen en in de zesde en laatste krijgt men uitleg over depressieve klachten en een aantal werkgebonden problemen zoals een burn-out en overspannen zijn. De deelnemers krijgen een werkboek mee ter ondersteuning. De prijs bedraagt €100 voor CM-leden en €150 voor niet-leden. Dit najaar start een cursus in Leuven, Hasselt, Antwerpen, Mechelen, Turnhout en Geel. Meer info bij uw CM-kantoor. Andere cursussen over ontspanningstechnieken of stressreductie vindt men op www.prettiggeleerd.be

Anders Gewoon 10 oktober is de Werelddag van de Geestelijke Gezondheid. Ook in Vlaanderen zijn op of rond die dag allerlei activiteiten gepland die gecoördineerd worden vanuit Anders Gewoon, een samenwerkingsverband van verschillende actoren in de geestelijke gezondheidszorg. Bedoeling van de campagne(s) van Anders Gewoon is het beter bespreekbaar maken van geestelijk ziek zijn en de zorgmogelijkheid beter bekend te maken bij het grote publiek. www.andersgewoon.be

Zelfhulpboeken en literatuur

Cursussen CM: ‘word je eigen gids bij stress en spanning’

De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheidszorg (VVGG) beheert een documentatiecentrum gespecialiseerd in alles wat men geestelijke gezondheid te maken heeft. Het centrum is vrij toegankelijk voor iedereen, alles kan ter plaatse geraadpleegd worden en boeken kunnen ontleend worden voor €0,50 per boek voor drie weken. Hun tijdschrift Psyche bericht over het “reilen en zeilen” in de Vlaamse geestelijke gezondheidszorg. De uitgebreide boekenrubriek en agenda brengt de lezer op de hoogte van de actualiteit. Een jaarabonnement op dit kwartaalblad kost €12,50 In samenwerking met het Nederlandse NFGV geeft de VVGG een reeks brochures uit met informatie over psychische problemen. De volgende brochures zijn beschikbaar: ADHD, angststoornissen, borderline, dementie, depressie, dwangstoornissen, eetstoornissen, manisch-depressieve stoornis, postpartum depressie, posttraumatische stressstoornis, schizofrenie. Er zullen nog nieuwe titels verschijnen. De brochures kosten €0,35 per exemplaar. Verzendingskosten worden aangerekend. Online kunt u de brochures raadplegen op: www.geestelijke-gezondheid.be (rubriek 'Informatie over ziektebeelden') Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid, Tenderstraat 14, 9000 Gent tel. secretariaat: 09/221.44.34 tel. documentatiecentrum 09/221.27.13 [email protected]

13

Over depressie en hoe er zelf iets aan/mee te doen, is enorm veel gepubliceerd. Elke auteur schrijft De brochure ‘Een verkenning door de wereld van de Geestelijke Gezondheid’ biedt een overzicht van verschillende aandoeningen, waaronder depressie, en de behandelingsmogelijkheden. Gestoffeerd met getuigenissen van patiënten, in samenwerking met Trefpunt Zelfhulp en de Vlaamse Vereniging voor Manisch-Depressieven. Verkrijgbaar bij de VVGG en het Trefpunt.

De brochure ‘Mijn bijzonder brein’ is een prachtige uitgave van de Koning Boudewijnstichting, en behandelt grote en kleine vragen over ons brein en alles wat daarmee samenhangt. Vertrekkende van twaalf cases nodigen de auteurs (Karin Rondia en Peter Raeymaekers, wetenschappelijke journalisten) ons uit om op basis van de laatste wetenschappelijke ontdekkingen een beter inzicht te verwerven in wat ADHD, depressie, schizofrenie, de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson... precies zijn. Zij leggen ons het belang uit van nieuwe ideeën zoals de plasticiteit van de hersenen of de neuronenbasis van de geest. Zij brengen ook de recente evolutie van de hersenwetenschappen en de kennis van de hersenen, de spanningsvelden en de vragen die ze oproepen, onder de aandacht. Aan het einde van elk hoofdstuk stellen zij een selectie van boeken, publicaties en internetsites voor waarmee u zich nog verder in een onderwerp kan verdiepen. De brochure wordt afgesloten met een ‘abc van mijn bijzonder brein’ met wetenschappelijke basisinformatie over de hersenen. Nog verkrijgbaar in fotokopie bij de publicatiedienst van de KBS, 070/233.065 [email protected] of af te halen van de website www.kbs-frb.be

