Den Haag denkt vooruit

hét magazine voor de overheid 21 november 2008 nr



19

vierde jaargang |

Bert Keijts (RWS): Overheidsmanager van het Jaar 2008 Pagina 13

www.pm.nl

Den Haag denkt vooruit Crisisbeheersing in Nederland

Interview: Yvo de Boer tussen Kyoto en Kopenhagen pagina 24

CIDI vraagt Justitie om vervolging Demjanjuk pagina 10

Anti-bureaucraat Wim Kuijken (SG VenW) aan het woord pagina 8

Re-integreren met een Happy Meal pagina 28

Hamsters rennen eindeloos op één plek Ze komen zo geen stap vooruit. Maar u wel. Met performance management software van SAS.

www.sas.com/nl/hamster

PM nummer 19

inhoud

21 november 2008

16

THEMA: Wie zitten er aan de knoppen bij een ramp?



24



8

Netwerk crisisbeheer in kaart gebracht

Tussen Kyoto en Kopenhagen Yvo de Boer (Klimaatbureau VN) houdt adem in

28

Re-integreren met een Happy Meal



Wet werk en bijstand leidt tot schrijnende gevallen

44

Beau Monde verbroedert met de oppositie

Nieuws 8 t/m 15

8 10 1 1 12 13 14 34

SG Wim Kuijken (VenW) is anti-bureaucraat CIDI vraagt Justitie om vervolging Demjanjuk Nicis zwaait Vogelaar uit met lof Analyse: Bert Koenders breekt hulpindustrie open Bert Keijts ‘apetrotse’ Overheidsmanager van het Jaar Wetenschapper stuurt kabinet recept CO2-vreter

Spelers 32 t/m 38

32 34 36 38

Alfa’s kruisen degens met beleidsmedewerkers De bliksemcarrière van Joke Brandt (BZ) Jan Mens (Financiën) gaat ‘dichter op de politiek’ Jonge ambtenaren op excursie naar Neelie Kroes

Meningen

11 13 27

Column Guikje Roethof: Loyaliteit Kroese enzo … Column Jorrit de Jong: Sorry, James

Service

44

43 39 40

Agenda en evenementen Et cetera: PM recenseert

Special Diversiteit: Ambassadeursnetwerk stelt zich voor

Coverfoto: Collectie Spaarnestadphoto/Henk Blansjaar 21 november 2008 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Onbekend • In verband met persoonlijke omstandigheden van premier ­Balkenende was er bij het ter perse gaan van dit ­nummer van PM nog niet veel te zeggen over de agenda van de minister-president in de komende weken.

BZK Diversiteit • Maandag 24 november brengt minister Ter Horst een werkbezoek aan de provincie Flevoland. ’s Avonds verzorgt ze in Den Haag een inleiding tijdens een themadiner met de politietop over diversiteit. Op 27 en 28 november is de bewindsvrouw in Brussel vanwege de JBZ-Raad. Maandag 1 december vereert ze Groningen en Drenthe met een werkbezoek. Woensdag de 3e is ze opnieuw in Brussel, dit keer voor de jaarlijkse conferentie Crossing Borders.

Antillen • Staatssecretaris Bijleveld is het grootste deel van komende week op de Antillen. Woensdag 3 december woont ze in Leiden de slotbijeenkomst van Inaxis bij en de dag erna is ze in Utrecht voor een conferentie over Overheid 2.0.

VN-macht Monuc bezoekt. Aansluitend vliegt de minister naar Qatar voor de VNconferentie Financing for Development. Op 3 december is Koenders in Amsterdam bij de uitreiking van de Prins Clausprijs aan de Indiase schrijver Indira Goswami. Een dag later geeft hij een lezing aan de VU en een woont hij aan de UvA de start van het Desmond Tutu Programma bij. Dat behelst een viertal leerstoelen rond de thema’s jeugd, sport en verzoening. Ook Desmond Tutu is aanwezig.

Lespakket • De staatssecretaris voor Europese Zaken is vrijdag 21 november in Brussel vanwege de Begrotingsraad. Maandag lanceert hij op het Oranje ­Nassaucollege in Zoetermeer een lespakket over Europa. Dinsdag de 25e reikt Timmermans in Amsterdam de Prix de Rome uit, een aanmoedigingsprijs voor jonge kunstenaars en architecten. De dag erna ontmoet de bewindsman in Stockholm zijn Zweedse ambtsgenoot. Het bezoek staat in het teken van het Zweedse EU-voorzitterschap in de tweede helft van volgend jaar.

Defensie Buitenlandse Zaken Steinmeier • Minister Verhagen is begin volgende week drie dagen in Marokko en Algerije. Op donderdag 27 november heeft Verhagen twee AO’s, en speecht hij bij achtereenvolgens de jubileumconferentie van Press Now en bij de Thanksgiving­ bijeenkomst van de Full Bright Alumni Association in Utrecht. Op 2 december komt de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Steinmeier op bezoek. Aansluitend reist Verhagen naar Brussel voor de ministeriële top van de Navo op 2 en 3 december. Direct daarna is in Oslo de o ­ ndertekening van het Clustermunitie­verdrag. Op 4 en 5 december is de ministeriële raad van de OVSE in Helsinki. Oost-Congo • Minister Koenders vertrekt woensdag 26 november naar Rwanda en Oost-Congo. In Rwanda spreekt hij onder meer met president Kagame en in het door burgeroorlog geteisterde Oost-Congo gaat hij naar de provincie Noord-Kivu, waar hij onder andere vluchtelingenkampen van

4

PM 21 november 2008

Begroting • In de week van 24 november zijn de bewindslieden van Defensie in de Kamer vanwege de behandeling van de Defensiebegroting. Zij kunnen rekenen op kritiek op het voortdurende personeelstekort, de nazorg aan getraumatiseerde soldaten en het hoge ambitieniveau van de krijgsmacht op het wereldtoneel.

een economische missie waar 130 bedrijven en onderwijsinstellingen aan deelnemen. Op 28 november bezoekt Heemskerk een belangrijke VTE-raad in Brussel. Op 1 december overhandigt hij de nationale agenda van de KvK en opent later die dag de Science Port Holland, een bedrijventerrein voor hoge technologie in Delft.

Financiën Witwassen • Minister Bos heeft woensdag 26 november een AO over de versterking van de aanpak georganiseerde misdaad en het witwassen van geld. Donderdag 27 november opent hij een seminar over het beheer van Europese gelden. Later op de dag is het AO ter voorbereiding van de Ecofin-bijeenkomst op dinsdag 2 december. Maandag daaraan voorafgaand is de bijeenkomst van de Eurogroep. Woensdag 3 december moet Bos naar de Kamer voor een AO over ABN Amro.

Salarisadministratie • Staatssecretaris De Jager is maandag 24 november op werkbezoek naar Corus in IJmuiden. ’s Avonds is hij aanwezig op de algemene leden­vergadering van de Fenex, de Nederlandse organisatie voor expeditie en logistiek. Op dinsdag is hij voor de Algemene Financiële Beschouwingen in de Eerste Kamer en op woensdag heeft hij in de Tweede Kamer een AO waarin een aantal wat kleinere belastingonderwerpen worden afgehandeld. De staatssecretaris gaat op donderdag 27 november ’s ochtends naar het Jaarcongres Salarisadministratie van uitgeverij Kluwer.

Economische Zaken ESA • Minister Van der Hoeven bezoekt op 25 en 26 november de conferentie van het Europese ruimteagentschap ESA in Den Haag. De rest van deze week staat voor de minister in het teken van een aantal AO’s, onder meer over het innovatiebeleid en ze zal aanschuiven bij het brede AO over topinkomens. Op 4 en 5 december bezoekt de minister Moskou en Sint-Petersburg tijdens een economische missie die in het teken staat van energie. Turkije • Staatssecretaris Heemskerk is in de week van 24 november met staatssecretaris Van Bijsterveldt (OCW) in Turkije met

Justitie Antillen • Na de ministerraad brengt minister Hirsch Ballin vrijdag 21 november een werkbezoek aan Rotterdam, waarbij de problemen in de Antilliaanse gemeenschap centraal staan. Rotterdam telt zo’n 20.000 bewoners van Antilliaanse afkomst, die met argusogen kijken naar de komst van de Rijkswet personenverkeer die de minister in voorbereiding heeft. ‘De Antilliaanse Staten gaan er ten onrechte van uit dat de nieuwe Rijkswet Personenverkeer in het verlengde ligt van de terugkeerregeling voor Antilliaanse

lopende zaken jongeren zoals de voormalige minister Verdonk dat voorstelde,’ verklaarde Hirsch Ballin eerder. ‘Ik hoop dat dit misverstand snel uit de wereld kan worden geholpen.’ De minister is ook uitgenodigd voor het Cannabis Tribunaal, georganiseerd door voorstanders van legalisering van softdrugs, dat op 1 en 2 december plaatsvindt in perscentrum Nieuwspoort. Of hij op de invitatie ingaat is vooralsnog onbekend.

meer stages. Maandag 1 december brengt een werkbezoek haar naar IJmuiden waar ze in gesprek gaat met leerlingen op een opleidingsboot. Slim • Dinsdag 2 december verzorgt staatssecretaris Dijksma in Den Haag de aftrap van de Digitale Topschool. Dat is een softwarepakket, speciaal ontwikkeld voor slimme kinderen als aanvulling op hun gewone leerstof.

LNV

SZW

Wetgevingsoverleg • Maandag 24 ­november is minister Verburg in de ­Tweede Kamer voor het Wetgevingsoverleg visserij. Woensdag 26 november volgt een AO over de Landbouwraad. Later die dag heeft de bewindsvrouw twee spreekbeurten, eerst in Den Haag tijdens De week van de bodem, vervolgens in Den Bosch, waar de Hoge Agrarische School (HAS) het 60-jarig bestaan viert. IUCN • Op donderdag 27 november is Verburg een van de sprekers tijdens het symposium ‘Ecosystems and Human Societies in the 21st Century in Amsterdam’. Daarmee wordt stilgestaan bij het 30jarige jubileum van het IUCN Nederlands Comité (IUCN NL), dat de in Nederland gevestigde leden van World Conservation Union (IUCN) verenigt. ­Diezelfde dag is er een AO over de ­Ecologische ­hoofdstructuur.

Werkzekerheid • Minister Donner houdt maandag 24 november een speech tijdens een besloten bijeenkomst van de Vereniging van Bedrijfstak Pensioenfondsen in het Kurhaus in Scheveningen. Op dinsdag 2 december spreekt de minister in Rotterdam op een bijeenkomst van het Christelijk Sociaal Netwerk. Hij is op woensdag 3 december aanwezig op het symposium ‘Van baanzekerheid naar werkzekerheid’ van de brancheorganisatie van reïntegratiebedrijven Boraborea in Soestduinen. Handhaving • Staatssecretaris Aboutaleb is op maandag 24 november in Zwolle voor een regiobijeenkomst. Daarna is hij tot en met donderdag in de Kamer voor de begrotingsbehandeling van SZW. Op maandag 1 december gaat hij naar een conferentie van de Sociale Verzekeringsbank. Donderdag 4 december heeft hij een AO over de handhaving in de sociale zekerheid.

OCW Piramide • Vrijdagavond 21 november opent minister Plasterk in aanwezigheid van Hare Majesteit de Koningin het Muziekkwartier in Enschede. De dag erna reikt hij de Gouden Piramide 2008 uit, een rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap in de categorie architectuur. Maandag 24 november is hij in de Tweede Kamer vanwege de mediabegroting. Op Wereld Aids Dag (maandag 1 december) opent Plasterk LoveDance, een benefietevenement in Paradiso ten bate van het Aids Fonds.

Turkije • Staatssecretaris Van Bijsterveldt gaat volgende week met collega Heemskerk van Economische Zaken naar Turkije. Op het programma een groot aantal afspraken met bedrijven over onder

Verkeer en Waterstaat Friesland • Minister Eurlings opent op donderdag 27 november de vernieuwde ­ N31 in Friesland. Op dinsdag 2 december is hij aanwezig bij een AO over de Transportraad. Staatssecretaris Huizinga brengt op 24 november een bezoek aan Twente in het kader van het regionale openbaar vervoer. Een dag later houdt zij een toespraak op het jaarcongres van de werkgeversorganisatie Koninklijk Nederlands Vervoer. Op 27 november ­ondertekent zij een innovatief OV-convenant in Den Haag en op vrijdag 28 november zal zij aanwezig zijn bij de opening van een tentoonstelling over water in het ­Rijksmuseum. In de week van 2 december behandelt het parlement de begroting van VenW.

Vrom Klimaatneutraal • De ‘klimaatneutrale toer’ langs de provincies brengt minister Cramer maandag 24 november naar ­Leeuwarden. Op 26 november sluit ze in Ede het congres ‘Duurzame gemeenten: lokale energie voor een beter klimaat’ af. Op 1 december praat ze met scholieren over de komende VN-klimaattop in het Poolse Poznan. Die avond chat ze met burgers over energiebesparing. Op 3 ­december spreekt ze aan de Universiteit van Amsterdam over duurzaam inkopen. Ze sluit de week af in Brussel, waar op 4 en 5 december de Milieuraad plaatsvindt. Begroting • De agenda van de kersverse WWI-minister Eberhard van der Laan staat nog niet helemaal vast, maar hij zal aan de slag moeten met de begroting. Op donderdag 27 november staat het ­begrotingsonderzoek op de commissieagenda van de Tweede Kamer en in de week daarna volgt de plenaire begrotingsbehandeling van WWI.

VWS Topinkomens • Minister Klink zit op woensdag 26 november, net als veel van zijn collega’s, bij het AO over de top­ inkomens in de publieke en semi-publieke sector. Ook donderdag 27 november moet hij naar de Kamer, voor het AO over de Zorgverzekeringswet. Kinddossier • Minister Rouvoet gaat maandag 24 november naar Breda voor het VNG-congres over de Centra voor Jeugd en Gezin, daarna opent hij er een Apeldoorn. Op dinsdag 25 november bijt hij het spits af van het ­jubileumcongres van de Associatie voor Interactiebegeleiding en Thuisbehandeling (AIT) in Ede. Op woensdag 26 november heeft hij een AO over de gesloten jeugdzorg en op donderdag 27 november over het elektronisch kinddossier.

Sport • Staatssecretaris Bussemaker gaat naar Parijs volgende week. Op dinsdag 25 november vertrekt ze en ze blijft een week. Ze praat er met de Europese ­sportministers en verder heeft ze nog een aantal bilaterale afspraken over zorg. 21 november 2008 PM

5

roerende zaken Nieuwe rijksletters Weg met Times, Arial en Verdana. Binnenkort gebruiken alle ambtenaren de speciaal voor het rijk ontworpen lettertypes Rijksoverheid Serif en Sans. Letterontwerper Peter Verheul is de architect achter de nieuwe rijksletters, die de komende jaren over de hele linie bij het rijk worden doorgevoerd.

Bericht aan allen ‘Dé politieke roman van de 21e eeuw,’ jubelt de Frankfurter Allgemeine Zeitung over het onlangs verschenen Bericht aan allen van de Duitser Michael Kumpfmüller. Het verhaal begint met een dramatisch laatste sms’je van een dochter aan haar vader: ‘We storten neer. Bid voor mij. Ik hou van je.’ De vader krijgt weinig tijd om te rouwen. Als minister van Binnenlandse Zaken moet hij tal van crises het hoofd bieden. Bovendien leidt hij een stormachtig privéleven (zijn huwelijk staat op springen, de pers krijgt lucht van zijn avontuurtjes en hij begint een affaire met een jonge journaliste). In Duitsland werd het nog onvoltooide manuscript vorig jaar bekroond met de Alfred Döblin Preis, een literaire prijs in het leven geroepen door Günter Grass, bedoeld voor boeken die nog niet gepubliceerd zijn. Michael Kumpfmüller is eind november in Nederland. Hij treedt op 26 november op in Nijmegen tijdens het Wintertuin Festival. De dag erna gaat hij met P.F. Thomése in gesprek op het Goethe Instituut in Amsterdam.

Quotez ‘Ambtenaren zitten regelmatig in het verdomhoekje, ze mogen wel een keer per jaar in het zonnetje worden gezet.’ PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen pleit in De Telegraaf voor een jaarlijkse feestdag voor ambtenaren. ‘Heb altijd gedacht dat elke dag voor een ambtenaar een feestdag was.’ Aldus een ‘verontruste inwoner uit West-Friesland’ in een reactie op de website van De Telegraaf. ‘Den Haag is een dorp. Dat hangt van roddel en achterklap aan elkaar. Ik woon in de stad.’ Den Haag is eigenlijk te klein voor PvdA-Kamerlid Paul Tang, zegt de ­Amsterdammer in Revu. ‘Als architecten straks voor een afspraak langskomen, moeten ze met het openbaar vervoer. In hun cabrio of andere bolide zijn ze bij het rijk niet welkom.’ MKB-woordvoerder André Vermeulen zegt in De Telegraaf dat het rijk niet moet overdrijven met duurzaam inkopen.

6

PM 21 november 2008

Hoogvlieger(s) Nog maar twee jaar geleden leed de VVD een rampzalige verkiezingsnederlaag na een campagne die geleid werd door Hans Hoogervorst. De oud-minister van Financiën en VWS keerde Den Haag de rug toe en vertrok naar Amsterdam om Arthur Docters van Leeuwen op te volgen als voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten. Nu is Hans helemaal terug. Op het wereldtoneel nog wel. Als voorzitter (een eer die hij deelt met een Amerikaan) van een adviesgroep over voorschriften voor financieel verkeer, mag hij de puinhopen van de kredietcrisis opruimen. Arthur Docters van Leeuwen, met pensioen, houdt op 10 december onder de titel Leviathan of Golem. Over de kloof en de publieke elite in Nieuwspoort de eerste Kees Lunshof-lezing.

Arbo kraakt Straatsburg Opnieuw een poging het maandelijkse ‘geldverslindende’ Straatsburgcircus een halt toe te roepen. Dit keer heeft Europarlementariër Jeanine Hennis-Plasschaert het wel heel ludiek aangepakt. De VVD’er nodigde de Nederlandse Arbodienst uit eens een kijkje te komen nemen in het gebouw waar het EP eens per maand vergadert. Wat blijkt? De werkruimte is te klein, er is slechte ventilatie en het is er te warm. Aanleiding voor Hennis-Plasschaert maar weer eens in de pen te klimmen. Ze deponeerde een zevental vragen bij de Europese Raad, waarmee ze te weten wil komen hoe het zit met de Franse Arbowetgeving (‘beschouwt die dergelijke arbeidsomstandigheden wel als normaal?’). Ook vraagt ze zich af of EU-voorzitter Frankrijk bereid is de kosten voor de zetel in Straatsburg voor eigen rekening te nemen. Een beetje vragen naar de bekende weg is het wel.

7-

scoort minister Verhagen van ­Buitenlandse Zaken op de GroenLinks Mensenrechten Meetlat. Uit de ­kwaliteit van beleidsstukken blijkt dat de bewindsman genoeg kennis heeft over het vraagstuk van mensenrechten, ‘maar de minister moet wel meer ruggengraat ontwikkelen als het aankomt op inzet en uitvoering,’ aldus Tweede Kamerlid Isabelle Diks. Bij vrienden van Nederland, zoals Israël, weet Verhagen niet met passende antwoorden te komen, bijvoorbeeld in de kwestie van de onmenselijke behandeling van niet-joden in Israël en de inwoners van Gaza en de Westoever. ‘Dan is de koopman in de ­minister tóch sterker dan de dominee,’ aldus GroenLinks vorige week tijdens de behandeling van de BZ-begroting.

