B.S.P. 5e
Jaargang.
61HT -EEKLö
2 JULI
1898.
No.
26.
DE YKOÜW . Veertlenflaasscli Hal, pwijfl aai Se o É r l i i e oiïeeflii fler
TTonwen.
W I J V R O U W E N V A N D E N N I E U W E N TIJD Z I J N V E R P L I C H T E L K A N D E R B I J TE S T A A N . YEREENIGD KONDEN W I J DE WERELD O V E R W I N N E N .
HOOFDAGENTE
VOOR
BELGIË:
BEDACTIE EN
EMILIE CLAEYS, KLEISTRAAT
95,
GENT.
K A N VRIJ D E M A N I N SLAVENKEETNEN
ZIJN WAAR ZUCHT?
AYWAILLE
DE
VROUW
Inhoud: Eugénie Potonié-Pierre. — Toewijding. — Eenige beschomvingen over den mensch.—Lectuur. — Correspondentie.
Overleden: EUGÉNIE
i
ADMINISTRATIE:
DRUKKER EN HOOFDAGENT V. HOLLAND
N. VAN KOL,
POTONIÉ-PIERRE.
Eerst n a het afdrukken van het vorige n u m m e r o n t v i n g ik h e t b e r i c h t v a n h e t overlijden dezer z e l d z a m e v r o u w , w i e r h a r t s l e c h t s h a a r v e r s t a n d , en w i e r v e r s t a n d slechts haar geestkracht evenaarde. Nog zie ik h a a r v o o r m i j , op d e c o n g r e s s e n t e P a r i j s en t e B r u s s e l , m e t h a a r v r i e n d e l i j k , intelligent, v e r m a g e r d gelaat, — het gelaat d e r g e n e n , die v e r t e e r d w o r d e n door e e n i n w e n d i g v u u r , in dit geval een reine en e d e l e v l a m ! Stil, b e s c h e i d e n , z i c h h e e l e m a a l n i e t op d e n v o o r g r o n d s t e l l e n d e , d e e d zij w e r k v o o r d r i e . B e w o n d e r d e n wij Mad. P o g n o n , de s c h i t t e r e n d e p r e s i d e n t e , n i e t m i n d e r b e w o n d e r d e n wij Mad. P o t o n i é , die v o l s t r e k t n i e t s c h i t t e r d e , m a a r w e r k t e , w e r k t e , — zich toen r e e d s t e n d o o d e t o e afwerkte! E n n u is zij d o o d ! N u i s h e f w e r k t u i g v e r b r i j z e l d d a t in o n o p h o u d e l i j k e n a r b e i d s d r a n g zich z e i v e n v e r t e e r d e . H e t t r e f t m i j smartelijk; om de persoon, om het talent, o m h e t k a r a k t e r , o m d e k r a c h t treft h e t mij. T o c h m o g e n wij t r o t s c h zijn op e e n e v r o u w die zóó leefde e n stierf. H o e goed is ook op h a a r t o e p a s s e l i j k w a t ik o n d e r d e n t i t e l „ T o e w i j d i n g " u i t Le Peuple vert a a l d e ! De g e d w o n g e n r u s t w e r d h a a r g e s p a a r d , — zij s t i e r f op d e b r e s ! H o e v e l e n g i n g e n h a a r r e e d s voor, óók s t a a n d e op d e b r e s ! H e t i s alsof o n z e e e u w , e e n g r o o t e e e u w , n i e t a n d e r s wil sterven dan als een vorst der o u d h e i d : i n d e n dood v e r g e z e l d v a n alle z i j n e getrouwste dienaren. Eugénie Potonié-Pierre diende als een der g e t r o u w s t e n onder de g e t r o u w e n h a r e e e u w en h a a r g e s l a c h t ; zij g a a t n i e t h e n e n o n b e w e e n d . R u s t e zij z a c h t o n d e r de b l o e m e n , die de h a n d deiliefde en d e r w a a r d e e r i n g zal s t r o o i e n op h a a r stille graf!
BIJ
H. MASEREEUW,
LUIK.
BINNENROTTE
ABONNEMENTSPRIJS VOORUITBETALING. —
50,
PER JAAR F 1,50 LOSSE NUMMERS 3
ROTTERDAM.
=
FR. 3,00,
BIJ
CT.
Toewijding. N a a r a a n l e i d i n g v a n d e n t e v r o e g e n dood v a n e e n ijverig p r o p a g a n d i s t , schrijft Le Peuple: „Men geeft n i e t o n g e s t r a f t a a n d e n v e r t e r e n d e n ijver v a n p r o p a g a n d i s t zijn v l e e s c h en zijn g e e s t : V o l d e r s , Gesar d e P a e p e , M a h e u ; v a n B e v e r e n , M o r t e l m a n s , Abel W a r t , n u w e d e r P i e r r o n , e n z o o v e l e a n d e r e d a p p e r e n o n d e r de d a p p e r s t e n , die al h u n n e l e v e n s k r a c h t h a d d e n g e w i j d a a n d e z a a k d e r a r b e i d e r s , zijn vóór h u n vijftigste j a a r g e s t o r v e n . H e t i s b i j n a e e n n o o d l o t : m e n geeft zich geheel a a n zijne i d e e en d e v e r b r e i d i n g d a a r v a n . „Zondags, als zoovele anderen de verkwikk e n d e k a l m t e v a n „ d e n b u i t e n " o p z o e k e n of z i c h o v e r g e v e n a a n d e stille g e n o e g e n s v a n h e t f a m i l i e l e v e n , begeeft zich d e p r o p a g a n d i s t , in d e n v r o e g e n m o r g e n s t o n d , n a a r e e n of a n d e r a f g e l e g e n d o r p w a a r hij h e t e v a n g e l i e v a n h e t socialisme wil verkondigen. En m e t een der l a a t s t e t r e i n e n k o m t hij t e r u g , u i t g e p u t , half dood v a n v e r m o e i d h e i d ; m a a r ook, h o e i n n i g gelukkig, indien de m a c h t van het woord eenige n i e u w e t o e w i j d i n g heeft k u n n e n w e k k e n a a n de z a a k die h e m lief i s . „ M a a r d e z o r g v o o r h e t d a g e l i j k s c h brood v e r p l i c h t h e m e c h t e r o m , d e n v o l g e n d e n ochtend vroeg, den daagschen arbeid weder te hervatten, — in 't vooruitzicht o m des avonds in l o k a l e n , m a a r al t e d i k w i j l s l a a g , s m a l , overbevolkt en rookerig, het werk der opvoedingen der organisatie voort te zetten, waardoor het socialistische leger onoverwinnelijk m o e t worden. „ G e d u r e n d e eenige j a r e n doen de geestdrift e n d e w i l s k r a c h t e e n z e k e r e o v e r s p a n n i n g geb o r e n w o r d e n die d e k r a c h t e n v e r t i e n v o u d t ; m a a r .alles w r e e k t z i c h . De d a g k o m t d a t d e t e s t r a k g e s p a n n e n v e e r b r e e k t . De e e n e n , u i t g e p u t , m o e t e n m e t s m a r t en b i t t e r h e i d z i c h onderwerpen aan eene r u s t die h e n v e r t e e r t ; d e a n d e r e n , die v a n g e e n r u s t w e t e n w i l l e n , z e t t e n o n d a n k s a l l e s d e n strijd v o o r t en s t e r v e n op d e b r e s . . . E v a r i s t e P i e r r o n w a s e e n d e z e r laatsten." Dit i s g e e n g r o o t s p r a a k . Zóó l e v e n en s t e r v e n t a l v a n e e n v o u d i g e s t r i j d e r s , w i e r n a a m de g e s c h i e d e n i s v e r g e t e n zal. E e r en d a n k a a n d e z e b r a v e n , a a n d e z e h e l d e n d e r zelfopoffering!
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W .