Brochure ‘zelfzorg bij depressie’ Zoals boven reeds voorgesteld organiseert de socioculturele vereniging voor mensen met en zonder beperking De Notenboom op vraag groepsgesprekken rond depressie en zelfzorg. Bij de groepsgesprekken hoort een syllabus, die men ook kan bekijken en/of afhalen van de website www.notenboom.be (doorklikken op ‘zelfzorg’)

vanuit zijn of haar achtergrond, opleiding, visie en ervaring – dit houdt men best voor ogen bij het lezen. Daarom komt eerst een woordje uitleg over de auteur. De beste boeken voor de leek zijn gebaseerd op jaren ervaring en studie maar toch eenvoudig van opbouw en woordgebruik. Hier volgen enkele aanraders:

De verborgen kracht van depressie Hoe depressies kunnen leiden tot persoonlijke groei. Auteur: Frederic Flach. Frederic Flach is (was) professor in de psychiatrie aan de Cornell-universiteit USA en schreef reeds in 1974 dit boek na lange ervaring met de behandeling van depressie. Deze herziene en vertaalde uitgave van 1997 is uitgebreid met een stuk over de werking van de nieuwe antidepressiva en hulp aan jongeren tijdens de adolescentie – een bij uitstek depressiegevoelige periode. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laat Flach zien hoe depressie in een vroeg stadium te herkennen is en wat mogelijke oorzaken zijn. Hij vindt depressie(s) bij het leven horen, en zelfs een betere reactie op spanning dan het ontwikkelen van een psychosomatische klacht – op voorwaarde dat men de depressie erkent en erin duikt om er dan sterker uit te komen. De natuurlijke veerkracht van de mens is meestal sterk genoeg hiervoor, of kan hiervoor extra ondersteund worden. Het is vooral het ontkennen of (te) lang uitstellen van het toelaten van pijnlijke emoties dat nefast werkt. Hij schetst verschillende manieren om oorzaken weg te nemen, valkuilen te onderkennen en de depressie te overwinnen, met onder meer een heldere uitleg over wat men hierbij van psychotherapie mag verwachten. Bovendien toont hij aan hoe depressie kan leiden tot een betere expressie; depressie kan in veel gevallen leiden tot persoonlijke groei. Zeer leesbaar en degelijk onderbouwd boek.

Depressie is geen ziekte! Auteur: Bob Vansant. Na een studie godsdienstwetenschappen en een opleiding psychotherapie begeleidde Bob Vansant 25 jaar mensen in depressie. Volgens onderzoek zijn in Europa 17 mensen op 100 depressief. Omgerekend naar België geeft dat 1,5 miljoen depressieven. De wereldgezondheidsorganisatie voorspelt dat dit aantal nog zal toenemen. De ziekte van deze tijd en van de volgende eeuw wordt terecht depressie genoemd. Bob Vansant legt op een kritische manier de maatschappelijke wortels van het fenomeen bloot. De auteur bepleit een maatschappelijke aanpak tegenover de farmaceutische en biologische psychiatrie, die ons wil doen geloven dat er voor al onze problemen een pil bestaat. Bob Vansant toont ook aan dat moeders ontzettend belangrijk zijn in het voorkomen van latere depressies. Hij bepleit dan ook een herwaardering van de moeder in onze samenleving. Het boek doet tevens concrete suggesties naar zowel de depressieven als naar hun omgeving, hulpverleners, politici. De auteur brengt ook diverse getuigenissen, waaronder die van zijn eigen depressies. Het boek maakt ons duidelijk dat mensen in depressies niet gestoord maar wel verstoord zijn. Depressieven zijn dan ook vooral kwaad en verdrietig. Hun stil protest dient ernstig te worden genomen. Uitgeverij: Standaard, €19,95 ISBN 90 022 1969 5