Twee ton voor hasjvraag Goed nieuws voor politieke partijen in geldnood. De partijkas kan met 200.000 euro worden gespekt. Zaak is dan wel uit te kunnen leggen waarom het verbod op cannabis meer positieve dan negatieve effecten heeft. De prijsvraag is onderdeel van Cannabis Tribunaal, dat op maandag 1 en dinsdag 2 december 2008 in perscentrum Nieuwspoort wordt gehouden. Het is een initiatief van het Cannabis College, de Stichting Drugsbeleid en de Europese Coalitie voor Rechtvaardig en Effectief Drugsbeleid. Aanleiding is de crisis die in coffeeshopland is uitgebroken nu het CDA het gedoogbeleid failliet heeft verklaard en invloedrijke juristen als Cyril Fijnaut stellen dat alle coffeeshops dienen te worden gesloten. In zes hoorzittingen onderzoeken deskundigen de grenzen van het gedoogbeleid. CDA-Tweede Kamerlid Cisca Joldersma kruist de degens met Hans van Duijn, oud-voorzitter van de Nederlandse Politiebond, die vindt dat de Nederlandse politietop zich moet uitspreken vóór legalisering van cannabis.

roerende zaken LEZERS SCHRIJVEN

Kritiek op de

pers? Vrijheid van de pers is een groot goed, maar journalisten zouden eindelijk eens moeten beseffen dat er hogere waarden op het spel staan. Dat denkt menigeen die vaak met de media te maken heeft. Het imago van de overheid is slecht, omdat de media zo’n negatief beeld schetsen van het overheidsoptreden. Waar of niet waar?

van de berichtgeving in de media? Heeft u ook kritiek op de pers? Weet u uit eigen ervaring dat de media onvolledig of onjuist berichten? PM is nieuwsgierig naar uw kijk op het nieuws.

Zet uw persoonlijke mening of verhaal in woorden op papier Anonieme inzendingen zijn ook welkom. Laat ons wel weten of u man/vrouw bent, wat uw ­functieschaal is en op welk ­departement u werkzaam bent.

Reacties kunt u sturen aan: [email protected] (uiterlijk vrijdag 28 november 2008). De mooiste en bloemrijkste inzendingen worden gepubliceerd in PM 21 van 19 december.

21 november 2008 PM

7

nieuws SG Kuijken bestiert een concreet, ‘echt Nederlands’ departement

‘Dit ministerie werkt op de lange termijn’ Begin december behandelt de Tweede Kamer de begroting van Verkeer en Waterstaat. Voor de ervaren Wim Kuijken – hij is al bijna veertien jaar SG – is dat niet nieuw meer. Hoewel het nu wel om veel meer geld gaat dan in zijn vorige functie bij Algemene Zaken. Tekst Cindy Castricum Foto Welmer Keesmaat

VenW • Bram Peper noemde hem eens een ‘ambtenaar by birth’, maar daar herkent Wim Kuijken (55) zich ‘totaal niet’ in. ‘Ik kom niet uit een ambtelijk milieu, ben de enige uit het gezin die bij de overheid werkt. Ik voel me eerder een anti-bureaucraat, ben mijn hele ambtelijke loopbaan al bezig met het tegengaan van onnodige bureaucratie, zaken simpeler maken en terugbrengen naar reële proporties. Maar ik begrijp wat hij bedoelt. Het vak van ambtenaar heb ik in de loop der jaren wel leren beheersen. Ik weet wat er van me gevraagd wordt.’ Dat mag ook wel. Kuijken is al bijna veertien jaar SG. Eerst op Binnenlandse Zaken, waarna hij door (partijgenoot) Wim Kok werd gevraagd SG op Algemene Zaken te worden. Kok ging, Balkenende kwam, Kuijken bleef. ‘Ik kende Balkenende al uit mijn studietijd aan de Vrije Univer-

siteit,’ zegt Kuijken. ‘Dat was wel handig.’ Vorig jaar stapte hij over naar Verkeer en Waterstaat, niet zo’n rare stap voor een vervoerseconoom, maar toch. De SG van Algemene Zaken is de invloedrijkste persoon in ambtelijk Den Haag, mist hij dat niet? ‘Ach, daar wordt altijd heel schimmig en spannend over gedaan. Als SG van

‘Een beetje SG zoekt de praktijk wel op’ AZ heb je inderdaad direct toegang tot het Torentje van de minister-president. Maar als voorzitter van het SG-Overleg heb ik toegang tot veel bewindslieden. Bovendien wordt je invloed bepaald door de kwaliteit van je advies, niet zozeer door je positie.’ Kuijken heeft – voordat hij SG op Binnenlandse Zaken werd – ruim vier

De begroting van ... Johan de Leeuw is nog maar net ­ingewerkt: hij begon op 1 september als secretaris-generaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, als opvolger van Maarten Ruys. De voor­ malig politicus (in de jaren tachtig was De Leeuw Tweede Kamerlid voor het CDA) heeft op SZW een vrij grote pot met geld onder zijn hoede: ruim 25 miljard euro.

8

PM 21 november 2008

jaar bij de gemeente Den Haag gewerkt als gemeentesecretaris. Dat heeft hem naar e­ igen zeggen ‘heel veel opgeleverd’. ­Kuijken: ‘Bij het gemeentelijke werk zit je zo dicht op de burgers. Je voelt de ­dagelijkse hitte van de Schilderswijk, van de stad in zijn geheel. Het is goed dat ervaren te hebben. Het helpt enorm bij het beter begrijpen waar je als overheid mee bezig bent.’ Ontbreekt dat gevoelen bij het rijk?

‘Er zijn genoeg manieren om als rijksambtenaar met de burger in aanraking te komen. Een beetje SG zoekt die praktijk wel op. Maar als je 4,5 jaar ook echt leiding hebt gegeven op gemeentelijk niveau, dan heb je een andere dimensie ervaren.’ VenW is een veel praktischer departement dan Algemene Zaken. Veel groter ook.

Johan de Leeuw SG ministerie van SZW Het grootste deel gaat natuurlijk op aan de sociale fondsen. In 2009 zullen werknemers geen WW-premie meer betalen (in ruil voor loonmatiging) en krijgen werkgevers een premiekorting voor werknemers boven de 62 jaar. Jongeren tot 27 jaar krijgen vanaf 1 juli geen bijstand meer als ze geen baan hebben en niet meer naar school gaan.

nieuws ‘Dat klopt. Algemene Zaken is vanwege zijn omvang vrij gemakkelijk te managen, maar een stuk ingewikkelder op het t­ errein van politiek-bestuurlijke ­advisering. Ik heb altijd al leiding willen geven aan VenW, ik houd van dit ­departement. Het beleidsterrein is heel fysiek, heel concreet, echt Nederlands.’ In de begroting voor volgend jaar is 200 miljoen euro uitgetrokken om de files te bestrijden. Is dat geen druppel op de gloeiende plaat?

‘Toen minister Eurlings vanuit het ­Europees Parlement naar Nederland kwam, zag hij dat het land vast zat. Hij heeft de filebestrijding tot een van zijn speerpunten gemaakt. Zo heeft hij een Spoedwet ingediend zodat meer tempo ­gemaakt kan worden met het verbreden van wegen. Daarnaast proberen we de ­wegen beter te benutten met signalen boven de weg en gaan we beprijzing invoeren.’ Dit zijn bijna allemaal maatregelen die niet van de ene op de andere dag gerealiseerd zijn. Pas in 2016 zal de beprijzing een feit zijn. Dat duurt toch veel te lang?

‘Dit ministerie werkt op de lange termijn. Beslissingen van nu leveren pas over zeven, acht jaar iets op.’ Dat is voor burgers lastig te begrijpen.

‘Ja dat is zo. We moeten het ook goed uitleggen.’ Het kabinet wil 5 procent meer trein­ reizigers per jaar. Daar is 4,5 miljard euro voor beschikbaar. Kan de NS die groei wel aan?

‘Zowel de NS als ProRail onderschrijft

Naam Johan de Leeuw Geboren 19 augustus 1953 Studie Landbouwkunde, Wageningen Loopbaan Secretaris Nederlandse Christelijke ­Boeren- en Tuindersbond, Tweede Kamerlid CDA, DG op LNV, DG van de Voedsel en Waren Autoriteit, InspecteurGeneraal Verkeer en Waterstaat en SG SZW

deze doelstelling. Het departement neemt steeds meer een regierol in waarbij we samen optrekken met onze partners. Los daarvan: 4,5 miljard is ongelooflijk veel geld, we investeren een fors bedrag in het spoor.’ Maar ook hier geldt: al die nieuwe sporen zijn niet morgen aangelegd.

‘Absoluut, dat is het lot van dit ministerie.’ Lastig, lijkt me.

‘Maar het is ook leuk! Laten we wel wezen, je werkt echt aan de toekomst, de inrichting van dit land. Het is niet zo gek dat het even duurt, je hebt te maken met veel verschillende belangen. Maar we mogen er niet teveel tijd voor nemen, nu duurt het soms te lang. Een minister opent spoorlijnen van twee ministers eerder.’ Iets anders, ligt VenW op schema waar het de taakstelling betreft?

‘Ja, maar in de begin­jaren is dat nog relatief eenvoudig. Bij de b ­ eleidskern moet er uiteindelijk 20 ­procent fte’s af. Dat is heftig, want we moeten het rapport van de c­ ommissie-Veerman [Deltacommissie, CC] nog uitvoeren en de beprijzing moet worden ingevoerd. Dat wordt niet eenvoudig. Maar we zullen het halen, vooral door een andere manier van werken. We maken het departement een stuk flexibeler en gaan horizontaler werken. Iedere medewerker die hier op de Plesmanweg werkt, is onder mij geplaatst en niet meer onder een d ­ irecteur-generaal of directeur. Elke vier tot zes jaar kunnen ambtenaren zich melden voor een andere functie. Het wordt dan makkelijker bij een ander DG of organisatieonderdeel aan de slag te gaan.’ U bent voorzitter van het SG-Overleg (SGO). Is de invloed van dit gremium de laatste jaren toegenomen?

‘Ehm… dat kun je niet langs de meetlat leggen. We worden wel steeds serieuzer genomen, kijk maar naar ons voorstel voor een kleinere overheid. Wat nieuw is, is de collegiale sfeer in het SGO. Tien jaar geleden heerste er veel meer non-interventiegedrag in de ambtelijke top.’ Heeft u als PvdA-lid eigenlijk nooit politieke aspiraties gehad?

‘Nee, ik ben geen politicus. Laat mij maar organisaties leiden en adviseren hoe politieke bestuurders het beste kunnen opereren.’ Heeft Wouter Bos leiderschap getoond in de kwestie-Vogelaar?

‘Daar laat ik me niet over uit natuurlijk.’ U was niet geïnformeerd als voorzitter van het SGO?

‘Nee, zo werkt dat niet. Ik zag het donderdagavond op televisie. Dit zijn politieke momenten en zo hoort het ook. De taak van de SG, in dit geval die van Vrom, is om de vertrekkend minister te begeleiden en de nieuwe bewindspersoon te ontvangen en in te werken. Je moet er als SG voor zorgen dat alles doorloopt. Wij zijn de continue factor.’ • 21 november 2008 PM

9

nieuws

CIDI vraagt Hirsch Ballin om vervolging Demjanjuk

Justitie • Het Centrum voor Informatie en Documentatie Israel (CIDI) in Den Haag dringt er in een deze week verzonden brief aan minister Hirsch Ballin van Justitie op aan dat Nederland stappen onderneemt om de van oorlogsmisdaden verdachte John Demjanjuk voor het gerecht te brengen, eventueel in Nederland. Eerder deze maand werd bekend dat Duitsland Demjanjuk wil berechten voor medeplichtigheid aan de moord op 29.000 Joden uit Nederland in Sobibor, tussen april en juli 1943. Hiermee reageerde de Duitse onderzoeksrechter Thomas Walther op het afwijzen van Demjanjuks beroep tegen uitwijzing uit de VS op 15 mei 2008. De VS wil de in Oekraïne geboren Demjanjuk deporteren omdat hij zijn oorlogsverleden bij zijn immigratie verborgen heeft gehouden. Demjanjuk (88) stond eerder terecht in Israël, waar hij in eerste instantie ter dood werd veroordeeld vanwege misdaden begaan in het concentratiekamp Treblinka, waar hij bekend zou hebben gestaan als ‘Ivan de Verschrikkelijke’. De veroordeling werd ongedaan gemaakt toen uit de archieven van de KGB bleek dat deze bijnaam toebehoorde aan een andere kampbewaker. Demjanjuk werd vrijgesproken en

mocht terug naar de VS. Vervolgens dook Demjanjuk’s naam op in het register van kampbewakers van het concentratiekamp Sobibor in Oost-Polen. Voor de Duitse autoriteiten was dat aanleiding om zijn uitlevering te vragen. Ook Spanje toonde belangstelling in een proces tegen Demjanjuk. De in Brussel gevestigde mensenrechtenorganisatie Equipo Nizkor verzocht het Spaanse Nationale Hof een aanklacht in te dienen tegen vier veronderstelde voormalige concentratiekampbewakers, onder wie Demjanjuk. Maar in Nederland bleef het stil. Volgens Elise Friedmann van het CIDI, zou Nederland gezien het feit dat het hier gaat om de moord op 29.000 Nederlandse Joden er alles aan moeten doen om Demjanjuk in Nederland veroordeeld te krijgen. ‘Omdat bovendien een groot deel van de Joodse gemeenschap in Nederland juist in Sobibor is vermoord, bevreemdt het ons dat wij tot nu toe niets mochten vernemen over een Nederlands verzoek om zijn uitlevering,’ schrijft zij aan Hirsch Ballin. Volgens hoogleraar internationaal strafrecht Harmen van der Wilt van de Universiteit van Amsterdam zou Nederland inderdaad kunnen vragen om de uitlevering van Demjanjuk. ‘In principe

Foto: David I. Andersen

Minister Hirsch Ballin van Justitie moet er alles aan doen om de van oorlogsmisdaden verdachte John Demjanjuk uitgeleverd te krijgen en in Nederland te veroordelen, aldus de joodse organisatie CIDI in een recente brief aan de bewindsman. Demjanjuk was vermoedelijk een van de beulen van het concentratiekamp Sobibor, waar in 1943 29.000 Joden uit Nederland werden vermoord. vervolgt Nederland alleen oorlogsmisdadigers als deze zich bevinden op Nederlands grondgebied, maar in de Wet internationale misdaden, wordt een uitzondering gemaakt voor misdaden die tegen Nederlandse burgers in het buitenland zijn begaan. In dat geval geldt een universaliteitsbeginsel, hoewel er dan nog juridische complicaties zijn.’

Geen stappen Het parket van het Openbaar Ministerie in Arnhem, dat met de opsporing van oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog is belast, laat weten dat er tot dusver geen stappen zijn ondernomen om Demjanjuk in Nederland berecht te krijgen. Volgens Sobibor-overlevende Jules Schelvis, voorzitter van de Stichting Sobibor, toont de Nederlandse Justitie geen belangstelling. Schelvis: ‘In de jaren tachtig getuigde ik in processen in het Duitse Hagen tegen Karl Frenzel, een van de beulen van Sobibor. Ik heb toen officier Brilman, die indertijd was belast met de vervolging van oorlogsmisdadigers, aangeschreven om bij het proces aanwezig te zijn, maar ik kreeg zelfs nooit een reactie. Blijkbaar interesseert het de Nederlandse autoriteiten geen zier.’ • René Zwaap

BZ evalueert postennetwerk BZ • De VVD wil een aantal Nederlandse ambassades in Afrika verkleinen. Posten in Oost-Europa zouden juist aan uitbreiding toe zijn. Tweede Kamerlid Hans van Baalen (VVD) diende hiertoe tijdens de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken een motie is, die in de Kamer nauwelijks werd ondersteund. Karel de Beer, op BZ ­belast met de taakstelling, laat weten achter de schermen allang bezig te zijn met een evaluatie van het postennetwerk. ‘Daarbij

10

PM 21 november 2008

sluiten we niets uit. ­Samenwerking, inkrimping, uitbreiding, het kan allemaal.’ Sommige posten in Afrika worden volgens Van Baalen onvoldoende gebruikt of alleen als ‘doorgeefluik voor ontwikkelingssamenwerking’. Andere posten, zoals in Oost-Europese landen, zouden aan uitbreiding toe zijn omdat zij belangrijke diensten kunnen leveren aan onder meer het bedrijfsleven. Ook de bundeling van ambassades van EU-landen buiten Europa

moet bekeken worden. De Beer, die niet wil ingaan op een ­discussie die ‘in politieke termen wordt gevoerd’, zegt dat de Kamer volgend jaar een notitie krijgt met de evaluatie van het netwerk. Het is nog maar de vraag of het opheffen of het bundelen van posten gewenst is. Eerder liet De Beer weten dat zulke beslissingen over het algemeen slecht vallen bij de landen in kwestie. • Tristan van Rijn

nieuws column

Nicis prijst Vogelaar Vrom • Directeur Gerard Schouw van kennisinstituut Nicis voor het stedelijk beleid hoopt dat de nieuwe minister van Wonen, Wijken en Integratie Eberhard van der Laan het krachtwijkenbeleid van zijn voorgangster Ella Vogelaar zal voortzetten. In een extra harde aanpak van bijvoorbeeld Marokkaanse jongeren gelooft Schouw niet. ‘Integratie is helemaal niet gebaat bij het opkloppen van verschillen zoals wij in Nederland zo graag doen,’ zegt hij. ‘Je moet duidelijke normen stellen en die vervolgens handhaven zonder een ­onderscheid te maken naar afkomst.’ ­Volgens de D66-senator doet Engeland, waar een integratiebeleid ontbreekt, het veel beter op dit gebied. Vogelaar schreef deze week in een opinieartikel in NRC Handelsblad dat Wouter Bos de plank missloeg door in het integratiedebat steeds de harde aanpak naar voren te halen. Ahmed Aboutaleb en Ahmed Marcouch, beiden herhaaldelijk

door Bos naar voren geschoven, zouden daar voorstanders van zijn. Zijzelf prefereerde een meer fijnbesnaarde aanpak. Volgens Schouw heeft Vogelaar een aantal zaken heel goed opgepakt. Ze richtte de focus op de wijken, maakte duidelijk dat volkshuisvesting meer is dan het stapelen van stenen alleen en moedigde burgerparticipatie aan ten gunste van de leefbaarheid. Schouw hoopt dat de nieuwe minister ‘alle drie die lijnen voortzet’. Schouw ziet ook graag dat de nieuwe WWI-minister het beleid voor de 40 krachtwijken doortrekt naar de andere 140 wijken die het slecht doen. ‘Als we het krachtwijkenbeleid niet snel doorvertalen naar die andere wijken, zijn dit de probleemwijken van de toekomst,’ aldus Schouw. Ook wil hij dat het wijkenbeleid sterker met stedenbeleid wordt verbonden. Volgens hem biedt de kredietcrisis een kans om aan de economische slagkracht van de steden te werken. • CvdW

Speciale ambtenaar reclamezaken EZ • Staatssecretaris Frank Heemskerk van Economische Zaken onderzoekt of er een ambtenaar voor mediazaken moet komen. Deze functionaris zou zich specifiek met media en reclame moeten bezighouden. De bedoeling is dat media en reclame zo een aanspreekpunt krijgen voor vragen betreffende wet- en regelgeving voor de branche. Het idee voor de aanstelling van een ambtenaar voor reclame-aangelegenheden is afkomstig van de Bond van Adverteerders en het Centrum voor Merk en Communicatie, die het onderwerp onlangs bespraken met de staatssecretaris. Volgens voorzitter Jan Driessen van

de Bond van Adverteerders is een speciale reclameambtenaar hard nodig. ‘Terwijl de landbouwsector een heel ministerie heeft om de belangen van de landbouwsector te behartigen, heeft onze sector niet eens ambtelijke ondersteuning,’ zei hij in een reactie. Die ‘ambtelijke ondersteuning’ ­betekent volgens Driessen dat de r­ eclamebranche via de speciale ambtenaar een vast aanspreekpunt krijgt binnen de overheid. Ook hoopt hij dat de topambtenaar de coördinatie van het reclamebeleid op zich gaat nemen. ‘Wetgeving blijkt soms onnodig omdat onze zelfregulering al v­ erder gaat,’ aldus Driessen. De Advertentie reclameambtenaar moet potentiële problemen sneller identificeren zodat Op zoek naar een echt divers personeelsbestand bij het Rijk. rijk en branche Bestel het Groeiboek Diversiteit Rijk op samen tijdig een http://kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl adequate oplossing ­kunnen zoeken. ‘Zo kunnen achterhoedegevechten worden omgevormd tot voorhoede-oplossingen,’ aldus Driessen. • CvdW

Wie maakt het verschil?

