DEEL 2: Giftige planten en chemische stoffen Wat kunt u hier verwachten? 2.1 bespreekt giftige planten en paddenstoelen. 2.2 noemt medicijnen waarvan leken en artsen denken dat zij in overdosis dodelijk zijn, zoals insuline of medicijnen voor het hart. 2.3 vertelt over dodelijke stoffen die in de chemische industrie zijn ontwikkeld. Zijn sommige gifstoffen doeltreffend en pijnloos? Het blijkt erg moeilijk om jezelf op een pijnloze manier te doden. Het resultaat van onze zoektocht naar giftige planten en chemische stoffen zal die lezers teleurstellen, die hopen op een ‘laatste-wil-pil’ die je in Nederland kunt kopen. Die hoop wordt aangewakkerd door onjuiste voorlichting over een ‘laatste-wil-pil’. Daardoor worden ouderen steeds bozer: ‘Waarom mag ik die pil niet krijgen?’ Zij willen niet horen dat artsen nooit gedwongen kunnen worden een dodelijk middel te geven en dat zij zélf iets kunnen doen om die ‘pil’ in huis te krijgen. Tegenover een eisende patiënt zetten artsen juist hun hakken in het zand. Update Als wij nuttige informatie van bezoekers krijgen zullen we die aan vakmensen voorleggen. Als zij de informatie nieuw en juist vinden, verschijnt die volgend kwartaal op de site www.eenwaardiglevenseinde.nl. 2.1 Giftige planten en paddenstoelen. Sommige planten en paddenstoelen bevatten zeer giftige stoffen (zogeheten ‘cholinerg’ werkende middelen of remmers van het enzym cholinesterase), die in oorlogen in gifgassen zijn gebruikt. Zij veroorzaken een spierverlamming en meestal een langzame dood door verstikking (Booij 2002). Een voorbeeld is het pijlgif curare dat amazone-indianen gebruiken. Het verlamt alle spieren, ook die van de ademhaling. Ander voorbeeld, Socrates moest het sap van de dolle kervel drinken en stierf een langzame dood: je ervaart dat je stikt. Giftige stoffen in planten werken niet snel, zijn vaak niet dodelijk maar veroorzaken soms wel de dood. Die komt dan na enkele dagen of weken en gaat gepaard met buikkrampen en pijn. Websites als www.giftigeplanten.nl of www.giftigepaddestoelen.nl verdelen planten in giftig, zeer giftig of dodelijk. Maar de planten die ‘dodelijk’ worden genoemd, zijn dat in feite zelden. De site www.degifwijzer.nl geeft betere informatie. 1
Hoeveel gif een plant bevat, hangt af van de groeifase en het deel van de plant (blad, wortel, zaaddoos). Het vergt ingewikkeld chemisch onderzoek om na te gaan of een plantenextract dodelijk zal zijn. Twee voorbeelden: Zelfdoding na eten van de groene knolamaniet: Deze paddenstoel komt in het natte jaargetijde veel voor in Nederland en Vlaanderen. De jonge paddenstoel lijkt als twee druppels water op de gewone weidechampignon. Een Nederlandse vrouw kende de groene knolamaniet uit haar biologiestudie. Vanwege een ernstige depressie was zij opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. In het najaar was de paddenstoel makkelijk te vinden. Zij at een onbekend aantal ervan. Na 10 uur kreeg zij hevige buikpijn met braken en bloederige diarree. Onderzoek liet schade aan de lever zien. Zij kreeg een infuus en leek te herstellen, maar na 3 dagen bleek de leverschade onomkeerbaar. Ze werd knalgeel en zakte weg in een hepatisch coma: als de lever niet meer werkt komt er zoveel ammoniak in het bloed dat je buiten kennis raakt. Zij lag 5 weken op een intensive care. De artsen konden niets doen, er was geen lever van een donor. Na 5 weken is ze overleden. Per ongeluk overlijden na eten van herfsttijloos Een vrouw wilde een omelet kruiden en gebruikte per ongeluk in plaats van wilde knoflook, de bladeren van herfsttijloos. Haar man vond de omelet nogal bitter maar at hem toch helemaal op. Ongeveer drie uur daarna werd hij misselijk, ging braken, kreeg heftige buikkrampen en diarree. De buikpijn werd geleidelijk minder. Twee dagen later stortte de man plotseling in en werd naar het ziekenhuis gebracht. Daar constateerden de artsen dat zijn lever, nieren, longen en het hart niet goed meer werkten. Zij konden niets voor hem doen. Enkele uren later overleed hij. Conclusie over giftige planten en paddenstoelen Zelfs van de giftigste soorten ga je niet altijd dood. Wel krijg je altijd last van pijnlijke bijwerkingen. Planten en paddenstoelen zijn totaal ongeschikt voor een zelf samengestelde laatste-wil-pil. Die is niet doeltreffend en niet pijnloos (zie de meetlat met vier kenmerken). 2.2 Medicijnen waarvan men zegt dat zij dodelijk zijn Nu volgen voorbeelden van medicijnen waarover hardnekkige fabeltjes in omloop zijn. Niet alleen op websites over suïcide maar ook onder medisch specialisten. Wij hopen dat u weerbaar wordt ten opzichte van artsen, die met veel gezag zeggen: ‘Uit mijn ervaring 2