Uitgever: Bruna, Utrecht, 1997 ISBN 90 229 8312 9

14

Doe-het-zelf boeken

de lezer praktische richtlijnen voor het aanpakken van de oorzaken. Diverse vaardigheden die daarbij behulpzaam zijn, worden concreet aangepast aan de situatie van de lezer. Het boek geeft antwoord op vragen als: Hoe ga je om met stress en hoe kun je je meer ontspannen voelen? Hoe zorg je voor meer plezierige bezigheden in je leven? En hoe voor minder negatieve gedachten en meer positieve? Het helpt de lezer zijn sociale vaardigheden te vergroten en zelfinstructievaardigheden aan te leren. De situatie zoals die nu is, staat centraal – er wordt niet gekeken naar het verleden maar hoe de huidige situatie zo kan veranderd worden dat depressieve gevoelens verminderen of verdwijnen. Uitgeverij Intro, Baarn, 1995 ISBN 90 5574 046 2

In de put, uit de put Zelf depressiviteit overwinnen. Auteurs: De auteurs zijn beiden klinisch psycholoog. Dr. Peter Lewinsohn is hoogleraar aan de universiteit van Oregon (USA) en een vooraanstaand specialist op gebied van depressies. De Nederlandse vertaling en bewerking is verricht door dr. Pim Cuijpers, psycholoog en werkzaam als coördinator van het team preventie, onderzoek en innovatie bij de Riagg (CGGZ) Noord-Brabant (Nederland). Voor veel mensen die zich depressief voelen is de drempel om naar professionele hulpverleners te gaan te hoog. Dit boek kan deze drempel verlagen of alvast toch de nodige handvatten te bieden om voor zichzelf te zorgen. Er wordt een praktische methode gepresenteerd waarmee mensen zichzelf kunnen helpen. Daar moet echter wel een hele grote MAAR bij gezet worden: als de depressie té ernstig is, is het altijd absoluut noodzakelijk om professionele hulp in te schakelen. In het eerste hoofdstuk vindt men een checklist om een idee te krijgen van de persoonlijke depressiegraad. Bij een ernstige depressie heeft het geen zin om aan dit boek te beginnen; het kan de depressie zelfs verergeren. Datzelfde geldt voor mensen die eraan beginnen maar halverwege stoppen: dan beter niet beginnen en een dokter opzoeken! Als je begint aan dit boek, moet je met jezelf afspreken dat je het ook afmaakt. Wat kan het boek je bieden: Stap voor stap wordt nagegaan welke oorzaken ten grondslag kunnen liggen aan de depressie. Op systematische wijze krijgt

Werken aan depressieve klachten Een complete zelfhulpcursus De auteurs: Dr. Chris J. Williams is universitair hoofddocent en psychiatrisch adviseur aan de Faculteit Geneeskunde van de universiteit van Glasgow, UK. Dr. Walter van den Broek (Nederlandse bewerking) is psychiater en unithoofd van de zorglijn depressieve stoornissen van het Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam. Deze zelfhulpcursus is geschikt voor mensen met een lichte tot matige depressieve stoornis, al dan niet in samenwerking met een behandelaar. De aanpak is gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie, waarin de patiënt vooral leert om de symptomen van een depressie te herkennen en te begrijpen en om negatieve gedachten en negatief gedrag te veranderen. Hoewel het wat oogt als een cursusboek voor een hogeschoolstudent – en dus misschien wat ontmoedigt om eraan te beginnen – is het goed leesbaar en toegankelijk. Bijkomend voordeel voor hulpverleners is dat de oefeningen gratis en onbeperkt mogen gekopieerd worden ten behoeve van hun cliënten – zo hoeft men niet telkens de hele turf vast te pakken. Naast een tiental oefeningen waarmee men werkt aan het begrijpen en beheersen van depressieve klachten – het grootste deel van het boek – is er ook een deeltje informatie voor hulpverleners buiten de geestelijke gezondheidszorg.

