De Kooldries wordt groter

Natuur.ruimte DRIEMAANDELIJKS VERENIGINGSBLAD VAN

NATUURPUNT ANTWERPEN NOORD VZW - JUNI 2011 - AUGUSTUS 2011 - JAARGANG 18 - NUMMER 2

VERSCHIJNT IN MAART, JUNI, SEPTEMBER EN DECEMBER

De Kooldries wordt groter Steun de aankoop

Profiel Profiel

Educatief natuurbeheer Actueel

Groendaken in Antwerpen

natuurpunt

Antwerpen Noord

NATUUR.WINKEL

De dagen worden weer langer, het weer mooier… Tekst: Hanneke Van Camp

en hopelijk wordt de zin om erop uit te trekken in de natuur ook groter! Met het nieuwe zoekkaartenboek en de nieuwe plantengids op zak worden speurtochten zonder twijfel leuk voor het hele gezin. En wil je op jacht naar kleine beestjes of op zoek naar de mooiste schatten van onze kust in je nieuwe Natuurpunt T-shirt? Kom dan snel een kijkje nemen in de Natuur.winkel!

Nieuwe plantengids voor onderweg – Herziene editie. In deze nieuwe editie vind je maar liefst 1.150 planten – inclusief bomen, struiken en grassen – opgedeeld per kleur. En dat op niet meer dan 500 pagina’s. Dankzij het handige opzoeksysteem (de kleurensleutel) en de duidelijke tekeningen kan je in een oogwenk determineren welke plantensoort je voor je hebt. Van elke soort worden bloeitijd, hoogte, kenmerken en biotoop beschreven. Deze geactualiseerde editie is een echte ‘musthave’ voor iedereen die zichzelf een plantenliefhebber noemt. Ledenprijs € 15,30.

Natuur.winkel Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel. 03-541.58.25, e-mail: [email protected] [email protected]. Van maandag tot en met vrijdag open van 10 tot 17 u.

2

Natuur.ruimte • juni 2011 – augustus 2011

Zoekkaartenboek. De meest voorkomende paddenstoelen, bomen, planten en dieren die je ziet tijdens een wandeling in de natuur kan je met deze bundeling van 30 zoekkaarten makkelijk benoemen. Dankzij een aantal vraagjes en tekeningen weet je aan het eind exact welk dier of welke plant je voor je hebt. Stap voor stap leer je de natuur rondom jou ontdekken, kennen en herkennen. Ledenprijs € 22,50. Natuurpunt T-shirt. Voor de echte Natuurpunters is er een nieuwe collectie Natuurpunt T-shirts, ook in grote maten tot XXL! Naar de kleur hoef je niet lang te raden: groen natuurlijk. Ledenprijs € 9,00.

Schelpen aan de Belgische kust. De ondertitel geeft het al aan: “weet wat je vindt op het strand”. Deze natuurgids komt goed van pas bij het determineren van al je strandvondsten. Met prachtige kleurenfoto’s van alle schelpen die je op onze Belgische stranden kan vinden. De auteurs beelden de schelpen af zoals ze er écht liggen, dus af en toe iets minder perfect dan wat andere schelpengidsen ons tonen. Overigens vind je niet alleen uitgebreide beschrijvingen van elke soort, maar ook achtergrondinformatie over levenswijze en ecologie. Een echte aanrader als je geprikkeld bent door onze eigen Belgische kust. Ledenprijs € 18,00.

EDITO

In dit nummer Natuur.winkel ............................... 2 Edito ............................................... 3 Natuurstudie: Lieveheersbeestjes 4 Natuurgebied: Huzarenberg ........ 6 Natuur.actief: Ho(o)i! ................... 8 Natuur.beleid: Groendaken in Antwerpen .............................. 10 Natuur.prikbord ........................... 12 Brandpunt: Educatief natuurbeheer .......................... 14 Snor: Bosmuizen en mieren....... 16 Vergeet niet te genieten ............... 18 Natuur.divers: Europese Nacht van de Vleermuis .................. 22 Natuur.actief: Havendag ............. 23 Natuur.beweging: De Kooldries groeit weer een stuk .............. 24 Natuur.divers: Geel zandbekertje in De Kooldries....................... 25 Natuur.divers: Jongeren en natuurbehoud ........................ 26 Natuur.agenda ............................ 28 Reclame ....................................... 29 Colofon ........................................ 30 Reclame ........................................ 31 Natuurgebied: Schans van Smoutakker ............................ 32

Een leefbare omgeving voor morgen In haar beleidsbrief is Vlaams minister van Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege duidelijk: natuur in de stedelijke omgeving is één van de prioriteiten van haar natuurbeleid in Vlaanderen. Natuurpunt Antwerpen Noord steunt deze beslissing van harte. Zo’n 35 jaar geleden al kwam onze vereniging, toen nog onder de naam Werkgroep Oude Landen, op voor het behoud van vrij toegankelijke, stedelijke natuur. Meer natuur in en rond Antwerpen, het is niet voor iedereen evident. Voor sommigen halen we het paard van Troje binnen: zij zien natuur voornamelijk als verspreider van ziekten en plagen. Anderen vinden die stedelijke natuur maar “surrogaatnatuur” waarvoor elke inspanning verloren moeite is. Het zijn – gelukkig – twee uitersten, want voor een groot deel van de bevolking van onze regio zijn natuur en vrij toegankelijke groengebieden in de buurt wél van wezenlijk belang. De behoefte aan natuur om te genieten, te wandelen of te fietsen was in onze streken nog nooit zo groot. Natuurpunt Antwerpen Noord vraagt daarom aan minister Schauvliege om zich, ondanks de financiële uitdagingen, ambitieus op te stellen in de uitwerking van haar beleid rond stedelijke biodiversiteit. Wij rekenen ook op een positieve en creatieve instelling van de lokale overheden om hun schouders mee onder dit beleid te zetten. De grote lijnen van het Vlaamse natuurbeleid worden weliswaar door “Brussel” uitgezet, maar de vertaling loopt vaak mee via de lokale besturen. Denk maar aan onderwerpen als waterbeheer, natuur, recreatie en cultuurhistorie. Hoe ambitieus ook, een beleid zonder publiek draagvlak heeft niet veel kans op slagen. Overleg tussen hogere en lokale overheid, particuliere organisaties en de inwoners zelf is cruciaal. De rol die Natuurpunt Antwerpen Noord hierin kan spelen is zeer verscheiden: als terreinbeherende en beleidstimulerende vereniging, als vrijwilligersorganisatie, als vereniging met ruime ervaring op het vlak van natuur in de stedelijke omgeving. Natuurpunt Antwerpen Noord wil graag een rol vervullen in het behoud van de rijk geschakeerde biodiversiteit in onze regio. Natuur in de stedelijke omgeving is een zaak van vandaag, maar ook en vooral van morgen.

Geniet van de natuur in de stedelijke omgeving zoals de Oude Landen. Foto: Rafaël Delaedt.

Stefan Versweyveld voorzitter


3

NATUURSTUDIE

Over hemelbeestjes en pimpampoentjes Tekst: Kathleen Quick

Die kleine rode beestjes met zwarte stippen, wie kent ze niet? In Antwerpen heten ze lieveheersbeestjes, in West-Vlaanderen pimpampoentjes. Maar je hoort net zo goed namen als pimpaljoentjes, piepauwtjes, piepebontjes, pimpompulletjes,… Of zijn het gelukskevers? En wist je dat ze niet altijd rood zijn met zwarte stippen? Het zevenstippelig lieveheersbeestje is de meest bekende soort. Foto: Åke Sandhall.

Hoe herken je ze? Binnen de familie van de kevers zijn de lieveheersbeestjes waarschijnlijk bij uitstek het gemakkelijkst te herkennen. Maar je vindt hier in België liefst zo’n 60 verschillende soorten. Als je wil weten welke soort je voor je hebt, zijn vooral de kleur en het vlekkenpatroon op het dekschild belangrijk. Een goede hulp is de nieuwe editie van de Velddeterminatietabel voor de lieveheersbeestjes van België en Nederland.

Verdedigingsmechanisme Het rood met zwarte kleurenpatroon van Eitjes van een lieveheersbeestje. Foto: Jacques Schellen (FFFS).

lieveheersbeestjes schrikt vijanden af. Als je zacht tegen een lieveheersbeestje duwt, scheidt het een gele, stinkende vloeistof af. Die bittere vloeistof is een verdedigingsmechanisme om niet te worden opgegeten door een vogel bijvoorbeeld. Een lieveheersbeestje kan ook zijn kop en poten intrekken, zodat zijn belagers denken dat hij dood is.

Beschermde status In België zijn lieveheersbeestjes beschermd. Het is dus verboden ze te doden, te verjagen, te verhandelen of in gevangenschap te houden. Je mag hun woon- of schuilplaatsen ook niet beschadigen of met opzet verstoren. Het zijn trouwens nuttige dieren in je tuin: ze eten de bladluizen op die aan je bomen en planten vreten.

Aziatisch lieveheersbeestje Biologische bestrijding is een goede zaak, maar met het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje is het wat misgelopen. Op het einde van de jaren ’90 werd dit beestje

4


ingevoerd voor de biologische bestrijding van bladluizen op serreplanten in de tuinbouw. Maar het is vraatzuchtig, plant zich heel snel voort en concurreert met de inheemse soorten om de beschikbare voeding en ruimte. Dat zou nog niet zo’n groot probleem zijn als het niet om een redelijk agressieve soort ging. Als de bladluizen allemaal zijn opgepeuzeld, verorberen de veelkleurige Aziatische lieveheersbeestjes ook rupsen en vlindereitjes. Als het kouder wordt, zie je ze soms met tientallen of zelfs honderden tegelijk in woningen waar ze voor geuroverlast kunnen zorgen. Zoals de naam al zegt, vertonen ze veel variatie in kleur. Je kan ze herkennen aan de zwarte ‘M’-vormige tekening op hun halsschild en hun achteraan vaak wat geplooide of gedeukte rugschild. Ze zijn ook groter dan de meeste inheemse soorten (5 tot 8 mm).

Klein en onderbekeken? Op waarnemingen.be kan je waarnemingen ingeven. Over het

NATUURSTUDIE

Een paar andere Vlaamse namen

• • • • • • • • • • •

(onze)lieveheer(s)(e)beestje (onze)lievevrouw(e)beestje piempampoentje hemelbeestje pieternel(letje) pieternellebeestje piepauw(tje) piepebontje pimpajoen(tje) pimpaljoen(tje) pimpompulletje algemeen mogen we daar voor ons werkingsgebied tevreden over zijn: we kregen al heel veel waarnemingen door, meer dan 150.000. Maar nog geen 0,4% daarvan zijn waarnemingen van lieveheersbeestjes. Tijd om de achterstand in te halen?

Meer weten? Als je meer wil weten over deze dieren, vind je op de Natuurpuntwebsite www.natuurpunt.be (www.natuurpunt.be www.natuurpunt.be) een

Het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje is een exoot die heel agressief uitbreidt en niet alleen bladluizen maar ook rupsen en vlindereitjes verorbert. Foto: Rafaël Delaedt (FFFS).

beschrijving van de soorten terug. Klik onderaan op “biodiversiteit”, dan op “leren herkennen” en vervolgens op “lieveheersbeestjes herkennen”. Je leest er bovendien weetjes en tips, onder andere over veelkleurige Aziatische lieveheersbeestjes in huis. Je kan natuurlijk ook de

Zowel de larven als volwassen lieveheersbeestjes vormen de beste bestrijding tegen bladluizen. Op de foto de larve van een roomvleklieveheersbeestje. Foto: Rafaël Delaedt (FFFS).

