Deltaproofweek
Van vragen naar kennis
van kennis naar
Coverfoto: Sabien Bouwmeester | Deventer
Ontwerp: Shapeshifter.nl | Utrecht
handelingsperspectief
5-14 maart 2013
15 maart 2013
Inhoudelijk perspectief
Bestuurlijk handelingsperspectief
Deltaproofweek
Het Deltaprogramma heeft voor het waterbeheer in Nederland grote gevolgen. Er wordt hard nagedacht over de te volgen strategieën voor afdoende bescherming tegen hoog water, het beschikken over voldoende zoetwater en het behoud van een aantrekkelijke delta om in te wonen en werken. In 2010 is het kennisprogramma Deltaproof van de STOWA in het leven geroepen door de gezamenlijke waterschappen. Het kennisprogramma Deltaproof heeft als opdracht gekregen nieuwe kennis en perspectieven te ontwikkelen voor een klimaatbestendig regionaal watersysteem. Het STOWA kennisprogramma Deltaproof is halverwege. Samen met kennispartners zijn uiteenlopende mogelijkheden, werkwijzen en technieken verkend, onderzocht, besproken, verzameld en uitgeprobeerd. Nu is het moment dat resultaten zichtbaar worden en perspectieven zich aftekenen. Tijd dus voor een tussenbalans. Wat hebben we gedaan en geleerd? Zijn we al toe aan de stap naar de werkelijke toepassing? Op 15 maart wordt de opbrengst voorgelegd aan de waterschapsbestuurders en het bestuurlijk handelingsperspectief besproken.
Wij nodigen u uit om mee te denken en te doen in de Deltaproofweek van 5-14 maart! Wij nodigen de waterschapsbestuurders uit voor De opbrengst op 15 maart.
Hans Oosters Dijkgraaf Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Voorzitter STOWA bestuur Michelle Talsma STOWA Programmaleider Deltaproof Ludolph Wentholt Onderzoekscoördinator Waterweren
5 maart: De klimaatadaptieve stad
Onderzoek en praktijk De Steden zijn kwetsbaarder geworden door de gevolgen van de klimaatverandering. Aanpassing van de ruimtelijke inrichting maar ook van het watersysteem is noodzakelijk om de stad op termijn leefbaar te houden en wateroverlast, hittestress en droogte te voorkomen. Groenblauwe maatregelen bieden daarnaast ook potenties voor energieproductie, biodiversiteit en natuurlijke leefkwaliteit. Weten we al genoeg en kunnen we aan de slag of is er meer nodig? De bijeenkomst richt zich op waterbeheerders, ruimtelijke ordenaars en stedenbouwers; Kortom iedereen die zoekt naar mogelijkheden om met water in de stad aan de slag te gaan. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd samen met Actieprogramma Water en Ruimte, de Provincie Drenthe en Atelier GROENBLAUW.
De klimaatadaptieve stad 5 maart, Provinciehuis Drenthe te Assen
Programma 13.00
Inloop met lunch
13.30
Opening Paul van Eijk (Provincie Drenthe), STOWA bestuurder Hoe krijgen we klimaatadaptieve maatregelen geïmplementeerd in inrichting, beheer en wat kan de wetenschap voor de praktijk betekenen? Het programma heeft de vorm van duopresentaties. Iemand uit wetenschap en onderzoek wordt gekoppeld aan een vertegenwoordiger uit de praktijk. Aansluitend aan de duopresentaties is er ruimte voor discussie.
13.40
Clusters
13.40
Cluster 1: Wat betekent klimaatonderzoek voor de praktijk? Ronald Albers (TNO) Urgentie, impact en kosten van wel of niet inspelen op de klimaatverandering. Hiltrud Pötz (Atelier GROENBLAUW) Blauwe en groene netwerken, wat zijn de mogelijkheden van meer groen en blauw voor een veerkrachtige en aantrekkelijke stad.
14.30
Cluster 2: Klimaatadaptieve inrichting van de wijk Kees Broks (STOWA) Stedelijke watersystemen: Verder kijken dan de norm. Johan Trompetter (Gemeente Westerveld) DARP: Optimalisatie op wijkniveau.
15.10
Pauze
14.30
Cluster 3: Energie uit afvalwater en drinkwater Milieufederatie Drenthe (Onder voorbehoud) Energie uit afvalwater, drinkwater en stedelijk groenafval. André Hammenga (Waterschap Hunze en Aa’s) Energie en warmte uit afvalwater.
