cover-NL juge de paix
25/10/05
14:58
Page 2
Wegwijs in justitie In de hoofdrol bij justitie De instellingen Meer informatie Justitie in de praktijk
De vrederechter: de rechter die het dichtst bij de burger staat
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 2
Deze brochure geeft u uitleg over de taken en bevoegdheid van de vrederechter. U vindt in deze brochure onder meer: – wat een vredegerecht en een griffie zijn; – waarvoor het vredegerecht bevoegd is; – wat een verzoening inhoudt; – hoe een proces voor de vrederechter verloopt.
U ziet het niet meer zitten om verder samen te wonen met uw partner: ruzies, drankmisbruik, de kinderen hebben problemen… U hebt problemen met uw huurder of verhuurder: de huur wordt niet betaald, het regent binnen, de huur waarborg wordt niet (terug)betaald… U kunt uw lening niet meer afbetalen… U hebt ruzie met uw buur: hij gebruikt een stuk van uw grond, hij bouwt tegen uw muur, zijn bomen hin deren u…
2
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 3
In een appartementsgebouw ligt iedereen met iedereen overhoop: de syndicus is een dictator, er wor den oneerlijke beslissingen genomen … Uw dochter is thuis met slaande deuren vertrokken en wil onderhoudsgeld om haar studies te betalen… Uw moeder, pas weduwe geworden, kan geen geld beheren… Een familielid is zwaar geestesziek en weigert een ziekenhuisopname: zelfmoordpogingen en agressie wisselen elkaar af… Uw broer is bij een verkeersongeval omgekomen en laat minderjarige kinderen na. Zijn weduwe kan zijn vermo gen niet beheren. Uw broer was ook aandeelhouder in de familiezaak… Men leverde u iets dat niet in orde is… Uw aannemer voerde zijn werken niet goed uit… U leende een kleine som geld aan een vriend en u krijgt dat geld niet terug…
3
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 4
Het vredegerecht: de rechtbank in uw eigen buurt a. De vrederechter
Voor al de problemen met het gezinsleven, de buurtbewoners / buren of uw woning, die u nauw aan het hart liggen, kunt u zich tot de vrederechter wenden. Niet voor niets zegt men van een rechter dat hij een rol speelt in heel veel aspecten van het dagelijkse leven van de burger, en dit van in de wieg tot aan het graf. Hij probeert een antwoord op mensenmaat te geven, liefst in overleg met de partijen. Dit gebeurt vooral in het kader van een verzoening. Het vredegerecht is een burgerlijk gerecht. Er worden dus geen strafzaken behandeld. Omdat de vrederechter dicht bij de burger moet staan, is het niet verwonderlijk dat er 187 vredegerechten bestaan in België. Er is één vredegerecht per gerechtelijk kanton. Een kanton bestaat uit één of verschillende gemeenten, behalve in de grote steden. Daar bestrijken de verschillende kantons elk een deel van de stad. Elke vrederechter is bevoegd over zijn kanton, dat gemiddeld 50 000 inwoners telt.
4
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 5
b. De griffie
In elk vredegerecht is er een griffie. Deze dienst bestaat meestal uit een hoofdgriffier, een griffier, één of meer adjunct-griffiers en griffiepersoneel. De griffier heeft niet alleen administratieve taken (de vonnissen typen en afschriften geven). Hij is een volwaardig medewerker van de rechter, lid van de rechterlijke organisatie, openbaar ambtenaar, rekenplichtige van de fiscus en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van de werkzaamheden op het vredegerecht. De meeste griffies zijn tijdens de kantooruren open. Als u op de griffie moet zijn, informeer dan vooraf naar de openingsuren of maak een afspraak. Op de griffie kunt u enkel inlichtingen krijgen: raad of adviezen kunt u er niet krijgen.
5
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 6
De bevoegdheid a. Voor welke zaken kunt u zich tot een vrederechter wenden?