‘Velddeterminatietabel voor de lieveheersbeestjes van België en Nederland’ kopen in de Natuur.winkel.

Lok lieveheersbeestjes naar je tuin

• • • • • • •

Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen. Ruim bladeren en stengels niet op, ze zorgen voor beschutting in de winter. Een gevarieerde beplanting in je tuin helpt ook. Lieveheersbeestjes houden van meidoorn, linde en hazelaar. Maai het gras niet te vaak en/of zorg voor wat ongemaaide plekjes. Laat wat brandnetels staan in je tuin. Lieveheersbeestjes zijn er verzot op. Bloeiende planten in je tuin bezorgen lieveheersbeestjes pollen en nectar. Je kan ook een kastje voor lieveheersbeestjes installeren in je tuin. Daarin kunnen ze overwinteren en schuilen tijdens koude nachten.


5

NATUURGEBIED

Verwilderde schoonheid op de Huzarenberg Tekst: Rina Peys en Saskia Verbaenen

De lente was vroeg en warm dit jaar en dat was te merken aan de natuur. De oude hoogstamboomgaard in Stabroek die Natuurpunt beheert, stond er in maart nog kaal bij. Een paar weken later waren de bomen al getooid met een ware zee van witte en licht roze bloesems. Dappere oude knarren in hun paasbeste kleed en vol belofte voor een goede oogst.

De “Huzarenberg” Aan het Oud Broek in Stabroek komt een dienstweg uit waarlangs Natuurpunt een paar percelen heeft liggen. Ooit, lang geleden, lagen er uitgestrekte heidevelden. Een boomgaard zorgt voor een grote biodiversiteit aan insecten door de warme plekken tussen de bomen. Foto: Rina Peys.

6


De lentebloesem van een hoogstamboomgaard in een bosrijke omgeving: een feeëriek gezicht. Foto: Harry Van Der Horst.

Maar bosaanplanting, industrie en woningbouw eisten hun tol en vandaag rest minder dan een tiende van de oorspronkelijke heide. Iedereen kent waarschijnlijk de Kalmthoutse Heide en misschien ook het Groot en Klein Schietveld. Maar er bleven ook kleine stukjes gespaard, zoals De Ruige Heide, de Kraaienberg en de Huzarenberg. De echte Huzarenberg ligt ongeveer 1 kilometer verder in Nederland. Wat Natuurpunt omdoopte tot de “Huzarenberg” in Stabroek is onderverdeeld in talloze kleine perceeltjes die eigendom zijn van verschillende eigenaars. De vroegere stuifduinen zijn nu een gemengd bos met grove den, zomereik, lijsterbes, sporkehout en ruwe berk. Ideaal gebied voor vogelsoorten als grote bonte specht, ransuil, matkop, kuifmees of goudhaantje. In de winter duikt de zeldzame kruisbek er op en er vertoeven regelmatig reeën. Natuurpunt Antwerpen Noord slaagde erin om een aantal stukken te kopen en zo te beschermen.

Oud, maar nog bruisend van leven Aan het weggetje ligt ook een oude hoogstam appelboomgaard. Die is nog in privébezit maar de eigenaar heeft een hart voor de natuur en gaf het domein aan Natuurpunt in beheer. Wij zorgen er enkel voor dat de natuur volop kansen krijgt en dat de oude fruitbomen wat meer tot hun recht komen. De boomgaard is oud en verwilderd, toch schuilt in het verval een zeldzame schoonheid. De bomen staan breeduit te pronken. In hun beginjaren werden ze drie-armig gesnoeid op ongeveer 80 cm hoogte. Ze maken geen hoge toppen maar spreiden de takken. Zo kan er meer licht en lucht in de kroon vallen en de lagere vorm vergemakkelijkt het plukken van het fruit. Bij verschillende bomen zijn grote takken afgebroken maar de snoeivorm blijft nog duidelijk te zien. De oude bomen dragen nog steeds vruchten. Het zoemt en het gonst hier bovendien langs alle kanten. Insecten vinden in de ruwe basten en de dode takken

NATUURGEBIED schuilplaats en broedgelegenheid genoeg. Hier hoeven we geen handje toe te steken met door de mens gemaakte insectenhotels! In de overgang van bos, boomgaard en grasland voelen vogels als gekraagde roodstaart, grauwe vliegenvanger en roodborsttapuit zich thuis.

Woekerende varens en bramen De kruidlaag is overwoekerd met adelaarsvaren en braamstruiken. Zelfs de schapen, de beheerploeg van dienst, kunnen er niet tegenop. Drie volwassen ooien begrazen de boomgaard, achterna gehuppeld door hun zestallige kroost. Dit jaar beviel één van de ooien zelfs van een drieling. De schaapherder komt de dieren regelmatig controleren en verzorgen. In de winter verblijven ze op zijn boerderij. De schapen houden de kruidlaag goed in de hand maar de jonge scheuten van de adelaarsvaren eten ze niet. Als de varen verder opschiet staat hij

De schapen zorgen voor een grazige vegetatie onder de appelbomen. Foto: Harry Van Der Horst.

wel op het schapenmenu, maar jammer genoeg heeft hij dan al voldoende krachten verzameld om het jaar nadien weer massaal uit de grond te schieten. Bij de

De appelbomen zijn drie-armig gesnoeid om het plukken te vergemakkelijken. Foto: Rina Peys.

bramenstruiken gaat het net omgekeerd. De schapen knabbelen wel aan het malse groene blad maar als de tak dor en droog wordt, laten ze hem links liggen. Zo kan de braam onder de bescherming van zijn eigen dode takken verder groeien. We zullen dus toch eigenhandig de adelaarsvaren en de bramen te lijf moeten gaan… Maar gelukkig krijgen de woekeraars de bejaarde schoonheid van de boomgaard niet onder de duim. De boomgaard is privébezit en om de schapen te beschermen staat er een omheining met schrikdraad. Je kan het domein dus niet vrij bezoeken. Er zijn wel regelmatig wandelingen in het Moretusbos. Dan is er de mogelijkheid om ook even langs de boomgaard te lopen. Als je geïnteresseerd bent, kan je terecht bij de kern Stabroek. Neem dan contact op met het Natuur.huis, tel. 03-541.58.25, e-mail: [email protected] [email protected].


7

NATUUR.ACTIEF

Ho(o)i! Tekst: Koen Vanagtmael Foto’s: Ilse De Schutter

De zomer is weer in zicht. Lange dagen met hopelijk mooie temperaturen zijn ideaal voor allerhande activiteiten, van luilekker een terrasje doen tot actieve sportprestaties. Voor de vrijwilligers van Natuurpunt betekent zomer ook werken: we halen de maaibalk boven, wetten de motorzeisen, duikelen rijven en hooivorken op. Het hooiseizoen is daar!

Waarom doen ze dat toch? Het beeld dat mensen vaak hebben van beheerwerken is dat van hard zwetende mensen, rood geblakerd door de zon, die van ’s ochtends tot laat in de avond de longen uit hun lijf werken voor een stel plantjes. Dat beeld is – net zoals dat van vleermuizen die in je haar vliegen – niet echt correct. Beheerwerken zijn er uit pure noodzaak. Als we de hooilanden in onze natuurgebieden niet beheren, beginnen ze spontaan te verbossen of te verruigen. Bloemrijke graslanden verdwijnen en evolueren tot een ander soort natuur met een veel minder rijke biodiversiteit. En dat is nu net waar Natuurpunt voor

staat: die zeldzame stukjes natuur behouden, beschermen en waar mogelijk uitbreiden. Met het beheer van graslanden maken we onze doelstelling waar: meer en betere natuur voor iedereen. Elk hooiseizoen maaien en hooien we in verschillende van onze gebieden meerdere hectaren grasland. Talloze vrijwilligers hebben in het hooilandbeheer een nuttige en aangename vrijetijdsbesteding gevonden. Want het is niet enkel werken, het moet in de eerste plaats plezant blijven! Wat je bereikt door actief mee op de hooikar te springen, is meer dan ‘werken’. Het is meer dan je fitness-abonnement inruilen voor deze vorm van actieve lichaamsbeweging. Het resultaat is belangrijk. Niet meteen na de hooiwerken zelf: pas de volgende lente kan je écht genieten van het gepresteerde werk. Alle graslanden zijn dan een streling voor het oog. Voor de toevallige wandelaar, voor de Natuurpuntgids die met een groep langskomt, voor de terreinbeheerder van het gebied, voor mensen in het algemeen.

Hoe doen ze het toch? De zeis is de laatste jaren definitief naar het museum verwezen en moderne technieken hebben zich meester gemaakt van het hooilandbeheer. De laatste 8


jaren beschikt Natuurpunt over motorzeisen, tractoren met lagedrukbanden en moderne maaibalken. Toch hebben we nog steeds nood aan mensen die actief willen komen helpen. Sommige graslanden zijn te nat, of gewoon onbereikbaar voor machines.

Wanneer doen ze het toch? Hooilandbeheer is steeds gebonden aan mooi weer. Helaas kunnen we het gewenste weer niet “bestellen” en moeten we altijd op het moment zelf bekijken wat de mogelijkheden zijn. De beheerdagen worden wel gepland, zodat onze leden de kans krijgen om actief mee te doen. Voor de exacte data hou je best onze website in de gaten. Bij mooi weer lassen we in de loop van de week soms een extra hooidag in. Als je op weekdagen graag mee op de hooikar springt, kan je je contactgegevens doorgeven aan het Natuur.huis.

Ho(o)i feest! Het wordt een traditie: het hooifeest van Natuurpunt Antwerpen Noord. Om zoveel mogelijk mensen warm te maken voor het beheren van het Groot Orchideeënveld organiseren we ook dit jaar terug een hooifeest. Het Groot Orchideeënveld is één van de waardevolste graslanden in de Oude Landen in Ekeren en is

NATUUR.ACTIEF onbereikbaar voor veel machinaal geweld. Onder het motto “hoe meer zielen hoe meer vreugde” vliegen we met zijn allen aan de afvoer van dat hooiland. Na de werken zetten we ons aan tafel en trakteert Natuurpunt op een overheerlijke barbecue. Alle actieve vrijwilligers van Natuurpunt zijn welkom, dus als je medewerker bent van een lokale werking of als je je op een andere

manier inzet voor Natuurpunt, neem dan contact op met het Natuur.huis en schrijf je in!

e-mail: [email protected] [email protected].

Dit jaar vindt het hooifeest plaats op zaterdag 9 juli juli. Trefpunt is de materiaalloods van Natuurpunt in de Donkweg vanaf 9.30 u u. De barbecue (ook met veggie aanbod) start om 18 u op dezelfde locatie. Inschrijven kan in het Natuur.huis, tel. 03 541.58.25, of

De smaak te pakken? Bekijk dan snel het overzicht van de zomerse werkdagen. Wie weet lukt het je om je enkele uurtjes voor de natuur vrij te maken. Méér dan welkom!

Familiewerkdag in ’t Asbroek Er is ontzettend veel beheerwerk in ’t Asbroek Asbroek. Daarom richten we graag een familiewerkdag in. We betrekken jeugdverenigingen, buurtbewoners, families en scholen in de buurt bij onze beheerwerkzaamheden. Zo willen we het draagvlak vergroten voor meer en betere natuur. Vorige keer kon de werkdag helaas niet doorgaan. We verontschuldigen ons voor dit ongemak, maar garanderen jullie dat we zaterdag 11 juni van de partij zijn! Graag tot dan! Afspraak op zaterdag 11 juni juni. We werken van 9.30 u tot 16.30 u. Trefpunt: ingang ’t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten.