EenJie beschouwinien over den Mensch. (Vervolg.) „ D u i z e n d e n m e n s c h e n s t e l l e n zich t e v r e d e n m e t d e l e e r i n g e n d e r w i j z e n t e l e z e n of t e p r e d i k e n z o n d e r z e t e b e t r a c h t e n , zoo s t a a t e r in d e B h a g a v a d - g i t a , ( h e t lied d e s H e e r e n , h e t heilig gedicht der Indiërs) te l e z e n : onder d u i z e n d m e n s c h e n is e r n a u w e l i j k s é é n , d i e n a a r v o l m a a k t h e i d streeft, en onder degenen die er n a a r streven o m volkomen te worden, zijn e r s l e c h t s w e i n i g e n d i e wij i n w a a r h e i d k e n n e n . " T h o m a s v a n K e m p e n z e g t : „Offer m i j u z e l v e n , e n geef u g a n s c h e l i j k a a n G o d . " H o è m e e r e e n m e n s c h z i c h m e t zijn w i l i n zijn h o o g e r zelf begeeft, d e s t e m e e r k a n d i t h o o g e r zelf z i c h in h e m b e l i c h a m e n e n h e m zijn n a t u u r m e d e d e e l e n ; deze goddelijke reïnkarn a t i e heeft n i e t alleen p l a a t s bij d e g e b o o r t e v a n d e n m e n s c h , m a a r d u u r t zijn g a n s c h e l e v e n door en is eerst d a n voleindigd als de m e n s c h geheel door den geest Gods doortrokken is en t o t d e e r k e n n i n g v a n zijn goddelijke n a t u u r e n v e r m o g e n s is g e k o m e n . V o o r t d u r e n d lijdt e n s t e r f t d e z e C h r i s t u s i n o n s o p d a t wij v o o r h e m h e t l e v e n b e h o u d e n e n hij v o o r o n s d e o n s t e r felijkheid b e n o u d e ; w a n t a l s d e o n s t e r f e l i j k e ziel in h e t graf d e r m a t e r i e n e d e r d a a l t o m z i c h t e v e r p e r s o o n l i j k e n , zoo v e r l i e s t hij a l s persoon den hoogen graad van goddelyk bewustzijn d i e n hij a l s g e e s t e l i j k w e z e n bezit, e n m o e t zich eerst weder tot h e t geestelijke verheffen; m a a r d i t h o o g e r zelf i n d e n m e n s c h i s o o k zijn l e i d s m a n e n m e e s t e r , e n a l s e e n m e n s c h in vroegere levens h e t goddelijke genaderd is, zoo zal hij o o k in e e n n i e u w e b e l i c h a m i n g s p o e d i g in z i c h zijn goddelijk b e w u s t z i j n z i e n o n t w a k e n e n hij zal, o m i n C h r i s t e l i j k e t a a l t e spreken, „den m y s t i s c h e n dood" sterven (den dood v a n h e t l a g e r e in d e n m e n s c h ) e n C h r i s t u s , d e z e l f b e w u s t e ziel, zal zijn o p s t a n d i n g i n h e m v i e r e n , e n d e z e C h r i s t u s i s hij zelf; d e C h r i s t u s k r a c h t , h e t a l b e w u s t z i j n , heeft i n den godmenschindividueelen vorm aangenomen, is vleesch geworden. Het te voorschijn treden der verschijningen uit het wezen, waardoor de werelden ontstaan, en het weder verdwijnen dezer verschijningen in h e t w e z e n , w a a r d o o r d e w e r e l d e n v e r g a a n , w o r d t h e t in- e n u i t a d e m e n G o d s g e n a a m d . De dierlijke m e n s c h a d e m t l u c h t in, de goddelijke m e n s c h a d e m t g e e s t i n ; d e g e e s t G o d s i s d e u i t d r u k k i n g v a n Zijn w i l l e n , w e z e n e n d e n k e n , Zijn „ w o o r d " , w a a r u i t alle d i n g e n g e v o r m d w o r d e n , z o o a l s d i t ook in d e n bijbel s t a a t in p s a l m 104 : 2 9 , 3 0 : Z e n d t gij u w e n g e e s t u i t , zoo w o r d e n zij (de w e r e l d e n ) g e b o r e n e n v e r n i e u w t gij d e g e s t a l t e n d e r a a r d e ; v e r b e r g t gij u w a a n g e z i c h t , zoo zijn zij v e r n i e t i g d ; n e e m t gij h a r e n a d e m w e g , zoo b l a z e n zij riiet l e v e n ) u i t cn k e e r e n t e r u g t o t h a a r stof. Aldus komt het geopenbaarde uit het niet g e o p e n b a a r d e c n d e z e w e d e r b e l i c h a m i n g , of zij g a n s c h e w e r e l d e n of a f z o n d e r l i j k e i n d i v i d u e n betreft, i s n i e t s a n d e r s d a n een w e d e r o p e n b a a r w o r d e n o p h e t stoffelijk g e b i e d v a n w e z e n h e d e n , w e l k e o p h e t g e e s t e l i j k g e b i e d v o o r h a n d e n zijn. Ook w o r d t n i e t h e t g a n s c h e w e z e n v a n d e n zich b e l i c h a m e n d e n g e e s t o p g e n o m e n i n d e n v o r m w a a r i n hij z i c h u i t d r u k t , m a a r hij w o r t e l t e r z i c h o m zoo t e z e g g e n in. De g e e s t d i e h e t heelal schept, is oneindig grooter d a n h e t v o o i t b r e n g s e l d a t hij g e s c h a p e n heeft, e n h e t
zelfbewustzijn des m e n s c h e n , de onsterfelyke i n d i v i d u a l i t e i t , i s v e e l g r o o t s c h e r d a n h e t org a n i s m e w a a r i n hij z i c h b e l i c h a a m d h e e f t ; d e z e g e e s t blijft v o o r t d u r e n , m a a r d e b e l i c h a m i n g v e r g a a t , h e t b e w u s t z i j n e c h t e r i s b l i j v e n d of vergankelijk al n a a r m a t e dit in h e t b e s t e n d i g e of v e r g a n k e l i j k e zijn z e t e l h e e f t ; i s h e t i n h e t g o d d e l i j k - g e e s t e l i j k e o p g e g a a n zoo i s h e t o n o n s t e r f e l i j k ; b e p a a l t z i c h zijn b e s t a a n o p d e n vergankelijken vorm (het persoonlijk lager b e w u s t z i j n ) zoo v e r g a a t h e t m e t d e z e n . De m e n s c h k a n bij e e n l i c h t s t r a a l v e r g e l e k e n worden, w e l k e a a n de geestelijke zon o n t s p r i n g t en w i e n s uiterste tot de aarde reikt, zonder d a a r o m d e z o n , zijn o o r s p r o n g , t e v e r l a t e n . H e t g o d d e l i j k doel d e s m e n s c h e n v e r l a a t G o d ( h e t a l b e w u s t z i j n ) n i e t , a l s h e t z i c h o p a a r d e belichaamt, m a a r het aardsche uiteinde van den goddelijken lichtstraal roept een verschijning in h e t leven, welker b e l i c h a m i n g de persoonlijken m e n s c h i s ; e n d e z e b e l i c h a m i n g i s h e t d e n k e n d , v o e l e n d , w i l l e n d o m h u l s e l m e t d e vijf zintuigen en alles, w a t tot het a a r a s c h b e s t a a n behoort. Het is de w o n i n g v a n den m e n s c h , n i e t e c h t e r d e m e n s c h zelf; h e t i s „ h e t l e v e n d e k l e e d " d a t d e m e n s c h bij zijn g e b o o r t e a a n t r e k t e n bij d e n dood aflegt, e n w a a r i n hij d e e r v a r i n g e n o p d o e t w e l k e h e m d i e n s t i g zijn t e r verkrijging der w a r e zelferkenning. „Even als e e n m e n s c h , w e l k e zijn o u d e k l e e r e n aflegt e n een n i e u w gewaad aantrekt, aldus openbaart zich het e e u w i g e wezen, als de v o r m e n w a a r i n h e t z i c h o p e n b a a r d e v e r s l e t e n zijn, w e d e r i n andere gestalten." (Bhagavad-Gita). H e t a a r d s c h e deel d e r ziel d e s m e n s c h e n wordt geboren, wordt oud en sterft; als h e t b e w u s t z i j n v a n d e n m e n s c h d a a r i n zijn z w a a r t e p u n t heeft, zoo o n d e r g a a t h e t l u s t e n s m a r t ; w o r t e l t dit e c h t e r i n . z i j n goddelijk deel, zoo i s hij d e b o v e n v r e u g d e n leed v e r h e v e n e s t i l l e t o e s c h o u w e r , d i e óp zijn e i g e n l i c h a a m m e t diens eigenschappen neerziet als op iets v r e e m d s , i e t s d a t zijn e i g e n n a t u u r n i e t t o e b e h o o r t , e n hij k a n z e g g e n : n i e t i k m a a r d e n a t u u r k r a c h t e n in mijn o r g a n i s m e volgen h a r e w e t t e n ; terwijl de persoonlijkheid d a n zeggen zal v a n h e t h o o g s t e b e w u s t z i j n d a t zij i n z i c h v o e l t w e r k e n : n i e t ik leef, m a a r d e C h r i s t u s i n m i j leeft e n h a n d e l t .
Over zelferkenning en reïnkarnatie. De g e e s t e l i j k e v o o r u i t g a n g v a n d e n m e n s c h b e s t a a t n i e t i n h e t w o r d e n v a n i e t s d a t hij n i e t r e e d s v a n e e u w i g h e i d w a s , m a a r d a t hij hier w e e r tot zelfbewustzijn en zelfkennis k o m t v a n zijn w e r k e l i j k w e z e n , n a d a t d i t b e w u s t z i j n d o o r d e n e d e r d a l i n g in d e stof v o o r h e m v e r l o r e n i s g e g a a n . I n d e z e o n d e r d o m p e l i n g in d e zinnelijke wereld en in h e t weder opstygen tot h e t goddelijk b e w u s t z i j n , b e s t a a t d e i n v o l u t i e e n d e e v o l u t i e v a n d e n m e n s c h , zijn u i t g a a n v a n en i n g a a n t o t God; en ook hierin is de m e n s c h e e n beeld in h e t k l e i n v a n d e s c h e p p i n g in h e t groot, d a a r z i c h ook in h e m b e l i c h a m i n g e n vergeestelijking periodiek herhalen. H e t i s e e n e n dezelfde God u i t w i e n s n a t u u r i m m e r weder nieuwe werelden ontstaan, en h e t i s é é n e n dezelfde g e e s t e l i j k e i n d i v i d u a l i t e i t , welke achtereenvolgens een reeks van persoonl i j k h e d e n s c h i j n t , w a a r i n hij zijn i n t r e k n e e m t . De o n t l i c h a a m d e m e n s c h i s s l e c h t s e e n i d e e , w e l k e in z i c h d e n d r a n g t o t h a r e b e l i c h a m i n g d r a a g t . D e z e d r a n g (de w i l ) i s i n d e n n o g niet' tot zelferkenning g e k o m e n e o n b e w u s t en