Mindfulness In de maalstroom van je leven Auteur: Dr. Edel Maex werkt als psychiater in het ZNA Middelheim Ziekenhuis in Antwerpen, waar hij al jaren trainingen geeft in Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR). Voor zichzelf ging hij op zoek naar een manier om het hoofd én het hart te kunnen blijven bieden aan de dagelijkse confrontatie met menselijk lijden. Het antwoord op zijn vraag vond hij in zenmeditatie, een techniek uit het boeddhisme waarmee men oefent in een rustig en vrij aanwezig zijn in het nu. Geïnspireerd door de Amerikaanse Jon Kabat-Zinn zette hij de mindfulnesstraining op, een aangepast programma van acht weken waarmee de westerse mens aan de slag kan. Mindfulness leert je met een milde open aandacht aanwezig te zijn bij wat nu is, en op zoek te gaan naar de rust en helderheid in jezelf. Dit is een meditatief doe-boek; je moet er iets mee doén, zoals al meteen in de intro gesteld: “Niemand heeft ooit piano leren spelen door er een boek over te lezen. Geen enkel boek en geen enkele theorie kunnen de plaats innemen van oefening en eigen ervaring. Geen enkele leraar vervangt je eigen oefening. Hetzelfde geldt voor mindfulness.” Op de website van de uitgever www.lannoo.com vindt men een gratis bijbehorend audiogedeelte waarmee men zelf aan de slag kan. Of men kan deelnemen aan een training. Zie www.levenindemaalstroom.be of tel. 03/280.35.51 Uitgeverij Lannoo Tielt, 2006, €17,95 ISBN 90-209-6516-6

Uitgever: Lannoo Campus, Leuven, 2005, €35,00 ISBN 90 209 6238 8

15

Uw brein als medicijn Zelf stress, angst en depressie overwinnen. Auteur: Dr. David Servan-Schreiber David Servan-Schreiber is professor in de klinische psychiatrie aan de universiteit van Pittsburg, USA. Hij heeft voor zijn werk diverse onderscheidingen gekregen en is momenteel werkzaam in Parijs. Vanuit de neurobiologie beschrijft hij zeven behandelwijzen die uitgaan van de eigen genezende kracht van de hersenen. Diep in onze hersenen zit namelijk ons emotionele brein; dat deel dat ons gevoel, humeur, gedrag, bloeddruk, immuunsysteem … kortom alles wat met ons welbevinden te maken heeft, beheerst. Door controle te krijgen over dit emotionele brein blijkt het mogelijk om stoornissen die voortkomen uit stress, angsten of depressie zelf te genezen. Methodes die besproken worden zijn onder meer EMDR (neuro-emotionele integratie door oogbewegingen), lichtenergie, acupunctuur, hartcoherentie, omega-3, lichaamsbeweging, liefde en affectie als biologische behoefte, emotionele communicatie, lichamelijke en emotionele verbondenheid als toegang tot zelfverwerkelijking. Geen doe-het-zelf boek zoals de voorgaande – wel een verkenning naar de zelfhelende mogelijkheden van onze eigen geest. Uitgever: Kosmos-Z&K, Utrecht/Antwerpen, 2004 ISBN 90 215 3849 0