De vrederechter heeft heel veel specifieke bevoegdheden (een honderdtal), maar wij geven slechts deze waarmee de meeste mensen te maken hebben. U kunt de volledige lijst met de bevoegdheden van de vrederechter in het Gerechtelijke Wetboek vinden, meer bepaald in de artikels 590 en volgende. Hierna vindt u de belangrijkste bevoegdheden, ongeacht het bedrag: – geschillen i.v.m. huur of verhuur: de gewone huur, de woninghuur, de handelshuur en de landpacht met voorkooprechten; – uitzettingen wegens het betrekken van plaatsen zonder recht of titel: bewoningsproblemen tussen ex-samenwonenden, krakers…; – geschillen over het gemeenschappelijk gebruik, genot, onderhoud, behoud of beheer van appartementsgebouwen; – geschillen i.v.m. erfdienstbaarheden (bvb. rechten van overgang);
6
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 7
– burenruzies; – geschillen i.v.m. de herziening van onderhoudsgelden na echtscheiding; – bezitsvorderingen; – geschillen i.v.m. onteigeningen, ruilverkavelingen; – geschillen i.v.m. kleine nalatenschappen; – geschillen i.v.m. kredietovereenkomsten en loonsoverdracht; – aanduidingen van voorlopige bewindvoerders over personen die hun goederen niet kunnen beheren, alsook de opvolging ervan; – gedwongen opname in gesloten instellingen van geesteszieken en de regeling van hun verder verblijf; – verzoeken tot het bevelen van voorlopige maatregelen tussen echtgenoten of wettelijk samenwonenden en tot het bepalen van voorlopige onderhoudsuitkeringen vóór de echtscheiding; – voogdij en adoptie (familieraad voor minderjarige wezen…); – verzegelingen en inventarissen; – opstellen van akten van bekendheid. De vrederechter is bevoegd voor vorderingen waarvan het bedrag lager is dan € 1 860 met als belangrijkste uitzondering de geschillen tussen werknemers en werkgevers.
7
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 8
b. Als u zich tot een vrederechter moet wenden, hoe weet u dan welke vrederechter bevoegd is? Bij huur- en appartementsgeschillen is de vrederechter bevoegd van de plaats waar het gehuurde goed of appartement ligt.
Bij familiezaken bepaalt de laatste (echtelijke) woon- of verblijfplaats bij welke vrederechter u moet zijn. Het is niet altijd gemakkelijk om te weten welke vrederechter bevoegd is. Als u twijfelt, kan een bezoek aan of een telefoontje naar het vredegerecht dat volgens u bevoegd is of dat het dichtst bij u in de buurt ligt, u verder helpen. U kunt ook de website van de Federale Overheidsdienst Justitie raadplegen (www.just.fgov.be), waar allerlei nuttige informatie gemakkelijk te vinden is. U vindt er o.a. de lijst van de gemeenten en straten van de grote steden van België met het bevoegde vredegerecht ernaast.
8
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 9
De verzoening
Wanneer pogingen tot het uitpraten van een geschil niets opbrengen en aangetekende brieven evenmin een oplossing bieden, kunt u een verzoening aanvragen voordat u een echt proces aanspant. Een verzoening is vaak de interessantste oplossing voor iedereen. U vermijdt daardoor een dure en tijdrovende procedure. U kunt dit gratis en zonder formaliteiten doen. De rol die de vrederechter als bemiddelaar kan spelen, wordt vaak onderschat. Zoals hun naam al zegt, zijn vre d e re c h t e r s bij uitstek geschikt om geschillen op te lossen: zij hebben een juridische basis en voldoende praktijkervaring en psychologische kennis om te proberen de partijen met elkaar te verzoenen. Ve rgeet echter niet dat zij slechts kunnen bemiddelen in geschillen waarvoor zij bevoegd zijn. (zie p. 6)
9
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 10
Voor alle andere geschillen moet u een verzoening vragen aan de bevoegde rechtbank (rechtbank van eerste aanleg, rechtbank van koophandel of arbeidsrechtbank...). Meer over de verzoening – minnelijke schikking – vindt u in een andere brochure. Het proces
Als de vrederechter niet gevraagd wordt om de partijen te verzoenen of als de poging tot verzoening mislukt, dan blijft er geen andere keuze dan een proces in te stellen. Een procedure voor het vredegerecht is tamelijk eenvoudig, snel en goedkoop. a. De proceskosten 1. Het rolrecht Als u een procedure bij de vrederechter wilt starten, zult u in de meeste gevallen een “rolrecht” moeten betalen (d.i. een vergoeding voor het openen van het dossier bij de rechtbank). Het rolrecht bedraagt meestal € 35 Voor kleine geschillen (tot max. € 1 239,5) en geschillen betreffende onderhoudsgeld bedraagt dit maar € 25.
Deze cijfers gelden midden 2001, maar worden regelmatig aangepast.
10
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 11
Bij de voogdijzaken, voorlopige bewindvoeringen of opnemingen ter observatie moet de eiser geen rolrecht betalen. Indien u het rolrecht onmogelijk kunt betalen, vraag dan de kosteloze rechtspleging (zie hierover de brochures uitgegeven door de balies van de Orde van Advocaten). 2. De advocaat Als u een beroep doet op een advocaat, zal u deze wel moeten betalen.
De bijstand van een advocaat is niet verplicht: men kan zichzelf verdedigen. Als u toch een advocaat wenst en niet de middelen heeft om zijn kosten en ereloon te betalen, kan u een beroep doen op de tweedelijnsbijstand (een pro Deo advocaat). Wend u voor meer informatie hierover tot de balie van de Orde van Advocaten of lees de brochure hierover. Het vredegerecht kan u hiermee niet helpen. b. Hoe start u een procedure bij de vrederechter?