Opkuisactie Galgeschoor Op zaterdag 18 juni kuisen we het zwerfvuil in het Galgeschoor op. Afspraak: zaterdag 18 juni aan de Scheldelaan te Lillo van 9.30 u tot 15 u. Breng werkhandschoenen mee. Meer info op de website www.scheldeschorren.be www.scheldeschorren.be.

Werkdag in de KooldriesHoofsweer Ons regulier beheer in de KooldriesHoofsweer bestaat uit het vrijhouden van sommige vijveroevers, het verwijderen van bosopslag in de heiderelicten, het hooien van de graslanden, het bestrijden van vogelkers en het onderhoud van de wandelpaden. Iedereen is van harte welkom! Afspraak op zaterdagen 25 juni en 20 augustus aan de rustplaats grote vijver Kooldries, ingang Paepestraat naast de Cuveehoeve, Vaartdijk 4, Brecht. We werken van 9 u tot 14 u. Breng werkhandschoenen, stevig schoeisel of laarzen en eventueel boterhammen mee. Voor werkmateriaal en drank zorgen wij.

De Inslag, meer dan alleen een prachtig bosgebied Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse overheid beheren we er enkele percelen vochtige heide. Daarop groeien een aantal sterk bedreigde plantensoorten zoals moeraswolfsklauw, dopheide en diverse veenmossoorten. Een werkdag is een goede gelegenheid om de natuur te helpen én om onze vereniging te leren kennen. Bovendien is werken in de natuur

nog gezond ook. Als je de kwetsbare planten en dieren in De Inslag een handje wil helpen, ben je van harte welkom. Afspraak op zaterdag 25 juni om 10 u aan ingang Kerkedreef, Brasschaat.

Hooibeheer in de Oude Landen Om de mooie, bloemenrijke graslanden in de Oude Landen te behouden, worden ze één tot twee keer per jaar gehooid. Het maaisel moet bij elkaar gerijfd en afgevoerd worden. Dat doen we in hoofdzaak nog op ambachtelijke wijze. We drogen het maaisel zoveel mogelijk en persen het in ‘botten’. Zo hebben we meteen wintervoer voor onze runderen. Je kan komen helpen tijdens de beheerwerkdagen op zaterdagen 25 juni juni, 9 en 23 juli juli, 6 en 20 augustus en 3 en 17 september. We vertrekken om 9.30 u aan onze loods (Donkweg in Ekeren). Wie later komt, volgt de wegwijzers naar de werkplek. We stoppen gewoonlijk met werken rond 17 u. Drinkwater is voorzien. Bij bar slecht weer is hooien niet mogelijk. Check dus vooraf onze website om te kijken of de werkdag niet is afgelast.


9

NATUUR.BELEID

Stad Antwerpen verplicht groendaken Tekst en foto’s: Johan Vandewalle

Groendaken betekenen een meerwaarde voor de biodiversiteit en

voor het vertraagd afvoeren van regenwater. In de stad Antwerpen geldt sinds kort een nieuwe bouwcode waarin de verplichting is opgenomen Eén van de groendaken op het Ecohuis. om bij alle nieuwbouw en grondige verbouwing een groendak te voorzien op platte daken. We bekijken hier de specifieke regels en gaan er dieper op in.

Groendak? Nee, een groendak is geen dak dat groen geverfd is. Het is een dak waarop bewust een laag vegetatie is aangebracht. Nu hoor ik je al denken: bewust vegetatie aanbrengen op een dak, waar is dat nu weer goed voor? Om kort te zijn, er zijn vier grote voordelen aan een groendak. Een eerste voordeel is dat je (zeker in een sterk verstedelijkt landschap) groene plekjes voorziet. Die vormen een ideaal biotoop voor insecten en doen dienst als stapsteen zodat ze zich doorheen de stad kunnen verplaatsen. En meer insecten betekent natuurlijk ook meer voedsel voor stadsvogels. Een tweede voordeel is dat een groendak water vasthoudt. Dat is heel belangrijk tijdens periodes van aanhoudende regenval (zoals deze winter) of bij hevige zomeronweders. Omdat er zoveel verharde oppervlakte is (dat is het totaal van gebouwen, koertjes, open afritten, straten en pleinen), spoelt het regenwater zeer snel naar de riolering. Dat water wordt snel afgevoerd naar de beken en krijgt niet de kans 10


eerst te infiltreren in de bodem. Met als gevolg overstromingen (van zowel de rioleringen als de beken en rivieren). Een groendak houdt dat water langer op, waardoor de regen ook gespreid afvloeit naar de rioleringen en het overstromingsrisico vermindert. Het water dat op groendaken wordt opgehouden, komt maar een paar dagen na de regenpiek in de riolering terecht. Een derde voordeel is dat groendaken het stedelijk milieu regelen. Ze helpen om de stedelijke opwarming tegen te gaan, ze vangen temperatuurschommelingen op het dak op en ze zuiveren de lucht van fijn stof. Een vierde voordeel, vooral voor de bewoner, is dat een groendak ook thermisch isoleert. Hoe dikker je groendak, hoe beter de isolatie. En dat heeft als voordeel dat je in de winter (als het koud is) minder energie nodig hebt om je woning op temperatuur te houden. In de zomer heeft een groendak dan weer een verkoelend effect waardoor de temperatuur binnen draaglijk blijft, ook zonder het gebruik van energieverslindende airco’s.

Antwerpse bouwcode De stad Antwerpen denkt al langer over groendaken. Je kan als eigenaar een subsidie krijgen om je dak om te vormen tot een groendak. De stad geeft zelf ook het goede voorbeeld. Het eerste groendak werd aangelegd op het Ecohuis in Borgerhout. Ook op de nieuwe brandweerkazerne aan de Noorderlaan is een groendak aangelegd. Bij renovatie of nieuwbouw van de stadsscholen kiest de stad al langer voor groendaken. De gemeenteraad van Antwerpen heeft op 25 oktober 2010 een nieuwe gemeentelijke stedenbouwkundige verordening (in het kort ook ‘bouwcode’ genaamd) vastgesteld. Na de goedkeuring door het Vlaams Gewest is die verordening sinds 4 april 2011 van kracht. De bouwcode geldt op heel het grondgebied van de stad Antwerpen met uitzondering van het havengebied op rechteroever. De bouwcode bevat een reeks regels en voorschriften waaraan nieuwe gebouwen (en grondige verbouwingen) moeten voldoen. Naast de gebruikelijk regels over

NATUUR.BELEID de welstand, vorm en inplanting van de gebouwen is er ook aandacht voor het beschermen van bestaande bomen. Wat echt vernieuwend is, in vergelijking met andere gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen, is de verplichting een groendak aan te leggen. Voortaan moet op elk nieuw dak met een helling van minder dan 15° minimaal een extensief groendak aangelegd worden. Je mag uiteraard ook een intensief groendak voorzien. Enkel voor ondergrondse ruimtes waar geen bovenbouw op staat, moet een grondlaag van minimaal één meter aangebracht worden. Er is een vrijstelling van maximaal 20 m2 of maximaal 25% van de dakoppervlakte voor de plaatsing van zonnepanelen, zonneboilers of een dakterras.

Natuurpunt Antwerpen Noord ondersteunt deze nieuwe bouwcode. Op (middel)lange termijn zal dat het stedelijk milieu groener, watervriendelijker en biodiverser maken. Het is wel een langzaamaan-verhaal. Gemiddeld genomen duurt het 30 jaar vooraleer een bestaand gebouw grondig verbouwd wordt. Maar omdat er in Antwerpen veel oude gebouwen staan, gaat de renovatie sneller dan in andere gemeenten. Het aantal nieuwe gebouwen ligt in Antwerpen procentueel lager dan in de randgemeenten. Op termijn zal Antwerpen er dus een pak groener uitzien. We hopen dat andere gemeenten in ons werkingsgebied het goede voorbeeld van de stad Antwerpen volgen en een gelijkaardige regelgeving goedkeuren.

Gemiste kans Wat wel jammer is in de nieuwe bouwcode is dat er onvoldoende rekening gehouden wordt met hergebruik van regenwater. In de gewestelijke stedenbouwkundige verordening (die overal geldig is) is voorzien dat elk gebouw een hemelwaterput moet installeren waarop minstens één aftakpunt voorzien is. Het hemelwater dat in de put wordt opgevangen kan immers perfect gebruikt worden om de auto te wassen of om de tuin of bloembakken te begieten. Ook de toiletspoeling kan zonder problemen met hemelwater gebeuren. Naast overstromingen is ook verdroging een zeer groot milieuprobleem. Omdat we enerzijds het hemelwater snel afvoeren (via verharde oppervlakte en rioleringen) en anderzijds grondwater oppompen (o.m. de drinkwaterwinning van

Pidpa), zakt het grondwater de laatste decennia enorm. Veel van onze natuurgebieden (maar ook het groen in de stedelijke parken en tuinen) hebben daardoor een chronisch tekort aan water. Elke druppel hemelwater die we kunnen hergebruiken (of nog beter kunnen doen infiltreren in de bodem) heeft dus een dubbel effect: er dringt meer water de bodem in en we moeten minder water oppompen om te voldoen aan onze behoefte. Kostbaar leidingwater gebruiken we daarom best enkel voor hoogwaardige toepassingen (eten en drinken en persoonlijke hygiëne). De gewestelijke stedenbouwkundige verordening voorziet echter een vrijstelling van de verplichting voor het hergebruik van hemelwater voor wie een groendak heeft. De

Antwerpse bouwcode doet het omgekeerde. Wie een hemelwaterput heeft met hergebruik van water en/of een infiltratievoorziening, wordt vrijgesteld van de verplichte aanleg van een groendak. Dat is een gemiste kans. Want de beste oplossing (die technisch perfect haalbaar is) is de combinatie van een groendak (wat zorgt voor een vertraagde afvoer en alle andere gunstige effecten), daarachter een hemelwaterput met hergebruik (voor laagwaardig gebruik inclusief toiletspoeling) en tenslotte een overloop naar een infiltratievoorziening. De bouwcode laat de combinatie van een groendak, hemelwaterput en infiltratievoorziening wel toe, maar verplicht ze niet. Een jammerlijk gemiste kans.


11

NATUUR.PRIKBORD Oeverzwaluwen in de Antwerpse haven Oeverzwaluwen zijn een jaarlijks terugkerend fenomeen in de haven van Antwerpen. Dat is niet zo verwonderlijk omdat ze, in tegenstelling tot onze andere zwaluwsoorten, hun nesten in

steile zandwanden maken. Vroeger vonden ze die in overvloed langs de natuurlijk afkalvende oevers van beken en rivieren. Vele van die natuurlijke oevers zijn verdwenen. Daarom

Een drukte van jewelste aan de oeverzwaluwenwand op het BASF-terrein. Foto: Marc Wynen (BASF).

zijn ze nu meer en meer aangewezen op zandstocks van bedrijven. En die vind je natuurlijk ook in de haven van Antwerpen. Het is zelfs zo dat sinds de start van het project ‘De Antwerpse haven natuurlijker’ er jaarlijks bijna zo’n 20% of 1/5de van de Vlaamse populatie in de haven van Antwerpen broedt. Elk jaar opnieuw worden er zelfs speciaal voor hen wanden aangelegd en wordt in overleg met bedrijven getracht om ‘per ongeluk’ gekoloniseerde wanden te vrijwaren tijdens het broedseizoen. Ook BASF helpt de oeverzwaluwen. Elk jaar graaft de bouwafdeling een steile zandwand. Ook dit jaar is een hele kolonie oeverzwaluwen op BASF nesten aan het maken. Meer dan 100 koppels oeverzwaluwen zijn er dagelijks in de weer!