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V f i O U W . i n s t i n k t m a t i g , i n d e z e l f b e w u s t e ziel e c h t e r b e w u s t ; w a a r o m i n h e t e e r s t e g e v a l de w e d e r belichaming instinktmatig, m a a r onvrijwillig i n de l a a t s t e e c h t e r v r i j w i l l i g i s . De s l u i m e r e n d e ziel w o r d t b l i n d e l i n g s d a a r h e e n g e t r o k k e n , w a a r h e e n zij d o o r d e h a a r i n g e w o r t e l d e n e i g i n g e n a l s v a n zelf n a a r t o e d r i j f t ; de w i j z e , w e l k e als heiland vrijwillig tot de aarde neder d a a l t o m zijn h o o g e z e n d i n g v o o r h e t w e l z i j n d e r m e n s c h h e i d t e v e r v u l l e n , b e p a a l t zelf d o o r zijn r e ï n k a r n a t i e d e v o o r d i t doel h e m g e s c h i k t v o o r k o m e n d e v o o r w a a r d e n . Zijn r e ï n k a r n a t i e i s d e u i t d r u k k i n g v a n zijn z e l f b e w u s t e n w i l , (zijn v l e e s c h g e w o r d e n woord) e n hij h e r i n n e r t zich de g a n s c h e reeks zijner vroegere reïnkarn a t i e s op deze a a r d e en a n d e r e p l a n e t e n . D e o o r z a a k d a t d e g e w o n e m e n s c h z i c h zijn vorige inkarnaties niet herinnert bestaat hierin, d a t h e t g e h e u g e n z i j n e r z e l f b e w u s t e ziel, z i c h n o g n i e t w e e r s p i e g e l e n k a n i n zijn p e r s o o n l i j k brein, dat slechts onvolkomen de h e r i n n e r i n g e n k a n oproepen van de ervaringen der persoonlijkheid, w a a r n a h e t behoort, geslachtelijke u i t s p a t t i n g e n en h e t gebruik v a n alkohol en a n d e r e v e r d o o v e n d e m i d d e l e n h e b b e n er veel toe bijgedragen en doen dit nog om het orgaan voor geestelijk w a a r n e m e n te verstompen, z o o d a t d i t bij h e t g r o o t s t e deel d e r m e n s c h e n v e r s c h r o m p e l d e n v e r l a m d is, e n z i c h s l e c h t s l a n g z a a m w e e r o n t w i k k e l e n zal. H e t z o u d o e l l o o s zijn t e r e d e t w i s t e n o v e r h e t feit v a n r e ï n k a r n a t i e of h e t b e s t a a n of de m o g e l i j k e o p w e k k i n g van het orgaan der intuitie, het is e r t o c h n i e t o m t e d o e n , d e z e of g e e n e l e e r s t e l ling aan te n e m e n m a a r om haar te verstaan en aan de ervaring te t o e t s e n ; h e t groote g e h e i m k a n slecht a a n d i e g e n e n o n t h u l d w o r d e n , die n i e t alleen de o p e n b a r i n g in de n a t u u r e r k e n t m a a r ook h e t w e z e n , de k r a c h t , w e l k e d e z e o p e n b a r i n g te voorschijn roept. Overal in de n a t u u r v i n d e n wij d e w e t d e r r e ï n k a r n a t i e w e r k z a a m . De b l o e m e n , w e l k e in d e n h e r f s t v e r w e l k e n k o m e n in h e t v o o r j a a r w e e r t e v o o r s c h i j n . Z e k e r zijn d e n i e u w o n s t a n e v o r m e n n i e t n a a r h u n u i t e r l i j k w e z e n dezelfde a l s die, w e l k e v e r d w e n e n , de v o r m e n t o c h h e b b e n i n z i c h zelf n i e t s w e z e n l i j k s , n i e t s b l i j v e n d s , m a a r zijn s l e c h t s b e l i c h a a m d e v e r s c h i j n i n g e n d e r i n h e n w e r k e n d e z i e l e k r a c h t e n , m a a r dezelfde n a t u u r k r a c h t e n , w e l k e in h e t v o r i g j a a r verschillende soorten van planten tot w a s d o m b r a c h t e n ; ieder naar den aard van haar zaad, brengen in h e t d a a r o p v o l g e n d e j a a r w e d e r dergelijke v o r m e n voort. De geestelijke individualiteit m e t de a a n h a a r wezen eigene v e r m o g e n s en k r a c h t e n is de kiem welke steeds nieuwe persoonlijkheden in h e t leven roept, wier zieleeigenschappen v a n h e t k a r m a (de h a n d e l i n g e n e n g e d a c h t e n ) w e l k e d e m e n s c h in h e t v e r l e d e n e v e r z a m e l d e , b e d o n g e n zijn; h e t is h e t bedriegelijk gevoel v a n a f g e s c h e i d e n h e i d v a n h e t g e h e e l , v a n de w e r e l d ziel, d a t de m e n s c h e n z i e l noopt tot t e r u g k e e r i n d e n a a r d s c h e n v o r m ; i s h e t goddelijk z a a d e c h t e r o n t l o k e n in d e n m e n s c h e n i s hij t o t b e w u s t z i j n g e k o m e n v a n zijn g o d d e l i j k e n a t u u r , zoo z i e t hij i n , d a t hij zelf a l l e s i s , de a l g e e s t , d i e hij v a n alle e e u w i g h e i d w a s . D e v r a a g r i j s t bij d e z e b e s c h o u w i n g op, w a a r o m God de w e r e l d e n d o e t o n t s t a a n e n w e e r v e r g a a n , a l s hij d a a r b i j n i e t s w i n t e n n i e t v e r a n d e r t . Men z e g t : hij d e e d h e t u i t l i e f d e ; m a a r , zal m e n z e g g e n , a l s God a l l e s i s , d a n b e s t a a t e r ook n i e t s , d a t d i t u n i v e r s e e l
227
w e z e n . t o t h e t v o o r w e r p v a n zijn liefde k a n m a k e n . De liefde v a n h e t a b s o l u t e v o o r z i c h zelf i s de a b s o l u t e liefde, w a a r u i t de zelferk e n n i n g o n t s p r i n g t . De w e r e l d z i e l i s d e s p i e g e l , w a a r i n d e w e r e l d g e e s t z i c h a a n s c h o u w t en de wereld der verschijningen is het r e s u l t a a t van deze voorstelling. Men zou e v e n goed k u n n e n v r a g e n : „ W a a r o m h o u d t d e s c h o o n h e i d e r v a n h a a r beeld i n d e n spiegel t e z i e n w e e r k a a j t s t ? " H e t ligt in d e n a t u u r v a n God z i c h v o o r z i c h zelf d o o r zijn s c h e p p i n g t e o p e n b a r e n . Zijn o p e n b a r i n g i s h e t v o o r w e r p z i j n e r liefde e n zijn liefde o m v a t a l l e s w a t i n zijn o p e n b a r i n g b e v a t i s e n m e t zijn e i g e n w e z e n o v e r e e n s t e m t , w a n t hij b e m i n t z i c h zelf in a l l e d i n g e n . W a a r e c h t e r de goddelijke n a t u u r h e t m e e s t t o t o p e n b a r i n g g e k o m e n is, i s ook de liefde Gods, d. w . z. d e liefde t o t h e t goddelijke i n a l l e s , h e t s t e r k s t e n h i j , d i e w a n d e l t in d e w a r e liefde, leeft i n d e w a r e e r k e n n i n g , hij i s é é n m e t God, o m d a t zijn liefde zijn w e z e n e n d i t w e z e n é é n zijn m e t de e r k e n n i n g Gods in het heelal.
Over de nieuwe kracht en over Universeele Broederschap. De geest h e t leven en bewustzijn v e r w e k k e n d p r i n c i p e i s h e t s c h e p p e n d e : de w i l , h e t l e v e n en bewustzijn centraliseerende, is h e t b a r e n d e p r i n c i p e , (de g r o n d s t o f ) d e w i l i s de b o d e m , w a a r i n d e k i e m e n v a n g e v o e l e n s en b e g e e r t e n r u s t e n ; door den invloed des geestes ontwikk e l e n zij z i c h t o t i d e ë n , h i e r u i t k o m e n g e d a c h t e n e n e i n d e l i j k d a d e n v o o r t . De w i l v a n d e n a a r d s c h e n m e n s c h i s n i e t vrij ; h e t zijn d e k r a c h t e n d e r n a t u u r , die in h e m w e r k e n , t r e e d t zijn wil e c h t e r in h a r m o n i e m e t d e n g o d d e lijken w i l , zoo w o r d t d e z e h i e r d o o r G o d s e i g e n w i l e n vrij, o f s c h o o n i n zijn m a n i f e s t a t i e ook g e b o n d e n a a n d e w e t t e n , w e l k e hij z i c h in zijn openbaringen g e s t e l d heeft. Aldus is den m e n s c h p o t e n t i e e l (in m o g e l i j k h e i d ) in h o o g e r e n zin h e t v o l m a a k t e s c h e p s e l e n zijn zijn k r a c h ten v a t b a a r v o o r de h o o g s t e o n t w i k k e l i n g , z o o w e l op h e t stoffelijk, p s y c h i s c h a l s op h e t geestelijk gebied. De g e e s t e l i j k e s c h e p p i n g s k r a c h t zal e c h t e r n i e t e e r d e r , w e d e r d e m e n s c h h e i d t e n deel v a l l e n v ó ó r zij g e l e e r d heeft, d e l a g e r e u i t i n g d e z e r k r a c h t s l e c h t s t e g e b r u i k e n in h a r m o n i e m e t n a t u u r l i j k e d o e l e i n d e n ; e e n s m o e t zij d e hoogste trede van het rein menschelijke beklomm e n h e b b e n , e e r hij op h e t n a a s t bijzijnde h o o g e r ontwikkelingsgebied vasten voet zetten kan ; d i t v e r k l a a r t ook o n z e o n w e t e n d h e i d o m t r e n t het w e z e n dezer hoogere k r a c h t en w a a r o m de m e n s c h e n er- o v e r h e t a l g e m e e n n o g g e e n w a a r d e a a n z u l l e n h e c h t e n , bij d e n a t u u r l i j k e ontwikkeling m o e t de beheersching der lagere k r a c h t , de e r k e n n i n g d e r h o o g e r e v o o r a f g a a n e n al d e v e r s c h i l l e n d e s t a d i u m s d o o r m a k e n . I n d e h e i l i g e s c h r i f t e n d e r v e r s c h i l l e n d e volk e n k u n n e n wij n o g d e s p o r e n t e r u g v i n d e n t e r b e v e s t i g i n g 'dezer t h e o r i e ; v ó ó r d e o n d e r d o m p e l i n g v a n h e t g e e s t e l i j k p r i n c i p e in d e stof, in h a r m o n i e m e t d e n o n t w i k k e l i n g s g a n g o n z e r p l a n e e t , v i n d e n wij d e m e n s c h h e i d , m e t g e e s t e l i j k e s c h e p p i n g s k r a c h t begiftigd ( b e w u s t of o n b e w u s t u i t g e o e f e n d ) , pari p a s s u m e t d e stoffelijke i n v o l u t i e d e r p l a n e e t g i n g de p h y sieke involutie van dat gedeelte der menschheid gepaard, dat nog niet tot eenheid met het albewustzijn was gekomen, toen ontstond „ z o n d e " d. w . z. h e t z i n n e l i j k e k r e e g d e b o v e n -
228
GEEN SLAAF IS ZüO T E N VOLLE SLAAF ALS D E VROUW.
