De buitengerechtelijke afdoening van strafbare feiten door het openbaar ministerie
G.J.M. van den Biggelaar
Gouda Quint bv (S. Gouda Quint - D. Brouwer en Zoon) Arnhem 1994
Inhoudsopgave
Lijst van gebruikte afkortingen
XVII
Hoofdstuk 1
Inleiding en probleemstelling
1
1 2
1
3 4
Rolverdeling in het strafproces Normering van de afdoening buiten het geding door het OM Probleemstelling Plan van aanpak
Hoofdstuk 2
Sepot
11
1 2
Inleiding Historische ontwikkeling van het vervolgingsrecht van het OM Onvoorwaardelijk sepot Inleiding Wettelijke regeling Algemeen belang Negatieve en positieve uitleg van het opportuniteitsbeginsel Termijnen Termijn voor de vervolgingsbeslissing na het opsporingsonderzoek Termijn voor de vervolgingsbeslissing tijdens en na het gerechtelijk vooronderzoek Termijn voor de vervolgingsbeslissing na voorlopige hechtenis Termijnoverschrijding Bekendmaking van de vervolgingsbeslissing Motivering van een sepot OM als beleidvoerend orgaan
11
3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.3.1 3.2.3.2 3.2.3.3 3.2.3.4 3.3 3.4 3.5
4 7 8
12 15 15 16 17 18 24 24 27 31 32 33 34 36 VII
4 4.1 4.2 4.3 4.4 5 5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.4.1 5.3.4.2 5.3.4.3 5.3.4.4 5.4 5.5 6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5
Politiesepot Inleiding Begripsbepaling Rechtsgrond Verhouding tussen OM en politie bij de toepassing van het politiesepot Voorwaardelijk sepot Inleiding Historie Wettelijke regeling Zwakke wettelijke regeling Legitimering Initiatief tot een voorwaardelijk sepot Voorwaarden en grenzen Vereisten voor een voorwaardelijk sepot Grenzen aan het voorwaardelijk sepot Inhoud van de voorwaarde(n) Schadebriefje en berisping ten parkette Karakter van het voorwaardelijk sepot Slotopmerking Rechtsgevolgen van het sepot Rechtsgevolgen van een formeel OM-sepot Rechtsgevolgen van een informeel OM-sepot Rechtsgevolgen van een politiesepot Rechtsgevolgen van een voorwaardelijk sepot Beklag over niet vervolgen
38 38 39 41 44 48 48 48 50 50 52 52 53 54 54 56 56 58 59 60 60 60 62 63 64
Hoofdstuk 3
Transactie
67
1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2 2.1 2.2 2.3 2.4 3
Historie Inleiding Zestiende eeuw: submissie en compositie 1838 1886 1921 De huidige wettelijke regeling, ingevoerd in 1983 Analyse van art. 74 Sr Het initiatief tot de transactie Voor de aanvang van de terechtzitting Voorwaarden Transigabele delicten De positie van de verdachte
67 67 67 68 69 70 74 78 78 79 80 81 82
VIII
4 5 6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 7 7.1 7.2 7.3
Hoofdstuk 4
1 2
3 4 5 6
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 8
8.1 8.2
Uitwerking van art. 74 Sr: transactiebeleid en richtlijnen Praktijk van de transactie Politietransactie Historie Analyse van art. 74c Sr Bevoegde opsporingsambtenaren In aanmerking körnende strafbare feiten Betaling van een bepaalde geldsom Wet inzake de uitbreiding van de politietransactie voor eenvoudige misdrijven Transactie in andere wetten Transactiebevoegdheid in het economisch strafrecht Transactiebevoegdheid in het fiscaal recht Transactiebevoegdheid in het militair strafrecht