Depressie overwinnen met aandacht Een praktische gids voor aandachtgerichte cognitieve gedragstherapie bij depressie. Auteurs: John R. McQuaid en Paula E. Carmona. John McQuaid is hoogleraar psychiatrie aan de University of California in San Diego. Paula Carmona is psychotherapeute in San Diego, USA. Dit boek wil mensen niet alleen van hun depressie afhelpen, maar ook hun leven veranderen en een langdurige gemoedsrust verschaffen. Zo'n transformatie bereik je niet door eenvoudigweg van een probleem af te raken, maar door anders tegen problemen aan te kijken. Depressie overwinnen met aan-

dacht geeft een overzicht van de symptomen van depressie en de behandeling met cognitieve gedragstherapie (nagaan welke invloed je gedachten en gedrag hebben op depressie) met behulp van aandachtgerichte, meditatieve training (mindfulness). Het is opgebouwd rond een serie stapsgewijze interventies die de lezer inzicht geven in de gedachten die leiden tot depressie. Uitgever: Nieuwezijds, Amsterdam, €19,95 ISBN 90 5712 200 6

af. Vlinder van verdriet is een document van een zeldzame oprechtheid en eerlijkheid. Het is een boek waaruit vrouwen met een postpartumdepressie én hun partners moed en herkenning zullen putten. Met een voorwoord van psychiater Ria Docx, experte op het gebied van postpartumdepressies. Uitgever: Lannoo ISBN: 9020951408 - €16,95

Als je depressief bent na de bevalling Sint-Janskruid bij de behandeling van lichte tot matige depressie Auteurs: Steven Bratman is arts en schreef verscheidene boeken over alternatieve geneeskunde; David Kroll is hoogleraar in de farmacologie en toxicologie en deskundig op het gebied van kruidengeneeskunde. Een merkwaardig boek - degelijk onderbouwd en beargumenteerd. Niet het zoveelste boek over natuurgeneeskunde dat op “los zand” steunt – deze auteurs kennen hun vak, en de “beide” kanten van de farmacologie. Ze kunnen terecht de vergelijking maken tussen “synthetische” en “natuurlijke” medicijnen, en Sint-Janskruid is één van de weinige natuurgeneeskruiden die grondig wetenschappelijk onderzocht werd met het bewijs van werkzaamheid bij milde tot matige depressie bij een groot aantal mensen. Uitgeverij Elmar, Rijswijk, 1999 ISBN 90 389 084 82

(voorheen uitgebracht onder de naam Hoezo roze wolk?) Ervaringen van ouders, meningen van artsen en wetenschappelijk nieuws Auteur: Marian Cuisinier & Janny Smit-Wiersinga Boek met als thema depressie na de bevalling. Een van de schrijfsters is oprichtster van de Stichting Depressief na de Bevalling. De inhoud is een afwisseling van ervaringen van ouders en uitgebreide informatie van een groot aantal deskundigen. Het boek is overzichtelijk ingedeeld. In aparte kaders worden nuttige praktische tips gegeven. Veel informatie is afkomstig uit het grote zwangerschapsonderzoek, gehouden door de universiteit van Nijmegen via een oproep in het blad 'Santé'. Het geheel vormt een zeer bij de tijdse benadering van het onderwerp met heel uitgebreide informatie en adviezen voor een ieder die ermee te maken heeft. Er zijn geen illustraties. Achterin een literatuurlijst, een nuttige adressenlijst en een lijst van geraadpleegde literatuur. In deze nieuwe druk zijn adressen en dergelijke geactualiseerd.

Vlinder van Verdriet Hoe ik mijn Postnatale Depressie overwon Auteur: Inge Janssens

Uitgever: Unieboek ISBN 9026927304 - €16,50

Vlinder van verdriet is het persoonlijke getuigenis van de postnatale depressie waarmee Inge Janssens na de geboorte van haar derde zoontje te kampen kreeg. Haar eerste reacties op deze postnatale of postpartumdepressie zijn gevoelens van ontkenning, schaamte, boosheid en ongeloof. ‘Nee, ík toch niet’, ‘Ik ben toch altijd zo sterk geweest’, ‘Ik heb toch helemaal geen reden om mij ongelukkig te voelen?’. Beetje bij beetje dringt het tot haar door dat ze hulp moet zoeken. Die vindt ze bij een verloskundige, een gynaecoloog en een psychiater. In haar dagboek schrijft ze het hele proces van moedeloosheid, woede, lusteloosheid en verlies aan levenslust van zich