blijkt dat medicijn x of y dodelijk is’. Wat in een enkel geval opgaat, geldt niet in zijn algemeenheid. Leg hun advies voor aan een toxicoloog die hiervan studie heeft gemaakt (zie de conclusie hieronder hoe je dat kan doen). Pijnstillers bij de drogist Hardnekkig zijn de geruchten dat een paar buisjes aspirine of paracetamol dodelijk zijn. Op elke intensive care belanden af en toe mensen die dat hebben ingenomen en meestal blijven ze leven. Pas als er een gigantische overdosis is ingenomen (tien gram of meer), sterft de lever af. Men braakt alle voedsel uit en wordt geel. Er ontstaat een hepatisch coma dat weken kan duren voordat je een ellendige dood sterft. Insuline Voor oudere en verzwakte patiënten kán een zeer hoge dosis insuline soms dodelijk zijn. Maar zelfs in zeer hoge dosis is het dodelijke effect uiterst onzeker bij mensen die niet ernstig ziek zijn. Gevallen van overlijden door insuline halen af en toe de krant, terwijl mislukkingen niet aan het licht komen. Vandaar het onjuiste beeld dat een grote dosis insuline dodelijk zou zijn. Wij horen deze misvatting vooral van verpleegkundigen. Digoxine Het medicijn digoxine wordt gebruikt om de hartspier te versterken en het hartritme te vertragen. In overdosis zou het tot fibrilleren van de hartspier kunnen leiden waarbij de bloedstroom tot stilstand komt. De vakliteratuur is niet eenduidig bij welke dosis dit gebeurt en of het ook bij een gezond hart optreedt. Dus niet betrouwbaar dodelijk. Calciumantagonisten en betablokkers De zogeheten calciumantagonisten vertragen het hartritme. Sommigen denken dat medicijnen uit deze groep, zoals Verapamil, in hoge dosis dodelijk zouden zijn doordat het hart wordt stil gelegd. Hiervoor zijn in de vakliteratuur geen duidelijke aanwijzingen. Hetzelfde is beweerd over medicijnen uit de groep van de bètablokkers, bijvoorbeeld propranolol. Ook hiervoor is geen spoor van bewijs. Als je een pacemaker hebt en die probeert stop te zetten of te laten verwijderen, is er een grote kans dat je blijft leven. Conclusie Je gaat meestal niet dood aan de vrij verkrijgbare pijnstillers, insuline, digoxine, calciumantagonisten of andere medicijnen die door cardiologen worden voorgeschreven, Je leest nooit iets over die gevallen waarin de patiënt blijft leven. Daardoor blijven misvattingen bestaan. 3
Medicijnen die volgens een arts of apotheker dodelijk zouden zijn en die niet in Uitweg worden genoemd, kunt u via de contactknop op een waardig levenseinde.nl aan ons melden. Naam en adres van de arts (strikt vertrouwelijk!) hebben wij nodig. Want eerst leggen we zijn advies voor aan een apotheker en een toxicoloog. Daarna berichten we u en nemen we met de arts contact op. 2.3 Chemische stoffen die dodelijk kunnen zijn Tijdens onze zoektocht naar stoffen die een humane dood geven maar niet in Uitweg staan, moesten we ook chemische vergiften onder de loep nemen die in de krant of in films telkens opduiken. Dat was geen prettige lectuur en het levert geen laatste-wil-pil op. We brengen toch verslag uit van de bekendste methoden omdat anders de verwachting blijft bestaan dat er nog niet goed is gezocht of dat er informatie wordt achtergehouden. Dit overzicht kan niet volledig zijn, daarvoor zijn er in de chemie te veel vergiften ontwikkeld. Het is mogelijk dat iemand ons attent kan maken op een dodelijke stof of methode die vaak doeltreffend is, zonder veel pijn, met wat inspanning verkrijgbaar en geen gevaar voor de aanwezigen oplevert. We zullen die suggestie met onze deskundigen bespreken en op deze site plaatsen (zie onder nieuwsberichten) als dit voor anderen ook van nut kan zijn. We bewaken strikt de anonimiteit van inzenders maar naam en contactadres moet bij ons wel bekend zijn. Dat is ook regel in de krant (‘naam ven inzender is bij de redactie bekend’) Landbouwgif De industrie heeft veel giftige stoffen ontwikkeld voor de landbouw, die soms ook voor zelfdoding worden gebruikt. Kort na het ruimen van de stallen van koeien en varkens, hebben sommige boeren met landbouwgif een nare en eenzame dood gezocht. Geen van deze gifstoffen geeft een humane dood, ze gaan gepaard met langdurig lijden. Rattengif en middelen tegen insecten die in de winkel te koop zijn, blijken voor de mens wel pijnlijk maar zelden dodelijk. Conclusie deze stoffen zijn lang niet altijd doeltreffend. In hoge dosis leiden zij vaak tot een pijnlijke dood.