16.00
Opbrengst van de dag Paul van Eijk
16.30
Borrel
Doen:
Aanmelden via www.stowa.nl | agenda
12 maart: rijk met je dijk
Dijken zijn continu onderwerp van onderzoek. Niet voor niets. Er staat druk op de dijken. Enerzijds zijn het klimaatveranderingen die letterlijk de druk opvoeren. Anderzijds worden dijken begeerd als plek waar andere functies een plaats kunnen krijgen. Meer kennis leidt tot meer handelingsperspectieven. Zo heeft onderzoek laten zien dat het beeld over sterkte van veendijken kan worden bijgesteld. Wanneer bezwijkt een dijk? Hoe sterk is veen eigenlijk? Kunnen functies gecombineeerd worden? Wat betekent dit in de praktijk? In Marken komen al deze aspecten aan bod.
Rijk met je dijk 12 maart , Hof van Marken te Marken
Programma 09.30
Opening Dagvoorzitter
09.35
Introductie Ludolph Wentholt (STOWA) In het eerste deel van het ochtendprogramma aandacht voor veen. Aan bod komen het ‘Dijken op veen’ project en het STOWA onderzoek naar veen voorkomend in regionale waterkeringen. In het tweede deel van de ochtend komt multifunctioneel gebruik van dijken aan de orde; met name windmolens op en of nabij een kering en het bouwen met de natuur.
09.45
Veendijken vanuit regionaal perspectief Joost Schaminée (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) Wat kan ik met dijken op veen?
10.15
Veendijken Joop Weijers (Rijkswaterstaat - Waterdienst) Wat heeft de veldproef ‘Sterkte op veen’ opgeleverd en wat zou dat kunnen betekenen voor de Markermeerdijk?
10.45
Pauze
11.15
Veensterkte in regionale keringen Henk van Hemert (STOWA) Veensterkte in boezemkades. Hoe bepaal je dat en wat heb je er aan in de praktijk?
11.45
Windmolens op dijken (multifunctionele keringen) Matthijs Kok (TU-Delft)/STW onderzoek Multifunctionele keringen Windmolens op dijken. De (on)mogelijkheden objectief bezien.
12.15
Vooroevers Mindert de Vries (Deltares/STW Multifunctionele keringen) (Onder voorbehoud) De invloed van voorlanden op veiligheid van dijken en het gebruik van natuurlijke processen om de veiligheid te vergroten.
12.45
Lunch
13.30
Veldbezoek met busdiscussie • Veldproeflocatie ‘Dijken op veen’ • Markermeerdijk • Regionale veenkaden Discussie over de consequenties van nieuwe inzichten voor 4000 km veendijken.
16.00
Opbrengst van de dag
Doen:
Aanmelden via www.stowa.nl | agenda
13 maart: Meerlaagse veiligheid
De kaarten op tafel Tijdens deze dag over Meerlaagse Veiligheid wordt de mogelijke invulling van deze nieuwe denkwijze besproken; Buitendijkse aanpassingen, binnendijkse oplossingen en bewustwording staan centraal. Welke combinatie van maatregelen kan worden ingezet en hoe? Aan het einde van deze dag zal het begrip MLV en wat we er mee kunnen, scherper zijn afgetekend. De aanpak en (on)mogelijkheden wordt door onderzoekers laag voor laag afgepeld. Vanuit de waterbeheerders zal hier op gereageerd worden en gediscussieerd.
Meerlaagse veiligheid: De kaarten op tafel 13 maart , IJsselpaviljoen te Zutphen
Programma 10.00
Opening Dagvoorzitter Patrick Poelmann, Dijkgraaf Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, vicevoorzitter STOWA bestuur
10.05
Introductie Ludolph Wentholt (STOWA) Meerlaagse Veiligheid is een veel besproken onderwerp. De uitdaging ligt in het scheppen van helderheid over de inhoud van MLV en de toepassing hiervan.
10.15
MLV - methodiek en aanpak Binnendijks Kees Vlak (Deltaprogramma) Zienswijze vanuit het Deltaprogramma Veiligheid en Deltaprogramma Nieuwbouw & Herstructurering.
10.45
MLV - demonstratie methodiek Bas Kolen (HKV-Lijn in Water) Methodiek en stappenplan aan de hand van praktijkcases.