Blauwe reigers strijken neer in Opstalvallei In het Reigersbos in Berendrecht zit sinds jaar en dag een kolonie blauwe reigers, maar die neemt al geruime tijd sterk af door het verdwijnen van geschikt voedselterrein. Door de aanleg van het eerste deel van Blauwe reiger. Foto: Jan Helsen (FFFS).

12


Opstalvallei ligt er nu een zeer geschikt voedselterrein vlak naast de kolonie. Hierdoor moeten de reigers tijdens de broedtijd minder ver vliegen voor voedsel, is er meer voedsel beschikbaar en kunnen ze mogelijk meer jongen met succes grootbrengen. Hopelijk kan de jarenlange afname hierdoor omgekeerd worden en kan de kolonie terug aangroeien. Wie de voorbije maanden in Opstalvallei is geweest, zal ongetwijfeld de grote aantallen blauwe reigers hebben opgemerkt die in het gebied aan het vissen waren. De aantallen liepen op tot meer dan twintig exemplaren. Dat ziet er dus goed uit voor de toekomst…

Storten toegelaten! Wil je Natuurpunt helpen bij de aankoop van meer natuur of wil je specifiek het beheer van je favoriete natuurgebied ondersteunen, dan kan dat zoals altijd met een gift. Meer informatie over giften vind je in de colofon achteraan in dit tijdschrift. Opgelet: de overheid heeft vanaf 1 januari 2011 de grens van het fiscale voordeel van giften opgetrokken. Voortaan is elke gift vanaf € 40 fiscaal aftrekbaar.

NATUUR.PRIKBORD Al 650.000 euro voor hernieuwbare energie

Energie voor meer Natuur cvba, de energiecoöperatieve die Natuurpunt Antwerpen Noord vzw samen met Natuurpunt Gent vzw, Natuur.koepel Zuid-WestVlaanderen vzw en energieproducent Linea Trovata oprichtte (zie vorige nummer), verkocht de voorbije weken al 2.600 aandelen. Goed voor € 650.000. Dat geld investeren we in middelgrote zonnepaneelinstallaties. Als er winst gemaakt wordt – en dat is het plan – dan gaat een deel daarvan (max. 6%) naar de aandeelhouders, en een deel naar de aankoop van bedreigde natuur. Investeer jij mee in de energie van de toekomst? Je kan nu inschrijven op één of meer aandelen. Een aandeel kost € 250. Meer informatie en prospectus vind je op de website www.energievoormeernatuur.org www.energievoormeernatuur.org.

Galloways Galgeschoor terug op beheerboerderij Na meer dan 10 jaar zijn de Galloways die op het Galgeschoor graasden terug naar de beheerboerderij van Natuurpunt in de Mechelse Dijlevallei. Op de beheerboerderij kunnen de Galloways bekomen van hun jarenlange avontuur op de schorren. We hopen deze zomer de begrazing in het Galgenschoor terug op te starten. Meer info over de nieuwe aanpak lees je in het volgende nummer van Natuur.ruimte!

Foto: Rafaël Delaedt.

Vrijwillige medewerkers website (ontwerper of beheer) We zijn op zoek naar vrijwilligers die willen meehelpen aan het beheer, de layout en de verdere ontwikkeling van onze website. Op dit moment hebben we een website die dringend in een nieuw kleedje gestoken moet worden, met een moderne en aantrekkelijke uitstraling en in de herkenbare huisstijl van Natuurpunt. We willen hiervoor gebruik maken van een content management systeem. Een ideaal systeem daarvoor lijkt ons een website te zijn die gebaseerd is op CMSMadeSimple.

Daarnaast zoeken we vrijwilligers die helpen bij het plaatsen van artikelen op de site of meedenken over onderwerpen waarover geschreven kan worden. Ook het plaatsen van activiteiten en relevant nieuws voor onze natuurliefhebbers, liefst met een passende foto of illustratie, is nodig. Daarnaast willen we informatieve artikelen plaatsen. Hou je van de natuur, maar ook van je PC, neem dan snel contact op met het Natuur.huis in Ekeren.

Kapelse basisscholen denken mee over klimaatverandering Tijdens de maand maart schreven vier basisscholen in op een project van de milieudienst van Kapellen. Vrijwilligers van Natuurpunt zorgden zowel mee voor het uitdenken en uitwerken van ideeën, als voor het naar voorbrengen in de school op de dag zelf. In vijf hoeken werd telkens een ander onderwerp voorgesteld dat verband hield met het thema. Een paar voorbeelden: voedselpiramides vormen op een

groot houten stel of oorzaken van klimaatverandering opzoeken aan de hand van een electrospel. Een “Padden-kikkers bordspel” legde duidelijk de link naar de negatieve invloeden die deze dieren ondervinden op de tocht naar hun voortplantingspoel. De samenwerking tussen de milieudienst, de medewerkers van Natuurpunt en de scholen bezorgde de kinderen een leuke en leerrijke dag.

Meer info Voor meer informatie over deze onderwerpen kan je contact opnemen met het Natuur.huis van Natuurpunt Antwerpen Noord, tel. 03-541.58.25, [email protected] [email protected], www.antwerpennoord.be www.antwerpennoord.be.


13

BRANDPUNT

De jeugd van tegenwoordig? Tekst: Koen Vanagtmael

Tja, is het echt waar? Is ‘de jeugd’ anders dan vroeger of is het onze maat-

schappij die individualistischer is geworden... Met andere woorden, misschien is het ieder voor zich vandaag de dag. Natuurpunt blijft overtuigd van het nut van ‘natuur’ in de brede zin van het woord. Als mens maken we immers deel uit van de natuur en het koesteren, verzorgen en beschermen ervan blijft een topprioriteit.

Een potloepje cadeau? Vorige maand lazen we het nog in een gerenommeerd psychologisch tijdschrift: “natuur en bos is de perfecte remedie tegen ADHD”. Kinderen de vrijheid geven om te Jongeren leren ook samenwerken. Foto: Koen Vanagtmael.

Een groep leerlingen vol enthousiasme aan het werk in de Oude Landen. Foto: Koen Vanagtmael.

ravotten in bossen en velden of om op onderzoek te gaan in de natuur, het zorgt voor een binding en brengt de geest tot rust. Weg van alle drukte en alle digitale media genieten van een eenvoudige basis, die we gratis en voor niets aangeboden krijgen. De biodiversiteit beschermen blijft de missie van Natuurpunt. Maar we stellen ons ook als maatschappelijk doel om kinderen en jongeren te blijven betrekken bij de natuur. Als je je bengel een potloepje cadeau geeft, zal hij of zij snel merken hoe boeiend dat is. En de rust in huis is meteen verzekerd!

“Ze zijn zo snel groot!” Voor je het beseft zitten kinderen op de schoolbanken. In plaats van te spelen zeulen ze met zware boekentassen boordevol interessante en noodzakelijke lectuur. Jongeren krijgen een bagage mee waarmee ze hun verdere leven door moeten komen. Buiten de schooluren is er in veel gevallen nog maar weinig tijd om bezig te zijn in of

14


met de natuur. Of er is gewoonweg geen interesse meer. De verplichte ‘moet nog dit en moet nog dat’ nummers komen aandraven, ouders rijden het Vlaamse land af om zoon- of dochterlief weg te brengen naar evenementen, bijscholing, lessen… weg van onze basis. Natuurpunt biedt scholen een middel om toch de interesse van jongeren te blijven prikkelen: educatief natuurbeheer.

Educa… wat? E-du-ca-tief na-tuur-be-heer, mijnheer, het woord zegt het zelf: we proberen leerlingen op een educatieve manier kennis te laten maken met het natuurbeheer. Het initiatief komt meestal vanuit de school zelf; scholen willen hun leerlingen toch een minimum aan natuurinformatie meegeven. We maken altijd eerst een wandeling door een natuurgebied. De deelnemers krijgen zo een idee van hoe en waarom we aan actief natuurbeheer doen. Want het is allesbehalve een zinloze

BRANDPUNT vast en zeker bij JNM aansluiten. JNM is de Jeugdbond voor Natuur en Milieu, een jeugdbeweging die focust op natuurbeleving. Ben je tussen 7 en 25 jaar jong en ben je geïnteresseerd in natuur en milieu? Dan is JNM vast iets voor jou! Vleermuizenecho’s beluisteren, ijveren voor een beter milieu, oog in oog staan met een alpenwatersalamander… Dat staat je bij JNM te wachten, in een zalige sfeer samen met leeftijdsgenoten. JNM staat los van Natuurpunt maar we werken wel nauw samen, omdat jeugd belangrijk is.

Met zijn allen op de hooiwagen in de Bospolder. Foto: Koen Vanagtmael.

bezigheidstherapie! Na die tocht helpen de leerlingen zelf mee in het actieve beheer van het gebied, de één natuurlijk al wat enthousiaster dan de ander. Zowel de leerlingen als de Natuurpuntvrijwilligers die hen begeleiden ervaren de

beheerwerkdagen met scholen meestal als heel positief.

Jeugdbeweging en jeugd in beweging Als je écht de smaak te pakken hebt en je wil in je vrije tijd actief de natuur induiken, dan moet je

Tijdens educatief natuurbeheer komen alle beheervormen aan bod, zoals hier het verwijderen van Amerikaans vogelkers in Het Rood. Foto: Mater Salvatoris.

Geprikkeld? In de Natuur.winkel vind je een mooi aanbod aan kinderen jeugdboeken over natuur, en een heleboel potloepjes en zoekkaarten. Kom gerust eens langs om te kijken of er iets voor jou tussen zit! Leerkrachten of leerlingen, studenten of werknemers die met hun school of bedrijf de natuur – letterlijk en figuurlijk – een handje willen helpen, kunnen contact opnemen met Koen Vanagtmael, [email protected] [email protected], tel. 03-541.58.25. Als je tussen 7 en 25 jaar oud bent en je wil je graag aansluiten bij JNM, dan kan je terecht bij Thijs Nouws van JNM Akerland, [email protected] [email protected], tel: 03-667.10.28 of 0477-60.24.67. Afhankelijk van je woonplaats kan je ook contact opnemen met JNM Antwerpen via het landelijke JNM secretariaat, of via hun website: www.jnm.be www.jnm.be.


15

MET SNOR OP STAP

Bosmuizen en m Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem

Als je tijdens de zomermaanden door h

vogelconcert fel verminderd is. Onze gevederde gasten denken al aan hun lange tocht naar het zuiden. Snor, zomermaanden actief is.

Snormenu

Snor vertelt Tijdens de dag slaap ik. Maar ’s nachts ben ik heel actief. Ik ren en spring van het ene plekje naar het andere. Ik onderzoek en besnuffel alles wat vreemd is. Ik heb een vaste woonplaats, maar tijdens de nacht leg ik makkelijk afstanden af van vijfhonderd meter en meer.

Grote muizenoren Samen met mijn vriendjes graaf ik een eigen gangenstelsel, waarin ik het voedsel opsla. Overdag slaap ik in die gangen en ik help er ook bij de opvoeding van de jongen. Ik heb opvallend lange achterpoten. Daarmee kan ik grote sprongen maken. Ook mijn ogen en oren zijn zeer groot. Mijn lange snor kan ik echt niet missen. Die gebruik ik voor het aftasten van allerlei hindernissen.

16


Ik ben niet erg kieskeurig. Ik eet zowel plantaardige als dierlijke kost. Ik scharrel met mijn voorpoten in de bodem, op zoek naar insecten, larven en wormen. In het voorjaar ga ik zelfs op strooptocht. Ik ben dol op vogeleieren. In de herfst zijn de bessen, de beuken- en hazelnootjes, de eikels en de zaden van den en spar volop in trek. Ik breng die herfstkost naar mijn schuilplaats. Vergaren en hamsteren lijkt me in het bloed te zitten. Een echte winterslaap hou ik niet.