16

Demonen van de middag Een persoonlijke geschiedenis van depressie Auteur: Andrew Solomon Andrew Solomon studeerde aan de Yale-universiteit (VS) en Cambridge (UK), waar hij momenteel ook doctoreert. Hij is journalist en schrijver. Hij schreef de roman ‘Een boot van steen’ en publiceert onder andere in The New Yorker, ArtForum en The New York Times Magazine. Hij maakte verschillende depressieve periodes door. De Engelse titel van het boek luidt ‘The Noonday Demon. An atlas of depression’, en zo kan het ook beschouwd worden: als een atlas die het hele depressiecontinent in kaart brengt. Het is een diepgaande studie van depressie – aanleiding en oorzaak, beleving, gevolgen, behandeling – belicht vanuit persoonlijk, (inter)cultureel, wetenschappelijk en alternatief standpunt. Demonen van de middag is een levenswerk dat het uiterste van de auteur moet gevergd hebben. Wellicht niet door te komen als men onderaan de depressie zit, maar heel troostvol en verhelderend tussen moeilijke periodes door, of als men zich écht voor 200 % wil verdiepen in het thema. Absolute aanrader, met een hele mooie epiloog: “Het tegendeel van depressie is niet geluk, maar vitaliteit, en nu ik dit schrijf is mijn leven inderdaad vitaal, zelfs als ik neerslachtig ben. Het is mogelijk dat ik volgend jaar weer wakker word zonder mijn geestvermogens; het is niet waarschijnlijk dat die me voortdurend nabij blijven. Intussen heb ik echter iets ontdekt wat ik een ziel zou moeten noemen, een deel van mezelf dat ik me nooit had kunnen voorstellen tot op die dag, zeven jaar geleden, toen de hel langskwam voor een onverwacht bezoek. En dat is een kostbare ontdekking … Ik kan met geen mogelijkheid alleen maar spijt hebben van de loop die mijn leven heeft genomen. Elke dag, soms moedig, en soms tegen wil en dank, kies ik ervoor in leven te blijven. En is dat geen zeldzame vreugde?” Uitgeverij Ambo/Anthos, eerste druk 2002, vierde druk 2004 ISBN 90 414 0862 2 Website van de auteur: www.noondaydemon.com (Engelstalig)

Depressie. Gids voor familieleden Auteur: Pim Cuijpers, klinisch psycholoog, verbonden aan het Riagg (= CGGZ) in Nederland.

Voor partners en familieleden

Depressies treffen niet alleen de mensen die er zelf aan lijden. Ook hun partners, kinderen, ouders en andere betrokkenen ondervinden de gevolgen ervan. De depressie kan bij de familieleden leiden tot conflicten in de relatie, isolement en eenzaamheid, oververmoeidheid, overbelasting en overspannenheid. Het is beslist geen uitzondering als ook een familielid depressief wordt of andere ernstige psychische klachten krijgt. Dit is dus een handleiding voor hen. Eerst en vooral biedt het veel informatie over wat een depressie is – en dat blijkt heel belangrijk te zijn. Men leert zo beter het gedrag begrijpen en hoe er mee om te gaan. Het boekje beschrijft ook wat de emotionele en praktische gevolgen voor uzelf kunnen zijn, u ontdekt dat u geen uitzondering bent, welke maatregelen u kan nemen om de belasting voor uzelf te verminderen. In het laatste hoofdstuk gaat de auteur in op hulpverlening. Een antwoord wordt gegeven op vragen als: Wat doet u als de betrokkenen geen hulp wil zoeken of aanvaarden? En vooral: waar vindt u zélf hulp? De adressen verwijzen wel naar Nederland, in België kunnen familieleden terecht bij Similes (zie eerder in dit dossier). Uitgeverij Intro, Baarn, 1997 ISBN 90 5574 117 5