Dit gebeurt meestal met een dagvaarding, soms met een verzoekschrift en uitzonderlijk met een vrijwillige verschijning. De procedure is bijna gratis.
11
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 12
1. De dagvaarding
Dit is de meest gebruikelijke inleidingswijze van een proces. De dagvaarding is een document dat de gerechtsdeurwaarder afgeeft op de woonplaats van de tegenpartij. Wie gedagvaard wordt noemt men de “verweerder”. De verweerder moet ongeveer 10 dagen na de ontvangst van de dagvaarding voor de vrederechter verschijnen. De eiser zal wel meestal een bedrag aan de gerechtsdeurwaarder moeten voorschieten. Normaal gezien bedraagt dit € 150. Wie in het ongelijk gesteld wordt, zal deze som uiteindelijk moeten betalen. 2. Het verzoekschrift Dit mag gebruikt worden in bepaalde zaken, zoals huurzaken of familiale geschillen. De eiser of diens advocaat legt dit neer op de griffie van het vredegerecht en betaalt het rolrecht. Het verzoekschrift mag ook met de post gezonden worden. Het wordt dan pas ingeschreven nadat het rolrecht overgeschreven is op de rekening van het vredegerecht.
12
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 13
In een verzoekschrift moeten soms bepaalde formules vermeld worden en er moeten soms woonstattesten bijgevoegd worden; hou daar rekening mee! In het verzoekschrift moeten alle identiteiten vermeld zijn en duidelijk opgegeven zijn welke veroordeling men uitgesproken wil zien. De griff i e r zendt het verzoekschrift dan met een gerechtsbrief (een speciaal aangetekende brief) naar de verweerder. Bij schuldvorderingen kunt u als schuldeiser een verzoekschrift neerleggen om betaling te bevelen als de schuld en het bedrag ervan uitdrukkelijk en schriftelijk erkend zijn door de schuldenaar. Raadpleeg hiervoor art. 1338 e.v. van het Gerechtelijk Wetboek. 3. De vrijwillige verschijning Deze wordt meestal tussen advocaten toegepast.
13
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 14
c. Hoe verloopt het proces?
De meeste zaken worden tijdens een openbare zitting behandeld. Echtelijke moeilijkheden, familiezaken, getuigenverhoren enz. worden in raadkamer behandeld, dus zonder publiek. Meer informatie over het verloop van de procedure (conclusies, pleiten, vonnis) kunt u vinden in de brochure U bent voor het vre d e g e re c h t gedaagd, uitgegeven door de Federale Overheidsdienst Justitie. Het proces leidt tot een vonnis, dit is de beslissing van de vrederechter. Soms wordt het vonnis uitgesproken op de inleidingszitting (dit is de dag dat de zaak voor de eerste maal voorkomt bij de vrederechter). In andere gevallen moeten de partijen hun standpunt schriftelijk uiteenzetten (conclusies maken) vooraleer het geschil mondeling uiteengezet (gepleit) wordt voor de vrederechter. De vrederechter spreekt dan ongeveer een maand later het vonnis uit. Het gebeurt ook dat de vrederechter eerst op de plaats van de betwisting komt en de partijen zelf wil horen. Dit vergemakkelijkt verzoeningen.
14
juge de paix-NL
25/10/05
14:44
Page 15
d. Wat gebeurt na het vonnis?
Ook dit vindt u in de bovenvermelde brochure. Niet alles kon in deze brochure behandeld worden. Verdere inlichtingen kunt u krijgen op de griffie, bij een advocaat, bij een gerechtsdeurwaarder of bij sociale organisaties die rechtshulp bieden. Iedereen kan steeds gratis een eerste juridisch advies van een advocaat krijgen bij de Justitiehuizen in het kader van de juridische eerstelijnsbijstand.
OPGELET ! Het recht evolueert. Ook de bevoegdheid van de vrederechters en het burgerlijk procesrecht zullen binnenkort veranderen. Deze wijzigingen zullen dan in een volgende uitgave aangepast worden.
Om de territoriale bevoegdheden van de vrederechten te raadplegen: http://www.just.fgov.be
15
cover-NL juge de paix
25/10/05
14:58
Page 1
Communicatiedienst Waterloolaan 115 1000 Brussel Tel: 02 542 65 11
Deze brochure is een publicatie van de Federale Overheidsdienst Justitie. Zij werd opgesteld door Guido De Palmenaer, vrederechter te Oostende, met de
steun
van
de
Koning
Boudewijnstichting. De brochure ontstond in het kader van het project “Justitie
in beweging
‘99”.
Het
Adviesbureau voor Leesbaarheid was betrokken bij de redactie van de tekst.
http://www.just.fgov.be