4
Cyanide Chemische verbindingen van cyanide (afgekort CN) worden in de chemische industrie (bij goudwinning, fotografie enz) gebruikt, evenals in een chemisch laboratorium. Sommige daarvan zijn dodelijk, met name HCN en KCN (kaliumcyanide of cyaankali). Het is voor leken vrijwel onmogelijk om hieraan te komen tenzij men ergens werkt waar bijvoorbeeld kristallen kaliumcyanide worden gebruik bij chemische reacties. Als je zwavelzuur in een pan verwarmt en daarin kristallen kaliumcyanide strooit, verdampt er boven de pan HCN. Als je je hoofd boven de pan houdt en enkele malen inademt, verlies je snel, men zegt binnen 60 seconden, het bewustzijn. Na een onbekend aantal minuten volgt de dood door verstikking. Hierbij is gevaar voor de naasten omdat zij ook de cyanide damp kunnen inademen. Hoe veroorzaakt cyanide de dood? Cyanide blokkeert het transport van zuurstof door hemoglobine (dat is het eiwit dat zuurstof naar de hersenen brengt). Bij inslikken van cyanide ontstaat in de maag uit cyanide en maagzuur direct HCN, dat in het bloed komt en zich aan hemoglobine bindt. Daarmee is het zuurstoftransport geblokkeerd. De hersenschors kan slechts 2-3 minuten zonder zuurstof, daarna ben je buiten kennis. Het hart kan wel 5-10 minuten zonder zuurstof zodat het pas later ophoudt met kloppen. Als je cyanide inademt, zoals zojuist beschreven, dan staat het transport van zuurstof ook stil met dezelfde gevolgen. Bekende voorbeelden van dood door cyanide Sommige nazi-officieren beschikten in de Tweede Wereldoorlog over een capsule met twee vakjes daarin (cyanide in het ene vakje en een zuur in het andere). Na doorbijten van de capsule ontstond een chemische reactie waarbij een cyanideverbinding vrij kwam. Deze werd ingeademd of ingeslikt en leidde tot de dood. Sindsdien komt men deze capsule ook in spionagefilms tegen. Wie in handen van de vijand valt, bijt de capsule door en sterft. De methode leidt snel tot de dood. Maar hoe snel en is dat een milde dood? Onderzoekers op het terrein van sterven in eigen regie hebben voorbeelden verzameld van overlijden door HCN of KCN (Humphry 1992, Nitschke 2007). Beide rapporteren tegenstrijdige ooggetuigenverslagen. Slechts de meest betrouwbare verslagen worden hier genoemd. Humphry citeert de journalist Tim Reiterman die in 1978 de slachting overleefde in Brits Guyana waar 913 mensen samen met hun leider Jim Jones overleden. Ongeveer 800 volglingen, waaronder ouders met kinderen, dronken op bevel van de leider kaliumcyanide of kregen dat door helpers in hun keel gespoten: “Parents and grandparents cried hysterically as their children died, not quickly and not painlessly. The doomed convulsed and gagged as the 5
(cyanide) poison took effect”, aldus het ooggetuigenverslag van Reiterman die werd bevrijd (Humphry 1992 p 29). HCN is in sommige Amerikaanse staten vele jaren gebruikt om de doodstraf te voltrekken. Men hield hiermee op nadat bekend werd dat de dood noch snel noch pijnloos was. Dat is een betrouwbare aanwijzing dat cyande geen humane dood geeft. Als laatste voorbeeld noem ik de Spaanse speelfilm Mar Adentro die ten onrechte de sugestie wekt dat de hoofdpersoon een humane dood stierf. De film gaat over een man, Ramón Sampedro, die tot de nek is verlamd door een hoge dwarslaesie en na 30 jaar met hulp van derden zichzelf doodt. Hij doet dat door met een rietje een glas water leeg te drinken. Bij de Spaanse recht-op-waardig-sterven vereniging is bekend is dat er cyanide in het water was opgelost. Slechts de eerste ± 30 seconden na het drinken worden gefilmd (het is een speelfilm, géén documentaire) De