Loyaliteit

Een minister moet loyaal zijn op meerdere fronten. Geheel vrijblijvend is dat niet. Ella ­Vogelaar koos met haar grote linkse hart voor de wijken – waar haar loyaliteit geloof ik ook op de juiste waarde werd geschat – en ging met haar rug naar Den Haag staan. Ze is er een uit de school van: ‘Politieke spelletjes? Daar doe ik niet aan mee.’ Het zijn niet de minsten die een afkeer hebben van dat spel. ­Voormalig minister van Economische Zaken Hans Wijers sprak in dit verband over ­‘politiek met een kleine p’ en iedereen liep met hem weg. Ahmed Aboutaleb, die gezien zijn ­sollicitatie naar het burgemeesterschap van Rotterdam ook niet kon aarden in Den Haag, gaat ondanks zijn formidabele uitglijder in een recente e-mail met uitgestreken gezicht naar zijn volgende toppositie. Alleen Ella zit thuis. Deels heeft ze het daar zelf naar gemaakt, deels is het de schuld van Wouter Bos. Bos is wel goed in het Haagse spel. Zijn loyaliteit is praktisch gespreid. Eerst denkt hij aan zichzelf, zoals Balkenende tijdens de kredietcrisis moest ervaren, dan aan het PvdA-belang, dan de coalitie en tenslotte aan zijn collega’s. Waarschijnlijk boterde het ook niet tussen Vogelaar en de overige bewindslieden. Reken maar dat Hirsch Ballin, Rouvoet, Ter Horst en Bijleveld allemaal wel wat te vertellen hadden over de inmiddels omstreden Verwijsindex Antillianen (VIA). Het was niet erg loyaal van Vogelaar om vanaf de Antillen uitspraken hierover te doen, waarvan ze wist dat haar collega’s het er niet mee eens waren. Vogelaar was een eenzame doorbijter. Maar om te overleven in Den Haag moet je ook eens wat afstand kunnen nemen. Beetje water bij de wijn, beetje meebuigen met de wind, een grapje, een relativering, dat is de beste manier om je staande te houden. De Tweede Kamer eist nederigheid. Het l­eukste zijn de bewindslieden die met een vette knipoog diep door het stof gaan en op die manier elke motie die hen niet zint van tafel krijgen. Zij winnen al snel de loyaliteit van hun ambtenaren. [email protected]

21 november 2008 PM

11

nieuws analyse

Koenders maakt hobbyisme aan donorkant groter Het debat over de ontwikkelingssamenwerking is in volle h ­ evigheid ­losgebarsten. Minister Koenders hield onlangs in Amsterdam een lange speech onder de titel Internationale Samenwerking 2.0, agenda voor ­moderne armoedebestrijding. BZ • De moderniseringsagenda van Bert Koenders omvat vijf punten. Het belangrijkste, meest controversiële punt, komt er niet op voor. Koenders wil het budget van 0,8 procent van het BNP handhaven. De VVD wil het budget drastisch verlagen. In bredere kring wordt getwijfeld aan het nut van een vast percentage. Dit zou tot uitgavedwang leiden en zorgen voor te weinig vernieuwing in de sector. In zijn vijfpuntenplan probeert Koenders wel de negatieve gevolgen van het hoge vaste budget te reduceren. Zo wil hij de bureaucratie in de hulpsector aanpakken. Zestig jaar ontwikkelingssamenwerking heeft een bedrijfskolom opgeleverd vol mensen die in dienst van de overheid, een multilaterale instelling of een ngo als intermediair fungeren tussen gever en ontvanger van hulpgelden. Zij willen hun baan niet verliezen en houden elkaar bezig met discussies over methoden en voorwaarden. Een organisatie als de Oeso in Parijs is een mooi voorbeeld van een in de tijd ­versteende organisatie. Grote VN­organisaties als UNDP, UNFPA, UNICEF, UNAIDS, UNCDF, WFP, FAO, ILO, WHO, UNESCO en IFAD betalen vorstelijke salarissen, terwijl hun meerwaarde in het veld vaak niet aantoonbaar is. De Wereldbank heeft in de afgelopen zestig jaar veel schade aangericht. Eerst met grote projecten zoals stuwdammen waarvoor de lokale bevolking doodleuk moest verhuizen, later door arme landen te verplichten tot structurele aanpassingsprogramma’s.

Dit laatste betekende dat arme landen om hulp te kunnen krijgen hun eigen markt open moesten stellen voor buitenlandse partijen en een liberaal beleid moesten voeren met een grote budgetdiscipline. Tegelijkertijd moesten de torenhoge schulden worden afbetaald, een combinatie die voor fragiele staten desastreus was. De omvang van de totale ontwikkelingshulp, die heel versnipperd de plaats van bestemming bereikt, legt een groot beslag op de toch al beperkte ambtelijke capaciteit. Om de haverklap staat er een hoge delegatie onder aan de vliegtuigtrap die op ministerieel niveau moet worden ontvangen. Koenders constateert het ook. Hij stelt dan ook voor om ‘een premie te zetten op samenwerking’. Hier zit de zwakke stee in zijn verhaal. Teleurgesteld

De Oeso is een mooi voorbeeld van een in de tijd versteende organisatie in het verstarde, bureaucratische veld wil Koenders nieuwe allianties smeden: ‘Met migrantenorganisaties, gemeenten, beroepsgroepen en het bedrijfsleven.’ Via het Akkoord van Schokland creëert Koenders een nieuw veld van Nederlandse belanghebbenden, dat veel oude fouten zal maken uit gebrek aan ervaring. In plaats van kleiner maakt hij het hobbyisme aan de donorkant dus groter. Ontwikkelingshulp propageert zelfredzaamheid, maar de sector worstelt al decennia met dezelfde tegenstrijdigheden.

Het ‘eigendom’ van de projecten moet bij de ontvangers liggen, maar ieder kwartje moet met een bonnetje worden verantwoord. Ook Koenders lost de spanning tussen het uitgangspunt ‘ownership’ en de controle op de uitgaven, de zogeheten ‘accountability’ niet op. Hij voegt er een paradox aan toe. Minder geld naar de grote gevestigde organisaties zolang ze niet samenwerken, meer geld naar nieuwe initiatieven. Hoe hij zo ‘de versnippering wil tegengaan’ is een raadsel. Koenders neemt terecht afstand van het idee dat het bedrijfsleven alleen maar wil profiteren van zijn budget. Hij stelt economische ontwikkeling centraal en wil investeren in contreien die voor ondernemers te risicovol zijn. Verder zet hij in voor meer samenhang met andere beleidsterreinen. In zijn optiek moet er in een nieuw kabinet een minister voor Internationale Samenwerking komen. Ofschoon zijn aanpak blijkt geeft van veel inzicht, blijft er een dilemma over. Hoe geloofwaardig zijn Europeanen als voormalig kolonisator, als rücksichtloze handelspartner en als kredietverstrekker van miljarden aan machthebbers die het geld doorsluisden naar Zwitserse bankrekeningen? Ons zelfbeeld als aimabele gever van goedbedoelde euro’s moet nodig in revisie. Wij zijn rijker, niet beter dan de ontvanger van ontwikkelingshulp. Als Koenders een manier zou vinden om zijn budget rechtstreeks over te maken aan het miljard echte armen in de wereld, is hij pas echt goed bezig. • Guikje Roethof

Advertentie

Diversiteit moet, maar hoe dan?

Bestel het Groeiboek Diversiteit Rijk op http://kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl

12

PM 21 november 2008

Volgende week verschijnt bij uitgeverij Prometheus het boek Het pantser afleggen, ideeën voor een open politiek van Jan Pronk. De presentatie vindt plaats op donderdag 27 november om 17.00 uur in de Rode Hoed, K ­ eizersgracht 102 in ­Amsterdam. Pronk o ­ verhandigt het eerste ­exemplaar van zijn boek aan Monika Sie, d ­ irecteur van de Wiardi Beckman ­Stichting.

nieuws Bert Keijts Overheidsmanager van het Jaar 2008

‘Ik ben apetrots’ Bert Keijts is uitgeroepen tot Overheidsmanager van het Jaar 2008. Hij kreeg afgelopen dinsdag de prijs uitgereikt door minister Ter Horst. Keijts, DG van Rijkswaterstaat, liet Dik Hermans van het College voor Zorgverzekeraars (CVZ) en directeur Hans van S ­ anten van de RDW achter zich. VenW • Juryvoorzitter van de verkiezing Hans Dijkstal kondigde de winnaar aan tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Ridderzaal. Keijts won de titel vanwege ‘de complexiteit van de functie, zijn ­managementstijl, zijn persoonlijkheid en de bijzondere klus die is geklaard’. Dijkstal verwees daarbij naar de opdracht die de DG bij zijn aanstelling in 2003 meekreeg: de dienst moest meer publiekgericht gaan werken. ‘Hij heeft laten zien effectief te kunnen opereren, onder andere door zijn mensen te blijven stimuleren en motiveren.’ Daarnaast speelde bij de nominatie in oktober mee dat Rijkswaterstaat ‘een kwetsbare organisatie is door de hardnekkige verkeersproblematiek en de beeldvor-

ming daarover’, liet Dijkstal weten. Keijts had de uitverkiezing niet verwacht, hij was al tevreden dat hij de voorronde had overleefd. ‘Je hebt 30 procent kans om te winnen. Ik wist niet welke criteria de jury zou hanteren, dat

‘Het is een beloning voor de veerkracht van het personeel’ is subjectief. Ik vond het al leuk genoeg dat ik genomineerd werd,’ zegt hij in een eerste reactie. ‘Ik ben apetrots. Ik zie de titel als een beloning voor mijn eigen inzet en manier van leiding geven. En het straalt natuurlijk af op de hele organisatie: het

is een beloning voor de veerkracht van het personeel.’ Hij verwijst daarbij naar de reorganisatie van Rijkswaterstaat die nogal wat heeft gevraagd van de medewerkers. ‘Dat hij daarin succesvol is geweest, komt onder meer tot uiting in positieve publieksonderzoeken en metingen van medewerkerstevredenheid,’ liet juryvoorzitter Dijkstal weten. Bert Keijts is sinds 2003 directeur van Rijkswaterstaat. Hij studeerde civiele techniek aan de TU Delft en werkt al sinds de jaren tachtig bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat, met een kleine onderbreking toen hij plaatsvervangend DG Ruimtelijke Ordening op Vrom was. • Rutger van den Dikkenberg

Kroese enzo ...

Yvonne Kroese

21 november 2008 PM

13

nieuws Utrechtse wetenschapper benadert kabinet met revolutionair plan

‘Olivijn beste oplossing voor CO2-problematiek’ In plaats van CO2 onder de grond te stoppen, zoals het kabinet ­momenteel overweegt, kan het broeikasprobleem veel beter worden ­aangepakt door gebruik te maken van het mineraal olivijn, zegt de Utrechtse w ­ etenschapper Olaf Schuiling. Hij benaderde zes ministeries met zijn voorstel. VenW/LNV/OCW/BZ/EZ/Vrom • De ­onzalige gevolgen van de klimaat­ verandering als gevolg van de v­ erhoogde CO2-uitstoot kunnen zonder enig ­probleem worden voorkomen met een ­verstandig gebruik van de mondiale voorraad aan olivijnmineralen. Dat is de strekking van de brief die hoog­ leraar g ­ eochemie Olaf Schuiling van de ­Universiteit Utrecht richtte aan de ministers van VenW, LNV, OCW, Buitenlandse Zaken (Ontwikkelingssamenwerking), Economische Zaken en Vrom. Schuiling probeert overheidssteun te genereren voor zijn ambitieuze plan om Nederland een voortrekkersrol te laten spelen bij het gebruik van olivijn in het CO2-probleem. Zo is hij van plan om op het terrein van de Universiteit Utrecht een grote olivijnberg te laten aanleggen als symbool van de nieuwe mogelijkheden. Daarnaast heeft hij op een terrein van zakenman Bob Crébas, oprichter van de kringloopwinkels en Marktplaats.nl, in de

Flevopolder een testterrein ter grootte van een voetbalveld bedekt met ­vergruisd olivijn. De divisie Global Solutions van Shell participeert in dat proefproject. Olivijn is het meest voorkomende mineraal op de aarde (zie kader). Ongeveer 50 procent van de aardkorst bestaat uit olivijn, en het komt op veel plaatsen in grote massieven aan het oppervlak . Als olivijn in aanraking komt met CO2 en water lost het op en wordt het broeikasgas omgezet in het onschuldige bicarbonaat. Olivijn werkt het beste als het vergruisd wordt en in tropische klimaatomstandigheden. Schuiling: ‘Het effect is dan honderden malen groter, dus economisch het beste. Dat is ook helemaal geen bezwaar, aangezien CO2 toch verwaait, dus waar het olivijn ook ligt, heeft het een mondiaal effect. Afrika is rijk aan olivijn, zodat dat ook een forse stimulans zou betekenen voor de werkgelegenheid en de economische ontwikkeling van die landen. Door daar te mijnen, de olivijn te

malen en in de buurt uit te strooien voorkom je hoge kosten voor transport.’ Qua toepassing in Nederland pleit Schuiling ervoor het mineraal te ­gebruiken op dakterrassen, in beton, op daken en tal van andere plaatsen. De ­gerenommeerde tuinarchitect Nico ­Wissing heeft aangekondigd olivijn te gaan gebruiken in zijn ontwerpen, ­bijvoorbeeld in de vorm van kiezels. ­Olivijn is in ­Nederland vooralsnog ­alleen te koop bij het bedrijf Greensand in Utrecht, terwijl het bouwconcern Geelen Beton ‘groen beton’ met olivijn aanbiedt dat tien keer zo veel CO2 uit de lucht haalt als bij de productie wordt uitgestoten. Woordvoerder Eddy Wijnker van Greensand vertelt dat zijn bedrijf van plan is niet alleen op de Nederlandse maar ook op de Duitse markt te opereren. In de derde week van januari wil Greensand een groot pr-­offensief ten bate van olivijn ontketenen, waar onder meer grafisch ontwerper Jaap Drupsteen aan meewerkt. Schuiling publiceerde al in 1964 over de effecten van olivijn, in het tijdschrift Nature, maar toen in de jaren tachtig het CO2-probleem manifest werd stortte hij zich op gericht onderzoek naar deze toepassing. ‘Ik ging op vakantie naar het Eifelgebergte en vond daar een prima stuk olivijn waarmee ik aan de slag kon.’ De in de VS werkzame wetenschappers Peter Kelemen en Jürg Matter presenteerden zich kortgeleden als de ontdekkers van olivijn als CO2-vreter, maar boden Schuiling hiervoor hun excuses aan nadat hij het duo op zijn publicaties had gewezen.

Hartverwarmend Tot nu toe heeft Schuiling van vier ministeries antwoord gekregen op zijn brief, waarvan vooral de reactie van OCW in

14

PM 21 november 2008

Artist impression van de olivijnberg op het terrein van de Universiteit Utrecht

nieuws

Olaf Schuiling publiceerde al in 1964 over de effecten van olivijn

zijn ogen ‘hartverwarmend’ was. ‘Ik had sterk de indruk dat die brief door Plasterk persoonlijk was geschreven.’ Schuiling vindt het ‘ergerlijk en kortzichtig’ dat het kabinet zich op het gebied van de bestrijding van het CO2-probleem vooral richt op Carbon Capture and Storage (CCS), het afvangen en onder de grond opslaan van CO2 waarmee binnen enkele jaren in ­samenwerking met Shell Pernis grootschalig moet worden begonnen. Schuiling: ‘CCS zal zo’n 35 tot 50 euro per ton CO2 gaan kosten, volgens sommigen zelfs 55 euro per ton. Het zuiveren van rookgassen vergt veel dure technologische poespas, en daarbij komen dan nog alle investeringen in buizenstelsels om CO2 te transporteren en apparatuur om het onder hoge druk in de bodem te persen. Dit is dan ook niet de meest economische methode om het CO2-probleem aan te pakken. En dan praat ik nog niet eens over de potentiële risico’s van ondergrondse opslag.’ De olivijnmethode is veel duurzamer en goedkoper, aldus Schuiling. ‘Op dit moment kost gemalen olivijn in de haven van Rotterdam 23 euro per ton. Zelfs met dit relatief dure olivijn uit Groenland (hoge lonen, kleine mijn en ver transport), zou mijn methode nu al veel voordeliger uitvallen. Omdat 1 ton olivijn 1,25 ton CO2 bindt, zou dat slechts 18 euro per ton kosten. De vraag is: willen we liever meebetalen aan een methode die 35 tot 55 euro per ton kost, en waarvan de inkomsten voornamelijk

naar grote westerse industrieën zullen gaan, of kiezen we voor een methode die 10 euro per ton kost, en waarvan de inkomsten vooral aan mensen in ontwikkelingslanden ten goede zullen komen?’ Ook bij het voorkomen van het verzuren van de zee kan olivijn een belangrijke rol spelen, vandaar dat Schuiling het Rotterdams Havenbedrijf heeft benaderd met het voorstel om op de Maasvlakte een betonnen installatie met olivijn te bouwen om de reactie van olivijn met zeewater te bestuderen. Olivijn is ook in Europa in ruime mate voorhanden. Noorwegen heeft al een paar olivijnmijnen, maar ook F­ inland, Zweden, Spanje, Italië, Oostenrijk, G ­ riekenland, Cyprus, de Balkan-landen en Turkije beschikken over grote voorraden. • René Zwaap

LNV heeft vragen Minister Gerda Verburg van LNV vindt de voorstellen van Olaf Schuiling de moeite van het onderzoeken waard, maar de bewindsvrouw plaatst wel wat kant­tekeningen bij diens geestdrift over olivijn. Volgens een woordvoerster van LNV is uit onderzoek bijvoorbeeld nog niet gebleken dat de voordelen van olivijn groter zijn dan ­van kalkmeststoffen uit de Dolomieten, een van de alternatieven. Ook is het de bewindsvrouw na ­overleg met Wageningen Universiteit

Foto: Marijn Alders

Wat is olivijn? Olivijn is een nesosilicaat met als chemische formule (Mg,Fe)2SiO4, waarbij de eindleden tussen magnesium en ijzer worden gevormd door de mineralenreeks forsteriet (rijk aan Mg) en fayaliet (rijk aan Fe). Het is ook ontdekt in meteorieten en is op Mars door de Amerikaanse ruimtesonde Mars Odyssey getraceerd. Olivijn reageert relatief snel met het (zure) CO2 in de atmosfeer. Vergruisd olivijn verweert hierdoor, afhankelijk van de korrelgrootte, in enkele jaren geheel. Om de CO2 die bij de verbranding van 1 liter olie vrijkomt te neutraliseren is iets minder dan 1 liter olivijn nodig. Wanneer men in staat is de reactie voldoende te versnellen loopt de temperatuur dusdanig op dat er elektriciteit gewonnen kan worden terwijl er CO2 opgenomen wordt.

gebleken dat het malen van olivijn ook leidt tot CO2-uitstoot. Het bestrooien van natuurgebieden met olivijnpoeder zou op ecologische bezwaren kunnen stuiten, aldus de minister, die echter wel geïnteresseerd is in de voorstellen van Schuiling. Zij adviseert hem in overleg te treden met het onderzoekscentrum Alterra van Wageningen Universiteit en het EZ-bureau Senter Novem. Ook zijn er mogelijkheden de olivijnmethode ingang te doen vinden op EU-niveau, opperde Verburg in een brief aan Schuiling. 21 november 2008 PM

15

thema

Sleutelfiguren Het onderwerp crisisbeheersing kreeg door de aanslagen in New York in 2001 een enorme impuls. Rampenbestrijding was tot dan een zaak van lagere overheden. Maar dat volstond niet meer. Om het hoofd te kunnen bieden aan de dreiging van terrorisme, overstromingen, pandemieën, kernrampen of het uitvallen van vitale infrastructuren bouwt het rijk aan een netwerk van bestuurders, uitvoerders en deskundige ambtenaren dat goed genoeg getraind is om direct in actie te komen. PM zocht uit wie er bij het opzetten van het netwerk crisisbeheersing betrokken zijn en wie er daadwerkelijk aan de knoppen zitten als het uur U geslagen heeft.