Snor en rode bosmieren Aan de voet van een boom heb ik een heuveltje ontdekt van wel een halve meter hoog. Dit is een nest van rode

bosmieren. In zo’n “mierenpaleis” leven wel een miljoen mieren. Je moet dit zeker eens bekijken. Maar pas wel op. Kom er niet te dicht bij en kijk uit waar je loopt. Ik heb ontdekt dat die mieren langs vaste paden in en uit lopen. Sta je op zo’n “mierenstraat”, dan vallen ze je zelfs aan en klimmen tegen je op. Om zich te verdedigen spuiten ze een bijtende vloeistof uit hun achterlijf: “mierenzuur”.

MET SNOR OP STAP

mieren in het bos

het bos wandelt, zal je merken dat het

n zijn inderdaad veel stiller geworden. Sommigen van hen onze bosmuis, is een echte bosbewoner, die ook tijdens de

Samen sterk Als ik een mier met mezelf vergelijk is het maar een klein beestje, maar erg sterk. Omdat ze samenwerken kunnen ze heel wat werk verzetten. Roer beslist niet met een stok in het nest! Trap ook geen mieren dood want ze zijn erg nuttig in ons milieu. Het zijn de opruimers van de natuur. Dode insecten, verdorde planten en ander organisch afval sleuren ze naar hun nest en eten ze op. Bovendien helpen ze mee aan de verspreiding van zaden.

voelsprieten trillen. Elke soort trilling betekent vermoedelijk iets anders. Je ziet: de mieren uit het mierenpaleis zijn een wonder volkje!

Mierentaal Wisten jullie dat de mieren elkaar boodschappen kunnen doorgeven? Ze laten hun


17

VERGEET NIET TE GENIETEN

Bij is soort van het jaar in de stad Antwerpen Stadswandeling over bijen Gaan we niet te nonchalant voorbij aan de boeiende natuur in onze eigen stad? Sommige mooie stukjes laten zich zó bewonderen, andere zitten verstopt achter hoge muren. Je krijgt pas een idee van de verscheidenheid aan planten en insecten in de stad als je de moeite doet om op wandeling te gaan. We wandelen langs de botanische tuin en ontdekken enkele andere mooie Antwerpse groene plekjes. We lopen langs de Bijenkorf, we doen de binnentuin van het Rockoxhuis aan en je krijgt de unieke gelegenheid om

Schorzijdebij. Foto: Kris Peeters.

de tuin van de kathedraal te bezoeken. Meer info en inschrijvingen: [email protected]. [email protected] Afspraak: zondag 12 juni aan de ingang van de botanische tuin, Leopoldstraat, Antwerpen. We voorzien wandelingen om 14 u en om 15 u u. Opgelet: Aangezien we gehouden zijn aan de sluitingstijd van de tuinen, start de laatste wandeling om 15 u en niet om 16 u, zoals eerder aangekondigd.

Workshop bijenhotel maken Bijenhotels zijn kleine (of grote) houten constructies uit diverse materialen. Solitaire bijen gebruiken de kleine gaten in het materiaal als nestgangen. In het vroege voorjaar zie je verschillende soorten bijen af- en aanvliegen. Tijdens deze workshop leer je hoe je een bijenhotel in elkaar knutselt. Een fijne ervaring voor jong en oud! In samenwerking met JNM. De workshop kost € 5, te storten op rekening BE77 2200 3405 7342 van Natuurpunt Antwerpen Noord. Inschrijven doe je per mail of telefonisch bij het Natuur.huis in Ekeren, ten laatste op 22 juni. Afspraak: zaterdag 25 juni om 9.30 u in het Natuur.huis

Op zoek naar de schorzijdebij De naam ‘schorzijdebij’ zal je waarschijnlijk niet bekend in de oren klinken. Deze bij fourageert op planten die je enkel kan vinden in slikken en schorren. Verder hebben schorzijdebijen droge zandgronden nodig om hun nestjes te maken. We gaan

op zoek naar die bijzondere schorzijdebij. De zeeaster staat in bloei, en de kans dat we er één treffen is groot! Afspraak: zondag 4 september om 14 u aan de parking Lillo-Fort, Scheldelaan, Lillo.

Geniet mee van de natuur! Wie gaat met ons mee vlinders zoeken? Je kan met de vlinderwerkgroep Atalanta in verschillende natuurgebieden mee op wandeling. Je leert vlinders ontdekken en benoemen. Iedereen is welkom; voorkennis is niet vereist. Als je een vlindergids, een verrekijker of een fototoestel bezit komen die goed van pas. Je trekt best ook degelijk wandelschoeisel aan. Afspraak op zaterdagen 18 juni (Ruige Heide), 9 juli (Park van

18


Brasschaat), 13 augustus (De Kuifeend) en 3 september (Het Rood). Telkens om 13.30 u aan het Natuur.huis, Steenstraat 25 in Ekeren. Van daaruit vertrekken we gezamenlijk naar de wandelplaats. De wandeling zelf duurt van 14 u tot 16.30 u. Rond 17 u zijn we terug in Ekeren. Als het rond 13 u onophoudelijk regent gaat de wandeling niet door.

Bezoek aan Lillo en Doel Na een korte kennismaking met Lillo varen we met de veerboot naar Doel. Het dorp had al in 1963 moeten verdwijnen, samen met de Wase Scheldepolders. 48 jaar later blijft er van Doel niet meer over dan een schaduw. We duiken in het heden en verleden van dit verdoemde dorp. Afspraak: zondag 5 juni om 9.30 u aan de parking Lillo-Fort, Scheldelaan, Lillo.

VERGEET NIET TE GENIETEN Jaarlijkse tuindagen Kern Wuustwezel nodigt iedereen van harte uit op de jaarlijkse tuindagen in de ecotuin van Gilbert Van Looveren. In de bloemenweiden van de weelderige en gevarieerde tuin fladderen nog tientallen vlinders rond, en in de siertuin zingt de nachtegaal al in april. Maar ronduit boeiend wordt het wanneer Gilbert je meeneemt op een rondleiding. Hij heeft niet alleen een jarenlange expertise wat ecotuinieren betreft, maar is ook een aangename verteller. Vragen staat vrij, je krijgt leerzame tips en gratis advies!

• • •

zondag 26 juni juni: groenten en fruit, hoe houden we ze gezond? zondag 31 juli juli: vlinders in de tuin zondag 4 september september: geneeskrachtige planten herkennen en gebruiken

Telkens van 9.30 u tot 12 u bij Gilbert Van Looveren, Wiezeloo 61, 2990 Wuustwezel. Graag vooraf inschrijven, tel. 03-663.32.41 of GSM 0476-34.23.83.

Schemerwandeling in ‘t Asbroek Wil je op één van de langste dagen van het jaar genieten van een mooie zomeravondwandeling? Kom dan mee genieten in het gemeentelijk natuurgebied ’t Asbroek. Een ervaren natuurgids vertelt je over de zomervegetatie. We gaan op zoek naar moerasvegetatie zoals valeriaan, moerasspirea, watermunt, echte koekoeksbloem, gewone engelwortel, moerasandoorn… We onderscheiden verschillende varensoorten en vertellen over

hun oorsprong. Onderweg zoeken we naar reeënsporen. Ben je geïnteresseerd in het onderscheid tussen grassen, zeggen en russen, dan kan dit ook aan bod komen. Kortom, even genieten van de zomerse avondrust met een woordje uitleg. Je voorzorgen nemen tegen eventuele muggen is niet overbodig. Bij nat weer zijn laarzen aanbevolen. Afspraak: vrijdag 17 juni om 20.30 u in ’t Asbroek, ingang via Amerlolaan in Schoten.

Zomergebeuren In de natuur heerst een bedrijvigheid van jewelste. Bloemen trekken hun mooiste jurk aan en verspreiden heerlijke geuren voor hun bezoekers: kruipende, gonzende en fladderende insecten. Soms zoeken ze beschutting, maar meestal voedsel. Ieder insect zoekt zijn favoriete, aangepaste bloem en heeft daarvoor zo zijn eigen technieken. Als de

weergoden ons goedgezind zijn, kunnen we in het Mastenbos beslist het gedrag van heel wat vlindersoorten, solitaire en sociale bijen en zweefvliegen bestuderen. Insecten en planten… een bijzondere relatie. Afspraak: zondag 26 juni om u, hoofdingang Mastenbos, 14 u Oude Galgenstraat, Kapellen.

Avondrust in Het Rood

We nodigen jullie uit voor een Scheldedijk- en hinterlandwandeling richting Bath. We maken kennis met de overgang van de Schelde als een rivier naar de Westerschelde als een zeearm. Een hele ervaring met overweldigende vergezichten.

Adieu drukte, even genieten van heerlijke stilte die enkel doorbroken wordt door het geluid van je eigen voetstappen, het zoeven van de wind, het kraken van takken of de avondzang van vogels. Planten en dieren tekenen zich soms spookachtig af in het avondlicht. Laat je eigen verbeelding gerust haar werk doen…

Afspraak: zondag 3 juli juli, afspraak om 9.30 u aan het e-paviljoen BASF.

Afspraak: zaterdag 16 juli om u, hoek Streepstraat – 19.30 u Biartlei, Kapellen.

Scheldedijk- en hinterlandwandeling Bath

Kom mee genieten van de avondrust in Het Rood. Foto: Ilse De Schutter.


19

VERGEET NIET TE GENIETEN Foto: Walter Van Ginhoven.

Hoogwater op het schor De meeste wandelingen op onze schorren doen we bij laagwater. Maar wie heeft er al op een schor gelopen bij hoogwater, wanneer je de vaste grond onder een laagje water ziet verdwijnen? Een bijzondere ervaring… Rubberlaarzen zijn wel een absolute must! Afspraak: zondag 7 augustus om u, parking Lillo-Fort, 9.30 u Scheldelaan.

Fietsend verborgen plekjes ontdekken

Wandeling het Wijtschot Kennen jullie de oude zandwinningsput het Wijtschot al? Het gebied is méér dan een bezoekje waard. Een boeiende pioniersvegetatie en veel wilgenopslag maken van dit natuurgebied iets unieks. Tijdens een wandeling op een zomerse dag kan je hier intens genieten van de bonte

kleurenpracht van de vele vlinders, waaronder de kleine vos, het citroentje, de dagpauwoog en het boomblauwtje. Benieuwd naar dit gebied? Afspraak: zondag 28 augustus om 10 u u, parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan, Schoten.

Kapellen heeft gelukkig nog heel wat meer te bieden dan de overdrukke dorpskern en uitvalswegen. We trekken met de fiets kriskras door Kapellen, op zoek naar rustige hoekjes waar je nog volop van de natuur kan genieten. We doen een fietstocht van ongeveer 26 kilometer en doorkruisen bos, heide, weide en bebloemde bermen. Afspraak: zondag 7 augustus om u, Kerkplein Sint-Jacobus, 13.30 u Kapellen.

Het Wijtschot is ideaal voor de dagpauwoog. Foto: Rafaël Delaedt (FFFS).

Vergeet je lidkaart niet! Als lid van Natuurpunt word je extra verwend. Niet-leden betalen € 1,00 per persoon voor deelname aan de natuurwandelingen in één van onze natuurgebieden. Natuurpunt-leden en hun gezinnen mogen gratis deelnemen aan al onze activiteiten (tenzij anders vermeld). Je hoeft alleen je lidkaart van Natuurpunt mee te brengen! Voor meer informatie over onze natuur.activiteiten kan je steeds contact opnemen met het Natuur.huis van Natuurpunt Antwerpen Noord, Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel. 03-541.58.25, www.antwerpennoord.be www.antwerpennoord.be.