film breekt af vóórdat het verstikken door cyanide zichtbaar wordt. Conclusie Cyanide is zeer moeilijk te verkrijgen. Het is onduidelijk hoe lang de gevolgen van het inademen of inslikken van cyanide bewust ervaren worden. Betrouwbare verslagen van ooggetuigen melden dat de methode uiterst onaangenaam is. Naasten lopen risico als er een cyanide damp ontstaat en kunnen er dus niet bij zijn. Sufentanil en carfentanil Deze stoffen zijn verwant met morfine maar geven in een veel kleinere dosis reeds een ademstilstand. Zij vallen onder de opiumwet. Sufentanil wordt soms in het ziekenhuis gebruikt bij narcose. Het kan uitsluitend door specialisten worden voorgeschreven. Carfentanil is zelfs voor medisch specialisten niet verkrijgbaar. Men vermoedt dat carfentanyl in 2002 in Moskou is gebruikt tijdens de bestorming van de opera die door Tsjetjenen was bezet. Daarbij werd een gas of nevel met daarin carfetanyl de zaal in gespoten en vielen door verstikking niet alleen onder de bezetters doden maar ook onder de gegijzelden. Conclusie Suventanyl en carfentanyl zijn niet verkrijgbaar en niet pijnloos. Barbituraten die uit de handel zijn genomen. Sommige barbituraten zijn voor een chemicus niet moeilijk te maken als men de juiste bestanddelen heeft. Die zijn voor leken wel moeilijk te verkrijgen. Bijvoorbeeld, het slaapmiddel Veronal (=ethylbarbituraat) dat ± 30 jaar geleden uit de handel is genomen, kan iemand met een opleiding in de chemie relatief makkelijk maken in een laboratorium. 6
De bereidingswijze is bekend en de farmaceutische industrie heeft er geen patent meer op. Philip Nitschke, een Australisch onderzoeker, heeft geprobeerd met een groep oudere personen een barbituraat te maken uit basisbestanddelen. Het doel was om de deelnemers aan een dodelijke dosis barbituraat te helpen. Dit is het zogeheten ’peanut project’ (Nitschke 2007, 2010). Zijn idee daarachter is dat in de toekomst iedere ontwikkelde leek met hulp van een handleiding thuis een barbituraat zou kunnen maken. Nitschke’s pogingen trokken in Australie veel publiciteit maar worden in kringen van recht-op-waardig-sterven als mislukt beschouwd (mondelinge mededeling van Humphry in 2009). Men ziet het als een legitieme publiciteitsstunt om de overheid onder druk te zetten haar repressieve beleid rond doktershulp bij zelfdoding te verlaten. De adviseurs merken op dat de bestanddelen om Veronal of een ander barbituraat te maken, voor niet-apothekers erg moeilijk te verkrijgen zijn. Zij achten het onwaarschijnlijk dat iemand een barbituraat buiten het laboratorium kan maken, zelfs als die persoon een chemische scholing heeft. Conclusie Er is niet voldaan aan de eis van verkrijgbaarheid. Veronal en andere oude barbituraten zijn niet meer in de handel. Ze zijn buiten een chemisch laboratorium niet te maken uit bestanddelen. Ook die bestanddelen zijn moeilijk verkrijgbaar. Slotconclusies bij de Autonome weg 1. Alle stoffen of medicijnen die hierboven zijn besproken, zijn niet geschikt voor een waardig levenseinde in eigen regie. Ze zijn niet doeltreffend, en/of uiterst pijnlijk, en/of moeilijk verkrijgbaar. Fabeltjes die de ronde doen worden ontkracht door specialisten die de vakliteratuur kennen. 2. Het is erg onwaarschijnlijk dat in dit overzicht een laatste-wil-pil over het hoofd is gezien, die ouderen kunnen verkrijgen en die doeltreffend is om humaan te sterven omringd door dierbaren. 3. De laatste-wil-pil bestaat al in de vorm van bijvoorbeeld antidepressiva of antimalaria pillen, in combinatie met slaapmiddelen. Uitvoerige en betrouwbare informatie hierover staat in ‘Uitweg. Een waardig levenseinde in eigen hand’ (Chabot 2010). De combinaties van medicijnen in dat boek zijn meestal doeltreffend, de pijn is draaglijk en ze zijn met enige inspanning te bestellen via internet als je de moeite neemt een betrouwbaar adres te vragen bij De Einder. Ook 7