h a n d , d e m e n s c h h e i d t r o k l a n g z a a m zijn k l e e d van huiden a a n , de geestelijke v e r m o g e n s s l o t e n zich, d e stoffelijke o n t w i k k e l d e n z i c h meer en meer, het denkvermogen ontwikkelde zich in de m e n s c h h e i d en h i e r m e d e de l u s t o m h e t stoffelijke e n z i n n e l i j k e t e d o o r g r o n d e n , d e v e r m o g e n s t o t dierlijke v o o r t t e e l i n g , d i e o n b e k e n d w a r e n bij d e v r o e g e r e A d a m i t i s c h e r a s s e n o n t w i k k e l d e n zich, en h e t r a s scheidde zich in de beide geslachten, „toen begon m e n den n a a m des Heeren aan te roepen" : Gen. 4 : 26, eigenlijk j u i s t e r v e r t a a l d : „ t o e n v i n g e n de m e n s c h e n a a n zich Jah-u-vah te n o e m e n , " d. w . z. m a n ( n e l i j k ) e n v r o u w ( e l i j k ) , t e r w i j l i n h e t derde hoofdstuk nog een a a n d u i d i n g te vinden is op de gevolgen hiervan, welke t e n s l o t t e d e n v a l , d e dierlijke v o o r t t e e l i n g , n i e t de w a a r m e n s c h e l i j k e , d e g e e s t e l i j k e s c h e p p i n g der nakomelingen te weeg brachten. I n h e t vijfde h o o f d s t u k v i n d t m e n n o g a a n w i j z i n g e n op h e t v r o e g e r e g e e s t e l i j k e r a s , d e n A d a m , d e n m e n s c h , g e v o r m d n a a r Gods evenbeeld, deze jonkvrouwelijke jonkman. Het vraagstuk van 's m e n s c h e n val en van 's m e n s c h e n t o e k o m s t i g e verlossing s t a a t in het n a u w s t e verband m e t het sexueele vraag stuk, w a a r o m een juister begrip van de onderlinge v e r h o u d i n g der geslachten, een o n m i s b a r e n schakel is in de evolutieketen v a n h e t r a s ; g a a r n e k o m ik d a a r o m n o g e e n s t e r u g op d i e h e i l i g e v e r h a l e n , w e l k e h i e r o p b e t r e k k i n g h e b b e n ; e e n g e d a c h t e w i s s e l i n g h i e r o v e r zal tot innerlijke overpeinzing v a n het sexe-vraagstuk, v a n de n a t u u r v a n o n s wezen leiden, en h i e r d o o r zal d e i n t u i t i e g e w e k t w o r d e n e n zullen velen onder o n s e n vooral onder onze k i n d e r e n i n n e r l i j k p s y c h i s c h en g e e s t e l i j k h i e r i n o n d e r w e z e n w o r d e n door h u n h o o g e r e n a t u u r , w a n t „het e i n d e " (van de geestelijke verblinding der menschheid) is gekomen en de n i e u w e e e u w zal g e t u i g e n v a n d e n n i e u w e n g e e s t e lijken s t r o o m d i e o v e r d e m e n s c h h e i d z i c h u i t s t o r t ; v e l e n z a l d e z e v o o r s p e l l i n g voor b a n g t o e s c h i j n e n , m a a r al b e d e k k e n n o g z w a r e wolken h e t licht der geestelijke z o n ; de zielen der Z i e n e r s h e b b e n h a a r licht zien doorbreken e n zij zijn d e p i o n i e r s , d i e j u b e l e n d a a n d e a a n z i c h zelf e n a a n God w a n h o p e n d e m e n s c h heid aankondigen, de k o m s t van den „Messias", v a n „het licht d e r wereld", d a t in de zielen der m e n s c h e n de duisternis zal te niet doen e n e e n n i e u w e o r d e v a n z a k e n in h e t l e v e n r o e p e n ; dit is h e t geheim „der sluiting v a n den tijdkring v a n d e n Kali-Yuga, h e t ijzeren tijdperk, voor dit r a s " en n i e t alleen in de r e g i s t e r s d e r h e i l i g e b o e k e n , m a a r veel begrij p e l i j k e r e n o v e r t u i g e n d e r s t a a t d i t feit g e s c h r e v e n i n d e h a r t e n d e r m e n s c h e n ; d i t liefdeschoon, de voorbode van innerlijke verlichting, i s d e h e r d e r d i e d e s c h a p e n v e r z a m e l e n zal tot ééne k u d d e , en ons leeren, hoe de „broeder s c h a p d e r m e n s c h h e i d " e e n feit i s v o o r d e n h o o g e r s t a a n d e m e n s c h , d i e z i c h zelf l e e r t a a n s c h o u w e n in al w a t leeft, h e t i n n e r l i j k e r k e n n e n d e z e r w a a r h e i d 1 e i d d e e r toe, o m op d e n b a n i e r van de onlangs (onder de leiding v a n een aan z i e n l i j k e A m e r j k a a n s c h e d a m e , Mevr. T i n g l e y ) te New-York opgerichte organisatie „Universeele B r o e d e r s c h a p " d e w o o r d e n „Licht, w a a r h e i d , Bevrijding voor de ontmoedigde m e n s c h h e i d " t e p l a a t s e n ; h o n d e r d e n v e r s t a n d e l i j k e n zede lijk h o o g s t a a n d e m a n n e n e n v r o u w e n h e b b e n z i c h o m d e z e liefdevolle v r o u w g e s c h a a r d , v a s t besloten o m h a a r in de grootsche taak te steu
n e n o m de m e n s c h h e i d de eenheid v a n h a a r w a a r wezen w e d e r te doen begrijpen en verwezenlijken. Ofschoon „helpen en d e e l e n " h u n m o t t o i s , zoo s t a a t l i e f d a d i g h e i d i n d e n v o r m , z o o a l s wij d i e h i e r v a a k k e n n e n n i e t op h u n p r o g r a m , zij g e v e n , a l s e e n n a t u u r l i j k uitvloeisel van h u n levensopvatting ; als even w i c h t h e r s t e l l i n g , h e t „ h e b t u w n a a s t e n liet als u z e i v e n " is d a a r niet langer „een gebod" m a a r het gevolg v a n h u n gevoel v a n „eenheid m e t a l l e n " , h e t actief o p t r e d e n v a n d e n liefdesdrang, h e t innerlijk voelen v a n de w a a r h e i d , d a t n i e t é é n m e n s c h of e n k e l e w e i n i g e n m a a r dat de gansche menschheid weer „het uitverkoren volk" moet worden ; m a n n e n en v r o u w e n u i t alle s t a n d e n m o e t e n leeren inzien, h o e v e r h e v e n h u n n e r o e p i n g op a a r d e i s ; h e t antwoord moet weer gevonden kunnen worden op h u n n e v r a a g : v a n w a a r k o m i k , w a a r t o e b e n i k , w a a r g a ik h e e n ? h o e k a n d i t g e s c h i e d e n ? Z e k e r n i e t , d o o r n i e u w e d o g m a ' s . Zelfs n i e t door j u i s t e theoriën, door w e t e n s c h a p p e l i j k e verhandeling en wijsgeerige bespiegelingen, h o e n u t t i g d e z e öok m o g e n zijn a l s w e g w i j zers naar h e t pad dat tot waarheid voert, m a a r wel door h e t verwerkelijken v a n d e n s t r o o m v a n g o d d e l i j k e liefde, d i e a l l e b e p e r k t e z e l f z u c h t zal t e n i e t d o e n , d o o r d a t zij h e t g e v o e l v a n a f g e s c h e i d e n h e i d m e t h e t g e h e e l z a l ver minderen en eindelijk doen verdwijnen; zij, d e h e i l i g e m o e d e r k r a c h t , d e w a r e m o e d e r m a a g d , zal h a a r r e i n i g e n d e , b e h o u d e n d e s t r o o m aan het hart h a r e r . kinderen zenden, deze „ v r o u w zal heersphappij voeren over de volken der aarde en allen die h a a r k e n n e n zullen h a a r g e h o o r z a m e n , w a n t d e g o d d e l i j k e liefde t e e r k e n n e n s t a a t gelijk m e t h a a r t e d i e n e n e n q,ldus zal d e n i e u w e e e u w h e t o n t l u i k e n a a n s c h o u w e n van een verjongd geslacht e n l a n g z a a m zal z i c h e e n m a a t s c h a p p i j v o r m e n , w i e r w e t t e n i n h a r m o n i e zijn m e t d e g r o o t e vader-moeder-wet. Dat de stroom, welke deze wereldorganisatie deed o n t s t a a n r e e d s s t e r k is, blijkt u i t h e t a a n t a l h a r e r v e r t a k k i n g e n i n bijna alle l a n d e n v a n Europa, i n Azië en Australië, onophoudelijk k o m e n aanvragen tot o p n a m e in deze u n i v e r s e e l e b e w e g i n g t o t algemeene verbroedering; er is een onweers t a a n b a r e n d r a n g in 's m e n s c h e n h a r t o m dezen s t r o o m t e h e l p e n verspreiden, en door er g e h e e l i n op t e g a a n , d e n h a r t s l a g d e r groote m o e d e r m e e r e n m e e r in zich t e verwerkelijken, w a n t weet, deze j o n k v r o u w zal e e n k i n d b a r e n , e e n j o n k v r o u w e l i j k e n j o n k m a n en Theo-Sophia, „Goddelijke wijsheid" zal zijn n a a m zijn, e n hij z a l w o n e n i n h e t heiligste v a n 's m e n s c h e n hart. Hij i s d e C h r i s t u s , „ h e t l i c h t d e r w e r e l d " , hij zal u b e h o e d e n en u leeren in alle e e u w i g h e i d . „In A d a m stierf de m e n s c h h e i d , in C h r i s t u s w e r d zij o p g e w e k t . " (Wordt vervolgd.)
