Tekstproductie Tom de Vries // Fotografie A3 Architecten en Tom de Vries // Tekenwerk Henk Heusinkveld
De vernieuwde balkongevel is ruim 2,5 meter verplaatst en heeft een uitkragend, gevelbreed balkon, opgebouwd uit prefab betonelementen.
50 // Bouwwereld
50-55_projectboskoop.indd 50
10-09-14 15:08
Project renovatie //
De balkongevel van het woonblok had inpandige loggia’s.
Nieuwe voorgevel creëert ruimte Door de voorgevel 2,5 meter te verplaatsen zijn kleine apparte menten omgevormd tot levensloopbestendige woningen, met goede isolatie en een extra slaapkamer. Aan de nieuwe voorgevel is een uitkragend balkon gehangen.
Bouwwereld // 51
50-55_projectboskoop.indd 51
10-09-14 15:08
// Project renovatie
In het interieur van de woningen tonen een sprong in het plafond en een aftimmering op de wand waar de woninguitbreiding plaatsvond.
Renovatie appartementen // Locatie: Mendelweg, Boskoop // Opdracht: Trifolium Woondiensten // Bouw: september 2013 – april 2014
Woningcorporatie Trifolium had aan de Mendelweg in Boskoop een vierlaags appartementencomplex met 35 kleine, gedateerde woningen, die ongeïsoleerd waren, een verouderde en dure blok verwarming hadden en bovendien over galerijen beschikten die niet aan de brandweereisen voldeden. Trifolium nodigde partijen uit om met voorstellen te komen voor renovatie of sloop en nieuw bouw. A3 Architecten, aannemer Van Wijnen en Nieman Raadgevende Inge nieurs maakten voor beide opties een voorstel. Na weging van argumenten werd gekozen voor de grondige renova tie, met een betere en grotere senioren woning en een aantrekkelijkere architec tuur. Bestaande kwaliteiten als de entree, de fietsenberging, het trappenhuis en de lift zijn hierbij behouden. Extra slaapkamer De vernieuwing is vooral te vinden in de uitbreiding van de woning aan de balkon zijde. Hier is de gevel verwijderd en op 2,53 meter opnieuw gemaakt, waardoor 40 procent vloeroppervlak werd toege voegd. Omdat alle binnenwanden ook verwijderd zijn, kon een nieuwe indeling worden gemaakt met een ruimere bad kamer, een grote woonkamer met open keuken, en ruimte voor een extra slaap kamertje (6,1 m2) aan de galerijzijde. De nieuwe indeling, met een maatvoering geschikt voor rolstoelgebruikers, maakt de woning levensloopbestendig. Het voormalige kleine, inpandige balkon is vervangen door een uitkragend balkon over de gehele breedte van de woning.
De maatverschillen in de woningbrede balkons zorgen voor sprongen in de gevel. Samen met de verschillende typen balustrades geeft dit een dynamisch gevelbeeld.
Prefab beton Bij het vergroten van de woning is maxi maal gebruikgemaakt van prefab beton elementen. Na het aanbrengen van een
52 // Bouwwereld
50-55_projectboskoop.indd 52
10-09-14 15:09
Het blok is in het midden gedilateerd en heeft daar een dubbele woningscheidende muur.
nieuwe paalfundering en bijbehorende funderingsbalken, zijn de woningschei dende muren verlengd met verdiepings hoge prefab betonelementen van 200 mm dik. In de onderzijde van de elementen zijn stalen hoekprofielen (150 x 150 x 15) opgenomen die de nieu we kanaalplaat-vloerelementen dragen. Een praktische koppeling tussen bestaan de bouw en de uitbreiding is gemaakt met hoekprofielen in de vloeraansluiting. De woninguitbreiding is van zichzelf stabiel doordat de knopen van wandmet vloerelementen zijn aangestort. De maat van de uitbreiding is mede in gegeven door de standaardbreedte van een kanaalplaat-vloerelement (1200 mm). Het nieuwe vloerdeel is twee elementen breed en inclusief afwerkvloer 250 mm dik. Om de overgang van nieuw op be staand weg te werken, maar vooral voor een betere geluidsisolatie, is een ver laagd plafond aangebracht van gipskar tonplaten op regelwerk. Om dezelfde redenen is aan de woonkamerzijde van de woningscheidende wand een voor zetwand geplaatst met gipsbeplating. De overige aansluitingen van nieuwe op oude wanden zijn met hout afgewerkt. Uitkragende balkons Ook buiten de woning – ter plaatse van de uitkragende balkons – zijn prefab betonnen wandelementen aangebracht. Dit met uitzondering van de begane grond, waar een stalen kolom (120 x 120 x 8) is geplaatst onder de bovenliggende elementen. De prefab balkonplaten han gen met een hoekstaal aan deze prefab betonnen wandelementen.
Met het doorbreken van de bestaande bergingen en het plaatsen van kozijnen, kon ook op de begane grond een afsluitbare galerij gerealiseerd worden.