BZK Dick Schoof DG Veiligheid Geert Jan Bos Plv. DG Veiligheid Henk Geveke Directeur Nationale Veiligheid Sandor Gaastra Directeur Politie en ­Veiligheidsregio’s Gerd de Kruif Afdelingshoofd Nationaal Crisiscentrum (NCC) Leen van der Pols Hoofd Landelijk ­Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) Ric de Rooij Hoofd Inspectie Openbare Orde en Veiligheid

Defensie Ton Annink SG Luc Benoist Hoofd Nationale Operaties Hank Ort Hoofddirecteur Informatie­ voorziening en Organisatie Matthieu Borsboom Directeur Operationeel Beleid Patrick Brooijmans Dienst Geografie, Landmacht Kolonel Willem van den Bos Kolonel Ben Hendriksen Commandant Regionaal Militair Commando Noord Kolonel Luc Vermeulen Commandant Regionaal Militair Commando Zuid Pieter Cobelens Hoofd MIVD

AIVD Gerard Bouman Hoofd AIVD Marc Kuipers Directeur Veiligheids­ bevordering

16

Vrom Peter Welling Plv. SG en voorzitter van het GI-beraad (Geoinformatie) Chris Dijkens Hoofd stafafdeling crisisma­ nagement Noud Hooyman Beleidscoördinator Ict-vei­ ligheid en Geoinformatie

Verkeer en Waterstaat SG Wim Kuijken Bert Keijts DG Rijkswaterstaat Annemieke Nijhof DG Water Gerard Laanen Hoofd Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing (DCC) Robert Smaak Programmaleider program­ ma water en veiligheid

Burgemeesters

Informatievoorziening

Thom de Graaf Voorzitter dagelijks bestuur Veiligheidsberaad Ton Rombouts Lid dagelijks bestuur Veilig­ heidsberaad Wouter Jong Coördinator ­Crisisbeheersing, Nederlands Genootschap van ­Burgemeesters Bert van Dijk Vertegenwoordiger platform van coördinerende gemeentesecretarissen

Cor de Vos Voorzitter Raad Multidisciplinaire Informatievoorziening Veiligheid (MIV) Rosalie Kramer Secretaris en hoofd bureau MIV Paul Hanraets Programmamanager GEO MIV Annemarie Zielstra Programmamanager Nationale Infrastructuur Cyber Crime (NICC)

PM 21 november 2008

thema

crisisbeheersing Justitie

Hans van der Vlist DG Rechtspleging en Rechtshandhaving Marianne Niessink Hoofd Departementaal Crisiscentrum (per 1 januari ‘09) Dick van Lingen Hoofd Crisisbeheersing, Dienst Justitiële Inrichtingen Johan Wiltvank Directeur Justitiële ­Informatiedienst Han Moraal Procureur-generaal bij P ­ arketGeneraal

VWS Geert van Maanen SG Dirk Ruwaard Directeur Publieke Gezond­ heid Danny van Deursen Hoofd Afdeling ­Crisisbeheersing, Volksgezondheid en ­Infectieziekten Ton Zwennes Hoofd Crisisbeheersing Miranda Alphenaar Senior ­beleidsmedewerker Karin Beaumont Hoofd Departementaal Crisiscentrum (DCC)

NCTb Theo Bot Plv. Nationaal Coördinator ­Terrorismebestrijding Gert van Beek Plv. Coördinator Bewaking en Beveiliging Rob Duiven Plv. Directeur Regie Willem Voogt Programmadirecteur ­Informatievoorziening

LNV André van der Zande SG Alida Oppers Directeur Voedselkwaliteit en Diergezondheid Erica Slump Manager frontoffice Dienst Regelingen Ron van der Helm Directeur Algemene Inspectiedienst

EZ Mark Frequin DG Energie en Telecom Jos de Groot Directeur Energiemarkt Frans Wieleman Crisiscoördinator ­Energiemarkt Nicole Kroon Directeur Ict en Toepassing

Politie Geert Jan van de Ven CIO KLPD Theo Bosschert Hoofd unit Operationale Coördinatie KLPD Ruud Bik Korpschef KLPD Ruud Petow Nationaal Projectcoördinator Veiligheidsregio’s politie (NPI) Henk van Essen Hoofdcommissaris ­Haaglanden. Tevens lid Referentiekader Regionaal Crisisplan (RRC)

Acute zorg Geneeskundige Hulpverlening bij ­Ongevallen en Rampen (GHOR) Frank Klaassen Voorzitter (vanaf 19 dec.) Roel van Vliet Hoofd landelijk bureau GHOR Jac Rooijmans Regionaal Geneeskundig Functionaris (RGF) Zuidoost-Brabant, lid RRC Sylvia Meulensteen Directeur GHOR Noord- en Midden Limburg, lid RRC Roel Coutinho RIVMi, directeur CIB. 21 november 2008 PM

17

Vergroot het veiligheidsdenken

MASTER OF PUBLIC SAFETY In deze opleiding, ontwikkeld door TU Delft en NIFV Nibra, staat de integratie van alle veiligheidsaspecten centraal. Overheden, brandweer, inspecties, adviseurs en risicomanagers leren de kennis over risico’s, veiligheid, rampenbestrijding en crisisbeheersing toepassen in het publieke domein. Start voorjaar 2009. Voor meer informatie over deze masteropleiding bel Petra Scheffers 015 278 27 57 of bezoek www.delft-toptech.nl/mps.

De opleiding is opgenomen als leergang Risicomanagement voor brandweermanagers, www.nifv.nl

015 278 80 19

•

[email protected]

•

www.delft-toptech.nl

een wereld van geo-informatie

Waar is de ramp? Veiligheid en rampenbestrijding staan hoog op de politieke agenda. Een eenduidig beeld van de situatie tijdens een ramp is essentieel voor adequate hulpverlening. Door belangrijke informatie over de ramplocatie te koppelen, heeft u snel inzicht in de lokale situatie. Het helpt u risico’s beter in te schatten en beslissingen op operationeel, tactisch en strategisch niveau te nemen. Samen weet je meer. Daarom werken we meestal in multidisciplinaire projectteams. Teams waarin kennis op het gebied van data, technologie, projectmanagement en procesbegeleiding samen komt. Geodan informeert en adviseert u graag.

www.geodan.nl/veiligheid

thema Henk Geveke, directeur Nationale Veiligheid van het ministerie van BZK

‘Landelijke operationele bevelstructuur ontbreekt’ Het Nationaal Crisis en Coördinatiecentrum (NCC) zou niet alleen in handen moeten zijn van het ministerie van BZK maar rijksbreed moeten worden, vindt Henk Geveke. De Wet op de veiligheidsregio’s moet een vervolg op landelijk niveau krijgen, legt de directeur nationale veiligheid van BZK uit.

‘B

Wie zitten er aan de knoppen

ij Waterproef waren zo’n 10.000 mensen op de been, alleen al hier in huis waren er honderden mensen bij betrokken. De afgelopen jaren hebben we veel bereikt. Er heeft een verbreding plaatsgevonden van rampenbestrijding naar crisisbeheersing. We moeten voorbereid zijn op moderne dreigingen zoals een pandemie en terrorisme. Daarom wordt er veel geoefend. De samenwerking met Defensie is geïntensiveerd en we hebben het landelijke crisiscentrum NCC versterkt met een ­communicatiepoot. ­Intussen is er op lokaal niveau veel gebeurd rond de opbouw van 25 veiligheidsregio’s. Dat is de verandering die we hebben doorgemaakt sinds ik vier jaar geleden op deze plek begon. Weet u wat voorheen echt een blinde vlek was? Het bedrijfsleven. Ongeveer 80 procent van onze vitale infrastructuren – en dan moet je denken aan voedselvoorziening, energie, telecom, elektra – is in handen van het bedrijfsleven. De overheid moet zich dus afvragen hoe gaan die bedrijven met de veiligheid om? Is er een continuïteitsplan? Tegenwoordig is er vier keer per jaar structureel overleg met directies en raden van bestuur van twaalf sectoren. Het belang van communicatie ­hebben we bij wijze van spreken later ontdekt. Vroeger was het uitgangspunt

dat mensen rustig thuis bleven en de radio aanzetten voor nadere instructies. Nu weten we dat ze zelf al in actie komen. Ze gaan iets doen. Bestuurders moeten in hun communicatie rekening houden met de manier waarop de mensen de ramp beleven en zich afvragen hoe ze het publiek vertrouwen kunnen geven in de aanpak van de overheid. Daarbij is het van groot belang hoe de crisis door de bestuurders wordt getypeerd. Ministers zijn wel eens teleurgesteld als ze meedoen met een oefening en aanschuiven bij het NCC. Ze denken dat ze kloeke beslissingen moeten nemen, maar beslissingen die te maken hebben met de acute bestrijding van een

‘Wat doen we als drie grote steden tegelijk worden aangevallen?’ ramp zijn vaak allang genomen door anderen, op andere niveaus, zoals de leidinggevenden van de politie en de brandweer. Nu versterking van het crisismanagement zijn vruchten afwerpt, verschuift de aandacht in het beleid steeds meer naar het voorkomen van crises, naar risicomanagement. Om die reden heeft het kabinet de Strategie Nationale Veiligheid vastgesteld. Daarin zijn de dreigingen in kaart gebracht: welke zijn het, wat is hun impact en hoe waarschijnlijk is het dat dit

gebeurt? Verder hebben we een capaciteitsplanning om ons tegen de gevaren te weer te stellen. We moeten bijvoorbeeld in staat zijn tot grootschalige evacuaties. Vervolgens hebben we de respons geregeld. Hier vallen nog wel wat stappen te zetten. De samenwerking tussen de departementen kan beter. Ik zou graag zien dat het NCC iets werd van het rijk en niet alleen van BZK. De wet op de Veiligheidsregio’s is momenteel in behandeling bij de Tweede Kamer. Daar zal de discussie vermoedelijk gaan over de rol van de commissaris van de Koningin. Als je mij vraagt naar een struikelblok: er is een omissie op landelijk operationeel niveau. De 25 veiligheidsregio’s hebben een operationele bevelsstructuur. Maar wat gebeurt als drie grote steden tegelijk worden aangevallen? Of als heel Nederland overstroomt? Daar is nog onvoldoende over nagedacht. We hebben bij Waterproef wel geëxperimenteerd met een landelijk operationele staf. De oefening heeft laten zien dat we daar eigenlijk niet omheen kunnen.’ •

bij een zeer ernstig kernongeluk in Petten? >> Veiligheidsregio >> BZK Guusje ter Horst SG Roos van ErpBruinsma DG Dick Schoof Korpschef Ruud Bik

Voorzitter Piet Bruinooge

>> Gemeente Zijpe Burgemeester Anja van Apeldoorn-Pruijt

>> VWS Ab Klink SG Geert van Maanen DG Volksgezondheid Hans de Goeij DG RIVM Marc Sprenger

21 november 2008 PM

19

thema Han Moraal, procureur-generaal

‘Er is nog koudwatervrees voor het OM’ Het Openbaar Ministerie is voor veel bestuurders nog een ‘missing link’ bij crisisbeheer. Volgens procureur-generaal Han Moraal vrezen ­sommige ­bestuurders dat het OM tot strafrechtelijke vervolging overgaat bij incorrect handelen tijdens rampenbestrijding. Een onnodige vrees, aldus Moraal. ‘Zoiets doen wij gewoon niet.’

‘E

r kan mij niet genoeg ­geoefend worden met crisissituaties. Procedures hebben de neiging ingesleten te ­raken, mensen worden draaiboekmoe, en de enige manier om alert te blijven is door oefening. Voor het Openbaar Ministerie kennen die oefeningen nog een belangrijk nevendoel, en dat is kennen en gekend worden. Het OM is voor veel partijen nog steeds geen vanzelfsprekende partner in crisissituaties. Het feit dat het OM in sommige crisissituaties in charge is, zoals bij ontvoeringen of gijzelings­ situaties, is bij velen nog onbekend. Zelf was ik als hoofdofficier van justitie betrokken bij de terreurdreiging in de Antheunisstraat in het Haagse Laakkwartier in 2004, waar er met handgranaten naar de politie werd gegooid. Zo’n strafrechtelijke crisis wordt aangepakt vanuit de driehoek, waar de hoofdofficier van justitie in dat geval de voorzitter van is.

Voor het OM zijn die oefeningen ook ­ elangrijk om een bepaalde koudwaterb vrees bij bestuurders weg te nemen. Er moet een balans bestaan tussen reddingsactiviteiten en opsporingsonderzoek, mocht er sprake zijn van strafbare feiten. Neem het hypothetische geval van een ontploffing van een chemische fabriek. Uiteraard is in zo’n geval de burgemeester in commando. De eerste prioriteiten zijn het redden van mensen en het inperken van de ramp. Maar vrij snel daarna rijst de vraag hoe dat ongeluk heeft kunnen gebeuren. Is er sprake van een strafbaar feit? Het is mogelijk die twee trajecten tegelijkertijd af te leggen, zonder elkaar in de wielen te rijden. Ook daarom is het belangrijk dat hoofdofficieren meedoen aan de rampenoefeningen. Daarnaast bespeur ik bij bestuurders soms nog een zekere angst om informatie te delen met het OM. Men is kennelijk bevreesd is dat die gegevens tegen hen

worden ­gebruikt in strafrechtelijke zin. Ze zijn, met andere woorden, bang zelf het ­onderwerp van strafrechtelijk onderzoek te worden. Maar bij mijn beste weten is het nooit ofte nimmer gebeurd dat het OM heeft gekeken naar het optreden van een burgemeester tijdens crisissituaties. Zoiets doen wij gewoon niet. Wel is het mogelijk dat er in geval van een ramp met, zeg, een fabriek wordt gekeken naar wie de vergunningen heeft afgegeven en of dat wel ordentelijk is gebeurd, maar dat is een heel ander verhaal.’ •

Wie zitten er aan de knoppen

bij een watersnoodramp in Zeeland? >> BZK Guusje ter Horst SG Roos van Erp-Bruinsma DG Dick Schoof

>> VenW

>> Voorzitter Veiligheidsregio Zeeland Jan Lonink (burgemeester Terneuzen)

Camiel Eurlings Tineke Huizinga SG Wim Kuijken DG Annemieke Nijhof DG RWS Bert Keijts

>> Dijkgraven Wim Gosselaar en Wybe de Graaf

>> Defensie (zandzakken) Eimert van Middelkoop

>> Commissaris van de Koningin Karla Peijs

20

PM 21 november 2008

thema

Wie zitten er aan de knoppen

bij een grieppandemie in Noord-Nederland? >> Voorzitters veiligheidsregio Jacques Wallage (Groningen) Ferd Crone (Friesland) Sicko Heldoorn (Drenthe)

>> BZK Guusje ter Horst SG Roos van Erp-Bruinsma DG Dick Schoof

>> VWS Ab Klink SG Geert van Maanen DG Hans de Goeij DG RIVM Marc Sprenger Roel Coutinho en Jim van Steenbergen (Centrum voor Infectieziektenbestrijding, CIB)

Dick van Lingen, Hoofd Crisisbeheersing Justitie

‘De praktijk is altijd net weer even anders’ In het geval van een terroristische aanslag neemt het ministerie van Justitie het stokje over van BZK bij de centrale crisiscoördinatie. In ieder geval is Justitie altijd een partij bij rampenbestrijding. Dat zet een extra druk op het justitieel apparaat, legt hoofd Crisisbeheersing Dick van Lingen uit. ‘Cruciaal is dat men op lokaal niveau ruimte heeft en durft te nemen.’

‘N

ormaal gesproken is de centrale regie in het geval van een landelijke crisis in handen van de minister van BZK, maar er zijn gevallen voorstelbaar waarbij de minister van Justitie die rol vervult. Dat zijn per definitie crisissituaties waarbij sprake er van terrorisme. Maar stel dat er in Rotterdam iets ploft en men denkt aanvankelijk aan een industrie-ongeval, maar later blijkt het toch het werk van terroristen, dan blijft de minister van BZK toch leiding geven aan de operatie. De ervaring leert dat er informatieverlies optreedt als de commandovoering tussentijds in andere handen komt, dus is het devies: stick to the plan. BZK en Justitie spreken elkaar regelmatig over deze kwestie, niet voor niets valt de Nationaal Coördinator ­Terrorismebestrijding (NCTb) onder beide ministeries. In het nationaal handboek crisisbesluitvorming zijn de beleidsinstrumenten vastgelegd voor crisissituaties. Op ambtelijk niveau heb je het interdeparte­

mentaal beleidsteam, in bijna alle gevallen geleid door DGV van BZK, op kabinetsniveau is er een ministerieel beleidsteam. Afhankelijk van aard en type van de crisis nemen verschillende departementen en ministers deel aan die teams. BZK en Justitie zitten er in vrijwel alle denkbare gevallen in. Neem het geval van een overstroming: als er koeien d ­ reigen te verdrinken schuift LNV aan, als er besmettelijke ziekten uitbreken is er een rol voor VWS, en zo verder. Er zijn in mijn ogen twee zaken die de absolute aandacht verdienen. De eerste is de communicatie naar de burger en zelfred­ zaamheid van de burger. In het geval van de stroomstoring in de Tieler- en Bommelerwaard bleek dat burgers zeer zelfredzaam zijn en dat de overheid dat aspect in de communicatie met de burger moet meenemen. Je moet er niet automatisch van uitgaan dat de burger het ook te horen krijgt wanneer Den Haag iets zegt. Het moet een punt van voortdurende aandacht zijn. Tweede prioriteit is netwerk­management. Hoe krijgen Haagse besluiten

operationele vertaling in het veld? We hebben inmiddels kasten vol draaiboeken staan, maar de praktijk is altijd net weer even anders. Cruciaal daarbij is dat men op lokaal niveau ruimte heeft en durft te nemen om tot actie over te gaan, ook al ligt daarvoor niet direct een Haagse order. Je hebt wat de Duitsers zo mooi noemen het verschil tussen Befehlstaktik en Auftragstaktik. Dat laatste betekent dat mensen zelf moeten durven handelen in het kader van hun taak, in plaats van als sitting ducks te wachten op opdrachten. Zoiets moet je oefenen, oefenen en nog eens oefenen. En mensen aanstellen die beslissingen durven nemen en gevoel hebben voor de operatie, maar ook voor politiek-bestuurlijke verhoudingen.’ • 21 november 2008 PM

21

thema Arco Groothedde, lid raad van bestuur Kadaster

‘We moeten de pilot voorbij Het Kadaster speelt een gepaste en bescheiden rol bij rampenbestrijding, maar is daardoor niet minder belangrijk. Arco Groothedde, lid van de raad van bestuur van het Kadaster, onderstreept het belang van geo-informatie en pleit voor het uitrollen van een landelijk systeem. ‘Het gaat wel langzaam.’