20


VERGEET NIET TE GENIETEN

Op stap met De Kuifleeuwerik Het Molsbroek in Lokeren

Het Molsbroek is met zijn 80 ha het grootste beschermde natuurgebied van de Durmestreek. In 1975 werd het domein gerangschikt als landschap en in 1984 erkende het Vlaams Gewest het Molsbroek als eerste natuurreservaat in Vlaanderen. Natuurliefhebbers kennen het domein vooral als een paradijs voor in het wild levende vogels en moerasplanten. Een zomerse wandeling om van te genieten! Afspraak: zondag 5 juni om 13 u aan de Noorse kerk (Grote Tunnelplaats), Italiëlei 8, Antwerpen.

Omgeving Berendrecht en Opstalvallei

Berendrecht ligt op de grens van industrie en open landschap. In de omgeving is heel wat natuurschoon te vinden. Niet alleen het behoud van de open ruimte is een aandachtspunt, maar ook de hinder vanwege de industrie. In Opstalvallei

liggen de twee grootste waters van Berendrecht en Zandvliet. Het beheer ervan is in handen van Natuurpunt. Mis deze natuureducatieve wandeling niet! Afspraak: zondag 19 juni om 14 u aan de kerk Sint-Jan Baptist, Schouwvegersstraat, Antwerpen – Berendrecht.

De Kleine Meer (Nederland)

Het Grenspark De ZoomKalmthoutse Heide kent waarschijnlijk iedereen. Middenin dit gebied liggen kwetsbare vennen zoals de Kleine Meer. De Kleine Meer dankt zijn ontstaan aan ondoorlaatbare kleilagen en leembanken in de ondergrond. In het verleden stond het ven jarenlang droog als gevolg van de grondwaterwinning. Dankzij de beheermaatregelen van de laatste jaren is het nu voorzien van vele duizenden kubieke meter water. Het gebied is méér dan een uitstap waard! Afspraak: zondag 10 juli om 13 u aan de hoek Driehoek – Ertbrandtstraat, Kapellen – Putte.

Vogelgerichte uitstap naar Zeeland

We bezoeken in Zeeland enkele interessante pleisterplaatsen voor steltlopers en strandlopers, en we gaan op zoek naar de eerste doortrekkers. De Kuifleeuwerik op uitstap. Foto: Sandra Van Hees.

Afspraak: zondag 31 juli om 9 u aan de hoek Driehoek – Ertbrandtstraat, Kapellen – Putte.

Ossendrechtse Heide in Nederland

We verkennen de omgeving van de bossen van de Ossendrechtse Heide. We wisselen brede dreven af met smalle paadjes. We lopen over open gebied en tussen hoog rosbruin gras, langs prachtige heiderelicten en over gele zandheuveltjes. Afspraak: zondag 21 augustus om 13 u aan de hoek Driehoek – Ertbrandtstraat, Kapellen – Putte.

Meer info Vergeet niet om voor alle activiteiten telkens picknick (voor activiteiten van een hele dag), drank, kijker en veldgidsen mee te brengen. Legende: Activiteit voor het hele gezin Wandeling Mogelijkheid tot kostendelend vervoer (0,05 €/km) Voor alle activiteiten van De Kuifleeuwerik kan je terecht bij Roger Huysmans, tel. 03-324.88.05 of 0476-636.150.


21

NATUUR.DIVERS

Europese Nacht van de Vleermuis Tekst: Koen Vanagtmael

Vleermuizen zijn sterk bedreigd. De

Europese Nacht van de Vleermuis zet de dieren in het ‘daglicht’. Het is een internationaal evenement rond het belang en het nut van vleermuizen en over de problemen die ze ondervinden. Als je graag meer over het boeiende leven van deze nachtdieren wil weten, nodigen we je van harte uit op onze vleermuisactiviteiten op vrijdag 26 augustus in het Ekerse park Veltwijck en in de Oude Landen.

Park Veltwijck Aan de vorm en ligging van het park kan je nog zien dat het vroeger deel uitmaakte van de hoger gelegen bossen, naast de lager gelegen weilanden. Beide biotopen zijn voor een goede vleermuispopulatie noodzakelijk. De hogere, droge bossen met oude bomenbestanden zijn heel goed als ‘slaapplaats’. De lagere natte weilanden zijn dan weer geschikt als jachtgebied.

Loeren in boomholtes In publieke parken staan veel oude bomen en die zijn voor vleermuizen interessant. Maar als de bomen te oud worden en dreigen om te vallen, geeft dat natuurlijk problemen voor de veiligheid. Er zit dan soms niets anders op dan ze te rooien. De stedelijke groendienst beschikt sinds kort over een grote hoogtewerker en een instrument waarmee ze via een camera holtes in bomen kunnen inspecteren. Voordat ze oude bomen weghalen, kunnen de werknemers van de groendienst dus nakijken of ze bewoond zijn door vleermuizen. Want

22


vleermuizen zijn beschermde dieren en ze mogen niet zomaar verwijderd worden. Door de bomen vooraf te inspecteren kunnen ze opgespoord worden en zo wordt een boel ellende voor de dieren vermeden.

Oude bomen met holtes vormen een ideale slaapplaats en kraamkamer voor veel vleermuissoorten. Foto: Rafaël Delaedt (FFFS).

Programma en activiteiten Vrijdag 26 augustus vanaf 20 u in park Veltwijck en de Oude Landen. 20 u: natuurhistorische wandelingen. Deze wandelingen wandelingen leggen de focus op het belang van hoger gelegen bossen als slaapplaats en lager gelegen open weilanden als jachtgebied. 20 u: informatieve film en voordracht in het kasteel Veltwijck over het leven van vleermuizen. 21 u: vleermuizenwandelingen vleermuizenwandelingen. Deze wandelingen zijn gericht op het spotten van vleermuizen

langs de kasteelvijver en in de Oude Landen. Doorlopend infostand over vleermuizen vleermuizen. Doorlopend poldercafé met aanbod van het Ekers bier Polderke. Voor de wandelingen zijn stevige wandelschoenen noodzakelijk. Bij slecht weer zijn laarzen geen overbodige luxe. Tot op de Nacht van de Vleermuis?

NATUUR.BEWEGING

Vlaamse Havendag in de Antwerpse haven Tekst: Kathleen Quick

Op zaterdag 25 juni zetten de Vlaamse havens hun deuren open,

ook de haven van Antwerpen. Je krijgt dan de kans om een aantal bedrijven in de haven te bezoeken. Anders dan de bij eerste editie in 2008, wordt er dit jaar gewerkt met themaroutes en is er zelfs een route die focust op natuur en ecologie in de Tijdens de Havendag kan je ook het Opstalvalleigebied Antwerpse haven. Natuurpunt Antwerpen ontdekken. Foto: Frank Goossens. Noord werkt hier uiteraard met plezier aan mee. Net zoals in 2008 zetten we de deuren van enkele van onze natuurgebieden, gelegen in of naast de Antwerpse haven, wagenwijd open. Veel mensen kijken raar op als je het begrip natuur koppelt aan het havengebied. Toch is er meer natuur in de Antwerpse haven dan je op ’t eerste zicht wel zou denken. Vaak gaat het ook over fauna en flora die in de rest van Vlaanderen tamelijk zeldzaam zijn geworden. Daarom zetten we onze natuurgebieden tijdens de Vlaamse Havendag graag extra in

de verf (het Groot Buitenschoor, Opstalvallei en De Kuifeend). We focussen op verschillende uitkijkpunten over natuur en haven en op de samenwerking tussen het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Natuurpunt. Vrijwilligers van Natuurpunt Antwerpen Noord staan die dag

In De Kuifeend-Grote Kreek staan, net zoals in het Groot Buitenschoor en het Opstalvalleigebied, kijkhutten en kijkwanden om vogels te observeren zonder ze te verstoren. Foto: Ludo Benoy.

paraat op drie verschillende natuurlocaties, elk met hun eigen unieke kenmerken en specifieke natuurwaarden. Ze geven je een deskundige uitleg over de ontstaansgeschiedenis van het gebied, de aanwezige planten en dieren en het belang ervan.

Praktisch Om alle uitkijkpunten te bereiken is er een bustoer ingelegd. Er zijn twee centrale startplaatsen. Op rechteroever is dit het MAS Havenpaviljoen en op linkeroever het station Waasland-Beveren. De bussen rijden in twee richtingen en op verschillende plaatsen kan je van de ene tour op de andere overstappen. Er zijn drie thema-routes: natuur en ecologie, smaken en geuren en techniek en goederen. De Vlaamse Havendag start om 10 u en het einde is voorzien om 18 u. Meer info vind je weldra op onze website www.antwerpennoord.be (www.antwerpennoord.be www.antwerpennoord.be).


23

NATUUR.BEWEGING

Kooldries-Hoofsweer groeit: koop een stuk natuurgebied! Tekst: Freddy Heye en Koen Vanagtmael

Goed nieuws vanuit onze natuurgebieden! Sinds januari 2011 is De Kooldries een stuk groter geworden. Dankzij de inzet van de vrijwilligers van de lokale werking in Brecht kon Natuurpunt naast De Kooldries 10 ha aankopen: dopheide, bos en vier waardevolle kleiputten. Het gebied groeit zo in één klap van 17 naar 27 hectare.

Oude baksteenfabriek De Kooldries vormt samen met het door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) beheerde gebied de Hoofsweer een groter geheel van 50 ha. Sinds beide gebieden in maart vorig jaar zijn opengesteld, stemden we het beheer ervan nog beter op elkaar af. De Kooldries-Hoofsweer is een oud kleiputtengebied, de restanten van een baksteenfabriek die jaren geleden voor een bloeiende economie zorgde. Na de teloorgang van de baksteenindustrie nam de natuur het gebied over en er verscheen een boeiend en afwisselend landschap, dat deel uitmaakt van de Brechtse Heide.

Kamsalamander-hotspot De biodiversiteit in de KooldriesHoofsweer is zeer waardevol. Het gebied is uitermate interessant voor de Europees beschermde kamsalamander. Deze forse salamander is aanwezig in de vele poelen, naast de drie andere soorten salamanders: de alpenwatersalamander, de kleine watersalamander en de vinpootsalamander. Bij een intensieve bemonstering dit

24


Kamsalamander. Foto: Koen Vanagtmael.

voorjaar vingen we in één poel tot 250 salamanders, waaronder 74 kamsalamanders. Deze amfibieën zijn uitermate kwetsbaar, door de teloorgang van goede biotopen verdwijnen ze in sneltempo. Natuurpunt zal nu de extra 10 ha goed beschermen en beheren als specifiek leefgebied voor deze dieren. Zo dragen we ons steentje bij aan een hogere biodiversiteit in Vlaanderen.

Welkom Meer en betere natuur voor iedereen! Een avontuurlijk wandelpad leidt je langs de 27 mooiste poelen van het gebied. Je maakt er ook kennis met oude schapenrassen van Steunpunt Levend Erfgoed. En aan de vogelkijkwand in de Hoofsweer maak je kans om oog in oog te staan met een zilverreiger, aalscholver of één van de vele andere watervogels. Info en een wegbeschrijving vind je op de website van Natuurpunt Antwerpen Noord. Er zijn geregeld wandelingen in het gebied onder leiding van één van de medewerkers van de lokale kern. Wil je dus écht kennis maken met het gebied, sluit dan aan bij één van de wandelingen of

kom zelf op ontdekking. Een wandeling aanvragen kan ook, neem hiervoor contact op met Rudi Bosschaerts van Natuurpunt Brecht. Contactgegevens: [email protected] [email protected], tel: 03-636.38.62. En als je helemaal de smaak te pakken hebt kan je actief meehelpen aan het beschermen van de amfibieën in het gebied tijdens onze beheerwerkdagen. Meer info vind je op p. 9.

