De controller als choice architect. Prof. dr. Victor Maas Hoogleraar Management Accounting & Control Erasmus School of Economics

De controller als choice architect

Prof. dr. Victor Maas Hoogleraar Management Accounting & Control Erasmus School of Economics

Wat doet een controller?  Hoofd administratie  Boekhoudsysteem/grootboek/accountingregels

      

Management & Cost accounting Planning & budgettering Business analysis Internal auditing Treasury & cash management Belastingzaken Etc.

Hoe creëren controllers waarde?  Door er voor te zorgen dat managers en andere medewerkers betere beslissingen nemen…

Wat is een betere beslissing?  Een beslissing is beter als de verwachte waarde van de uitkomst hoger is.  Rekening houdend met het risico dat wordt gelopen…

 Binnen een gemeente?  Meer bereiken met evenveel middelen, of  Minimaal hetzelfde bereiken met minder middelen.

 De controller is het “bedrijfseconomisch geweten” van de organisatie.

Het ‘bedrijfseconomisch geweten’  Twee redenen waarom medewerkers niet altijd optimale keuzes maken

1. Ze weten niet wat optimaal is. 2. Wat het beste is voor de organisatie, is niet het beste voor de medewerker zelf.

De rollen van de controller  In lijn hiermee heeft de controller twee hoofdverantwoordelijkheden:

 Besluitvorming faciliteren  Informatie verzamelen, verspreiden en helpen interpreteren • “Business partner”

 Besluitvorming bijsturen  Een omgeving creëren waarin medewerkers weinig kansen en weinig prikkels hebben om hun eigenbelang na te streven ten koste van de organisatie • “Corporate policeman”

De ‘klassieke’ benadering  Business partner rol komt neer op doorrekenen van alternatieven en medewerkers uitleggen wat optimaal is.

 Policeman rol komt neer op het beperken van de handelingsvrijheid van medewerkers en het ontwikkelen van evaluatie en beloningssystemen.  Niet gebaseerd op wetenschappelijke kennis van hoe mensen werkelijk beslissingen nemen…

Vijf cruciale thema’s 1. 2. 3. 4. 5.

De illusie van objectiviteit De waardering van geld Het belang van de sociale context Mentale representatie van complexe beslissingen De waarde van informatie

De illusie van objectiviteit  Cruciale misvatting:  de controller is objectief

 Werkelijkheid:  Objectieve oordeelsvorming is onmogelijk.  De controller laat zich (onbewust) altijd leiden door belangen. • Vraag is alleen: welke belangen?

De waardering van geld

 Cruciale misvatting:  Geld = Geld

 Werkelijkheid:  Alles hangt af van het referentiekader. Beïnvloeden van referentiekader is mogelijk!

Het belang van de sociale context  Cruciale misvatting:  Mensen laten zich alleen leiden door weloverwogen eigenbelang • Geld, baanzekerheid, carrièreperspectieven

 Werkelijkheid:  Geld is een van de belangrijkste drijfveren, maar mensen laten zich ook zeer sterk beïnvloeden door de sociale context waarbinnen ze werken.  Drijfveren als oneerlijkheid, gezichtsverlies, trots, reputatie, schaamte, spijt en groepsdruk zijn minstens zo belangrijk als geld en regeltjes

Mentale representatie van complexe beslissingen

 Cruciale misvatting:  Mensen proberen het vraagstuk op te lossen dat op papier staat

 Werkelijkheid:  Mensen zoeken naar oplossingen voor een sterk versimpelde versie van het probleem.  Hebben de neiging de eerste oplossing die acceptabel lijkt te kiezen.

De waarde van informatie  Cruciale misvatting:  Meer informatie leidt tot betere beslissingen

 Werkelijkheid:  Effect van informatie op beslissingen is sterk contextspecifiek en ‘predictably irrational’.  Soms leidt meer of betere informatie tot slechtere beslissingen  Op het oog triviale details hebben soms enorme consequenties

Implicaties voor controllers  De controller moet zich bewust worden van zijn rol als choice architect.

 Controller moet niet alleen kunnen bepalen wat bedrijfseconomisch verstandig is maar vooral ook begrijpen waarom zelfs intelligente goedwillende medewerkers toch vaak verkeerde beslissingen nemen.  Controller moet zich kunnen verplaatsen in (verschillende) medewerkers en informatie- en controlsystemen bouwen die uitgaan van gefundeerde kennis over de drijfveren en cognitieve beperkingen van medewerkers.

Andere ontwikkelingen  Om waardevol te blijven voor organisaties moeten controllers dus een beetje meer psycholoog worden…

 Maar ook op andere terreinen moeten controllers zich ontwikkelen  Kwantitatieve vaardigheden • Analyseren van data; statistische technieken

 IT kennis

De toekomst…  Organisaties zijn massaal op zoek naar mensen die informatiesystemen kunnen begrijpen, data kunnen analyseren en anderen kunnen uitleggen hoe informatie en uitkomsten van analyses operationele en strategische beslissingen zouden moeten beïnvloeden  Als controllers deze rol niet op zich nemen dreigt een toekomst als ‘hoofd financiële administratie’…

De controller van de toekomst…  Is tegelijkertijd een beetje:         

Bedrijfseconoom Psycholoog / gedragsdeskundige Accountant IT specialist Statisticus Jurist Operationeel manager Strateeg En heeft uitstekende sociale en communicatieve vaardigheden…