Lectuur. 't Z a l n u o n g e v e e r e e n t w i n t i g j a a r gele d e n zijn d a t e e n e v r i e n d i n t o t m i j z e i : „ d e S u b j e c t i o n of W o m e n , v a n S t u a r t Mill, d i e m o e s t je toch eens lezen!" — „Ja, zoodra ik tijd h e b , " w a s m i j n a n t w o o r d . E i g e n l i j k z e i ik I-a, o p d i e n b e k e n d e n a a r z e l e n d e n t o o n , d i e e i g e n l i j k n e e n b e d u i d t . I k b e g r e e p d a t ik The subjection e i g e n l i j k moest l e z e n , w a n t m i j n v r i e n d i n w a s veel o u d e r e n w i j z e r d a n i k . M a a r 't w a s d e p e r i o d e , t o e n ik n o g g e e n b e l a n g s t e l d e in m a a t s c h a p p e l i j k e k w e s t i e s , e n h e t „ A f s c h e i d
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W . v a n H e c t o r e n A n d r o m a c h é " m i j veel m e e r interesseerde dan welke „subjection" v a n wie ook e n door w i e n ook. T o e n ik eenige j a r e n later t r o u w d e , w a s een der eerste boeken die m i j in m i j n m a n ' s b i b l i o t h e e k i n ' t o o g v i e l e n „ T h e s u b j e c t i o n of W o m e n " . „ D a t m o e s t j e e e n s l e z e n , " zei m i j n m a n . J a , n u z o u ik h e t ook l e z e n , z o o d r a d i t e n d a t a c h t e r d e n r u g was. Maar al heel g a u w m o e s t ik e e n bedje spreiden, e n in die periode l a s ik liefst m a a r pedagogische en zielkundige geschriften, w a t , eerlijk g e z e g d , ook m i j n liefste l e c t u u r i s e n d i e w a a r v a n ik h e t m e e s t partij t r e k . Daarenboven, — de keten d r u k t e mij niet, ik voelde geen subjection . . . . en ik m o e s t n o g altoos leeren d a t de m e n s c h die in de tegenw o o r d i g e m a a t s c h a p p i j leeft, n i e t a l t o o s zelf d e n d r u k v a n iets behoeft t e gevoelen o m e r zich ter wille v a n a n d e r e n voor te k u n n e n , j a t e m o e t e n i n t e r e s s e e r e n . E n zoo bleef Mill's „ S u b j e c t i o n " d o o r m i j o n g e l e z e n . Mill zelf bleef m i j g e e n o n b e k e n d e e n v o o r a l g e e n o n g e w a a r d e e r d e . Ik las a n d e r e w e r k e n ' v a n h e m , m e e r v a l l e n d e in m i j n g e l i e f k o o s d g e n r e ; e n i k k w a m t e w e t e n h o e z e e r hij z i j n e v r o u w w a a r d e e r d e . E n voor m a n n e n die h u n n e v r o u w w a a r d e e r e n h e b ik e e n b i j z o n d e r e s y m p a t h i e , a l s voor o n b e w u s t e opvoeders. Een m a n die zijne vrouw, — altoos verondersteld d a t die v r o u w i e m a n d is d i e h e t v e r d i e n t , — w a a r d e e r t , l e i d t d o o r zijn v o o r b e e l d a l l é é n zijn z o n e n op r e c h t e paden, en v e r g u n t zijne v r o u w , r e e d s d ó ó r zijne w a a r d e e r i n g , z i c h t e o n t p l o o i e n i n a l h a a r i n t e l l e c t u e e l e e n z e d e l i j k e k r a c h t . In z i j n e v r o u w w a a r d e e r t hij t e v e n s h e t g a n s c h e geslacht, w a t h e m natuurlijk oor en h a r t doet n e i g e n n a a r al o n z e g r i e v e n e h k l a c h t e n , e n de h a n d uitsteken tot de verdediging onzer rechten. Is zulk een m a n t e v e n s i e m a n d die m e t gezag de pen voert, d a n k a n h e t niet a n d e r s of al zijn w e r k e n a d e m e n d i e n z e l f d e n g e e s t v a n rechtvaardigheid en edele m e n s c h e l i j k h e i d , d i e h e m b r e n g e n t o t d e zoo n a t u u r l i j k e " w a a r d e e r i n g z i j n e r v r o u w " . E n zoo w a s J o h n S t u a r t Mill t o c h w a a r l i j k e e n m i j n e r g e e s t e l i j k e v r i e n d e n , al v o n d ik d u i z e n d r e d e n e n o m a l l e s v a n h e m t e l e z e n , d o c h zijn „ S u b j e c t i o n " n i e t . Ik vertel deze bijzonderheden, die mij niet j u i s t t o t e e r s t r e k k e n , o m d a t ik e r e e n e overweging a a n wilde vastknoopen. En wel deze: d a t e r b o e k e n zijn d i e m e n e i g e n l i j k m e t j o n g e meisjes in de hoogere k l a s s e n v a n o p e n b a r e e n particuliere scholen behoorde te lezen, t e n einde h a a r d e oogen te openen zoowel voor s o m m i g e v r a a g s t u k k e n a l s voor d e w a a r d e v a n s o m m i g e lectuur. W a n t als i e m a n d die toch e r n s t i g is v a n n a t u u r , die piëteit heeft voor groote geesten en die goede boeken w e e t t e w a a r d e e r e n , allerlei v o o r w e n d s e l s heeft o m e e n z e k e r b o e k o n g e l e z e n t e l a t e n , h o e zal h e t d a n g a a n m e t de talloos vele v r o u w e n en meisjes die in geenerlei vorm v a n hooger intellectueel leven b e l a n g stellen, en die voor a l l e s w a t b u i t e n h e t g e w o o n - a l l e d a a g s c h e ligt, w o r d e n doof e n b l i n d g e m a a k t d o o r d e b e s l o m m e r i n g e n of w e l d o o r d e ijdele v e r s t r o o i i n g e n d e s l e v e n s ? . . . In d e j a r e n d a t h a r e o p v o e d i n g w o r d t voltooid d i e n d e m e n h a a r a l l e n , e r n s t i gen en wuften, a a n 't verstand te brengen d a t e r b e l a n g e n zijn w i e r o v e r w e g i n g w e l e e n half-uurtje d a a g s w a a r d is, en d a t er over die b e l a n g e n b o e k e n zijn g e s c h r e v e n , w e l k e t e l e z e n eigenlijk een zedelijke plicht is. E n t o e n ik n u l a t e r w e r d m e e g e t r o k k e n i n
229
den maalstroom van het maatschappelijke leven en mij als gevoelsmensen schaarde in d e rijen d e r s t r i j d e n d e n , d a c h t i k : „ N u m o e t i k Mill's S u b j e c t i o n t o c h l e z e n , — m a a r b e h o e f i k z e n u n o g w el t e l e z e n ? Mill's i d e e ë n zijn in al d i e j a r e n n a t u u r l i j k r e e d s g e m e e n g o e d g e w o r d e n ; z e leven en z w e v e n in alles w a t d o o r f e m i n i s t e n g e s c h r e v e n w o r d t gelijk d e stofjes i n een z o n n e s t r a a l , ' t Z o u m i j m i s s c h i e n g a a n a l s dien b e k e n d e n Duitscher, die wel wist d a t Schiller een groot dichter w a s , m a a r n o g n o o i t i e t s v a n h e m g e l e z e n of g e z i e n h a d . E e n s g i n g hij d e n „Don C a r l o s " k i j k e n , e n zijn oordeel l u i d d e : „hoe is h e t mogelijk d a t zoo'n groot, o r i g i n e e l d i c h t e r a l s S c h i l l e r w a s , zijn s t u k k a n laten b e g i n n e n m e t zoo'n g e m e e n p l a a t s a l s „De schoone dagen v a n A r a n j u e z zijn n u v e r v l o g e n ! " " E n d u s , a l w e d e r , e n z . . . . T o c h z o u i k e r n i e t a a n o n t k o m e n . Door d e b e l e e f d h e i d v a n u i t g e v e r s e n a u t e u r s b e n ik al zoo m e n i g m a a l g e d w o n g e n g e w o r d e n d i n g e n te lezen en er mijn oordeel over t e zeggen, w a a r n a a r ik vrijwillig nooit de h a n d zou h e b b e n uitgestrekt: een vriendelijkedwangdienietaltijd pleizierig is, m a a r die toch h e t voordeel heeft mij t e n o o d z a k e n b u i t e n m i j n e i g e n d e n k - c i r k e l t j e t e treden, mij ook m e n i g m a a l in a a n r a k i n g bracht m e t edelmoedige uitingen en suggestieve d e n k b e e l d e n , m i j d u s i n vele o p z i c h t e n r i j k e r m a a k t e , e n w a a r v o o r ik d u s t e n s l o t t e n o g maar dankbaar ben. Zoo w e r d ik d a n g e d w o n g e n d e v e r t a l i n g t e lezen v a n de vierde, in Engeland u i t v e r k o c h t e u i t g a a f v a n h e t r e e d s zoo o u d e g e s c h r i f t v a n Mill. E n ik l a s h e t m e t e e n a a n d o e n i n g d i e d i k w i j l s o v e r g i n g in p i ë t e i t . W a t e e n m o e d i g b o e k ! w a t e e n eerlijk, t r o u w h a r t i g , r i d d e r l i j k b o e k ! W a t b e g i n g ik e e n o n r e c h t j e g e n s d e n s c h r i j v e r e n mijzelf d o o r h e t n i e t t e l e z e n , e n w a t is h e t n u , m i d d e n i n d e n feilen strijd d i e n h e t f e m i n i s m e t e v o e r e n heeft, n o g altijd frisch en n i e u w e n s u g g e s t i e f ! I n d e r d a a d , n u h e t d a a r ligt, v e r t a a l d , — e n goed v e r t a a l d , v l o e i e n d e n c o n s c i ë n t i e u s , — n u mag feitelijk g e e n e n k e l e v r o u w h e t o n g e l e z e n l a t e n , e n m o e s t h e t zelfs m e t m e i s j e s v a n 16 — 18 j a a r g e l e z e n w o r d e n in d e h o o g s t e k l a s s e n d e r s c h o l e n e n o p a l l e k w e e k s c h o l e n . Ik z e g n i e t d a t d e j o n g e n s e n d e m a n n e n e r n i e t óók e e n 'blik in m o g e n slaan ; . . . . w a t zouden ze a n d e r s d a n g o e d s k u n n e n l e e r e n v a n e e n s c h r i j v e r d i e zijn vrouw waardeerde e n o p t r a d v o o r d e r e c h t e n v a n h e t g a n s c h e g e s l a c h t ? Ik h o o p d a t m i j n zoon h e t o p m i j n a a n r a d e n zal w i l l e n l e z e n , op d e n leeftijd d a t d e j o n g e l i e d e n zoo d i k w i j l s in v e r z o e k i n g k o m e n o m i n d e v r o u w t e z i e n d e godin, d i e zij v o o r n e m e n s zijn t e a a n b i d d e n ( w a t w o r d t e r d o o r g a a n s v a n d i e v o o r n e m e n s ?, z o o d r a zij v o l o p g e n o t e n h e b b e n v a n h e t geslachtswèzen. H e t is een v a n die boeken die een eerlijken, o n b e d o r v e n j o n g e n k u n n e n helpen zich rein te b e w a r e n voor de v r o u w die h e m e e n m a a l gade, vriendin, medewerkster, geestverwant, g o e d e e n g e l , a l l e s t e gelijk zal w e z e n . — M a a r v o o r n a m e l i j k t o c h k a n h e t d e oogen d e r v r o u w e n zelven openen voor h a r e rechten e n plichten, e n h a a r d e o v e r t u i g i n g s c h e n k e n d i e zij n o o d i g h e b b e n o m d o o r t e z e t t e n t o t d a t zij h e t s t a n d p u n t z u l l e n b e r e i k t h e b b e n d a t zij a l s o n a f h a n kelijke m e n s c h e n behooren t e bekleeden. L a a t d a n ook g e e n e v r o u w h e t v o o r b e e l d v o l g e n d a t i k i n d e j a r e n m i j n e r d o m h e i d gaf, m a a r e e n ieder zich door mij laten overhalen h e t boek te lezen, waarin een beter dan m i d d e l e e u w s c h e r
230
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W .