‘I

n tijden van crisis is het cruciaal om informatie te hebben over de locatie waar deze zich afspeelt. Van wie is de grond, welke netbeheerders hebben kabels en leidingen lopen door het gebied? Het Kadaster kan deze gegevens leveren en is daarnaast in staat informatie van andere partijen, zoals gemeenten en private organisaties, te koppelen. Als er een ramp gebeurt, is het van groot belang dat alle betrokkenen een gemeenschappelijk beeld hebben, oftewel een common operational picture (COP), zoals het zo mooi heet. Dat gebeurt met het project Geo Data Infrastructuur voor Rampenbestrijding en Crisismanagement, waarin de ministeries van BZK, Defensie, LNV, Verkeer en Waterstaat en Vrom,

TNO, Ictu, Geonovum en het Kadaster met elkaar samenwerken. In maart van dit jaar vond in dit kader de proef Eagle One plaats in Midden-Gelderland. De stroomvoorziening viel uit waarna uit alle gegevens duidelijk moest worden wie en wat zich allemaal in het getroffen gebied bevonden. Een spoorwegovergang bijvoorbeeld, waar de politie direct op af moest omdat deze niet meer werkte. Ook moeten er in zo’n geval direct maatregelen getroffen worden bij instellingen als een ziekenhuis of een verzorgingstehuis. Deze proef heeft uitgewezen dat het bundelen van geo-informatie op regionaal niveau goed werkt. Wat nu moet gebeuren is dat iedereen ervan doordrongen raakt dat het niet bij deze pilot blijft. We moeten de pilot

voorbij. De kracht van rampenbestrijding is immers dat het op landelijke schaal en gecoördineerd wordt uitgevoerd. Daarbij past een regisserende partij, ik kan me voorstellen dat het ministerie van BZK deze rol op zich neemt. Ik ben hierover optimistisch, je merkt dat het momentum er is. Het gaat wel langzaam, dus ik pleit voor een versnelling. Om dit te realiseren moet er wel geld bij. Ik vermoed dat de vele proeven en pilots die momenteel plaatsvinden bij elkaar meer kosten dan het uitrollen van één landelijk systeem.’ •

Wie zitten er aan de knoppen

bij een cyber-aanval door terroristen die een groot deel van Nederland platlegt? >> Justitie Minister Ernst Hirsch Ballin Directeur AIVD Gerard Bouman NCTb Theo Bot (plv)

>> EZ Minister Maria van der Hoeven SG Chris Buijink DG Mark Frequin Directeur Nicole Kroon

>> BZK Minister Guusje ter Horst SG Roos van Erp-Bruinsma DG Dick Schoof Korpschef Ruud Bik

>> GOVCERT Directeur Elly van den Heuvel

22

PM 21 november 2008

POSTACADE M ISCH

MASTER OF PUBLIC MANAGEMENT D e b a g a g e v oor de Overheidsma n a g e r v a n m o r g e n De opleiding Master of Public Management biedt een multidisciplinaire, analytische en creatieve benadering van managementvraagstukken in de publieke sector. In de opleiding worden bestuurs- en bedrijfskundige inzichten geïntegreerd en toegepast op het management van overheids- en not-for-profit organisaties. Deze deeltijdstudie omvat, gespreid over twee jaar, zes modules van tien dagbijeenkomsten. Locatie: Utrecht.

MASTER IN RISICOMANAGEMENT I n te g r a l e o p leiding voor de pub l i e k e e n p r i v a t e s e c t o r

De opleiding Master Risicomanagement is bestemd voor kandidaten uit overheidsorganisaties, non-profit organisaties en het bedrijfsleven die werkzaam (willen) zijn in risicomanagement. De deelnemers zullen kennis en vaardigheden opbouwen die nodig zijn om op academisch niveau als (risico) manager of adviseur risicomanagement te fungeren. Deze deeltijdstudie omvat, gespreid over twee jaar, twintig tweedaagse bijeenkomsten. Locatie: Enschede.

De Universiteit Twente biedt verschillende vormen van postacademisch onderwijs op het gebied van management en bestuur o.a. - Master of Environmental and Energy Management - Leergang Lokale Sociale Zekerheid in Verandering - Leergang Bedrijf en Bestuur Waterschappen - Leergang Publiek Management Woningcorporaties - Leergang Publiek Management Arbeidsparticipatie

Voor meer informatie en een volledig overzicht: www.bpo.utwente.nl of bel 053 489 4104

interview

24

Yvo de Boer tijdens een persconferentie op Bali, 14 december 2007 | Foto: WPN / Hollandse Hoogte PM 21 november 2008

Yvo de Boer, hoofd VN Klimaatbureau, over de weg van Kyoto naar Kopenhagen

‘Ik ben bang dat de boel gaat glijden’ ‘Er moet geld op tafel komen, anders is er geen uitkomst in Kopenhagen,’ vreest Yvo de Boer, hoofd van het VN Klimaatbureau UNFCCC, over de uiterst zwaarwichtige Klimaattop die eind volgend jaar wordt gehouden in de Deense hoofdstad. De ambitieuze doelstellingen op het gebied van de beperking van de uitstoot van broeikasgassen hebben nog altijd geen ­financiële onderbouwing – en de tijd dringt.

O

vermand door emoties en vermoeidheid, verscheen Yvo de Boer vorig jaar in beeld toen de klimaatconferentie op Bali dreigde te mislukken. Nadat hij hierdoor landelijk bekendheid kreeg, verdween hij weer achter schermen. Daar is De Boer als hoofd van het VN Klimaatverdrag UNFCCC druk bezig met de voorbereidingen voor de conferentie in Kopenhagen, december 2009. Met nog een jaar te gaan, moet er voor deze belangrijke klimaatconferentie nog veel werk worden verzet, geeft hij aan. Het Kyoto-protocol loopt in 2012 af en in Kopenhagen moet uitsluitsel komen over een opvolger. De rolverdeling tussen de industrielanden en de ontwikkelingslanden speelt ook nu weer een belangrijke rol bij de onderhandelingen. Net als vorig jaar op Bali. ‘Praten over praten,’ noemde De Boer dat destijds en iedereen werd zich bewust van de noodzaak van een ‘Kyoto 2’. Maar bewustwording is niet voldoende, weet ook De Boer. De rijke industrielanden moeten in de wereld voorop lopen bij de onderhandelingen door voldoende geld op tafel te leggen om de ontwikkelingslanden in staat te stellen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Hij hoopt dat er over twee weken bij de klimaatconferentie in het Poolse Poznan een belangrijke eerste stap wordt gezet.

Meteen maar de hamvraag: zullen de rijke landen met geld over de brug komen?

‘Dat moet de komende maanden blijken. De Europese Unie, bijvoorbeeld, heeft doelstellingen opgesteld om de uitstoot met 20 en in het geval van een internatio-

naal akkoord 30 procent te verminderen en zou nog in december van dit jaar met een beleidspakket komen om dat te halen. Vervolgens zouden ze in het voorjaar het financiële pakket opstellen. Maar op de laatste Europese top is dat losser geformuleerd en is de deur op een kier gezet om het beleid pas vast te stellen eind 2009. Daardoor weet je niet wat de EU in haar portemonnee heeft en ook niet wat ze in Kopenhagen op tafel kan leggen. Dat is wel een punt van zorg. Ik ben bang dat de boel gaat glijden.’

Tekst Rutger van den Dikkenberg

Dat klinkt niet best. Hoe staan we er, een jaar voor Kopenhagen, voor?

‘Gemengd, zou ik zeggen. De stand van zaken is enerzijds erg positief. De klimaatconferentie vorig

‘De rijke industrielanden hebben een historische verantwoordelijkheid’ jaar op Bali was het startpunt voor de onderhandelingen over een nieuw internationaal klimaatakkoord en de afgelopen jaren zijn de elementen van dat nieuwe verdrag besproken. In Poznan wordt een belangrijke volgende versnellingsstap gezet, als al die ideeën worden samengevat in een eerste concepttekst waar dan nog een jaar over kan worden onderhandeld. Maar aan de andere kant is een jaar niet bepaald veel tijd om zo’n complexe, internationale overeenkomst uit te onderhandelen. Daar maak ik me wel zorgen over.’ De uitkomst van ‘Kopenhagen’ moet de opvolger wor21 november 2008 PM

25

interview

CV Yvo de Boer is sinds 2006 executivesecretary van het VN-klimaatbureau UNFCCC. Hij werd geboren in 1954 in Wenen als zoon van een Nederlandse diplomaat. Hij werkte voor het VN-huisvestingsprogramma UN-HABITAT. In Nederland was hij actief als directeur Internationale Zaken en plaatsvervangend DG Milieu op het ministerie van Vrom. De Boer adviseerde de Europese Unie bij het bepalen van een standpunt in de Kyoto­onderhandelingen. Vorig jaar zat hij de milieutop op Bali voor.

den van het Verdrag van Kyoto uit 1997. Hoe noodzakelijk is het dat dit verdrag er komt?

‘De eerste periode van het Kyoto-protocol loopt af in 2012 en de ervaring leert dat het een aantal jaren kost voor een nieuw verdrag in werking treedt. Het is zeer belangrijk dat er in Kopenhagen uitsluitsel komt. Als je een gat wilt vermijden tussen Kyoto en zijn opvolger moet de internationale politiek in Kopenhagen helderheid bieden over de basisvoorwaarden. Als je die niet klip en klaar hebt, wordt het heel moeilijk.’ Over welke voorwaarden spreken we dan?

‘Wat mij betreft hebben we het over drie punten. Wat zijn landen bereid te doen om uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, hoe kunnen we een voorspelbare geldstroom genereren die het ontwikkelingslanden mogelijk maakt hun emissies te beperken en, ten derde, welke infrastructuur en instellingen hebben we nodig om ervoor te zorgen dat het geld van de industrielanden op een goede manier bij de ontwikkelingslanden terecht komt? Het belangrijkste is dat er vanuit de rijke landen geld beschikbaar komt waarmee de armere landen zich kunnen aanpassen aan de moderne emissie-eisen en om een bredere groep landen te helpen de emissies te reduceren. Er moet geld op tafel komen, anders is er geen uitkomst in Kopenhagen.’

‘De keuze voor Obama is een belangrijke impuls voor het onderhandelingsproces’ Dat wordt moeilijk in deze tijd van kredietcrisis.

‘Het gevolg van de crisis kan zijn dat overheden krap bij kas komen te zitten, omdat ze massaal geld uitlenen aan banken om die overeind te houden. Daardoor hebben ze misschien wel minder financiële ruimte om Kopenhagen te financieren. Maar anderzijds: we weten dat we mondiaal twintig tot dertig procent meer moeten investeren in duurzaamheid dan dat we nu doen. In deze tijden van onzekerheid is het verstandig en veilig je geld te steken in maatregelen als energie-zuinigheid. De vraag is waar de rijke landen het geld vandaan halen. Moet dat komen vanuit de ministeries van Financiën, die door de crisis krap bij kas zitten, of moet dat komen uit het veilen van emissierechten die nu nog gratis worden uitgedeeld?’ U verweet de industrielanden eerder ‘onvoldoende leiderschap’ te tonen bij de onderhandelingen. Kunt u dat toelichten?

‘Wat ik bedoelde is dat de rijke industrielanden een belangrijke historische verantwoordelijkheid hebben. Ze zijn al veel langer vervuilers dan de opkomende economieën en hebben het geld om iets aan de vervuiling te doen. Ze moeten daarom leiderschap tonen door

26

PM 21 november 2008

als eerste ambitieuze doelstellingen voor zichzelf op te stellen. Dat heeft de EU goed gedaan, maar andere industrielanden – de VS, Canada – hebben nog niet gezegd met hoeveel zij hun emissies willen reduceren. Het tweede aspect is dat in het Klimaatverdrag heel duidelijk staat dat rijke landen de ontwikkelingslanden moeten helpen mee te doen. Het is nog niet duidelijk waarmee de rijke landen bereid zijn te komen.’ Waar ligt dat aan?

‘Alles hangt met alles samen. De industrielanden zijn niet bereid zich écht te binden aan reducties als ze niet zeker weten dat grote ontwikkelingslanden als China dat ook zullen doen. Tegelijkertijd zijn de ontwikkelingslanden niet bereid met plannen op tafel te komen als ze niet zeker weten of er geld komt. Het is een kip-ei-situatie, en ik denk dat er pas in Kopenhagen uitsluitsel komt. Maar wat mij persoonlijk liever is, is dat er voorwaarden ingebracht worden, dat bijvoorbeeld de VS bereid zijn een financieel bod te doen dat alleen doorgaat als de grote ontwikkelingslanden extra stappen willen nemen om hun uitstoot te beperken. Samenwerking is absoluut de kern van deze onderhandelingen, maar ik heb zelf het gevoel dat het proces er enorm bij gebaat zal zijn als de industrielanden, waaronder de EU, leiderschap tonen en concrete voorstellen doen.’ U verwacht veel van de rijke industrielanden. Wat verwacht u daarnaast van de ontwikkelingslanden?

‘Ik verwacht dat ze gaan doen wat vorig jaar in Bali is afgesproken: meetbare en controleerbare maatregelen treffen om hun emissies te beperken. Dat hebben ze in Bali beloofd, maar dat zullen ze alleen doen als er vanuit de industrielanden daadwerkelijk geld op tafel komt, zoals vorig jaar ook is afgesproken. Ook dat is in feite een kip-ei-situatie. Wat kan het beste het eerst komen: het financiële bod of het reductiebod?’ U noemde de VS. Dat land wilde vooralsnog niet meedoen aan het Klimaatverdrag. Zal die houding veranderen nu Obama president wordt?

‘De verkiezing van Obama betekent dat de VS zich gaan committeren aan een uitkomst in Kopenhagen. Obama heeft een zeer ambitieus nationaal beleid geformuleerd, dat tot zeer grote reducties zal leiden. Hij wil reducties tot tachtig procent en gaat daarin verder dat McCain, die een reductie van vijftig procent had voorgesteld. Ik verwacht ook dat onder Obama de VS meer bereid zijn met ontwikkelingslanden samen te werken. De keuze voor Obama is een belangrijke impuls voor het onderhandelingsproces en ik hoop dat hij of zijn vertegenwoordigers ook al in Poznan aanwezig zullen zijn. Dat geeft de boodschap dat Obama is gecommitteerd aan Kopenhagen, een beleidspakket op tafel wil leggen en zijn hand uitsteekt naar de ontwikkelingslanden.’ •

column

Sorry, James Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 – 31 22 777 fax 070 – 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Noor Vos (stagiaire), Rianne ­Waterval (projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), J­ orrit de Jong, Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, ­Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 – 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 11.000 exemplaren

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw.

Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stil­ zwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

E

en paar weken geleden was ik live getuige van een bijzonder politiek moment. Een wethouder Onderwijs van de gemeente Swansea in Wales bood zijn excuses aan James, een 21-jarige schoolverlater, aan. Dat gebeurde aan het eind van een collectief ‘functioneringsgesprek’ met ambtenaren van tenminste tien verschillende organisaties op vier verschillende beleidsterreinen. Het gesprek ging over het schoolverlatersbeleid, dat erop gericht is om te voorkomen dat jongeren die van school gaan in ieder geval op een andere manier aan de slag kunnen, in een opleiding of op een werkervaringsplek. In Swansea is een op de vijf jongeren tussen 16 en 23 jaar not in employment, education or training. De afkorting die ze hiervoor in Wales gebruiken – NEETS – drukt toevallig ook in het Nederlands uit waar deze jongeren mee bezig zijn: niets. Natuurlijk doen ze wel iets, maar niet iets wat door de samenleving als positief of constructief wordt ervaren. Er wordt veel gedronken, gevochten, gestolen en rondgehangen door deze groep jongeren. Daarmee is het schoolverlatersprobleem ook een gezondheidsprobleem, een veiligheidsprobleem en een leefbaarheidsprobleem in Swansea. En voor al deze problemen zijn organisaties bezig beleid te maken en uit te voeren. Dat resulteert in vele soorten en maten programma’s die aan de jongeren aangeboden worden. Sommigen hebben daar baat bij, maar de meesten niet. Zij gaan de programma’s doen waarvoor ze worden toegelaten, niet waar ze het meest gemotiveerd voor zijn. Als de programma’s zijn afgelopen is er geen vervolgtraject en staan ze er weer alleen voor. Tenslotte maken veel jongeren de programma’s niet af of komen ze helemaal niet opdagen. In het ‘functioneringsgesprek’ dat ik hierover met de Kafkabrigade in Wales had georganiseerd ging het over de vraag hoe het kan dat er zo veel aanbod is, maar dat dat zo slecht aansluit bij de vraag. Een van de verklaringen die werd aangedragen was ‘de cliënt’ zo slecht meewerkt. Ze worden geïnterviewd, geadviseerd, voorbereid, nagebeld, gevolgd en ga zo maar door, maar zijn te weinig gemotiveerd en gedisciplineerd om succesvol aan een programma deel te nemen. Na drie keer nabellen zonder resultaat geeft de gemiddelde consulent het op. Dan moeten ze het zelf maar weten, is de gedachte – heel voorstelbaar als je de

dienstverlening aan een schoolverlater ziet als een dienst aan een individuele cliënt. Als je echter kijkt vanuit het veiligheids-, gezondheids- of leefbaarheidperspectief moeten we constateren dat we meer partijen dienen dan alleen de carrièrekansen van de individuele schoolverlater. Voor de samenleving is het van groot belang dat deze jongens niet alleen iets doen wat nuttig is voor henzelf, maar ook dat ze niets schadelijks doen voor anderen. Na drie keer nabellen begint het werk eigenlijk pas! In het gesprek werd langzaam maar zeker duidelijk dat geen enkele organisatie werd afgerekend op een dergelijke inspanning. En dus slaagden maar weinig medewerkers erin het aanbod op de werkelijke vraag af te stemmen. Zij die daarin toch succesvol waren, bleken juist niet te vertrekken vanuit het aanbod, maar vanuit de vraag van de jongere. Hoe ziet die zijn eigen situatie, zijn toekomst en zijn rol in de samenleving? Wat wil hij nu doen en wat wil hij straks doen? Dat soort vragen was nooit gesteld aan James, de NEET-jongere die tijdens het gesprek zijn verhaal vertelde. En toen gebeurde het. De wethouder die alle overwegingen van zijn ambtenaren had aangehoord, wendde zich tot James: ‘James, we hebben jou schoolverlater genoemd, maar eigenlijk hebben wij allemaal jou verlaten. We hebben je gedefinieerd in termen van wat je niet bent, niet in termen van wat je wel bent of wilt. We hebben kostbare tijd voorbij laten gaan om iets voor jou te betekenen, en dat spijt mij.’ Het excuus werkte bevrijdend, niet alleen voor James, die er ook nog eens een baan aan overhield, maar voor alle aanwezigen. Op heel indringende wijze was voor iedereen weer duidelijk waar het om gaat, om wie het gaat en hoe belangrijk het is om direct en persoonlijk te handelen, juist in dit soort werk. Jorrit de Jong is Fellow aan de ­Kennedy School of Government van Harvard ­University 21 november 2008 PM

27

achtergrond Re-integratie: beleid versus praktijk

Braaf meebewegen en doen wat ze zeggen In de sociale zekerheid gaat werk tegenwoordig boven inkomen. Veel is geïnvesteerd in de ontwikkeling van re-integratiebeleid. De hoeveelheid beleidsbeloftes en regelgeving is ­indrukwekkend, maar hoe pakt het beleid uit in de praktijk? Tekst Chris van de Wetering Foto’s Welmer Keesmaat

Het beleid Duurzaam re-integreren

I

edereen werkt, is de mantra van alweer een aantal achtereenvolgende kabinetten. De Bijstandswet moest niet langer alleen een sociaal vangnet zijn, de sociale zekerheid diende mensen ook naar werk te pressen. Daartoe werd in 2004 de Wet werk en bijstand (WWB) opgetuigd, waarin bijstandsgerechtigden de plicht kregen werk te aanvaarden dat ‘algemeen geaccepteerd’ was of mee te werken aan activiteiten die de afstand tot de arbeidsmarkt verkleinen. Ongeveer 80 procent van de gemeenten werkt inmiddels met de WorkFirst-methode, die inhoudt dat mensen eenvoudige inpakwerkzaamheden verrichten om te wennen aan een dag-en-nachtritme en te leren werken in een team. Mensen die langer dan een jaar een WW-uitkering hebben, moeten straks een baan op ieder niveau aannemen, ook al verdienen ze daarmee een loon dat lager is dan de uitkering. Minister Donner heeft daartoe onlangs een wetsvoorstel ingediend. Eerder al is de arbeidsbemiddeling geprivatiseerd. Sinds de invoering van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (Suwi) kunnen gemeenten en UWV’s overgaan tot openbare aanbesteding van projecten om WW’ers en bijstandsgerechtigden naar de arbeidsmarkt toe te leiden. De praktijk van de re-integratiebureaus was in de Kamer veelvuldig onderwerp van kritiek. Vooral toen bleek dat de ­succespercentages achterbleven drong de Kamer aan op een bijstelling. Minister Donner en staatssecretaris Aboutaleb van Sociale Zaken komen nu met een Plan van Aanpak Re-integratie, dat deze week in de Kamer behandeld werd. Het plan behelst een serie maatregelen en afspraken om de re-integratieresultaten te verbeteren. Daarin zijn ‘resultaat’, ‘selectiviteit’, ‘vraaggerichtheid’ en ‘transparantie’ de kernwoorden. Uitvoeringsorganisaties moeten maatwerk gaan

28

PM 21 november 2008

leveren en dat begint met in een vroeg stadium beter beoordelen of mensen wel ondersteuning nodig hebben (selectiviteit). Re-integratietrajecten zouden eigenlijk alleen bedoeld moeten zijn voor mensen die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Vroege ‘diagnostiek’ en een passend re-integratietraject moeten tot meer succes leiden. Aanbevolen wordt het Anker-model, een diagnostisch model waarin de arbeidsmarktkansen, de nalevingsbereidheid van afspraken en het risico een eeuwige bijstandsklant te blijven, worden ingeschat. Ook worden nieuwe sancties en prikkels beloofd. Wel wordt in het plan benadrukt dat duurzaam werk de doelstelling moet zijn. Om beleidsmakers en re-integratieconsulenten daarvan te doordringen zal het ministerie van SZW begin 2009 een werkconferentie organiseren over duurzaam re-integreren. De ketenpartners moeten vraaggericht gaan werken. Dat betekent dat ze zich veel meer gaan richten op de werkgever. Allereerst moet de kennis van de consulenten over de arbeidsmarkt beter. Bij het inkopen van re-integratietrajecten moeten casemanagers en re-integratieconsulenten zoveel mogelijk concrete vacatures voor ogen houden. Daarvoor wordt een nieuwe organisatielaag gecreëerd. Er komen honderd Locaties Werk en Inkomen (LWI) die het loket worden voor werkgevers en uitvoerders. En verder komen er allerlei instrumenten om werkgevers te verleiden moeilijke doelgroepen aan te nemen zoals proefplaatsingen, jobcoaches, premiekortingen, loonkostensubsidies en de no risk polis. Om de transparantie op de re-integratiemarkt te vergroten moet er verder veel meer informatie gedeeld en uitgewisseld worden, zodat protocollen en best practices kunnen worden opgesteld.