97 100 100 100 102
Administratiefrechtelijke handhaving van verkeersvoorschriften
103
Inleiding Ontwerp van de Commissie partiele herziening strafvordering en het Voorontwerp van wet tot herziening van wettelijke voorschriften betreffende de tenuitvoerlegging van vermogensstraffen en van voorwaarden ter voorkoming van strafvervolging Wetenschappelijke discussie Voorontwerp 17.478 Preadviezen Nederlandse Juristen-Vereniging Voorstellen van de Commissie Vereenvoudigde afdoening lichte overtredingen van verkeersvoorschriften (Commissie Mulder) Commentaar bij het Rapport Mulder Inleiding Internationaalrechtelijke bepalingen Het Rapport Mulder en de internationaalrechtelijke bepalingen Overig commentaar Alternatieven Wet Administratiefrechtelijke afdoening van inbreuken op bepaalde verkeersovertredingen (Wet Administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften) Inhoud van de wet Verschillen met het Ontwerp Mulder
85 89 91 91 93 93 94 96
103
106 111 115 118
120 124 124 124 131 133 135
136 136 142 IX
8.3 8.4 8.4.1 8.4.2 9 9.1 9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.2.1 9.2.2.2 9.2.2.3 9.2.2.4 9.2.2.4.1 9.2.2.4.2 9.2.2.4.3 9.2.2.5 9.2.2.6 10 10.1 10.2 11 12 12.1 12.2 12.3 12.4 13 13.1 13.2 13.3 13.4
Parlementaire behandeling De WAHV en het EVRM, met name art. 6 lid 2 Inleiding Jurisprudentie van de Hoge Raad en de Europese instanties Ervaringen met de WAHV Inleiding Weergave van evaluatie-onderzoek en jurisprudentie Onderzoeksresultaten Eindrapport juridisch onderzoek en jurisprudentie Politie Centraal Justitieel Incassobureau Officier van justitie Kantonrechter Niet-ontvankelijkheid Gronden voor beroep Zitting en uitspraak van de kantonrechter Executie van de administratieve sanctie Betrokkene De WAHV en de Algemene wet bestuursrecht Inleiding Aanpassing van de WAHV aan de Awb Andere voorstellen tot wijziging van de WAHV Administratiefrechtelijke of strafrechtelijke handhaving? Inleiding Inhoudelijk criterium Criterium voor toedeling van gedragingen aan strafrecht of bestuursrecht De administratieve boete Slotopmerkingen Karakter van de WAHV Zekerheidstelling Positie betrokkene Slotopmerking
143 144 144 146 151 151 153 153 154 154 155 156 157 158 164 165 166 172 172 172 174 177 178 178 180 184 188 190 190 191 192 193
Hoofdstuk 5
Dienstverlening
195
1 2 3 4 5
Begripsbepaling en verantwoording Historie Openbaar ministerie of rechter? Verdere ontwikkeling Evaluatie van de experimenten
195 196 198 198 202
X
8
Voordelen en bezwaren van het officiers- respectievelijk het rechtersmodel Het Officiersmodel Het Rechtersmodel Wet Aanvulling van het Wetboek van Strafrecht met de straf van onbetaalde arbeid Kanttekeningen
208 209
Hoofdstuk 6
Voeging ad informandum
211
1 2 3 4 5
Inleiding en begripsbepaling Rechtsgrond van de voeging ad informandum Rechtsgevolg van de voeging ad informandum Voorwaarden aan de voeging ad informandum De positie van het slachtoffer van het ad informandum gevoegde feit
211 213 214 217 221
Openbaar ministerie: rechterlijke macht of bestuursorgaan?
