De eigendomskwestie Dr. mr. H. van Meerten (disclaimer: standpunten komen voor rekening van de auteur)
9 januari 2014
KNAW
Prof. Schoordijk, NJB 2010, 2049 Enige jaren geleden betoogde ik dat de privatisering van het ABP strijdig is met de mensenrechten omdat zij de indexering van pensioenen van de deelnemers aan het fonds van vóór de wet met hun waardevast en welvaartsvast pensioen, op de tocht zette. Op mijn schrijven aan het bestuur van het ABP ontving ik alleen maar een ontwijkend antwoord. De overheidspensioenen zijn intussen verder uitgehold. Bepaalde art. 9 Wet privatisering ABP (1995) dat de overheidspensioenen niet altijd geïndexeerd behoefden te worden, ook deze bepaling is bij de totstandkoming van de Pensioenwet in 2006 geschrapt. Voor ABP- en bedrijfspensioenen geldt thans gelijkelijk art. 134, dat in de mogelijkheid voorziet om de pensioenen te verlagen als: a) de dekkingsgraad onvoldoende is en b) het pensioenfonds dit niet binnen redelijke termijn kan herstellen. Minister Donner benadrukte steeds weer dat het zover is. Dit doet de rechtsvraag rijzen of de Staat, die in het verleden miljarden aan het ABP-fonds onttrokken heeft, daaraan niet de consequentie moet verbinden dat hij zoveel moet teruggeven dat het fonds alsnog in staat is om zijn verplichtingen na te komen. (…) Kan dit zomaar? 2
Introductie
1. Nationale kader 2. Europese kader 3. Mogelijkheden
3
Nationaal
KNAW
Pensioendriehoek internationaal perspectief Prudentieel toezicht
IORP Sociaal en arbeidsrecht Unite d Kingd om
Uitvoerings overeenkomst
Pensioen regeling
Pensioen reglement
Werknemer
Werkgever Pensioenovereenkomst
Waar ligt het eigendom? Motie Omtzigt, veegwet pensioen, 31226, motie 29, 2007/2008: wie heeft het eigendom? Pensioenfederatie en Minister (31226, nr. 35, 2007/2008): De Pensioenwet (PW), Wet verplichte beroepspensioenregeling (Wvb) en het Burgerlijk Wetboek stellen dat de juridische eigendom van het pensioenvermogen berust bij het pensioenfonds.
6
Minister SZW Op basis van de uitvoeringsovereenkomst die met de pensioenuitvoerder is afgesloten wordt de pensioenuitvoerder eigenaar van het pensioenvermogen.
7
Is dat juist? Burgerlijk Wetboek - Artikel 5:1 Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben. - Artikel 5:3 Voor zover de wet niet anders bepaalt, is de eigenaar van een zaak eigenaar van al haar bestanddelen. 8
Is het (nog) relevant? Volgens EHRM en HR worden pensioenrechten beschermd door het EVRM > eigendom deelnemer! Begrip “eigendom” EU/EVRM is ruimer dan BW
9
Enkele noties Uitnamewetten acht jaar op rij de rijksbijdrage aan het ABP van 21 procent naar 8,3 procent. De pensioenen blijven op hetzelfde niveau, dekkingsgraad verslechterd Parool (24/12/2010): Jan vd Poel: “De regering kon in de jaren negentig ongestoord tientallen miljarden uit de kas van het ambtenarenpensioenfonds plunderen, tot grote woede van de Algemene Rekenkamer.” Zie ook M. Pikaart, Pensioenmythe Artikel 6 EVRM: er moet altijd rechtsgang openstaan
10
Europees
KNAW
1e Protocol EVRM “Iedere natuurlijke of rechtspersoon heeft recht op het
ongestoord genot van zijn eigendom. Aan niemand zal zijn eigendom worden ontnomen behalve in het algemeen belang en onder de voorwaarden voorzien in de wet en in de algemene beginselen van internationaal recht. De voorgaande bepalingen tasten echter op geen enkele wijze het recht aan, dat een staat heeft om die wetten toe te passen, die hij noodzakelijk oordeelt om het gebruik van eigendom te reguleren in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen of boeten te verzekeren.” 12
EU Grondrechtenhandvest Juridisch bindende werking Primaire Verdragstekst status Alle regelgeving moet ermee in overeenstemming zijn Direct inroepbaar mits rechtstreeks en individueel geraakt (“voldoende duidelijk en nauwkeurig”?)
13
Artikel 17 EU Handvest Aan niemand mag zijn eigendom worden ontnomen, behalve in het algemeen belang in de gevallen en onder de voorwaarden waarin de wet voorziet en mits zijn verlies tijdig op billijke wijze wordt vergoed.
14
SZW: Geen strijd EVRM De eventuele inbreuk op het eigendomsrecht van aanspraak- en pensioengerechtigden door collectief invaren kan worden gerechtvaardigd vanuit het daarmee gediende algemene belang en het ontbreken van aanvaardbare alternatieven.
15
Zijweggetje:gebrek aan alternatieven? Fonds sluiten en “verlies” pakken (CPB 100 miljard) Opbouw nieuw vehikel. PPI uitermate geschikt (inmiddels 10): eigendom/ringfencing is geregeld! Verdeel de huidige 1200 miljard met “faire” verdeelsleutel Kom niet onder de 49% (Hogan, C-398/11) 16
SZW: Rapport Collectief invaren Geen toetsing aan Handvest, want: De inhoud en reikwijdte van artikel 17 van het EU-Handvest heeft eenzelfde strekking als artikel 1 EP EVRM. Volstaan kan worden aan toetsing EVRM
17
Is dat juist ? Pensioenrechten vallen onder de reikwijdte van artikel 1 EP EVRM. Geen reden aan te nemen dat het niet onder artikel 17 Handvest valt Artikel 17 en 1 EP niet te vergelijken!!
18
Toetsing verschilt Art 1 EVRM bevat 3 (!) ipv 1 criteria/um Proportionaliteitstoets ontbreekt bij 17 Handvest? Schadevergoeding in art 17 Handvest! EU Verdrag andere context Ergo: toetsing aan EU Handvest kan andere uitkomst hebben!
19
3. Mogelijkheden
KNAW
Onrechtmatige daad
“Greep in de kas”? Kamervragen Omtzigt. Niet te achterhalen? De verplichtstelling? Besluit pensioenfonds tot premievaststelling is een privaatrechtelijke handeling Artikel 6: 162 BW kan dus van toepassing zijn 21
Onrechtmatige daad Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden. Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond. Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. 22
Mogelijkheden Strijd met hogere rechtsregel is onrechtmatige daad Strijd met artikel 17 Handvest? De verplichtstelling? Arrest Hogan? Rechtvaardiging?
23
Vragen
KNAW