De praktijk ‘Tussen drugsdealers en fraudeurs’

O

p een regenachtige dag in december begaf Ben Koot (50) zich twee jaar geleden naar de Parallelweg in ’s Hertogenbosch, waar hij in een participatiebaan zou gaan werken in de Werkfabriek, het WorkFirst-project van re-integratiebureau SagEnn, waar WWB-gerechtigden geacht worden hun afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen. Hij was nog tamelijk welgemoed, zegt hij, al stond het hem tegen dat hij ‘gedwongen’ werd. Zijn consulent dacht nog dat er een misverstand in het spel was geweest, maar dat had niet geholpen. Eenmaal binnen sloeg de schrik Koot om het hart. De collega’s waren mensen waar Koot, voormalig ­bestuursambtenaar en ondernemer, zich nu niet direct bij thuisvoelde. ‘Je zit als hoogopgeleide t­ ussen de drugsdealers en de fraudeurs,’ zegt hij. Met een oude handlanger van Holleeder recht tegenover hem aan de inpaktafel moest hij Happy Meal-doosjes vouwen, salmiakdrop in doosjes en strijkkralen in zakjes doen, vertelt hij. ‘Geen werkervaring die ik graag op mijn cv zet.’ Collega’s die net uit de gevangenis k ­ wamen, vonden de overeenkomsten met het gevangeniswerk dat ze hadden gedaan frappant. De sfeer in de Werkfabriek was er een van ‘repressie en onderdrukking’, zegt Koot. ‘Je krijgt voort­ durend te horen dat je je mond moet houden. Anders bellen ze de sociale dienst en word je gekort, dreigen ze steeds. Rechten heb je niet. Je wordt de hele dag in de gaten gehouden.’ Het was er vies en ook de arboomstandigheden waren ­beneden de maat, zegt Koot. ‘Het water voor onze koffie kwam via de brandslangaansluiting waar in grote letters “legionellagevaar” op stond. De werktafels ­hadden een scherpe braam, waar werknemers zich lelijk aan verwondden. Een van de collega’s kreeg een vijltje om de scherpe randen weg

te vijlen.’ Mieke Smits (52) hoefde gelukkig niet naar een WorkFirst-werkplaats. Na twintig jaar te hebben gewerkt kwam ze in aanmerking voor een WW-uitkering, waarvoor tot nu toe geen tegenprestatie in de vorm van opgelegd werk wordt verlangd. Ze had in een reorganisatie haar baan als secretaresse verloren en kwam via het UWV bij het CWI in Delft terecht. Al snel viel het haar op dat je ‘wel vaak moet komen praten bij het CWI, maar dat ze je niet echt helpen’. Ze mocht, of liever: moest een cursus volgen over hoe je een baan zoekt op het internet en het schrijven van een sollicitatiebrief. ‘Met vijftien jaar ervaring als secretaresse en officemanager kon ik dat zelf wel. Toch moest ik de cursus doen, anders kreeg ik een korting. Ik had graag een opleiding willen doen, waarmee ik mijn positie kon verbeteren. Een hogere opleiding bijvoorbeeld, maar daar kwam ik niet voor in aanmerking.’ Maatwerk betekende in haar geval dat ze uiteindelijk met de cursusleidster kon afspreken dat ze niet hoefde te komen, maar wel gewoon zou tekenen voor deelname aan de cursus, zodat het reintegratiebureau betaald kreeg. Ze leerde dat ‘overleven’ in de bureaucratische molen van de re-integratiepraktijk betekende braaf meebewegen en doen wat ze zeggen, zodat niemand moeilijk gaat doen. Ze zocht ondertussen wel hard naar een baan. Dat de vacatures op de zogeheten banenmarkten vaak al weg waren, ontdekte ze snel. ‘Je gaat er toch maar naar toe, omdat het van belang is een goede indruk te maken op het CWI.’ Ook verbaasde ze zich erover dat ze hier de uitzendbureaus aantrof waar ze zelf al jaren ingeschreven stond. De vacatures op de website van Werk.nl bleken ook vaak spookadvertenties die allang vervuld waren, merkte 21 november 2008 PM

29

BIOS

Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector

Hoe

integer is een agenda? Een vergadering levert het beste resultaat op bij een vrije, constructieve uitwisseling van gedachten. Maar wie bepaalt welke onderwerpen op de agenda komen en of de juiste collega’s aan tafel zitten? En wil iedereen als het erop aankomt wel het achterste van zijn tong laten zien? Of worden de echt belangrijke besluiten toch vooral in achterkamertjes en wandelgangen genomen? Het creëren van een werkomgeving waarin medewerkers de ruimte krijgen én nemen om netelige kwesties open met elkaar te bespreken, is van grote waarde voor het verbeteren van de integriteit binnen een organisatie. BIOS helpt u daarbij. Door het aanbieden van direct toepasbare informatie, producten en workshops waarmee u uw integriteitsbeleid handen en voeten kunt geven.

Meer weten? Kijk op www.integriteitoverheid.nl

BIOS. Steunpunt voor integriteitsbeleid.

30

PM 21 november 2008

achtergrond

ze als ze belde of schreef. Smits, die meer dan 400 sollicitatie­brieven schreef, pakte alles aan, ook uitzendwerk. De papierwinkel die dit met zich meebracht, nam ze voor lief. Een paar keer per jaar, als het tijdelijke werk weer ophield, vroeg ze opnieuw WW en huursubsidie aan en wachtte zes weken tot soms vier maanden op het geld van de uitkering. Dat kostte haar ontzettend veel tijd en zorgen om de rekeningen die onbetaald bleven. ‘Als je de consulenten vraagt wanneer je de uitkering kunt verwachten, krijg je meestal geen antwoord,’ zegt ze. De bejegening door de re-integratieconsulenten vond ze misprijzend en vaak onbeschoft. ‘Ze zeggen niet waar je aan toe bent, komen niet terug op een vraag, terwijl ze dat wel beloven. Terug­bellen doen ze ook niet en ze raken van alles kwijt, waar jij dan de schuld van krijgt. Ze doen moeilijk over formulieren die niet helemaal juist zijn ingevuld of een zoekgeraakt bankafschrift dat je via internet hebt gedownload, vertelt Smits. Machtsspelletjes spelen ze met je, was haar conclusie. Vooral jonge vrouwen maakten zich graag schuldig aan zulk machogedrag, zegt ze. ‘Soms heb je een consulent die je aankijkt, die met je meedenkt. Dan loopt alles wat eerder moeilijk was, ineens wél vlotjes.’ Ook Koot, die acht jaar lang in de bijstand zat ­nadat zijn bedrijf failliet ging, voelde zich tegen­ gewerkt door de re-integratieconsulenten die hij in de loop der jaren kreeg toegewezen. Hij had naar eigen zeggen een keer per jaar een gesprek met de gemeentelijke casemanager die zijn nieuwe plannen ontmoedigde, maar hem verder niet veel te bieden had. ‘Hij had helemaal geen connecties op de arbeidsmarkt. Zo’n casemanager is vooral bezig met het strikt ­uitvoeren van regels, niet met jou.’ Het begint allemaal heel vriendelijk in de intake, vertelt Koot. ‘Ze vragen je van alles.’ Mensen die niet opletten wat ze zeggen, worden al snel als ‘niet flexibel’, ‘psychisch labiel’ of ‘onbemiddelbaar’ geregistreerd. Die indeling in een categorie kan als consequentie hebben dat je later voor allerlei cursussen niet in aanmerking komt en niet kunt solliciteren op bepaalde vacatures, omdat de arbeidsbemiddelaar je daar niet geschikt voor acht. Selectiviteit in een vroeg stadium leidt er in de

praktijk toe dat mensen niet meer kunnen doen wat ze zelf willen,’ aldus Koot. ‘Op het naijlende effect van negatieve kwalificaties, wijst niemand je trouwens.’ ‘Ik heb een hotelreserveringsservice in de markt gezet en wilde dolgraag verder als zelfstandige. Daarvoor is er de BBZ-regeling, waarmee je vanuit een uitkering een bedrijf kunt starten. Je wordt vrijgesteld van de sollicitatieplicht en krijgt eventuele aanloop­ kosten vergoed.’ Volgens Koot die inmiddels een kleine praktijk heeft opgebouwd in advies aan bijstandsgerechtigden komt het vaker voor dat goed beleid in de praktijk eenvoudigweg niet wordt uitgevoerd. Zelf schreef hij tal van businessplannen, maar werd niet toegelaten tot de zelfstandigen­regeling. Hij moest maar een baan in loondienst zoeken, kreeg hij te horen. ‘De integratiefunctionaris achtte mijn plannen niet kansrijk. Ik denk dat hij ook geen zin had zich te verdiepen in bijvoorbeeld de ­financiële f­ aciliteiten die Economische Zaken biedt voor s­ tarters,’ zegt hij. Koot heeft er ook weinig fiducie in dat de LWI’s meer vraaggerichtheid bij de consulenten zullen bewerkstelligen. ‘Dat willen ze helemaal niet. Ze duwen je eigenlijk het liefst in een re-integratietraject, integratiebureaus en gemeenten krijgen daar ook geld voor. Het resultaat, betaald werk, doet er eigenlijk niet toe.’ Koot miste een opdracht van een Amerikaans reisvakblad, omdat hij zich niet bij de Kamer van Koophandel mocht inschrijven. Hij hield het zes maanden vol in de Werkfabriek. Als hij nog even was doorgegaan, was hij naar eigen zeggen rijp voor de crisisdienst. Van zijn Werkfabriekcollega’s zit inmiddels het overgrote deel overspannen in de Ziektewet, zegt hij. Koot zat negentien maanden zonder uitkering, want die was stopgezet. Hij vond uiteindelijk zelf een baantje als bordenwasser, waardoor hij zich kon losmaken van de sociale dienst. Zijn eerste freelanceklus als adviseur automatisering is inmiddels ook binnen. Het cv van Smits werd na vijf jaar uiteindelijk toch gevonden door een werkgever die haar een jaarcontract aanbood. Daarna vond ze, ook weer via het de site van het CWI, zelf een nieuwe baan. • De naam Mieke Smits is om privacyredenen gefingeerd 21 november 2008 PM

31

spelers

α

Geesteswetenschappers en beleidsmakers maken kennis op congres

Alfa’s zoeken gehoor in bestuurlijk Den Haag Het rijk zou veel vaker geesteswetenschappers moeten inzetten bij beleid, vindt het Alfaberaad. Maar tijdens een ontmoeting van beleidsmakers en geesteswetenschappers bleek vooral hoe ver beide groepen nog van ­elkaar afstaan. In de ogen van de Haagse ambtenaren zijn alfa’s vooral ­‘klagerig’ en ‘zeurpieten’. Tekst Chris van de Wetering

OCW • Het botert niet tussen beleids­ makers en geesteswetenschappers. Het rijk weet wel vaak sociologen te vinden voor beleidsadvies en -analyse, maar filosofen, cultuurwetenschappers, taal- en letterkundigen en historici worden zelden of nooit ingeschakeld. Via het Actieplan Actuele Geesteswetenschappen hopen het Alfaberaad, het overlegorgaan van NWOGeesteswetenschappen, de Raad voor Geesteswetenschappen van de KNAW en de geesteswetenschappelijke faculteiten deze kloof te overbruggen. De veronderstelde voordelen van geesteswetenschappers zijn legio. Zo zijn ze beter in beschouwing dan sociologen. Ze hebben meer inhoudelijke kennis als het gaat om geschiedenis, Europa of cultuur. Ze kunnen creatief associëren en zitten niet vast in wetenschappelijke methodieken. De geesteswetenschappen zouden dus een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling en bijstelling van beleid.

Alfa’s moeten zich wat meer vergewissen van de politieke realiteit, vindt DG Van Kranendonk

32

PM 21 november 2008

In het kader van het actieplan ­ ntmoetten beleidsmakers en geestes­ o wetenschappers elkaar onlangs in de Koninklijke Schouwburg om te onderzoeken wat ze wederzijds konden betekenen. De belevingswerelden van geesteswetenschapper en ambtenaar bleken mijlenver uit elkaar te liggen. Judith van Kranendonk, DG Cultuur en Media van OCW, typeerde de geestes­wetenschapper als een egel die een groot deel van het jaar in winterslaap is . Als hij wakker wordt zet hij meteen zijn stekels op om een kritische opmerking te maken in de pers over wat de

‘Engagement betekent voor geesteswetenschappers: niet meedoen’

beleidsmakers in Den Haag nu weer in hun hoofd gehaald hebben. Van Kranendonk fulmineerde vooral tegen de inbreng van geesteswetenschappers in de discussie over het nationale identiteitsgevoel, over hoge en lage cultuur en over het nationaal historisch museum, dat beleidsmakers volgens geesteswetenschappers helemaal verkeerd zouden aanpakken. Ze miste een constructief meedenken over hoe het dan wel moet. ‘Engagement betekent voor geesteswetenschappers: niet meedoen. Ga eens wel meedoen,’ aldus de oproep van de DG. Vladimír Bína, onderzoekscoördinator Cultuur en Media van OCW, kwam met een soortgelijk verwijt. Hij stelde dat sociale wetenschappers veel minder neerkijken op beleidsrelevant onderzoek dan geesteswetenschappers. ‘Als je een geesteswetenschapper de vraag voorlegt hoe immigranten de cultuur die wij ­subsidiëren beleven,

krijg je zeker een klagerig antwoord.’ Nam dan helemaal niemand het op voor de geesteswetenschappers? Jawel, Joep Leerssen, hoogleraar Europese letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en Spinozalaureaat, kwam met een treffende vergelijking. Als de geesteswetenschapper een egel zou zijn, dan was de beleidsmaker toch zeker een vos, zei hij. Beleidsmakers ­zoeken het liefst naar oplossingen waarmee een probleem slinks even is weggewerkt, aan echte oplossingen komen ze niet toe. Adviezen die beleidsmakers willen horen, moeten ook vooral een politiek gunstige uitstraling hebben. Een geesteswetenschapper die daar niet aan meewerkt en met een onwenselijk antwoord komt is een zeurpiet. Beleidsmakers luisteren alleen naar adviezen die hun van pas komen. Leerssen noemde de inval van Bush in Irak in weerwil van de vele waarschuwingen daar een adequaat voorbeeld van.

Politieke realiteit

Politici en beleidsmakers hebben nou eenmaal te maken met wat mensen geloven en voelen, reageerde Van ­Kranendonk. ‘It may be true, but it’s not what people believe,’ zo haalde Van Kranendonk de legendarische Britse journalist Bernard Levin aan om de verhouding van de politicus met de waarheid te karakteriseren. Geesteswetenschappers zouden zich wat meer moeten vergewissen van de politieke realiteit. Ook Jan Willem Holtslag, oud-SG op BZK en tegenwoordig adviserend lid van de WRR, stelde dat de geesteswetenschappers zich beter rekenschap moeten geven van hoe het werkt in Den Haag. G ­ elijk hebben en gelijk krijgen is in de politiek nou eenmaal

α α niet hetzelfde. ‘Daardoor moet je je niet laten ontmoedigen,’ aldus Holtslag. ‘Wacht gewoon op een volgende gelegenheid om je verhaal opnieuw naar voren te brengen.’ Toch zou de ambtenarij wel graag door de geesteswetenschappers geadviseerd willen worden. Identiteit en identificatie zijn en blijven thema’s die van belang zijn, zei Van Kranendonk. ‘We zijn nu halverwege dit kabinet. We zijn het beleid aan het uitrollen. Werkt dit beleid en is het

α

voor verbetering vatbaar zijn vragen die nu leven,’ aldus de DG. ‘Is er bijvoorbeeld nog een ander vehikel om het historisch bewustzijn te vergroten?’ Meine Henk Kleinsma, hoofd ­afdeling Strategische Kennisontwikkeling van het ministerie van BZK, noemde nog de stabiliteit van het ­politieke systeem, participatie van ­burgers en het geweld tegen publieke ambtsdragers als thema’s waar geesteswetenschappers hun licht over

spelers

kunnen doen schijnen. Erik-Jan Zürcher, turkoloog en directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, suggereerde dat er speciale ‘articulatieteams’ moeten komen die beleidsvragen in geesteswetenschappelijk onderzoek vertalen. Ook het idee voor een platform waar wetenschappers en beleidsmakers elkaar kunnen ontmoeten vond weerklank. Er is dus nog steeds hoop op een verstandshuwelijk tussen de denkers en de doeners. •

Advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep

Als werkgever zoekt u een tijdelijke of structurele capaciteitsuitbreiding op het vlak van fysieke leefomgeving. Een professional die de procesgang organiseert, bewaakt en verbetert op de terreinen: ruimtelijk beheer, ruimtelijke ontwikkeling, huisvesting, milieu en vastgoed. U zoekt een resultaatgerichte adviseur met brede werkervaring die draagvlak creëert en oog heeft voor de door u gestelde doelen. Kortom: een gesprekspartner op directieniveau. P&O Services Groep is u graag van dienst. Voor onze opdrachtgevers zoeken wij vacatures voor de functie van:

Hoofd Openbaar Beheer

Hoofd Ruimtelijke Ontwikkeling

Onze opdrachtgever is een stevige manager met een gedegen achtergrond op het gebied van civieltechnische werken, watertaken, riolering en groenvoorziening. Hij heeft visie en weet deze om te zetten in beleid. Zijn kracht zit in zijn coachende manier van leidinggeven. Hij is betrokken en gaat analytisch te werk.

Hoofd afdeling Wonen, Werken & Recreatie

Onze opdrachtgever is een manager met brede ervaring binnen de overheid. Hij heeft veel expertise op het gebied van bouw- en woningtoezicht, inclusief handhaving. Zijn kracht ligt op het taakgerichte element van het leidinggeven. Daarbij is hij daadkrachtig zonder de mensgerichte kant uit het oog te verliezen. Hij is een scherp analist met een grote passie voor zijn werk.