Hoe kan ik helpen? Auteur: Bob Vansant: studeerde godsdienstwetenschappen, volgde een opleiding in psychotherapie, begeleidde 25 jaar mensen in depressie en hield al talloze lezingen over het thema. Dit boek richt zich vooral tot partners, familie, vrienden en omgeving van iemand in depressie. Het boek behandelt de 25 belangrijkste vragen die op vele voordrachten en lezingen telkens terugkeerden. Bob zegt zelf in zijn inleiding: 'Na "wacht niet tot het donker wordt" en "Depressie is geen ziekte" is dit het laatste boek dat ik over dit thema publiceer; en dan schrijf ik de roman waar ik al zoveel jaren van droom... Het is zowat mijn therapeutisch testament'

Uitgeverij: Standaard, 2003 ISBN 90 022 1024 8

17

Links www...

www.werkgroepverder.be

www.liga-depressie.org

De Belgische Liga van de Depressie wil ruimte bieden voor een permanente uitwisseling van gedachten en informatie over depressie.

De Werkgroep Verder – Nabestaanden na Zelfdoding is een samenwerkingsverband tussen de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, het Centrum ter Preventie van Zelfmoord en andere actoren betrokken bij de problematiek van suïcide. Zij organiseren jaarlijks een “dag van de nabestaanden” – dit jaar op 18 november 2006 – en diverse open of gesloten gespreksgroepen waar nabestaanden elkaar onder begeleiding kunnen ontmoeten.

Zij richt zich tot alle geïnteresseerden, al dan niet depressief of al dan niet

www.netwerkdepressievlaanderen.be

deel uitmakend van de omgeving van een depressieve persoon. De Liga richt zich ook tot patiëntenverenigingen en verantwoordelijken van groeperingen die al dan niet professioneel bezig zijn met depressie, en de Overheid, die in het kader van haar missie haar gesprekspartners wenst te informeren over depressie. De Liga stelt zich tot doel de belangrijkste ontwikkelingen die zich op dat gebied voordoen op een wetenschappelijk verantwoorde, dus op evidentie gesteunde en genuanceerde wijze naar het grote publiek over te brengen. Om deze brugfunctie tussen wetenschappelijke gegevens en informatie naar het grote publiek te kunnen waarmaken, beschikt de

Liga over verschillende communicatiekanalen: - contacten met de pers, opiniepeilingen - aanwezigheid op nationale gezondheidssalons, voordrachten (op aanvraag) - colloquia - informatiebrochures - samenwerking met de medische sector, instellingen en patiëntenverenigingen - telefonische permanentie, website,…

Niet-medische en/of multidisciplinaire acties rond het voorkomen van depressie en zelfdoding. Netwerk Depressie Vlaanderen is opgericht op 10 oktober 2004 – de Werelddag van de Geestelijke Gezondheid – als een ongebonden en pluralistische feitelijke vereniging in beweging, geïnspireerd door het gedachtegoed van Bob Vansant. Zij willen van zich doen spreken door studiedagen en lezingen, affichecampagnes, sensibiliserings- en informatiefolders, het stimuleren van zelfhulpinitiatieven, het verstrekken van informatie, het geven van opleidingen, het organiseren van bijeenkomsten van doelgroep en naastbestaanden, verwijzing, het aankloppen bij de overheid.

Anne-Marie Dinneweth

Deze publicatie is een realisatie van het TZ-team. Artikels mogen worden overgenomen mits bronvermelding. Trefpunt Zelfhulp vzw

Met een activiteitenkalender van studiedagen en symposia en brochures over depressie in pdf-formaat die men kan afhalen van de website of aanvragen bij het secretariaat: 070/233.324 - maandag en vrijdag 10-13.30 u. [email protected]

E. Van Evenstraat 2C, 3000 Leuven tel. 016/23 65 07 [email protected]

Depressie

www.zelfhulp.be V.U.: Koen Matthijs Vormgeving: Astrid Mattheeuws