ridder voor h a a r strijdt, een beter d a n vleiende meistreel haar, — neen niet haar bezingt m a a r h a r e rechten bepleit. De H e e r v a n L o o y — e e n u i t g e v e r a a n w i e n g e e n v o o r u i t s t r e v e n d e geest in o n s land de w a a r d e e r i n g z a l w e i g e r e n d i e hij v e r d i e n t , — deed e e n g o e d w e r k m e t a a n d i t o u d e R i d d e r b o e k e e n n i e u w b e s t a a n t e v e r z e k e r e n ; e n Mej. N o e s t v e r d i e n t d e n lof v a n h e t i n z e e r l e e s b a a r H o l l a n d s c h te h e b b e n overgebracht. De Engelsche taal toch schenkt a a n hare schrijvers eenige g e m a k k e l i j k h e d e n , die h e t vertalen in h e t Hollandsch s o m s zeer bemoeilijken. Nederlandsche Onderwijzers P r o p a gandaclub ivoor Drankbestrijding) 1898. Deze n i e t g e n o e g t e w a a r d e e r e n C l u b g a a t o n v e r m o e i d voort m e t h e t doen v a n pogingen o m door d e onderwijzers en onderwijzeressen allereerst h e t kind, en door h e t kind alweder de o u d e r s t e b e r e i k e n . W e l s t u i t e n d e moed i g e v o o r v e c h t e r s n o g af op a l l e r l e i b e z w a r e n : de e e n e o n d e r w i j z e r d u r f t n i e t , d e a n d e r e k a n n i e t , e e n d e r d e w i l n i e t ; m a a r zij d i e d u r v e n e n k u n n e n e n willen hebben d a a r e n t e g e n d e voldoening, te ervaren d a t m e n i g kind zich v r i j w i l l i g v a n a l c o h o l s p e e n t e n — zijn o u d e r s a a n h e t denken brengt. Indien iedere Onderw i j z e r - G e h e e l - O n t h o u d e r i n zijn l e v e n s l e c h t s vijf d e r g e l i j k e o v e r w i n n i n g e n m a a k t e , m i j dunkt, dan was het der moeite waard dat i e d e r o n d e r w i j z e r t e r w i l l e v a n zijn l e e r l i n g e n G e h e e l - O n t h o u d e r w e r d . I k blijf e r b i j : d e Onderwijzer die, zonder n o g opzettelijke propag a n d a te m a k e n , n u en d a n aanleiding zoekt en v i n d t o m t e k u n n e n z e g g e n : „een i e d e r m o e t w e t e n w a t hij d o e t , m a a r i k v o o r m i j v i n d alle a l k o h o l g e b r u i k i n a l l e o p z i c h t e n z ó ó s l e c h t d a t ik er nooit e e n druppel v a n g e b r u i k , " w o r d t reeds daardoor e e n zedelijke m a c h t voor zijne klasse. Onwillekeurig zullen de leerlingen de goedheid, de rechtvaardigheid, de g e l i j k m o e d i g h e i d v a n h u n l e e r a a r i n v e r b a n d b r e n g e n m e t zijn n i e t - g e b r u i k e n v a n a l c o h o l , te m e e r i n d i e n zij h e t o n g e l u k h e b b e n v a n bij v a d e r of — a r m e s t u m p e r d s ! — bij m o e d e r w a a r t e n e m e n d a t d e a l c o h o l al d e z e o n o n t beerlijke d e u g d e n in d e n m e n s c h doodt. G e z e g e n d d e s c h o o l of d e k l a s s e , w i e r l e i d e r z i j n t a a k e n zijn k u d d e k e n g e n o e g l i e f h e e f t o m z i c h t e r w i l l e v a n h e n v o l k o m e n e n cons e q u e n t t e o n t h o u d e n , a l z i e t hij g e e n k w a a d in m a t i g gebruik. Daarin steekt ook geen k w a a d . Maar w a a r d e m a s s a d e zedelijke k r a c h t m i s t o m zich zeiven g r e n z e n t e stellen, en het kwaad d u s ontzettende verhoudingen a a n n e e m t , w e l n u , d a a r m o e t e n wij d i e r e e d s m a t i g w e t e n t e zijn n o g e e n s c h r e d e v e r d e r g a a n . e n o n t h o u d e r s w o r d e n t e r w i l l e deizwakken. , Behalve h a a r persoonlijke p r o p a g a n d a oefent deze C l u b o o k n o g een z e e r g e w e n s c h t e c o n t r o l e u i t o p d e school- e n a n d e r e k i n d e r l e k t u u r . . Zij s i g n a l e e r t d e b o e k j e s w a a r i n al t e l i c h t z i n n i g over drankgebruik wordt heengestapt, — iets w a t t o c h zelfs m a t i g h e i d s - m e n s c h e n n i e t z u l l e n k u n n e n gedoogen; en beveelt die werkjes a a n w a a r i n öf o v e r a l c o h o l i s c h e d r a n k e n g e e n w o o r d w o r d t g e r e p t of w e l , w a a r h e t p a s geeft, eene l a n s w o r d t gebroken voor onschadelijke d r a n k e n . V o o r t s w i j s t zij o p d e v e r k e e r d e g e w o o n t e v a n , bij s c h o o l f e e s t j e s , a a n m e i s j e s m e l k e n a a n j o n g e n s bier te geven. J a , w a a r o m o o k ? W a a r o m n i e t l i e v e r a a n a l l e n m e l k of l i m o n a d e
n a a r verkiezing ? Als m e n een j o n g e n geen bier l e e r t d r i n k e n , d a n z a l hij e i g e n l i j k m e l k o t limonade lekkerder vinden. E n als het er op aan k o m t den dorst der kinderen te stillen, dan k a n h e t den onverschilligen toeschouwer t o c h ' t zelfde zijn, of ' t k i n d l i m o n a d e d r i n k t of b i e r . W a a r o m d a n - n i e t a a n h e t b e t e r inzicht van medici en opvoeders toegegeven, e n é é n s e n v o o r g o e d bier v a n d e lijst g e s c h r a p t , vooral w a a r m e n k i n d e r e n hetzij o n t h a a l t , hetzij, a l s in vacantie-koloniën, een tijdlang h e r b e r g t , h e t z i j , a l s bij s e h o o l v o e d i n g , h e n een zeker aantal maaltijden verschaft ? N a a r aanleiding h i e r v a n m o e t mij een kleine raadgeving van 't hart. In sommige huisgezinnen lacht m e n opgroeiende jongens wel e e n s u i t a l s zij v a n z o e t i g h e d e n h o u d e n ; i n v o l w a s sen m a n n e n vindt m e n dat wel eens onmannelijk. D a t i s glad v e r k e e r d . De s m a a k v a n t o n g e n g e h e m e l t e heeft n i e t s t e m a k e n m e t d e m e e r d e r e of m i n d e r e f l i n k h e i d v a n h e t k a r a k t e r . Z o e t i s zoo a a n g e n a a m v o o r d e t o n g , d a t n i e t a l l e e n k i n d e r e n v e r z o t zijn o p a l l e s w a t s u i k e r , s i r o o p e n h o n i g i s , m a a r o o k volw a s s e n e n m e t n o r m a l e n s m a a k h e t zoet w a a r d e e r e n in brood, groenten en v r u c h t e n , e n zelfs n i e t a f k e e r i g zijn v a n k o e k j e s e n g e b a k , m a t i g genoten. In plaats v a n n u een j o n g e n u i t t e lachen die v a n zoet h o u d t , m o e s t m e n hevelden s m a a k voor zoetigheid (zonder overdrijving natuurlijk) in h e m a a n k w e e k e n . De s m a a k voor z o e t e of z o e t z u r e d r a n k e n , v r u c h t e n e n s p i j z e n , is e e n n a t u u r l i j k e b o n d g e n o o t in d e n strijd t e g e n den alcohol èn t e g e n h e t o v e r d r e v e n t a b a k g e bruik. In F r a n k r i j k — e n ik m e e n ook in Zwits e r l a n d , — g e n e e r t g e e n m a n z i c h , al d r a a g t hij e e n b a a r d a l s e e n P a t r i a r c h e n e e n s n o r als een Pruisisch dragonder, o m een glaasje s u i k e r w a t e r t e d r i n k e n a l s hij d a a r z i n in h e e f t . B e l g i s c h e c y c l i s t e n d r i n k e n a l s zij g r o o t e t o c h t e n ma-ken bij v o o r k e u r s u i k e r w a t e r . W e l n u , leeren wij onzen kinderen zoete d r a n k e n lekker vinden, dat m a a k t hen wellicht tot m a n n e n in d e n strijd d e s l e v e n s ! I e t s o v e r s p r e k e n en zingen, door MARIA YPES-SPEET, met eene voorrede van Prof. Dr. H. ZWAARDEMAKER. Amsterdam. Scheltema en Holkema's boekhandel. T o e n ik in 1896 h e t G e h e e l - O n t h o u d e r s C o n g r e s t e U t r e c h t b i j w o o n d e , trof h e t m i j n oor, s i n d s l a n g a a n z a c h t e r e k l a n k e n g e w e n d , hoefoeileelijkde H o l l a n d e r s h u n taal s o m s m a k e n . En h e t Hollandsch is toch werkelijk een schoone t a a l , s m i j d i g e n rijk, g e s c h i k t t o t h e t u i t d r u k k e n v a n allerlei g e v o e l s n u a n c e s e n m e t , t e n dienste der w e t e n s c h a p , een zinsbouw zoo helder en klaar als m a a r eenig denker ze w e n s c h e n k a n . O m t e lezen i s zij d i k w i j l s e e n ware muziek, — sla er Couperus en van Eeden m a a r e e n s o p n a ; o m t e hooren w o r d t zij s o m s o o r v e r s c h e u r e n d d o o r d e h a r d e u i t s p r a a k deikeelletters en d e platte dito v a n s o m m i g e vokalen. Dit e u v e l h e e f t n i e t a l l e e n t a a l - e n s p r a a k bederf, m a a r o o k b e d e r f d e r k e e l o r g a n e n t e n gevolge, zoodat reeds, afgezien v a n klimaatinvloeden, h e t aantal keellijders in Holland a a n z i e n l i j k e r i s d a n i n l a n d e n w a a r m e n öf v o o r n a m e l i j k m e t d e l i p p e n s p r e e k t , öf h e e l e maal geen keelgeluiden vormt. Paal en perk te stellen a a n de zonden tegen de schoonheid v a n taal en s t e m en de eischen der stem-hygiene, is h e t levensdoel v a n de, in