Onze opdrachtgever is een gedreven manager met een gedegen achtergrond binnen zijn vakgebied. Hij gaat voor resultaat, maar wint tegelijk het commitment van zijn medewerkers. Onze opdrachtgever heeft ervaring met cultuurtrajecten. Hij is pragmatisch ingesteld en heeft oog voor bestuurlijke verhoudingen. Onze opdrachtgever is een open persoon, klantgericht en een netwerker pur sang. Interesse? Ziet u deze professionals als uw (interim-)manager. Neemt u dan contact op met Jan Louvenberg, directielid, op telefoonnummer 073-5039320 of 06-53427239. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected]

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel

Correspondentieadres

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl 21 november 2008 PM

33

spelers

Wie Joke Brandt Is DG Internationale Samenwerking op BZ Leeftijd 50 jaar Woont in Rotterdam Eerste baan Veldstaftrainee bij ­hulp­organisatie SNV in ­Nairobi, Kenia Gehuwd met Fred de Vries Hobby’s Ajax en Afrikaanse muziek Vakantieland Italië

34

PM 21 november 2008

spelers Nieuwe DG Joke Brandt over modernisering OS

‘Het wordt een hele klus’ Na iets meer dan een jaar als plaatsvervangend DG Internationaal Samenwerking op BZ maakt Joke Brandt al promotie. Nu voormalig DGIS Ruud Treffers een functie als bewindvoerder heeft aanvaard bij de Wereldbank is het aan oud-ambassadeur Brandt om samen met minister Koenders het debat over ontwikkelingssamenwerking aan te gaan. Tekst Rutger van den Dikkenberg Foto Welmer Keesmaat

BZ • In de zomer van 2007 keerde Joke Brandt, na jaren als ambassadeur in Eritrea en Oeganda te hebben gewerkt, terug naar Den Haag. Ze werd de eerste vrouwelijke plaatsvervangend DG Internationale Samenwerking. Ruim een jaar later promoveert ze tot DG. ‘Ik vind dat ook wel snel,’ zegt Brandt. ‘Ik ben hier vorig jaar ­gekomen met de verwachting een paar jaar plaatsvervangend te zijn. Maar je zou snel ook kunnen interpreteren als té snel, voor jezelf. Dat vind ik niet. Ik had dit prima vol kunnen houden, maar de mogelijkheid deed zich voor. Ik heb het afgelopen jaar heel nauw samengewerkt met Ruud, ik kende zijn werkterrein al goed.’

U heeft een jaar samengewerkt met Ruud Treffers. Heeft u veel van hem geleerd?

Dacht u dat u hem zou kunnen opvolgen toen bekend werd dat Treffers naar de Wereldbank zou vertrekken?

Hoe kijkt u aan tegen de kritiek van nu op de ontwikkelingssamenwerking?

‘Nee, niet meteen. Ik was eerst vooral blij voor Ruud. Het is een droombaan. Toen hebben we samen gekeken naar kandidaten om hem op te volgen. Hij was het die me er op wees dat ik dit kon doen. Ik had er zelf nog niet over nagedacht, geen tijd voor gehad. Maar ik neem aan dat als de minister, de SG en mijn voorganger deze afweging maken, ik ook de beste kandidaat ben.’ Is het een droombaan?

‘Ik heb daar niet zo over nagedacht. Vanaf het moment dat ik sociale gografie ging studeren, wist ik dat ik graag in de ontwikkelingssamenwerking wilde werken. Ik was al vroeg gegrepen door de ontwikkelingsproblematiek in al zijn dimensies. Sociale geografie is een heel brede benadering van de ontwikkelingssamenwerking. Je krijgt alle vakken. Kritiek kan zijn dat het niet diepgaand is, daar is dan een bijvak handig voor. Ik deed bijvoorbeeld een groot bijvak ontwikkelingseconomie.’

‘Ja, Ruud is een geweldige leermeester geweest. Ik had tien jaar lang niet op BZ gewerkt, dan is een opfriscursus wel nodig. Toen ik hier kwam, was hij nog twee weken op vakantie, toen zat ik echt in een soort vacuüm, haha. Hij is meer van de impliciete tips, was goed ingevoerd in hoe het op het departement werkt. Hij heeft een natuurlijke autoriteit, bleef rustig tijdens alle stormen die over hem heen kwamen. We vormden een goed team. Ik ben zelf ook wel rustig, niet gestresst te krijgen. Dat is wel een handige eigenschap, ook nu.’

‘Ik vind een stevige discussie een goede zaak, maar het is jammer dat het soms generalisaties en simplificaties zijn. Je ziet dat minister Koenders nu het debat naar zich toetrekt. We gaan het debat met open vizier en constructief in. Het is een interessante tijd.’ Kunt u zich vinden in de kritiek?

‘Het is een mengeling. Sommige ­kritiek komt voor uit eenzijdige informatie, ­andere kritiek zet aan tot denken. De discussie beperkt zich niet tot het ­departement of binnen Nederland, je ziet het debat overal ontstaan. Het is goed dat we daarin meedraaien en ontwikkelingssamenwerking blijven aanpassen en verbeteren. Maar kritiek in de trant van dat ontwikkelingssamenwerking geen resultaat oplevert, is pertinent onjuist. Het is ook niet constructief, het levert geen zinnige toevoeging aan de discussie op.’ Jan Willem Gunning, hoogleraar ontwikkelingseconomie aan de Vrije Universiteit,

stelde onlangs in De Groene Amsterdammer dat ‘de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking lijdt onder de gebrekkige organisatie van kennis binnen het ministerie…’ Zijn er scenario’s voor verbetering denkbaar?

‘Kennis en deskundigheid zijn van groot belang. We hebben nu departementbreed een discussie over hoe we dat beter kunnen organiseren. Het is van belang dat we voldoende kennis binnen het departement behouden. Deskundigheid die we niet in huis hebben, zullen we buiten het ministerie moeten vinden. Ik denk dan aan onderzoeksinstellingen, ontwikkelingsorganisaties, enzovoort. Want ook buiten het departement is veel kennis aanwezig die wij kunnen inzetten. Hoe we dat gaan vormgeven is nog niet uitgekristalliseerd. Daar ga ik de komende maanden hard mee aan de slag.’ Wat kunt u als DG doen om de kritieken te pareren?

‘Wat we nu aan het doen zijn. De minister heeft twee weken geleden gezegd dat de ontwikkelingssamenwerking een moderniseringsslag moet maken. Mijn taak daarin is om de lijnen die Koenders heeft uitgezet, te implementeren. Dat wordt een hele klus. Het is in deze tijd niet meer zo dat je de ontwikkelingssamenwerking separaat kan bekijken. Het is onderdeel van een internationale omgeving en wordt beïnvloed door de kredietcrisis en veranderingen van het klimaat. Ontwikkelingsorganisaties moeten creatiever om zich heen kijken en dat geldt ook voor ons. We hebben dat vorig jaar laten zien met de Schoklandakkoorden. Daarmee wordt een innovatieve samenwerking aangegaan. Dat is een vorm van modernisering die de minister voorstaat.’ • 21 november 2008 PM

35

spelers Jan Mens, nieuwe directeur FEZ

‘Dichter op de politiek’ Jan Mens begint op 1 december aan een nieuwe functie op Financiën. Maar eerst moet hij de verhuizing naar het Korte Voorhout nog in goede banen leiden. Financiën • Aankomend weekeinde (22 en 23 november) verhuizen de bewindslieden van het ministerie van Financiën terug naar de gerenoveerde locatie aan het Korte Voorhout. Als lid van het managementteam Bedrijfsvoering en Communicatie (BenC) is Jan Mens betrokken geweest bij de verhuizing van het hele departement. ‘Het is spannend,’ zegt hij. ‘Je kunt dan namelijk niet bij de documenten. Maar mensen moeten wel kunnen werken. Bij de kredietcrisis hebben we gezien dat er veel in het weekeinde gebeurt.’ Mens is zelf al eerder ­verhuisd van de Prinses Beatrixlaan naar het oude pand. Lang zal hij niet in zijn huidige werkkamer zitten, want op 1 december begint hij aan zijn nieuwe functie als directeur Financieel-Economische Zaken (FEZ), ook

op Financiën. ‘Ik pak mijn dozen ook niet uit,’ lacht Mens. Hij werkt nu vijf jaar op deze directie en was wel toe aan een overstap. ‘Ik heb een achtergrond als politicoloog en dat is gaan kriebelen. Ik wil weer dichter op de politiek werken, dat zit in deze functie een stuk minder. In het begin is dat minder erg, maar na verloop van tijd prikkelt het wel.’ Als directeur FEZ krijgt Mens onder meer te maken met de interne begroting van het ministerie van Financiën, die in samenspraak met de Inspectie Rijksfinanciën wordt opgesteld. ‘Over het algemeen loopt dat vrij soepel,’ zegt hij, al vult hij aan ‘het nog niet van dichtbij mee­gemaakt’ te hebben. ‘Maar mijn beeld is dat Financiën de eigen financiën op orde heeft.’

Mens begon zijn loopbaan bijna 25 jaar geleden in de Tweede Kamer als fractiemedewerker van de PvdA. ­Collega’s d ­ estijds waren onder anderen Bert K ­ oenders en Ella Kalsbeek. Terwijl zij kozen voor een politieke functie vertrok Mens na drieënhalf jaar naar het ministerie van SZW, waar hij vier jaar bleef. Daarna volgden diverse functies op Financiën. Een politieke carrière ziet hij niet zitten. ‘Dan had ik die stap moeten zetten toen ik bij de fractie werkte. Ik heb nu geen aanvechtingen meer om dat te doen.’ • RvdD

Advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Loopbaancoaching • Assessment- & Developmentcenter • Management Development & Leertrajecten • Interim & Detachering • Payrolling

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

36

PM 21 november 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers

wie zit waar Oud-SG van het ministerie van Sociale Zaken Maarten Ruys is met ingang van 10 november benoemd als interim-DG bij de Belastingdienst. Hij volgt Jenny Thunnissen op die InspecteurGeneraal bij Verkeer en Waterstaat is geworden. Zijn aanstelling duurt waarschijnlijk tot 1 april 2009 als de ABD een geschikte opvolger voor Thunnissen heeft gevonden. AFM-voorzitter Hans Hoogervorst gaat een internationale adviesgroep leiden die zich bezighoudt met de wereldwijde kredietcrisis. Hij deelt het voorzitterschap met de Amerikaan Harvey Goldschmid, die voorheen lid was van de Amerikaanse ­beurstoezichthouder. De VVD’er is korte tijd minister van ­Financiën geweest in het kabinet-Balkenende I en voerde daarna als minister van Volksgezondheid het nieuwe zorgstelsel in. Per 1 januari 2009 is Steven van Eijk voorzitter van het Adviescollege toetsing administratieve lasten (Actal). Hij volgt Robin Linschoten op. Van Eijk was tijdens het eerste kabinet-Balkenende staatssecretaris van Financiën namens de LPF. Daarna was hij commissaris Jeugd en Jongerenbeleid. Van Eijk blijft naast zijn voorzitterschap van Actal aan als voorzitter vande raad van bestuur van de Stichting Rotterdam European Youth Capital en voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging. Benk Korthals is de nieuwe voorzitter van de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR). Hij volgt Bram Asscher op, die

tien jaar werkzaam was voor de CGR. Korthals was eerder minister van zowel Justitie als Defensie en Tweede Kamerlid voor de VVD. Korthals vervult op dit moment meerdere bestuursfuncties, onder andere bij voetbalbond KNVB en de Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland. De divisie Voertuigtechniek van de RDW heeft per 1 november een nieuwe divisiemanager in de persoon van René Labordus. Labordus was voorheen lid van de raad van bestuur van CED Holding, een bedrijf dat gespecialiseerd is in schadeprocesmanagement. Daarvoor werkte hij twaalf jaar lang voor Nationale Nederlanden en ING Bank. Marike van Lier Lels is de nieuwe voorzitter van de raad van toezicht van Stichting Natuur en Milieu. Voormalig Schipholtopvrouw Van Lier Lels bekleedt onder meer commissariaten bij KPN en USG People. Er zijn drie nieuwe ambassadeurs benoemd: Niek van Zutphen gaat naar Denemarken, Willem Andrae naar Australië en Joop Scheffers naar Vietnam. Van Zutphen werkte eerder in Australië, Finland en Venezuela en was plaatsvervangend DG Europese Samenwerking op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Andrae was eerder ambassadeur in Pakistan en Syrië en directeur Consulaire Zaken op het departement in Den Haag. Scheffers was onder meer ambassadeur in Kroatië en directeur Azië en Oceanië op BZ.

Advertentie

consulting interim-management B&A is een bedrijf dat met overheden en organisaties maatschappelijke vraagstukken oplost door middel van consulting, interim-management, projectontwikkeling en – uitvoering. B&A is daarmee dé betrokken ondernemer die met mensen en organisaties vernieuwt, investeert en handelt. B&A is gevestigd in Den Haag, Deventer en Amsterdam

www.bagroep.nl

Denkkracht

Proceskracht

Implementatiekracht 21 november 2008 PM

37

spelers Jonge ambtenaren ontmoeten Neelie Kroes

Snuffelen aan Brussel Jonge ambtenaren zijn nauwelijks voor een Brusselse carrière te porren. Futur en het Bureau Internationale Ambtenaren organiseerden een tripje naar de ­Europese hoofdstad om hen te enthousiasmeren. PM ging mee en constateerde dat vooral praktische ­bezwaren een switch in de weg staan.

Europa • ‘Een overstap naar Brussel? Nee, dank je,’ zegt Karima Bouchtaoui, wijk­regisseur in de Noord-­Rotterdamse wijken het Oude Noorden en de ­Agniesebuurt. ‘Het is lastig in te lassen in mijn privéleven. Misschien op de lange termijn.’ Bouchtaoui is niet de enige. Ook Debby Boone, werkzaam bij de gemeente ­Bussum, en Roland Schut van het waterschap Vallei en Eem, zeggen geen ambities in Brussel te hebben. En zo zijn er meer. Vrijdagochtend, negen uur. Ongeveer 25 jonge ambtenaren van de rijksoverheid en verschillende decentrale overheden zijn zojuist op Den Haag HS in de internationale trein gestapt, op weg naar Brussel. In het kader van de loopbaanontwikkeling van jonge ambtenaren hebben het ambtenarennetwerk Futur en het Bureau Internationale Ambtenaren (BIA) een excursie georganiseerd. Het doel van de trip: de jonge ambtenaar enthousiasmeren voor een carrièreswitch naar de Europese hoofdstad. Volgens de organisaties wil 26 procent van de jonge ambtenaren best aan de slag in Brussel, maar weten zij niet hoe. Een bezoek aan achtereenvolgens het kabinet van Eurocommissaris Neelie Kroes (mededinging), de Permanente Vertegenwoordiging (PV) en het Huis van

de Nederlandse ­Provincies (HNP) moet meer duidelijkheid scheppen.

Concours Dat Europa in Nederland niet altijd op veel ­enthousiasme hoeft te rekenen is genoegzaam bekend. Nederland is euro­sceptisch. Maar dat geldt niet voor ’s lands jonge ambtenaren. Zij staan vaak pal achter de noodzaak van Europese samenwerking. De drempel om een overstap te maken is vooral praktisch. Te ver van huis, te bureaucratisch, te hoog gegrepen – dat zijn de meest gehoorde

Te ver van huis, te ­bureaucratisch, te hoog gegrepen – dat zijn de meest gehoorde bezwaren

bezwaren. En wat te denken van de toelatingsprocedure? H­et concours, het toelatingsexamen voor een baan bij de EU, is berucht om zijn hoge niveau. Het woord gonst door de coupé. Het concours is moordend, zo klinkt het. Dat het moeilijk is om jonge ambtenaren over te halen Advertentie aan het concours deel te nemen, beaamt ook projectcoördinator Stijn Ruyters van het BIA. ‘Het concours is vooral psychologisch heel zwaar. Je moet door de eerste ronde heen en dat is een afvalrace. Het concours test de numerieke en t | (073) 503 93 20 verbale vaardighe-

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders! w

38

| www.posg.nl

PM 21 november 2008

den en de EU-feiten­kennis.’ Vooral op dat laatste sneuvelen veel Nederlanders, zegt Ruyters. ‘Nederlanders zijn niet gewend om feiten te stampen. Bovendien is een concours in deze vorm voor hen compleet nieuw. In tegenstelling tot andere, vooral Zuid-Europese, landen die voor hun eigen ambtenarenapparaat een vergelijkbare test hebben.’ Gelukkig gaat het concours in deze vorm op de schop. Vanaf 2010 wordt de nadruk niet gelegd op de feiten, maar op het abstraherend vermogen en het verbaal en numeriek redeneren op academisch niveau. Dat zou de zaak moeten vereenvoudigen, zo verwacht Ruyters. Naarmate de dag vordert worden steeds meer bezwaren ontkracht. Veel ambtenaren vrezen dat ze in Brussel zullen verworden tot een betekenisloos radertje in de enorme bureaucratische machinerie. Tijdens een paneldiscussie bij de PV blijkt dat je als trainee wel degelijk werk verricht dat ertoe doet. Een geruststellende boodschap. En dat je vooral een ‘vergadertijger’ moet zijn en het niet erg moet vinden om op informele basis (bij de koffieautomaat) zaken te doen, is niets nieuws. Brussel en Den Haag lijken op elkaar. De animo voor een baan in Brussel wordt gaande de dag groter, en bij het HNP leidt dit zelfs tot kritische vragen over het Europese besluitvormingsproces. Voor Futur en het BIA is de dag geslaagd. Hoewel veel van de aanwezigen de excursie aan het einde van de dag vooral als een geslaagd snoepreisje beschouwen, zijn er volgens Ruyters twee ambtenaren die sindsdien serieus een overstap overwegen. ‘En dat is toch een verdienste,’ zegt hij triomfantelijk. • Tristan van Rijn

et cetera

Femke Halsema contra Terror Jaap Titel Geluk! Voorbij de hyperconsumptie, haast en hufterigheid Auteur Femke Halsema Uitgeverij Bert Bakker Prijs € 14.95

G

eheel in lijn met de huidige trend om het ongeremde kapitalisme failliet te verklaren, rekent GroenLinks-fractieleider Femke Halsema in haar essay Geluk! af met het hyperconsumentisme, dat in haar ogen te ver is doorgeschoten en allang niet meer zorgt voor het individuele welzijn dat het ooit beoogde. Inkomensongelijkheid, armoede, stress, moreel verval, klimaatverandering en andere problemen worden veroorzaakt door onze onstuimige neiging alsmaar méér te willen consumeren. We worden er niet gelukkiger van, wel haastiger en hufteriger, zegt Halsema. De grijpgrage consument mag dan kortstondig gelukkig worden van zijn aankopen, de maatschappij als geheel profiteert er bepaald niet van. Sterker nog, burgerschap vervaagt tot consumentisme. Zelfs de publieke sector is volgens Halsema zodanig verzakelijkt en vercommercialiseerd dat de burger een betalende klant is geworden van de overheid. Efficiency en targets stelen de show. Publieke armoede, noemt Halsema het. Het essay leest lekker weg omdat Halsema de nare gevoelens die menigeen zal hebben bij de gedachte aan de commercialisering van de

samenleving, goed weet te verwoorden. Haar walging over Gouden Kooi-winnaar Terror Jaap spreekt tot de verbeelding. Ook komt ze met interessante theorieën. Zo is een belangrijke misvatting volgens Halsema dat men aan het Bruto Nationaal Product kan aflezen hoe een samenleving er voorstaat. Economische groei moet niet de graadmeter voor succes zijn, maar de mate waarin die groei wordt ingezet ter bevordering van het persoonlijk welzijn van de burger. Halsema’s essay is een moedige poging het hyperconsumentisme neer te zetten als veroorzaker van alle kwaad. Maar in haar enthousiasme boet Halsema aan duidelijkheid in. Enerzijds vindt Halsema dat de burger zelf verantwoordelijkheid draagt, anderzijds krijgen de overheid, de media en het bedrijfsleven het te verduren. Die scheidslijn blijft vaag. Waar de oplossing ligt, blijft nagenoeg onbesproken; tegen de tijd dat Halsema haar cultuurkritiek heeft afgerond, is het boek alweer uit. En dat is een gemiste kans. Menig lezer zal zich kunnen vinden in Halsema’s kritiek op de excessen van de consumptiemaatschappij, maar staat grotendeels met lege handen als het op de vervolgstappen aankomt. • Tristan van Rijn