11.45
Voorbeelden MLV ruimtelijk gevisualiseerd Hiltrud Pötz (Atelier GROENBLAUW) Meerlaagsveiligheid gevisualiseerd: aan de hand van een praktijkvoorbeeld wordt de luisteraar meegenomen om te ‘horen met de ogen’.
12.45
Pauze
13.45
MLV - Instrumentarium Frank Alberts (Rijkswaterstaat-Waterdienst) Instrumentontwikkeling MLV: Welke (on)mogelijkheden biedt het instrument en hoe werkt het in de praktijk?
14.15
MLV - Buitendijks Hans de Moel (Kennis voor Klimaat/VU-Amsterdam) Mogelijkheden buitendijks toegelicht aan de hand van een uitgewerkte case.
15.15
Wat kun je met ruimtelijke maatregelen in MLV? Frans Klijn (Kennis voor Klimaat/Deltares) ‘Blootstellingsbeperking’: Wat kunnen rivierverruiming, compartimentering, ‘doorbraakvrije’ dijken en andere maatregelen bijdragen?
16.00
Opbrengst van de dag Dagvoorzitter
16.15
Netwerkborrel
Doen:
Aanmelden via www.stowa.nl | agenda
14 maart: Zoetwater
perspectieven voor hoog en laag Hoe hangen het hoofd- en het regionale watersysteem samen? Veel energie is gestopt in het zoeken naar de mogelijkheid dit in één model te vatten en kansrijke strategieën in beeld te brengen. Waterbeheerders van hoog en laag Nederland schetsen hun perspectieven. In de middag kijken we aan de hand van sturingsmogelijkheden welke maatregelen mogelijk zijn. In een gezamenlijke afsluiting worden kansrijke opties en handelingsperspectieven benoemd.
Zoetwater: Perspectieven voor hoog en laag 14 maart, Observant te Amersfoort
Programma 09.30
Opening Dagvoorzitter
09.35
Introductie Michelle Talsma (STOWA)
09.45
Hoofdwatersysteem en de samenhang met het regionale systeem Ad Jeuken (Kennis voor Klimaat) en Emiel van Velzen (Deltares) Met behulp van de ‘blokkendoos’ worden voor hoog en laag Nederland inschattingen gegeven voor strategieën en maatregelen. Welke rol speelt het NHI hierbij en wat levert Kennis voor Klimaat voor deze strategieën?
10.15
Klimaatrobuuste landbouw en natuur, bereiken zonder schade? Ruud Bartholemeus (KWR) en Mirjam Hack (Alterra) Om veranderingen in waterbeheer te vertalen naar wijzigingen in landbouwopbrengsten wordt één gezamenlijk methodiek ontwikkeld. Hoe ziet een nieuwe en klimaatrobuuste methode eruit? Han Runhaar (KWR) Welke kansen zijn er voor natuur en hoe bepaal je die onder klimaatverandering? Het werken aan een gezamenlijke methodiek en de kansrijkdom module worden toegelicht.
11.00
Pauze
11.15
Klimaatadaptatie vraagt regionaal maatwerk Kan het wat zouter? Dolf Kern (Hoogheemraadschap van Rijnland) Hoogheemraadschap Rijnland heeft te maken met een toenemende waterproblematiek. Het zoeken naar optimalisatie in hoofd-, regionaal- en lokaal watersysteem is de uitdaging. Sparen, aanvoeren en accepteren op de hoge zandgronden Karla Niggebrugge (Provincie Noord-Brabant) en Kees Peerdeman (Waterschap Brabantse Delta) Met de trits sparen, aanvoeren en accepteren wordt invulling gegeven aan de zoektocht van het Deltaplan Hoge Zandgronden om de zelfvoorziening in de praktijk in te vullen.
12.15
Introductie workshops De uitdaging: Welke handelingsperspectieven zijn er en wat geven we de bestuurders mee? Pitches ter introductie van de workshops.