Koop ook een stuk De aankoop van natuurgebieden is niet zo vanzelfsprekend. Naast onderhandelingen met de eigenaars moet Natuurpunt ook een ‘restfinanciering’ betalen. Onze vereniging moet zelf een gedeelte van de aankoopprijs dragen en daarbij is alle hulp welkom. Bij dit nummer van Natuur.ruimte vind je een brief met meer informatie over hoe je kan helpen met de aankoop van het gebied. Als je meedoet is een klein stukje Kooldries van jou. Zo schenk je onder meer de kamsalamander meer overlevingskansen en werk je mee aan meer biodiversiteit in onze omgeving. Alvast bedankt!

NATUUR.DIVERS

Geel zandbekertje in De Kooldries Tekst: Lieve Deceunink

Het was op 2 april bij een rustige voorjaarswandeling langs het blauwe

pad in De Kooldries. De constructie van het nieuwe knuppelpad met een afwerking van aangevoerde kleigrond vertoonde over een vijftal meter een oranje zweem aan de kant Geel zandbekertje in De Kooldries. Foto: Lieve Deceunink. van de Schapenwei. Nee, dit waren geen vezelresten van een rode loper die mogelijk gelegd werd bij de inwijding van het knuppelpad. Het ging om honderden, duizenden kleine bekertjes die op naakte grond groeiden en die een grootte hadden van maximum één mm in doorsnede. De eerste vondst in Vlaanderen van het geel zandbekertje. Na het wegtrekken van sneeuw en vorst ontwaken mycologen uit hun ultrakorte winterslaap. Omdat er in het prille voorjaar weinig grote paddenstoelen zijn hebben ze vooral oog voor korstzwammen en kleine soorten bekerzwammen. De bekertjes of schijfjes van een paar mm groot zijn dan vaak gegeerde studieobjecten. Als je zulke kleine paddenstoelen wil vinden speelt toeval een grote rol, maar ook substraatgericht zoeken kan heel doeltreffend zijn. Het oprapen van een takje, neerhurken bij een stronk, een mostapijt, een mesthoop of verstoorde grond heeft al menige interessante soort opgeleverd. Er bestaan vele soorten gele, oranjegele en oranje schijfjes en bekertjes. Vaak is microscopisch onderzoek noodzakelijk voor determinatie tot op de soort. Op het terrein kunnen onder andere de aanwezigheid en de kleur van haren op het vruchtlichaam, het verschil in kleur en textuur tussen binnenzijde en buitenzijde en het substraat al een aanzet geven tot

de groep waartoe de soort behoort. De aanwezigheid van kleurloze zwamdraden (ankerhyfen) aan de buitenzijde van het vruchtlichaam, de afwezigheid van gekleurde haren en het voorkomen op naakte, zware kleigrond, gaven niet meteen een veldnaam voor de vondst in De Kooldries. De microscopische controle toonde een bekerzwam – uit de groep Pezizales, familie Humariaceae – met gladde sporen die vele fijne druppeltjes bevatten. De gladde, niet gestreepte sporen waren bepalend voor de determinatie van het geel zandbekertje. Het is een soort die in Nederland als zeer zeldzaam staat aangeduid. Voor Vlaanderen betreft het een eerste vondst en in Wallonië is het geel zandbekertje al 150 jaar niet meer waargenomen. Vanzelfsprekend moet deze zeldzaamheid gerelativeerd worden omdat de vruchtlichamen bijzonder klein zijn en het aantal mycologen ook niet zo ontzettend groot is.

Dat bleek ook een week na deze vondst in de kleiputten in Niel. Ook daar werd in een drassig weiland en op naakte grond het geel zandbekertje waargenomen. Toeval? Vermoedelijk niet: eenzelfde biotoop, eenzelfde periode en de aanwezigheid van mycologen zullen hiervoor verantwoordelijk zijn. Maar deze eerste vondst voor Vlaanderen in De Kooldries in Brecht is een mooie aanvulling op de paddenstoelenlijst van het gebied. De oranje vruchtlichamen fungeren als rode loper voor de werkers van het knuppelpad. Met dank aan Rudi Bosschaerts voor de aanvullende terreininformatie.

Meer info Lieve Deceuninck is een mycoloog (paddenstoelkundige) bij de Antwerpse Mycologische Kring. Je kan de organisatie contacteren via [email protected] [email protected], of de website www.kamk.be www.kamk.be.


25

NATUUR.DIVERS

‘Hoe natuurlijker, hoe beter’ – jongeren en natuurbehoud Tekst: Hanneke Van Camp

“Hoe zit het met de betrokkenheid van jongeren bij de natuur?” is misschien wel

Schoolkinderen ontdekken beestjes in de modder van een van de belangrijkste vragen die we ons nu het Groot Buitenschoor. Foto: Hug Van Beek. moeten stellen. Per slot van rekening zijn het de jongeren van nu die uiteindelijk de fakkel zullen moeten overnemen als het gaat om natuurbeheer en natuurbehoud… Zorg voor de natuur is immers een must als we de toekomstige generaties ook nog willen kunnen laten genieten van het buitenleven.

De tendens bij jongeren – de ‘jeugd van tegenwoordig’ of ook wel de ‘computergeneratie’ – om steeds meer binnen te blijven: vast gekluisterd aan tv of druk bezig met ‘gamen’ op de pc, gaat duidelijk ten koste van leuke buitenactiviteiten zoals een

gezellige boswandeling met picknick of een dagje fietsen in de natuur… Leuke en gezonde activiteiten die bovendien nog eens gratis zijn ook! Feit is dat de interesse voor natuur bij de meeste jongeren zo goed als weg is.

Door te spelen in de natuur (hier in de Kooldries-Hoofsweer) ontwikkelen kinderen er ook respect voor. Foto: Koen Vanagtmael.

Wie de schuld treft, onderwijs, opvoeding of onze maatschappij in het algemeen, is niet zozeer van belang. Wel is het belangrijk dat er verandering in komt. En dit natuurlijk liever vroeger dan later. Het onderwijs zou een goed begin (kunnen) zijn. Jammer genoeg wordt daar niet bijzonder veel tijd en aandacht besteed aan meer lessen rond natuurbehoud of milieu. Guy Leys, fysicaleerkracht in het Atheneum van Ekeren, ondernam al wel enkele pogingen. Maar hij blijft binnen het onderwijs toch een uitzondering. Met de projectweek kwam hij bijvoorbeeld spreken over biodiversiteit en leidde hij ons rond in de Oude Landen. Ook met de sportdag wandelt hij elk jaar met een groepje jongeren door het natuurgebied. Veel interesse is er echter niet: enkel de jongeren die hun strookje niet op tijd afgeven, belanden meestal in de wandelgroep; ervoor kiezen is er (op een paar uitzonderingen na) meestal niet bij…

26


NATUUR.DIVERS Aan de ‘goodwill’ van Guy Leys zal het in ieder geval niet gelegen hebben, zoveel is duidelijk. Maar hoe reageerden de jongeren, wat is hun respons op de activiteiten die Guy Leys voor hen op poten zet? Voor antwoorden ging ik te rade bij ‘Meneer Leys’ zelf, die me overigens graag te woord stond. “Het is niet zo dat alle jongeren dezelfde reactie of ervaring hebben. Meestal kan je hen opdelen in drie categorieën: sommigen zijn ongeïnteresseerd, vinden het saai maar draaien na een tijdje wel bij. Anderen zijn dan weer wel oprecht geïnteresseerd en nog een deel vindt het simpelweg saai zonder meer.” Naar het waarom is het voor Guy Leys ook maar gissen: “Als we dat eens wisten dan zou er snel een oplossing gevonden worden.” Ik stelde hem nog enkele vragen, in de hoop zo mogelijke oorzaken te vinden… “Er is onvoldoende belangstelling voor natuur, zowel thuis als op school. Er zou meer plaats voor moeten zijn – of gemaakt moeten worden – in het onderwijs, dat is de enige manier waarop we de situatie kunnen verbeteren. Het moet meer ingeburgerd geraken, natuurbehoud zou vaker aan bod moeten komen. Nu is het meer iets als ‘we zullen eens iets doen voor het goede doel.’” Volgens Guy Leys merk je ook aan gedrag dat er minder interesse is voor de natuur. Leerkrachten en/of leerlingen zetten ramen open in klaslokalen waar de verwarming aan staat, doen het licht aan terwijl het klaarlichte dag is… “Aandacht en zorg voor het milieu zijn erg belangrijk, maar het leeft niet voldoende. Ik maak ook geen onderscheid tussen

natuurbehoud en milieuzorg: je moet je als een verantwoord persoon in je omgeving gedragen, desnoods enkel uit zelfbehoud. Daar kan of mag het op neerkomen.” Door geruchten dat het ‘wel goed gaat met de natuur’ ontwikkelen velen een soort van onverschillige reflex, in die zin dat ze allemaal denken: “ze houden zich ermee bezig dus het komt wel goed”. En daar zal dringend verandering in

moeten komen. Hopelijk via de jongerengeneratie nu, want met wachten – en afwachten – is niemand gebaat. Integendeel, zo maken we het probleem enkel groter. Jongeren nog meer aansporen en prikkelen is nu dus de boodschap! Om met de woorden van Guy Leys af te sluiten: “We moeten een mentaliteit aankweken bij de mensen: hoe natuurlijker, hoe beter!”(lacht)

Stadskinderen timmeren 50 nestkasten Op zaterdag 30 april organiseerde Natuurpunt Antwerpen Centrum een workshop nestkasten timmeren voor kinderen op het De Coninckplein (aan de Permeke-bibliotheek). In dit dichtbevolkte en -bebouwde deel van de stad (de woondichtheid loopt er op tot 120 wooneenheden per ha) is heel weinig groen aanwezig. Zangvogels, zoals mussen en mezen, hebben het er niet makkelijk om goede nestgelegenheid te vinden. Foto: Barbara Thys.

De Pleingroep, een vereniging die actief is rond de wijkwerking in de buurt van het De Coninckplein, organiseert al jaren de lentepoets in de buurt. Het plein is het afhaalpunt waar buurtbewoners die ‘s morgens meewerken aan de lentepoets hun bloembak konden ophalen. We sloegen de handen in elkaar en zorgden naast de

workshop bloemschikken van de Pleingroep ook voor een workshop nestkasten bouwen voor kinderen. De Pleingroep maakte de week voordien de workshop bekend bij de buurtbewoners en de basisscholen in de buurt. Frank Goossens zorgde dat alle bouwmateriaal op voorhand op maat was gezaagd en geboord. De kinderen kregen uitleg over het belang van nestkasten voor de vogels in de stad en konden met een voorbeeld en wat hulp aan de slag. De hele middag galmde het getimmer over het plein. Het resultaat mag gezien worden: 50 gloednieuwe nestkasten. De kinderen leerden hoe ze hun nestkast goed konden ophangen en kregen hun werkstuk vervolgens mee naar huis. De stad zal ook vijf Natuurpunt-nestkasten ophangen in de bomen op het plein. Foto: Annick Criekemans.