Eerherstel voor Kondratieff Titel Deflatie in aantocht, de historische achtergronden van de kredietcrisis en de komende economische depressie Auteur Eric Mecking Uitgeverij Mets & Schilt Prijs € 19,90

K

oop geen huis, betaal uw schulden zo snel mogelijk af, bewaar uw geld in een oude sok, en als u toch wilt beleggen, doe dat dan in zilver en goud. Dat zijn enkele praktische aanbevelingen in Deflatie in aantocht, dat historicus Eric Mecking in 2005 het licht deed zien en onlangs in een uitgebreide editie verscheen. Terwijl de financiële sector de afgelopen maanden met verbijstering toekeek hoe alle zekerheden ten val kwamen, voorspelde Mecking drie jaar geleden al de komst van een kredietcrisis. De door overheden geregisseerde reddingsacties doen daar volgens hem niet veel aan af, want ‘als je een dode kat van een flatgebouw laat vallen, stuitert die ook nog een beetje omhoog.’ Volgens Mecking is een grote economische depressie onafwendbaar. Hij trekt een grimmige parallel tussen de huidige crisis en die van de Wall Street crash van 1929. Mecking baseert zijn doemscenario op de conjunctuurgolven van de Russische econoom Kondratieff (1892-1938), die op last van Stalin werd vermoord. Kondratieff analyseerde de golven in de goederenprijzen en het investeringsgedrag en ontdekte hier een constant patroon in. Deze cyclus werd door Kondratieff onderverdeeld in subcycli van ongeveer 50 jaar, elk verdeeld in vier seizoenen. De winter wordt gekenmerkt door deflatie, die

staat voor waardevermeerdering van het geld en daaraan gekoppeld de daling van het algemeen prijsniveau. Dat lijkt aantrekkelijk, maar deflatie is levensgevaarlijk, omdat consumenten hun bestedingen uitstellen als ze zien dat hoe langer ze wachten met kopen, ze steeds meer waar voor hun geld krijgen. Bedrijven komen in de knel en schulden lopen op door de waardevermeerdering van het geld. Als die negatieve spiraal eenmaal in werking is getreden, kan deflatie leiden tot de totale ineenstorting van de economie. Volgens Mecking zit de wereldeconomie al vanaf 2000 in de winter. Toen spatte de ‘internetbubbel’ op de beursvloer. Zoals de Amerikaanse president Hoover in 1930 verklaarde dat het ergste nu achter de rug was en het herstel van de markt zich aandiende, zo volgde ook op de internetcrash van 2000 een tijdelijk herstel, totdat bleek dat dit herstel niet duurzaam was. Onvermijdelijk, aldus Mecking, neemt de economie af in volume, stijgt de werkloosheid, krimpt de krediethoeveelheid, daalt de koopkracht en storten aandelenkoersen en huizenprijzen in. Geen opwekkende gedachte, maar gegeven het feit dat Mecking in ieder geval over de nodige profetische gaven bleek te bezitten, is het wellicht zinnig in deze zaken minder te vertrouwen op het oordeel van de economen en wat meer op dat van historici.• René Zwaap 21 november 2008 PM

39

Special Diversiteit Ambassadeursnetwerk opgericht tijdens diversiteitscongres

‘Doorbreek de gewoontes’ Twaalf ambassadeurs gaan zich hard maken voor een diverser samengestelde rijksdienst, zo werd onlangs bekendgemaakt bij de conferentie Diversiteit? Gewoon doen. Minister Ter Horst: ‘Ik ­verwacht ten minste twee acties per ministerie.’

D

e overheid wordt langzaam diverser, maar managers zijn zich nog niet voldoende bewust van de noodzaak van diversiteitsbeleid. Het jaar 2009 moet dan ook het Jaar van Bewustwording worden. Tijdens de conferentie Diversiteit? Gewoon doen, georganiseerd door het directoraat-generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (DG OBR) en het Multicultureel Netwerk Rijksambtenaren (MNR), stonden de noodzaak en mogelijkheden van een goed diversiteitsbeleid centraal. Minister Ter Horst: ‘Een divers samengestelde overheid is kwalitatief beter dan een eenzijdig samengestelde overheid.’ Ruim vierhonderd geïnteresseerden hadden zich aangemeld voor de bijeenkomst op 13 november in het Kurhaus, uit alle lagen en departementen van de rijksoverheid. Door middel van toespraken en workshops werd gewezen op het belang en de noodzaak van goed diversiteitsbeleid, niet alleen gericht op de etnische achtergrond van de ambtenaren, maar ook op leeftijd, ­geslacht en dergelijke. Hoogtepunt van de conferentie is de lancering van het Ambassadeursnetwerk Diversiteit Rijk, bestaande uit topambtenaren van verschillende departementen, twaalf in totaal (zie kader). Het was BZKminister Guusje ter Horst die het plenaire middaggedeelte inleidde met een speech gericht op de presentatie van het Ambassadeursnetwerk. ‘Ze zijn niet gevraagd om Jonge ambtenaar van het jaar Wassila Hachchi: ‘Wees vooral jezelf’ te vergaderen,’ be-

Foto’s Arenda Oomen

40

PM 21 november 2008

nadrukte Ter Horst. ‘De ambassadeurs zijn er vooral om etnische diversiteit te stimuleren, ik verwacht ten minste twee nieuwe acties per ministerie.’ ‘Laten we ons laten inspireren door de verkiezing van een zwarte president in het Witte Huis, door de keuze van Rotterdam voor een burgemeester met een ­Marokkaanse achtergrond, of door een staatssecretaris met Turkse ouders,’ vervolgt de minister. ‘Als dit al kan, dan moeten we toch ook allochtone managers kunnen benoemen?’ Ter Horst presenteerde ook het ­Groeiboek Diversiteit, waarin de vorderingen en ­verrichtingen van de twaalf ambassadeurs op de voet gevolgd zullen worden. Dagpresentator Radi Suudi vergeleek het boekje met het handboek Oei, ik groei! over de opvoeding van kleine kinderen. De ambassadeurs krijgen een sparring partner uit het Multicultureel Netwerk Rijksambtenaren.

Verdrietig

Het departement van Geert van Maanen, SG van VWS en lid van het Ambassadeursnetwerk, scoort slecht op diversiteit. ‘We hebben het één na laagste percentage allochtonen bij het rijk,’ zegt hij. Het ministerie van LNV bungelt onderaan de lijst. ‘Het is uitermate verdrietig dat wij er niet in slagen een diverse samenstelling te krijgen,’ vindt DG Anita Wouters. Directeurgeneraal OBR Jaap Uijlenbroek is voorzitter van het netwerk. Hij is blij dat VWS en LNV erkennen dat er nog veel moet gebeuren. ‘Probleemonderkenning is al de helft van de oplossing,’ meende hij. ‘Er is veel talent beschikbaar. Wil je écht een stap zetten richting meer diversiteit, dan moet je gewoontes veranderen.’ Hij verwees daarbij naar een opmerking van zijn minister Ter Horst eerder op de middag. ‘De gewoonte om mensen aan te nemen die op ons lijken. Of de gewoonte om mensen met een biculturele achtergrond te zien als vertegenwoordiger van een groep. Of de gewoonte om wat meer op ze te letten. Laten we die gewoontes doorbreken,’ was haar oproep. Nederland staat er bij het versterken van diversiteit niet alleen voor. Binnen de Europese Commissie bestrijdt de Equal Unit actief discriminatie op de werkvloer. Hoofd van de unit Walter Faber gaf in de ochtend een toelichting op het Equal-beleid. ‘Sinds

Special Diversiteit

Het Ambassadeursnetwerk Diversiteit

Jaap Uijlenbroek, DG Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk, BZK (voorzitter) Mark Bressers, directeur Expertisecentrum Arbeidsmarktcommunicatie (EC AMC), BZK Mark Frequin, DG Energie en Telecom, EZ Laura van Geest, DG Rijksbegroting, Financiën Marilyn Haime, directeur Integratie en Inburgering, WWI José Hilgersom, DG Arbeidsomstandigheden en Sociale Verzekeringen, SZW Rob van Lint, hoofddirecteur IVW, VenW Geert van Maanen, SG VWS Simone Roos, pSG OCW Hans van der Vlist, MT Belastingdienst Anita Wouters, DG LNV Anneke van Zanen, pSG Justitie

het Verdrag van Amsterdam uit 1997 is het gevecht tegen discriminatie een Europese aangelegenheid,’ vertelde hij. ‘De volgende stap is dat we antidiscriminatiewetgeving implementeren in alle lidstaten, maar dat is niet voldoende. Etnische minderheden zijn twee keer zo vaak werkloos en hebben vaker ondergewaardeerde banen.’

Identiteit belangrijker

Tijdens de workshops was er aandacht voor het veranderen van aangeleerde gewoontes door een grote groep collega’s. Immers, iemand uit een minderheidsgroep kan zich minder gemakkelijk voelen als hij zich daar niet in thuis voelt. De workshop rond het thema ‘X en O’ stond daar uitgebreid bij stil. De ‘X’ staat voor de grote groep die zich bepaalde manieren van werken en communiceren heeft aangewend en die uit grotendeels dezelfde groep mensen bestaat. De ‘O’ is degene die daar om verschillende redenen kan uitspringen, zo leerden de deelnemers, en op wie daarom veel meer wordt gelet. Een jonge allochtone vrouw bijvoorbeeld die terechtkomt op een afdeling vol ‘oude grijze mannen’ weet aller ogen op zich gericht. De gevolgen kunnen zijn dat de opvallende werknemer de benen neemt. In de ochtend wees Lucy Kortram van de Hogeschool Utrecht op het versterken van multiculturele competenties, ‘een concept waar pas de laatste jaren aandacht voor is’. Stel je open voor personen met een andere culturele of etnische achtergrond, heb respect en behandel iedereen gelijkwaardig, luidt haar mantra. ‘Denk vanuit het verschil,’ zegt Kortram. In dezelfde workshop, waarin het diversiteitvraagstuk vanuit de wetenschap benaderd werd, wees de Tilburgse onderzoeker Hans Siebers op enkele opvallende onderzoeksuitkomsten. ‘Factoren als collegialiteit

Het ambassadeursnetwerk stelt zich voor

en identificatie spelen geen rol,’ doceerde hij. ‘Toch is er een grote ongelijkheid in de loopbaanontwikkeling tussen allochtone en autochtone werknemers.’ Allochtonen zitten gemiddeld 1,4 salarisschalen lager dan autochtonen met dezelfde kennis en kwaliteiten, bleek uit onderzoek van Siebers. Een van de oorzaken, aldus de onderzoeker, is dat allochtonen te laag worden binnengehaald, en vaak ‘in het team moeten passen’, waardoor de identiteit van de sollicitant belangrijker is dan de kwalificaties. In andere workshops werd aandacht besteed aan de meerwaarde van diversiteit en good practices uit het buitenland. Tijdens

DG Jaap Uijlenbroek: ‘Probleemonderkenning is al de helft van de oplossing’ een speeddatingsessie vonden ontmoetingen plaats met multicultureel talent dat al werkzaam is bij de overheid. De aanwezige sprekers deden vooral een oproep aan het zogenaamde middenmanagement. Diversiteits­beleid is niet langer een zaak voor P&Oafdelingen alleen, maar juist voor deze managers. Zij zijn het die beslissen over wie er wordt aangenomen of wie er in aanmerking komt voor promotie en spelen dus een belangrijke rol in de carrièrekansen van alle ambtenaren. Door hierbij meer aandacht te schenken aan personen met een biculturele achtergrond krijgt de diversiteit op de afdeling een flinke boost. Conclusie van de dag was dat de tijd van een meer vrijblijvend diversiteitsbeleid plaats heeft gemaakt voor een bewustere handelswijze. Druk op ­managers om het beleid uit te voeren kan daarbij best ­opgevoerd worden. • 21 november 2008 PM

41

28 en 29 november Amsterdam RAI

2008

Ontdek jouw mogelijkheden bij de overheid Voor meer informatie en gratis entree ga je naar

www.carrierebeursoverheid.nl Naast een gevarieerde beursvloer tevens een veelzijdig congresprogamma met thema’s als: • Ben jij de ideale ambtenaar? • Ga in gesprek met topambtenaren

• Hoe vind je jouw baan bij de overheid via het net? • Maak kennis met werken bij de Europese Unie

O.a. onderstaande organisaties, bekend op 13 november 2008, zijn aanwezig met een stand en/of workshop(spreker) op de Carrièrebeurs Overheid 2008. Kijk voor een update en meer informatie op www.carrierebeursoverheid.nl

verschil zien, verschil maken

Opleiding, Coaching & Advies S I MO N S

VAN

DE

WI E L VERSTERKING

detachering

Contentpartners:

Mediapartners:

De Carrièrebeurs Overheid is een activiteit van,

een onderdeel van de

agenda

Kameragenda (selectie) 24 november t/m 4 december Plenaire vergaderingen In de komende twee weken worden vier begrotingen behandeld: Defensie, SZW, Verkeer en Waterstaat en WWI. De kersverse minister voor WWI Eberhard van der Laan kan direct aan de bak. Commissievergaderingen Maandag 24 november 13.00 – 17.00 OCW Wetgevingsoverleg Begroting 2009 (media) 14.00 – 18.00 LNV Wetgevingsoverleg Begroting 2009 (visserij) Dinsdag 25 november 16.00 – 19.00 Justitie Algemeen Overleg Kinderontvoering 17.00 – 19.00 WWI, Vrom Algemeen Overleg Energiebesparing Woensdag 26 november 10.00 – 13.00 Jeugd en Gezin Algemeen Overleg Gesloten Jeugdzorg 10.00 – 12.30 OCW Algemeen Overleg Gezichtssluiers BZK, EZ, Financiën, 13.00 – 19.00 OCW, VenW, VWS, WWI Algemeen Overleg Topinkomens (semi)publieke sector

15.00 – 19.00

WWI Algemeen Overleg Integratiebeleid

Donderdag 27 november 10.15 – 13.15 VWS Algemeen Overleg Zorgverzekeringswet 10.00 – 13.00 BZ Algemeen Overleg Navo en OVSE 11.30 – 13.30 LNV, Vrom Algemeen Overleg Ecologische Hoofdstructuur 14.00 – 17.00 EZ Algemeen Overleg Innovatie 14.00 – 17.00 WWI Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 14.30 – 17.00 OCW Algemeen Overleg Buitenschoolse en kinderopvang 15.00 – 17.00 Jeugd en Gezin Algemeen Overleg Elektronisch kinddos sier (EKD) 17.00 – 19.00 Vrom, EZ Algemeen Overleg Klimaat en energie

Woensdag 3 december 10.00 – 13.00 SZW Algemeen Overleg Pensioen 10.00 – 13.00 Justitie Algemeen Overleg Forensische zorg 10.45 – 13.15 Financiën Algemeen Overleg ABN Amro 10.00 – 12.00 BZ Algemeen Overleg Financiële sector in ontwikkelingslanden 14.00 – 17.00 OCW Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 15.00 – 18.00 VWS Algemeen Overleg Geneesmiddelenbeleid Donderdag 4 december 10.00 – 13.00 SZW, Financiën Algemeen Overleg SUB/Walvis 11.30 – 13.30 BZK Algemeen Overleg Toekomst adviesstelsel 13.30 – 16.30 SZW Algemeen Overleg Handhaving 13.30 – 17.00 OCW Algemeen Overleg Passend onderwijs

Dinsdag 2 december 16.00 – 18.00 Vrom Algemeen Overleg Voorbereidende ­­ klimaattop Poznan

Evenementen 24 november

28 en 29 november

Interdepartementale kennisquiz

Carrièrebeurs Overheid

Piazza

Memory Group, Rai, Amsterdam

Eerste Kamer, Den Haag

www.carrierebeursoverheid.nl

PM Special Reizen door het rijk Ge

me

www.piazza.tv 4 december 24 november

Captains diner veiligheid

Symposium Amerikaanse verkiezingen

BlomBerg Instituut

Piazza

Rotterdam

Oude Zaal Tweede Kamer, Den Haag

www.rampencoordinatie.nl

LNV Algemeen Overleg Ammoniak

19.00 – 21.00

en

te

Zw

oll

Min

e

Naar één functiegebouw rijk?

www.piazza.tv 10 december 27 november

Congres Duurzame gebiedsontwikkeling

Conferentie Continuïteit van vitale sectoren

Eurecom Bureau voor Milieuexpertise

BlomBerg Instituut

World Forum Convention Center, Den Haag

Madurodam, Den Haag

www.eurecom.nl

www.debatcyclus.nl/continuiteit 

P

cie rov i n

Limb

is

ev teri

an B

ZK

10 tips om mobiel te werken Belas

tingd

ienst

u rg

Lees het in PM Special Reizen door het rijk! Vrijdag 5 december bij u in de bus

Deze special wordt mogelijk gemaakt door het ministerie van BZK

21 november 2008 PM

43

beau monde

De oppositie in tijden van crisis De maandag na de top in Washington bogen Alexander Pechtold en Agnes Kant zich in De Rode Hoed over de vraag of de oppositiepartijen nog wel meetellen in tijden van crisis. PM vroeg de bezoekers een reactie op de G20. Wat voormalig stadsschouwburg-directeur Cox Habbema van de G20 vond? ‘Niks. Ik ben hier omdat ik verliefd ben op Pechtold. Schrijf maar wat je wilt, dat maakt me al heel lang niets meer uit.’

Wat Waar Wanneer

Debat over de oppositie in tijden van crisis  met Agnes Kant en Alexander Pechtold De Rode Hoed, Amsterdam  Maandag 17 november, 20.15 – 22.15 uur

Oud-advocaat Bert Reinhold vond het opmerkelijk dat premier Balkenende eerder naar huis ging. ‘Het hoogste ambt van Nederland, op zo’n top. Het is curieus dat je het dan aan De Jager overlaat. De top duurde maar twee dagen.’

D66’er Bob van den Bos (r) was verrast door het feit dat Nederland zich tussen de grote jongens wist te wurmen ‘en dan een staatssecretaris aan het woord laat’. Jacques Wintermans, directeur van Meesman Index Investments, viel op dat India, Brazilië en China werden toegelaten tot de top. ‘Niet de meest kapitalistische landen.’ D66-leider Alexander Pechtold was aangenaam verrast ‘dat Nederland zich door Frankrijk liet meenemen’. Maar hij waarschuwt voor de gevolgen. ‘Het is altijd oppassen als de Fransen je uitnodigen. Want voor wat, hoort wat.’ Agnes Kant wacht af. ‘Dit is slechts de fase waarin de agenda wordt bepaald. Maar het woord bonus is gevallen.’ Ze is ‘blij met het ontstaan van een nieuwe orde. Het was geen Bretton Woods, maar ook niet niks.’ Gespreksleider Joost Oranje, redacteur van NRC Handelsblad, vond het een goede zaak dat de ‘opkomende economieën, de Braziliës van tegenwoordig, een kans hebben geroken om zich erbij te voegen’. Nog opvallender vond hij het ‘dat De Jager opeens naast Bush stond! Dat had-ie natuurlijk nooit durven dromen’.

Ook bankier Maarten Elenbaas vond ‘de afwezigheid van Balkenende dat hij vervangen werd door die staatssecretaris’ het meest bijzondere aan de top. Strategisch adviseur Marieke Witjes heeft de top niet gevolgd, maar vraagt zich wel af ‘hoe Pechtold zijn belofte waar gaat maken dat hij na de volgende ver-

Hans Korff, D66-raadslid bij de gemeente Amsterdam, houdt het kort. ‘Het belangrijkste aspect van de top was dat de ontwikkelingslanden er flink op vooruit zijn gegaan in de wereld van de diplomatie.’ Tekst Tristan van Rijn Foto’s Rob Jongbloed

Crista Huisman van het Forum voor Democratische Ontwikkeling was het ook niet eens met Balkenende’s vroegtijdige vertrek uit Washington. ‘Als premier moet je het landsbelang boven het persoonlijke belang stellen.’

Ivar Manuel, de voorzitter van de Amsterdamse D66-fractie, vond ‘niet zo heel erg’ opvallend. ‘Behalve dat de G20 de neiging had de lijn van Nederland te volgen.’