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E ' S L A A F A L S D E V R O U W . vele kringen reeds zeer bekende Mevrouw YpesSpeet. Deze begaafde vrouw bekleedt een eervolle p l a a t s in de rijen d e r g e n e n die m e t de daad toonen d a t de vrouw in staat is t o t het verrichten van praktisch nuttigen maats c h a p p e l i j k e n arbeid. S e d e r t j a r e n g e n e e s t zij, v o l g e n s e e n eigen m e t h o d e , al die lijders a a n d e spraakorganen, voor welke de geneesheeren v a n A m s t e r d a m en a n d e r e plaatsen geen gen e z i n g door m e d i c a m e n t e n en operatie, m a a r wèl door o o r d e e l k u n d i g e k e e l g y m n a s t i e k mogelijk a c h t e n . D i t s a m e n w e r k e n m e t d e M e d i s c h e F a c u l t e i t geeft a a n d e p r a k t i j k v a n M e v r o u w Ypes-Speet, voor w i e r v a k n o g geene d i p l o m a ' s worden uitgereikt, een zekeke loyauteit en wetenschappelijke b e t r o u w b a a r h e i d , die alle idee v a n kwakzalvergeknoei buitensluit. Tal v a n zangers, tooneelartisten, predikanten, past o o r s e n a n d e r e b e r o e p s s p r e k e r s zijn r e e d s d e spreekkamer van Mevrouw Ypes binnengetreden m e t vermoeide organen en schijnbaar bedorven stem, o m ze, n a 6 a 8 weken behandeling, te verlaten m e t vernieuwden levenslust en werkkracht — en tevens m e t de weldadige herinnering van d a g aan dag in a a n r a k i n g t e zijn g e w e e s t m e t e e n e b e m i n n e lijke v r o u w , e e n e d o o r - e n - d o o r e e r l i j k e n a t u u r , e n een van waarachtige goedheid blakend hart. Voor wie h a a r adres n o g niet kent en h a a r a l s l e e r a r e s of d o k t o r e s m o c h t n o o d i g h e b b e n , geef ik hier h a a r volledig a d r e s : Mevrouw Maria Ypes-Speet, W e t e r i n g s c h a n s 45, A m s t e r d a m . Zij n e e m t e c h t e r g e e n e p a t i ë n t e n a a n d i e n i e t v o o r z i e n zijn v a n e e n a t t e s t v a n h u n d o k t e r , d a t h u n speciale k w a a l h a a r speciale behandeling behoeft. B o v e n s t a a n d e b r o c h u r e heeft e c h t e r g e e n s z i n s t e n doel p r o p a g a n d a t e m a k e n v o o r h a r e gen e e s m e t h o d e . E r ligt iets edelers a a n t e n gronds l a g : namelijk, allen die n a a r goeden raad willen l u i s t e r e n , op t e w e k k e n o m toch vooral, d o o r zelf j u i s t t e s p r e k e n e n d e n k i n d e r e n v a n j o n g s a f t e l e e r e n op de r e c h t e wijze t e s p r e k e n , v e r m o e i e n i s en ziekte d e r s p r a a k o r g a n e n t e v o o r k o m e n , en tegelijkertijd de s c h o o n h e d e n o n z e r taal door z u i v e r e u i t s p r a a k m e e r t o t h u n r e c h t t e doen k o m e n . H e t is e e n pleidooi voor h e t schoone en heldere spreken, d a t in onzen tijd e n o n s l a n d n i e t g e n o e g o p p r i j s w o r d t gesteld, en d a t toch zoo noodig en wenschelijk is, n u e e n m e e r o p g e w e k t p u b l i e k l e v e n z o o velen tot spreken dwingt die vroeger m a a r zwegen. Dit h e l d e r g e s c h r e v e n e n m o o i g e d r u k t e b r o c h u r e t j e g i n g d e w e r e l d i n o n d e r h e t prot e c t o r a a t v a n Prof. Dr. H . Z w a a r d e m a k e r , d i e i n zijn v o o r r e d e n a d r u k k e l i j k w i j s t o p d e voortreffelijkheid v a n M e v r o u w Y p e s ' m e t h o d e . E r s t a a t in die brochure genoeg om menigeen a a n h e t denken te brengen over dit waarlijk niet g e r i n g te schatten vraagstuk, en ik w e n s c h het zóóvele lezers toe, d a t weldra h e t beschaafde d e e l v a n h e t N e d e r l a n d s c h e v o l k zijn s c h o o n e t a a l ook schoon leere s p r e k e n .
De Nationale Vrouwenarbeid van Canada; een belangrijk voorbeeld, door MARTINA, C KRAMERS. Overgedrukt uit
„Vragen van den Dag", v. Looy, Amsterdam. H e t b e l a n g r i j k e t i j d s c h r i f t Vragen van den Dag v e r d i e n t t e n v o l l e zijn n a a m , d a a r h e t werkelijk, m e t de grootste onpartijdigheid, a l l e r l e i k w e s t i e s v a n b e l a n g , t o t zelfs h e t g o e d
231
recht van h e t spiritisme toe, laat bepleiten d o o r d e g e n e n d i e zich d a a r t o e g e r o e p e n a c h t e n . I n zijn j l . J u n i - a f l e v e r i n g l i e t h e t ' t w o o r d a a n d e b e k e n d e Mej. M. G. K r a m e r s . D e z e d o e t i n bovengemeld artikel verslag van de resultaten e e n e r n o g vrij n i e u w e , A m e r i k a a n s c h e i n s t e l l i n g ; A m e r i k a a n s c h i n z o o v e r r e zij h e t e e r s t in A m e r i k a z u l k e e n g r o o t e e n s n e l l e u i t b r e i ding n a m , namelijk de oprichting v a n Vrouw e n r a d e n , nationaal en internationaal. H e t i d e e w e r d g e b o r e n , of a l t h a n s a a n d e w e r e l d voorgesteld in 1893, op h e t congres te C h i c a g o : oprichting v a n nationale Vrouwenraden in alle landen der wereld, wier afgevaardigden zich zouden constïtueeren tot een Internationalen Vrouwenraad. Waartoe ? Uitsluitend om m e e r voeling m e t elkander te houden, elkander door wederzijdschen invloed t e w a a r d e e r e n , te sterk e n op t e b o u w e n , en door steeds a a n g r o e i e n d e zedelijke k r a c h t m e e r zijdelingschen e n , w a a r mogelijk, ook r e c h t s t r e e k s c h e n invloed t e erlangen op de wereldsche zaken. E e n p a a r m a a n d e n n a de Tentoonstelling te Chicago werd de Nationale Raad van Canada opgericht onder P r e s i d e n t s c h a p v a n de ijverige g r a v i n v a n A b e r d e e n ; in de Vereen. Staten b e s t o n d e r r e e d s e e n s e d e r t 1888. R e e d s b i n n e n d e n tijd v a n vijf j a a r n a m , i n h e t v o o r t v a r e n d e Amerika, deze Raad e e n o m v a n g die o n s , spreekwoordelijk-langzame Nederlanders, m a g doen w a t e r t a n d e n ; op dit oogenblik b e h o o r e n daartoe 23 verschillende vereenigingen van de m e e s t uitéénloopende godsdienstige en politieke kleur: methodisten en katholieken, socialisten en philantropen, kunst- en letterkringen, antia l c o h o l - e n d i e n s t b o d e n b o n d e n . Zij a l l e n z e n d e n h u n n e afgevaardigden n a a r het lichaam d a t den eigentlijken Nat. Raad voorstelt. W a t is h e t d a t deze zoo zeer uitéénloopende vereenigingen bindt m e t een z u s t e r h a n d ? Geen politiek, d a t i s z e k e r ; ook geen g o d s d i e n s t i g e geloofséénheid; neen, iets dat beter en hooger is d a n d a t alles, iets w a a r i n alle geschillen zich h a r m o n i s c h k u n n e n o p l o s s e n , w a t w i j d i n g g e e f t a a n e l k e e e r l i j k e o v e r t u i g i n g , — d e liefde, zich belichamend in de toepassing v a n w a t m e n in A m e r i k a n o e m t T h e Golden R u l e — d e G u l d e n R e g e l : „ W a t gij w i l t d a t u d e m e n s c h e n d o e n , d o e t h e n d e s g e l i j k s . " Die G u l d e n R e g e l i s h e t doel w a a r n a a r al d i e v r o u w e n , ieder in h a a r eigen kring, s t r e v e n ; d e electrische v o n k d i e , o v e r s p r i n g e n d v a n ziel o p ziel, d e beste menschelijkheid o p w e k t en in w e r k i n g s t e l t ; de edele b a n d die politieke en godsdienstige antipoden tóch m a a k t tot elkanders zusteren. En d a n n o e m t m e n h e t f e m i n i s m e kinderachtig! D e a r t i k e l e n v a n d e s t a t u t e n zijn z o o d a n i g dat het algemeene beheer enz. uitsluitend aan vrouwen is opgedragen, doch dat m a n n e n leden k u n n e n worden. En tal van m a n n e n
zijn lid. P r o p a g a n d a v o o r e e n i g e s p e c i a l e richting w o r d t door dezen Nat. Raad niet gemaakt. De spreeks t e r s op de j a a r v e r g a d e r i n g e n h e b b e n h e t r e c h t de zaak die h a a r h e t m e e s t a a n h e t h a r t ligt te bepleiten, en de anderen n e m e n er eenvoudig k e n n i s v a n . De invloed v a n deze hooge onpartijdigheid behoef ik hier n i e t u i t t e s p i n n e n . Canada schijnt reeds den gunstigen invloed te ondervinden v a n deze weinig g e r u c h t m a k e n d e doch karaktervolle bemoeienissen der v r o u w e n . H e t ziet, o. a. i n v e r s c h i l l e n d e l o c a l i t e i t e n d e gelijke b o e k e r i j e n v e r r i j z e n , w a a r een ieder v r i j e n
232
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