De balkons hebben verschillende balustrades. Jeroen Bestman, architect en project leider bij A3 Architecten: “Een balustrade van spijlen bij het grotere balkon voor de slaapkamer zorgt voor meer privacy door de mindere inkijk, vooral van opzij. De balus trade bij het kleinere balkon voor de woonkamer is van glas en biedt daardoor juist maximaal uitzicht.” Het vergroten van de woningen was beperkt door het bestemmingsplan. Bestman geeft aan dat daarin letterlijk de grenzen zijn opgezocht: “Buiten de bestemmingsplan grens mochten we 1 meter uitkragen. Er zit echter een sprong in de balkons. Bij de slaapkamers kragen ze verder uit; bij de woonkamers minder ver. Door die maten te middelen – wat geaccepteerd werd – bleven we binnen de toegestane afmeting.” Geluidwerend glas De nieuwe gevel aan de balkonzijde is gemaakt van houtskeletbouwelementen en kunststof kozijnen met HR++-beglazing. De geluidwering is op niveau gebracht met glas 4-15-5 (Ra-waarde 27,2). De afwerking aan de buitenzijde was oorspronkelijk ontworpen in verticale delen van hardhout. Bestman: “Dat vond de opdrachtgever geen wenselijke oplossing vanuit oogpunt van kosten en onderhoud. We hebben in de vezelcement
De woningscheidende wanden zijn verlengd met verdiepingshoge betonelementen van 200 mm dik Bouwwereld // 53
50-55_projectboskoop.indd 53
10-09-14 15:09
// Project renovatie
De bestaande galerijgevel had op de verdiepingen al afgesloten galerijen. Woningen op de begane grond hadden een uitgebouwde berging met daartussen de woningtoegang. (Foto: A3 Architecten)
plaat Equitone (Tectiva) van Eternit een compromis gevonden. Door de gekozen kleur okergeel en de mogelijkheid om in de door en door gekleurde plaat groeven aan te brengen, refereerde deze toepas sing aan het oorspronkelijke ontwerp met houten gevelbekleding.” Deze afwerking is ook in de verlengde kopgevels van het appartementenblok aangebracht. Galerijgevel Waar de balkongevel met de uitbreiding een flinke esthetische opwaardering gekregen heeft, is het uiterlijk aan de galerijgevel nauwelijks veranderd. De drie bovenste verdiepingen werden en wor den ontsloten via een – geluidwerende – afgesloten galerij. Wel zijn hier maat regelen genomen om de weerstand te gen brandoverslag te verbeteren. Daar voor is het bestaande glas vervangen door brandwerend HR++-glas. Op de begane grond was in de bestaan de toestand sprake van voordeuren met van buitenaf directe toegang tot de wo ning. Door de bergingen terug te leggen en inpandig te ontsluiten, werd het mo gelijk ook hier een galerij te maken die dezelfde voordelen (veiligheid, geluid wering) heeft als de galerijen op de ver diepingen. Bij de grondige renovatie werd de verou derde en energieslurpende blokverwar ming vervangen door individuele HRketels met hogetemperatuur-radiatoren. Er is een nieuw ventilatiesysteem geïn stalleerd met mechanische afzuiging en natuurlijke toevoer via zelfregelende roosters. De verhoogde isolatiewaarden van de gerenoveerde woning zorgden voor een energielabel A.
De galerijen zijn voorzien van nieuw glas om brandoverslag te beperken; op de begane grond is een inpandige galerij gerealiseerd.
Door bergingen terug te leggen en inpandig te ontsluiten, was ook op de begane grond een galerij realiseerbaar
54 // Bouwwereld
50-55_projectboskoop.indd 54
10-09-14 15:09
Projectgegevens // Locatie: mendelweg, Boskoop // Opdrachtgever: Trifolium woondiensten, Boskoop, trifolium.nl // Ontwerp: A3 Architecten, rotterdam, a3architecten.nl // Uitvoering: Van wijnen stolwijk BV, stolwijk, vanwijnen.nl // Adviseur bouwfysica, techniek en regelgeving: nieman raadgevende ingenieurs, utrecht, nieman.nl // Constructieadviseur: Adviesburo wijcon, dordrecht, adviesburowijcon.nl // Adviseur W-installaties: Trijselaar Vermeer, Alblasserdam // Adviseur E-installaties: hoffman elektro, Bergambacht, hoffmanelektro.nl // Sloop en asbestsanering: kruiswijk, Vlist, kruiswijk.eu // Bouwperiode: september 2013 tot april 2014 // Bouwkosten volgens prijsvraagontwerp: 1.960.000, euro
Berging 4,7m2 Badkamer 3,3m2 Slaapkamer 12.3m2
Hal 3,2m2
Galerij
Keuken 6,3m2
Woonkamer 19,8m2
Loggia 3,4m2
Bitumineuze dakbedekking
Afschotisolatie
Na-isolatie
Bestaande kap
Balkon Slaapkamer 6,1m2
Badkamer 4,9m2
Gang 10,3m
2
Berging 4,8m2
Toilet 1,2m2
Slaapkamer 15,2m2
Open keuken 5,0m2
Woonkamer 20,9m2
Slaapkamer
Gang
Alu lamellen balustrade HSB-gevelelement + kunststof kozijn Prefab beton balkonplaat
Bestaande betonvloer loggia
Toilet
Galerij Gang
Galerij
Bestaande breedplaatvloer woning
Houten kozijn bestaand
Kanaalplaat
Prefab beton bouwmuur Gipskartonplaten op regels
Kolom staal Geïsoleerde kanaalplaatvloer Nieuwe fundering
Balkon 9,7m2
2535
Systeemplafond (tbv ventilatiekanalen)
8495
1620
1:250
200 Geïsoleerd paneel Kunststof kozijn Multiplex 20mm Isolatiestrook gesloten cellen
Kitvoeg op rugvulling
50
Wandschijf prefab beton
Oplegrubber 5mm Stalen hoekprofiel 150x150x15mm Krimpvrije mortel
Balkonplaat prefab beton
Volkernplaat 8mm Waterkerende folie Isolatie Dampremmende folie
Kanaalplaatvloer
200
Balkonplaat prefab beton
250
250
Cementdekvloer Balkonplaat prefab beton
Ankerstrip Gipskartonplaat op regels Vezelcementplaat 15mm
Kunststof kozijn
1:20
Bouwwereld // 55
50-55_projectboskoop.indd 55
10-09-14 15:09