zijn ze veilig voor de naasten die bij je willen blijven. Wel moet je alle voorzorgen in acht nemen die in Uitweg worden beschreven. 4. Ook bewust stoppen met eten en drinken onder goede palliatieve begeleiding en met de juiste mondverzorging kan voor ouderen een waardige wijze zijn om te sterven. Deze autonome weg wordt het meeste ingeslagen, vaker dan de weg van de medicijnen. 5. Heliumgas opent de enige nieuwe autonome weg naar een humane levensbeëindiging in eigen regie: het is doeltreffend, pijnloos, te bestellen vanuit je eigen huis en zonder gevaar voor wie erbij is. zie helium PDF op een waardig leveseinde.nl. Er bestaat twijfel of hulpbehoevende zieken en ouderen de heliumcilinder zelf op de plastic zak kunnen aansluiten. Wanneer een kind dat doet, kan dat worden beschouwd als strafbare hulp bij zelfdoding. Net als bij de medicijnmethode krijgen ouderen of zieken regelmatig hulp van de naasten bij het bestellen van medicijnen via internet. Justitie weet dat maar ziet dat tot op heden niet als strafbare hulp, of kijkt bewust de andere kant op. LITERATUUR Deze titels zijn bedoeld ter oriëntatie. Chabot 2010 geeft een uitgebreide lijst. A. van Bergen. Mijn moeder wilde dood. Een persoonlijk en praktisch verhaal over zelfbeschikking. Atlas 2010 L.H.D.J. Booij en T.B. Vree. Neuromusculaire overdracht en neurotoxines. Ned. T. voor Anesthesiologie, 15, dec 2002, 128-137. B.E. Chabot. (2003) Is er toekomst voor de pil van Drion? In J. Legemaate en R.J.M. Dillmann (red). Levensbeëindigend handelen door een arts op verzoek van de patiënt. Derde, herziene druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. B.E. Chabot (2007). Auto-euthanasie. Verborgen Stervenswegen in gesprek met naasten. Dissertatie Universiteit van Amsterdam. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. B. Chabot en S. Braam. Uitweg. Handboek. Een waardig levenseinde in eigen hand. Tweede herziene druk. Nijgh en Van Ditmar 2010. Docker C. Five Last Acts. Exit, Edinburgh 2010, 2nd edition.
8
D. Humphry Final Exit. The practicalities of self-deliverance and assisted suicide for the dying. 3d edition 2002. via Amazon.com S. Jamison. When Drugs Fail: Assisted Deaths and Not-So-Lethal Drugs. In: M.P. Battin & A.G. Lipman (eds). Drug use in Assisted Suicide and Euthanasia.The Pharmaceutical Products Prss 1996. Kerkhof, B. van Luyn (red). Suïcidepreventie in de praktijk. Bohn Stafleu Van Loghum 2010 KNMG 2010. Concept standpunt rol van arts bij een zelfgekozen levenseinde. www.knmg.nl//concept standpunt. H.M. Kuitert. Suïcide: wat is er tegen? Zelfdoding in moreel perspectief. Ten Have 1994. H.J.J. Leenen, J.K.M. Gevers, J. Legemaate. Rechten van mensen in de gezondheidszorg. Deel I. Vijfde geheel herziene druk. Bohn Stafleu Van Loghum 2007. R.S. Magnusson. Angels of Death. Exploring Underground. Yale Universiy Press 2002.
the
Euthanasia
Ph Nitschke en F. Stuart. (2007, 2010) The Peaceful Pill Handbook. via Amazon.com R.D. Ogden. Euthanasia, Assisted Suicide & Aids. Peroglyphics Publishing New Westminster, Canada 1994. R.D. Ogden (2010) Observation of two suicides by helium inhalation in a prefilled environment. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology, 31, 156-161. T. Vink. Zelf over het levenseinde beschikken. De praktijk bekeken. Damon 2008.
9