t o e g a n g heeft; h e t ziet een w a k e n d oog uitgeoefend o p de l e c t u u r d i e g e w e t e n l o o z e m e n s c h e n n i e t a a r z e l e n t e v e r s p r e i d e n , zelfs o n d e r d e s c h o o l j e u g d ; h e t ziet v r o u w e n die zich h e t lot der vrouwelijke gevangenen ter harte n e m e n e n reeds verkregen hebben, dat v r o u w e n die voor het eerst d e g e v a n g e n i s b e t r e d e n , n i e t m e e r g e m e e n s c h a p p e l i j k w o r d e n o p g e s l o t e n m e t doore n - d o o r b e d o r v e n , in h e t k w a a d v e r h a r d e w e z e n s ; h e t ziet de anti-alcohol beweging m e t h a n d en t a n d verdedigd door v r o u w e n , e n z . e n z . Kwaadwilligen zouden kunnen spreken v a n „ b e m o e i z u c h t " e n z i c h a f v r a g e n of d e m a n n e n z i c h al d i e v r o u w e n - a c t i v i t e i t m a a r m o e t e n l a t e n w e l g e v a l l e n ? D e A m e r i k a n e n zijn e r a a n g e w e n d d a t de v r o u w zelfstandig optreedt, en ' t s c h i j n t d a t zij e r z i c h w è l bij b e v i n d e n . D a a r e n b o v e n , a a n actief optreden m e t h u m a n t a i r e b e d o e l i n g e n ligt i n d e n r e g e l i e t s b e t e r s ten grondslag dan onedele bemoeizucht. H e t doel v a n d e z e n N a t . R a a d i s „ t o m o t h e r t h e c o u n t r y " — moederlijke zorg wijden a a n h e t land. H e t deed mij goed d a t dit woord in d i t o p s t e l g e n o e m d w e r d . H e t m i j n e , (1) w a a r i n i k j u i s t betoog d a t h e t moederlijk gevoel niet g e n o e g k a n w o r d e n o n t w i k k e l d in o n z e m e i s j e s , al v o e d e n wij z e n i e t op v o o r d e h u w e l i j k s m a r k t , l a g j u i s t k l a a r t o e n i k h e t o p s t e l v a n Mej. K r a m e r b e g o n t e l e z e n ; e n zie, d a a r v o n d ik d e t o e p a s s i n g , op zoo g r o o t e s c h a a l , v a n m i j n eigen denkbeelden, — wèl een bewijs d a t moederlijkheid de grondtrek v a n der v r o u w e n k a r a k t e r i s e n d i t ook s t e e d s m o e t blijven. V r a a g a l l e n m a n n e n d i e g e l u k k i g g e t r o u w d zijn, w a t h e t t o c h e i g e n l i j k is d a t h e n z i c h zoo v e i l i g e n r u s t i g d o e t g e v o e l e n in h u n h u i s ? E n i n d i e n zij i n s t a a t zijn h u n g e v o e l e n s t e o n t l e d e n z u l l e n zij z e g g e n : „ d a t wij i n o n z e v r o u w i e t s t e r u g vonden v a n onze moeder." „ T o m o t h e r t h e c o u n t r y " , — l a t e n wij h e t w o o r d v a s t h o u d e n ! Moeders w e z e n v a n h e t l a n d e n h e t volk, — g e e n t y r a n n i e k e h e e r s c h e r e s s e n , m a a r moeders. Laten wij h e t denkbeeld koest e r e n i n o n z e ziel, u i t s p r e k e n in o n z e a r t i k e l e n , b e l i c h a m e n in o n z e d a d e n . L a t e n wij e r d e n dieperen zin in zien v a n h e t slecht begrepen e n veel b e s p r o k e n f e m i n i s m e . . . . D e m o e d e r verstrooit niet m a a r verzamelt; de moeder haat n i e t m a a r heeft lief; d e m o e d e r s n i j d t h e t d w a l e n d e k i n d n i e t af m a a r r o e p t h e t t e r u g a a n h a a r h a r t ; de moeder vloekt niet m a a r z e g e n t ; — d e m o e d e r heeft lief; — moeders w e z e n v a n l a n d en volk 't is een visioen v a n l i c h t e n liefde d a t d i t w o o r d v o o r o n s op doet gaan P r e n t h e t in u w e zielen, o v r o u w e n , e n leef e r n a a r ! H e t is één v a n die schijnbaar onverklaarb a r e t o e v a l l e n , d a t d i t a r t i k e l v a n Mej. K r a m e r s j u i s t m o e s t v e r s c h i j u e n i n e e n tijd d a t h e t f e m i n i s m e w o r d t a a n g e v a l l e n , i n De Kroniek d o o r M. E. P . m e t e e n z e k e r e k r a c h t v a n o v e r t u i g i n g , in De Nieuwe Tijd door C o r n e l i e H u y g e n s m e t al d e n ijver d e r d o g m a t i e k . H e t f e m i n i s m e - k i n d e r a c h t i g , h e t f e m i n i 6 m e - e e n ziekelijke u i t w a s ; h e t f e m i n i s m e - o n n a t u u r ; h e t feminisme een g e v a a r . . . . En ondertusschen zeggen d u i z e n d e n v r o u w e n in C a n a d a : w e e s w a t j e w i l t , m a a r l e e f d e n G u l d e n R e g e l ; geloof w a t j e w i l t , m a a r doe i e t s v o o r u w e m e d e m e n s c h e n ; w e e s m o e d e r s in u w gezin, m a a r (1) „Stroomingen en Tegentroomingen" bij gebrek aan plaats aangeboden aan het Weekblad „De Amsterdammer.
w e e s m i l d m e t u w e s c h a t t e n v a n liefde e n z o r g e n zijt o o k „ m o e d e r s v a n u w l a n d e n v o l k . " Men .leze M. E . P . i n De Kroniek (5 J u n i j l . ) ; m e n l e z e C o r n e l i e H u i g e n s i n De Nieuwe Tijd (Juni-aflevering); m e n leze Martina K r a m e r s i n Vragen van den Dag ( J u n i - a f l e v e r i n g ) ; e n — m e n vergelijke. „Zou e e n d e r g e l i j k e i n s t e l l i n g i n o n s l a n d n i e t o n b e r e k e n b a a r veel g e e d s k u n n e n d o e n ? " v r a a g t Mej. K r a m e r s a a n h e t s l o t v a n h a a r artikel. N e r g e n s m e e r d a n in Nederland, z e g ik. Bij o n s i s d e „ p u b l i c s p i r i t " veel m i n d e r o n t w i k k e l d d a n bij d e E n g e l s e n - s p r e k e n d e volk e r e n ; ik v r e e s zelfs d a t wij o p t a l v a n p u n ten o n s n o g niet los k u n n e n m a k e n van o n s e i g e n ik, o n z e e e n m a a l a a n g e n o m e n z i e n s w i j z e , de vrees w a t de b u u r v r o u w er v a n zeggen zal, e n z . e n z . Al d a t o n k r u i d m o e t u i t g e r o e i d . Ook d e v r o u w e n v a n N e d e r l a n d , d i e w e r k e l i j k in zoo m e n i g o p z i c h t zedelijk e n i n t e l l e c t u e e l z o o v e e l v ó ó r h e b b e n op a n d e r e v r o u w e n , b i j v . d i e d e r l a t i j n s c h e r a s s e n , m o e t e n l e e r e n langs ons eigen ik heen d e idee t e z i e n ; m o e t e n l e e r e n e l k a n d e r t e v e r d r a g e n o m d e r wille d e r g e m e e n s c h a p p e l i j k e i d e e ; m o e t e n z u s t e r s l e e r e n zijn in h e t groote, al v e r s c h i l l e n wij in k l e i n i g h e d e n lijnrecht v a n opinie. Och, die o p i n i e ! Laten wij v a n o p i n i e zijn d a t rood o n s b e t e r s t a a t d a n geel, of koffie o n s b e t e r b e k o m t d a n t h e e , m a a r l a t e n wij i n h e t groote t o c h n i e t s a n d e r s d a n d e icaarheid z o e k e n e n o n z e o p i n i e s blijm o e d i g offeren a a n d e w a a r h e i d . . . . op d i e v o o r w a a r d e a l l e e n k u n n e n wij w o r d e n „ m o e d e r s van land en volk." J a w e l , e e n N a t . V r o u w e n r a a d zou in Nederl a n d z é é r m a c h t i g zijn, al w a r e h e t v o o r l o o p i g s l e c h t s o m o n s , v r o u w e n , o n d e r l i n g op t e voed e n t o t d i e h o o g t e v a n w i j z e liefde e n zelfverloochening, waarop de ware moeder staan moet! N. Correspondentie. Mej. Marie H . te R o t t . Mandaat in dank ontvangen. Den Heer L. A. te R o t t . Volgend No., indien mogelijk. B e t t y . Gij zijt een beetje, pesimist; dat gaat soms samen met vroolijkheid, dat weet ik bij ondervinding. Maar dat zal wel overgaan. Kalmte, kan niet komen in de ziel voor de stormen hebben uitgewoed. — De beloofde dagbladen ontving ik nog niet. — Aan de gezonden vellen ontbreken er ook in 't midden een paar, wat erg jammer is. Hartelijk gegroet. Den H e e r d. L. te V l a a r d i n g e n . Met welk 1 Juli moet het ab. der dames de L. ophouden ? Waarschijnlijk met 1 Juli 99, daar u vooruit betaaldet. Vr. gr. Magda. Voor menschen die zich niet vastklemmen aan eigen opinie komt de waarheid ten slotte altijd, voor zoover wij menschen ze zien kunnen. Het leven zal u nog wel eens openbaren wat, in bijzondere gevallen, uw waarheid zijn moet. Beste groeten. Mej. M. K. te H p e n d a m . 't Blad zal u onmiddellijk toegezonden worden, 't Ab. gaat in met den fien jaargang. Vriendelijk dank voor uw schrijven. Abonnés wier ab. met Juli vervalt, kunnen mij veel geschrijf uitsparen door mij van nu aan tot en met einde Juli — en d a a r n a n i e t m e e r — hun abonnementsgeld te zenden. Ik weet dan na Juli hoeveel quitanties er mij nog te zenden overblijven. IiEES D I T ! A a n h e t N e d e r l a n d s e n S a n a t o r i u m voor m i n v e r m o g e n d e l o n g l i j d e r s t e Davos w o r d t g e v r a a g d eene DIRECTRICE-VERPLEEG STER, o m terstond in functie te treden.