27

NATUUR.AGENDA

Hieronder vind je een chronologisch overzicht van onze activiteiten. De

praktische informatie staat bij elke activiteit vermeld tenzij er elders in dit blad meer aandacht aan wordt besteed. Meer informatie kan je ook bekomen in ons Natuur.huis, Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel. 03-541.58.25, fax 03-541.63.55 of e-mail: [email protected] [email protected]. Voor de meest antwerpennoord .be en actuele informatie kan je ook op onze websites terecht: www. www.antwerpennoord antwerpennoord.be www. be www.scheldeschorren. scheldeschorren.be be. scheldeschorren. De meeste activiteiten zijn gratis voor leden (tenzij anders vermeld). Niet-leden betalen € 1 voor activiteiten in onze natuurgebieden. Vergeet dus niet je lidkaart mee te nemen. Veel plezier.

juni don 2 8 u, Antwerpen – Ekeren, zangvogelcursus Oude Landen, zie vorig nummer zat 4 8 u, Kapellen, zangvogelcursus Mastenbos, zie vorig nummer zon 5 9.30 u, Antwerpen – Lillo, schorrenwandeling Doel, zie p. 18 zon 5 13 u, Antwerpen, zomerse wandeling Het Molsbroek, zie p. 21 zat 11 9.30 u, Schoten, familiewerkdag ‘t Asbroek, zie p. 9 zon 12 8 u, Antwerpen – Schoonbroek, zangvogelcursus Bospolder, zie vorig nummer zon 12 14 u, Antwerpen, stadswandeling over bijen, zie p. 18 don 16 8 u, Antwerpen – Ekeren, zangvogelcursus Oude Landen, zie vorig nummer vrij 17 20.30 u, Schoten, schemerwandeling ‘t Asbroek, zie p. 19 zat 18 9.30 u, Antwerpen – Lillo, opkuisactie Galgeschoor, zie p. 9 zat 18 13.30 u, Antwerpen – Ekeren, vlinderwandeling Ruige Heide, zie p. 18

28


zon 19 14 u, Antwerpen – Berendrecht, natuureducatieve zomerwandeling, zie p. 21 vrij 24 21.30 u, Wuustwezel – Gooreind, cursus nachtvlinders, zie vorig nummer zat 25 9 u, Brecht, werkdag Kooldries-Hoofsweer, zie p. 9 zat 25 9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 zat 25 9.30 u, Antwerpen – Ekeren, workshop bijenhotel maken, zie p. 18 zat 25 10 u, Antwerpen – Zandvliet, Vlaamse havendag, zie p. 23 zat 25 10 u, Brasschaat, werkdag De Inslag, zie p. 9 zon 26 9.30 u, Wuustwezel – Gooreind, tuinwandeling groenten en fruit, zie p. 19 zon 26 14 u, Kapellen, zomergebeuren Mastenbos, zie p. 19 don 30 20 u, Antwerpen – Ekeren, Raad van Bestuur Natuurpunt Antwerpen Noord, Natuur.huis. Vraag de agenda op in het Natuur.huis

juli zon 3

9.30 u, Antwerpen – Zandvliet, Scheldedijk- en hinterlandwandeling naar Bath, zie p. 19

zat 9

zat 9

zat 9

zon 10

zat 16

zat 23

zon 31

zon 31

9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 13.30 u, Antwerpen – Ekeren, vlinderwandeling Park van Brasschaat, zie p. 18 18 u, Antwerpen – Ekeren, Hooifeest, zie p. 9 13 u, Kapellen – Putte, uitstap Kleine Meer (NL), zie p. 21 19.30 u, Kapellen, avondrust Het Rood, zie p. 19 9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 9 u, Kapellen – Putte, vogelgerichte uitstap Zeeland, zie p. 21 9.30 u, Wuustwezel – Gooreind, vlindertuinwandeling, zie p. 19

augustus zat 6

zon 7

zon 7 zat 13

9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 9.30 u, Antwerpen – Lillo, hoogwater op het Groot Buitenschoor, zie p. 20 13.30 u, Kapellen, fietstocht, zie p. 20 13.30 u, Antwerpen – Ekeren, vlinderwandeling De Kuifeend, zie p. 18

NATUUR.AGENDA zat 20 9 u, Brecht, werkdag Kooldries-Hoofsweer, zie p. 9 zat 20 9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 zon 21 13 u, Kapellen – Putte, verkenning Ossendrechtse Heide (NL), zie p. 21 vrij 26 20 u, Antwerpen – Ekeren, Europese Nacht van de Vleermuis, zie p. 22 zon 28 10 u, Schoten, wandeling Het Wijtschot, zie p. 20

september zat 3

zat 3

9.30 u, Antwerpen – Ekeren, werkdag Oude Landen, zie p. 9 13.30 u, Antwerpen – Ekeren, vlinderwandeling Het Rood, zie p. 18

zon 4 9.30 u, Wuustwezel – Gooreind, tuinwandeling geneeskrachtige planten, zie p. 19 zon 4 14 u, Antwerpen – Lillo, schorrenwandeling schorzijdebij, zie p. 18 zon 11 8.30 u, Antwerpen – Borgerhout, uitstap zeesluis Wintam, info Natuur.huis zon 11 9.30 u, Antwerpen – Zandvliet, voordracht zeehondenkijken Zimmermangeul, info Natuur.huis


29

COLOFON Natuur.huis Natuur.huis, Natuur.documentatiecentrum en Natuur.winkel Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel. 03-541.58.25, fax 03-541.63.55 e-mail: [email protected] website: www.antwerpennoord.be Van maandag tot en met vrijdag open van 10 tot 17 u. BTW-nummer: BE 0429 415 832. Contactpersonen Bospolder, Ekers Moeras & Muisbroekbos: Willy Ibens (03-651.99.59), Marc Smolders (03-542.05.71) en Stefan Versweyveld (03-645.94.10) De Kuifeend en de Grote Kreek: Ludo Benoy (03-825.45.59) Fort van Brasschaat: Filip Borms (0473-91.90.51) en Willy Ibens (03-651.99.59) Galgeschoor & Groot Buitenschoor: Eddy Rottiers (03-775.00.22), Koen Vanagtmael (03-541.60.04) en Frank Wagemans (03-651.44.67) Het Rood: Paul Osterrieth (03-237.08.11) en Johan Vandewalle (0497-44.67.66) Het Wijtschot: Fonne Bruggemans (0498-39.71.73) en Leo Claessens (03-646.94.81) Hoekse Beemden: Freddy Heye (03-636.00.41) Huzarenberg: Harry Van der Horst (03-568.15.78) Kooldries-Hoofsweer: Rudi Bosschaerts (03-636.38.62) Opstalvalleigebied: Guy Leys (03-569.00.38), Gie Goris (03-568.62.38) en Frank Goossens (0487-468.269) Oude Landen: Willy Ibens (03-651.99.59), Guy Leys (03-569.00.38) en Fons Vervoort (03-647.18.70) Ruige Heide: Guy Leys (03-569.00.38) Schans van Smoutakker: André D’Hoine (03-664.02.42) ‘t Asbroek: info Natuur.huis (03-541.58.25) Werking Beleid: Johan Vandewalle (0497-44.67.66) Werking Kerkuilen: Fons Vervoort (03-647.18.70) Werking Kuifleeuwerik: Roger Huysmans (03-324.88.05) Werking Natuur- en Milieueducatie: info Natuur.huis (03-541.58.25) Werking Vleermuizen: Filip Borms (0473-91.90.51) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03-569.05.78) Werking Vogels: Bram Vogels (0496-44.77.93) Werking Antwerpen-centrum: Bart Van de Voorde (0486-34.92.23) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03-569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (03-653.22.03) Werking Brecht: Freddy Heye (03-636.00.41) Werking Ekeren: Rit Van Damme (03-248.12.65) Werking Kapellen: Marie-Paule Schelfout (03-665.11.01) Werking Schoten: info Natuur.huis (03-541.58.25) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03-568.15.78) Werking Wuustwezel: Marc Vanbrabant (03-669.88.07) Natuurpunt Antwerpen Noord is een regionale afdeling van Natuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Dat betekent deel uitmaken van een grote vereniging met meer dan 88.000 gezinnen die in Vlaanderen meer dan 18.250 ha natuurgebied beheert. Lid worden Lidgeld per gezin: € 24. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je huidig lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van je naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel. Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres. Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Floris Verbraekenlei 32 2930 Brasschaat tel. 0473-48.48.97 e-mail: [email protected] 30


Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord. Werkten mee aan dit nummer: nummer Iris Buermans, Lieve Deceunink, Rafaël Delaedt, Ilse De Schutter, Freddy Heye, Mart Pauwels, Rina Peys, Kathleen Quick, Koen Vanagtmael, Hanneke Van Camp, Johan Vandewalle, Saskia Verbaenen, Sofie & Stefan Versweyveld, Frank Wagemans. Illustraties en foto’s foto’s: Ludo Benoy, Iris Buermans, Annick Criekemans, Lieve Deceunink, Rafaël Delaedt, Ilse De Schutter, Fauna Flora Fotoclub Schoten (FFFS), Foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord, Frank Goossens, Jan Helsen, Mater Salvatoris, Kris Peeters, Rina Peys, Åke Sandhall, Jacques Schellen, Barbara Thys, Koen Vanagtmael, Hug Van Beek, Harry Van Der Horst, Johan Vandewalle, Walter Van Ginhoven, Sandra Van Hees, Pascale Vantieghem, Marc Wynen. Foto voorpagina voorpagina: De uitbreiding van de Kooldries helpt de kwetsbare kamsalamander. Foto: Koen Vanagtmael. Inzet (v.l.n.r.): Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje. Foto: Jacques Schellen (FFFS). Help jij mee met het hooien? Foto: Rafaël Delaedt. Een Antwerpse stadsjongen timmert vol passie aan zijn nestkast. Foto: Barbara Thys. Foto achterpagina achterpagina: Natuurgebied Schans van Smoutakker. Foto’s: Rafaël Delaedt, Frank Goossens, Harry Van Der Horst. Oplage Oplage: 4.600 exemplaren

RECLAME

Polderke Je kan nog steeds ons eigen bier Polderke verkrijgen in de Natuur.winkel. Een flesje kost € 1,30, een bak Polderke kost € 28,50. De geschenkverpakking (een houten bakje met vier flesjes en een glas) is een echte aanrader en kan je kopen voor € 11,20. Alle prijzen zijn inclusief statiegeld.


31

Verantw. Uitg.: Stefan Versweyveld, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Schans van Smoutakker, eiland vol natuur

België - Belgique P.B. Antwerpen X 8/3573 Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

De Schans van Smoutakker in Stabroek werd allesbehalve met vredelievende doeleinden gebouwd. Dit tussenfort maakte deel uit van de Versterkte Stelling rond Antwerpen. Helaas was de Schans van Smoutakker slechts een kort leven beschoren. Door een hevige explosie vloog het fortje op 10 oktober 1914 volledig de lucht in en werd het herschapen in een ruïne. Na meer dan 85 jaar verwaarlozing kreeg de Schans van Smoutakker een nieuwe toekomst. In 1999 kocht Natuurpunt dit merkwaardige natuurgebiedje om het definitief te beschermen. Naast de verweerde ruïnes liggen er een aantal bunkers. Jaarlijks overwinteren in deze gebouwen tientallen vleermuizen. Niet alleen vleermuizen maken van de Schans van Smoutakker een belangrijk natuurgebied. De brokken beton en het puin vertonen veel gelijkenis met kalkrotsen. Op deze kunstmatige kalkrotsen groeien merkwaardige planten, varens en mossen, die je normaal enkel in het zuiden van België aantreft. De Schans van Smoutakker is letterlijk een eiland vol natuur. Het gebied is niet vrij toegankelijk. Als je meer wil weten over andere activiteiten in Stabroek, hou dan de agenda in de gaten .

De Kooldries wordt groter

Recommend Documents