12.30
LUNCH
13.30
Workshops ronde 1
1
Sturen op zout water Een andere kijk op de effectiviteit van doorspoelen: Van perceelsloot tot boezem Joost Delsman (KvK/Deltares) i.s.m. Lodewijk Stuyt (Alterra) Welk zoutgehalte is voor een waterbeheerder in het kustgebied bij waterschaarste nog acceptabel? En in hoeverre is doorspoelen (kosten-) effectief in het bereiken van dit zoutgehalte? Reflectie: Esmée Vingerhoed (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)
2
Sturen op organisatie Waterhouderij: Van concept naar praktijk Marco Arts (Aequator) Agrarische ondernemers zijn aan de slag gegaan om water te bufferen ter voorkoming van droogteschade. Samenwerking is hier het devies. Hoe doe je dat en wat levert het op? Drie praktijkvoorbeelden. Reflectie: Jan den Besten (Waterschap Hunze en Aa’s)
3
Sturen op (diepe) infiltratie Zoetwater in de 21e eeuw: Vasthouden, ondergronds bergen, gebruiken Koen Zuurbier (KvK/KWR) Door infiltratie van neerslag kunnen in de onverzadigde zone of brakke/zoute ondergrond zoetwatervoorraden (bellen) worden gecreëerd. In droge perioden kan water uit deze zoetwaterbellen worden onttrokken en benut. Welke (on)mogelijkheden zijn er? Reflectie: Fincent van Woerden (Hoogheemraadschap van Delfland)
4
Sturen op Flexibel Flexibel peil: Sturen op natuurlijk peilbeheer in natuurgebieden Sebastiaan Schep (Witteveen en Bos) Waterbeheerders zoeken naar de combineerbaarheid van doelen voor de KRW, Waterbeheer 21e eeuw en zoetwatertekort. In het STOWA Watermozaïek project Flexibel peil komen kwaliteit en kwantiteit bij elkaar. Reflectie: Winnie Rip (Waternet)
15.00
1
Workshops ronde 2
Sturen op (ondiepe) infiltratie ‘Go Fresh’ in de Zuidwestelijke Delta: Zijn er kansen? Gu Oude Essink (KvK/Deltares) Het grond- en oppervlaktewater in de polders in de Zuidwestelijke Delta is overwegend brak tot zout. Onderzoek naar mogelijke maatregelen waaronder wateropslag in kreekruggen en peilgestuurde drainage. Kansen of niet? Reflectie: Walter Oomen (Waterschap Scheldestromen)
2
Sturen op watervoorraad in de bodem Wat biedt de bodem voor waterbeheer? Nick van Eekeren (Louis Bolk Instituut) Organische stof, bodemstructuur en beworteling kunnen een bijdrage leveren aan zoetwaterbeschikbaarheid. Welke ervaringen zijn er? Reflectie: Marinus van Dijk (Waterschap Vallei en Veluwe)
3
Sturen op ondiep grondwater Regelbare drainage en klimaat adaptieve drainage Gé van de Eertwegh (Future Water) Klimaat adaptieve drainage (KAD) is gericht op het vergroten van zoetwaterbeschikbaarheid en het voorkomen van afvoerpieken op landbouwpercelen. Wat kost het en wat levert het op? Reflectie: Bas Worm (Waterschap Regge en Dinkel)
4
Sturen op (gedempte) afvoer Beekdalbreed hermeanderen Joris Eeckhout (WUR) Het verbeteren van de ecologische toestand (KRW) gaat hand in hand met het voorkomen van wateroverlast (WB21). Hoeveel winst is te behalen met een gedempte beekafvoer? Reflectie
16.30
De opbrengst Dagvoorzitter
16.45
Borrel
Doen:
Aanmelden via www.stowa.nl | agenda
15 maart: de opbrengst
Tijdens de Deltaproofweek zijn deelnemers uitgedaagd om uitspraken te doen over de betekenis en handelingsperspectieven van de ontwikkelde kennis. De opbrengst wordt tezamen met de Midterm Review van het programma Deltaproof aangeboden aan de waterschapsbestuurders. Waterschapsbestuurders worden uitgenodigd hierover in gesprek te gaan. Deze dag wordt mede georganiseerd door de Unie van Waterschappen.
De opbrengst 15 maart, Observant te Amersfoort
Programma 12.30
Inloop met lunch
13.30
Opening Hans Oosters (Voorzitter STOWA) Het STOWA kennisprogramma Deltaproof heeft samen met kennispartners talrijke maatregelen verkend. Tijdens de Deltaproofweek zijn ze gepresenteerd, besproken en tegen het licht gehouden. Wat is hiervan de opbrengst?
13.35
Presentatie en bespreking van de opbrengst • De klimaatadaptieve stad • Rijk met je dijk • Meerlaagse veiligheid: De kaarten op tafel • Zoetwater: Perspectieven voor hoog en laag
15.30
Aanbieding Midterm Review Aan Peter Glas (Unie van Waterschappen) door Hans Oosters.
15.35
afsluiting
Doen:
Aanmelden via
[email protected]