225
6.1 6.2 7
Hoofdstuk 7
1 2 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.1.6 3.1.6.1 3.1.6.2 3.1.6.3 3.1.7 3.1.8 3.1.9 3.1.10
Inleiding Constitutioneel aspect Inhoudelijke aspecten Verschillende standpunten Wet op de Zamenstelling der Regterlijke Magt en het Beleid der Justitie, 1827 Opleiding van rechters en officieren van justitie, 1953 Jaarvergadering Nederlandse Juristenvereniging, 1968, en de reacties daarop Jaarverslag OM 1974 Dissertatie en oratie Corstens Het politieke debat naar aanleiding van concrete gebeurtenissen Bloemenhove Lockheed Menten Voorbereiding grondwetswijziging Dissertatie Stroink Commissie Mendlik; Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, 1980 Dissertatie Lubberdink, 1982
206 206 207
225 228 230 231 231 232 233 235 235 236 236 238 239 241 242 243 244 XI
3.1.11 3.1.12 3.1.13 3.1.14 3.1.15 3.2 3.2.1 3.2.2
244 245 246 247 248 254 254
3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.2.1 3.3.2.2 3.3.2.3 3.3.2.4 3.3.2.5 3.3.2.6 4 4.1 4.2 4.3 5
Dissertatie Van de Bunt, 1984 Oratie De Doelder, 1988 Rede minister van Justitie Korthals Altes, 1988 Jaarverslag OM 1988 Voorjaarsvergadering NVvR 1991 en verdere discussie Jurisprudentie Europese instanties Beslissingen van Hof en Commissie Toepassing van de in de Europese jurisprudentie ontwikkelde criteria op de Nederlandse officier van justitie bij de inverzekeringstelling Commentaar Algemene opmerkingen Beoordeling van enkele inhoudelijke argumenten Zelfstandigheid Onafhankelijkheid Objectiviteit Inhoud van de beslissing Recente ontwikkelingen Conclusie op grond van inhoudelijke kenmerken Administratiefrechtelijke bepalingen Wet Beroep tegen Administratieve Beschikkingen Wet Administratieve Rechtspraak Overheidsbeschikkingen Algemene wet bestuursrecht Algehele conclusie
Hoofdstuk 8
Karakter van de OM-beslissing
279
1 2 3 4
Inleiding Besluit en beschikking Uitzonderingen Toepassing op de OM-beslissing tot buitengerechtelijke afdoening
279 279 283
Hoofdstuk 9
Bestuursrechtelijke normen
287
1 2 2.1 2.2 3 3.1
Inleiding Bestuursrechtelijke normen Inleiding Geschreven en ongeschreven normen Algemene wet bestuursrecht Algemeen
287 289 289 290 292 292
XII
257 258 258 260 260 264 267 268 270 271 271 272 273 274 277
284
3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.4.6 3.4.7 3.4.7.1 3.4.7.2 3.4.7.3 3.5 3.5.1 3.5.2 3.6 3.7 3.8 3.8.1 3.8.2 4
Inleidende bepalingen Verkeer tussen burgers en bestuursorganen Algemene bepalingen over besluiten Zorgvuldigheidsbeginsel Verbod van detournement de pouvoir Evenredigheidsbeginsel Verbod van willekeur Motiveringsbeginsel Overige bepalingen van hoofdstuk 3 Andere -niet gecodificeerde- beginselen van behoorlijk bestuur Rechtszekerheidsbeginsel Vertrouwensbeginsel Gelijkheidsbeginsel Bijzondere bepalingen over besluiten De aanvraag en voorbereiding van de beschikking De beslistermijn Handhaving Algemene bepalingen over bezwaar en beroep Bijzondere bepalingen over bezwaar en administratief beroep Bijzondere bepalingen over bezwaar Bijzondere bepalingen over administratief beroep Beroep bij de rechtbank
293 294 295 296 297 298 300 302 304 305 305 306 313 314 315 317 317 317 321 321 324 325
Hoofdstuk 10 Vergelijking van de methoden tot buitengerechtelijke afdoening door het openbaar ministerie met bestuursrechtelijke normen
329
1 2 2.1 2.1.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5
329 334 334 334 335 335 335 336 336 338 339 341 344
Inleiding Vergelijking Inleidende bepalingen Schriftelijkheid Verkeer tussen burgers en bestuursorganen Rechtsbijstand Fair play (zonder vooringenomenheid en onpartijdigheid) Algemene bepalingen over besluiten Zorgvuldigheidsbeginsel Verbod van detournement de pouvoir Evenredigheidsbeginsel Verbod van willekeur Motivering van de beslissing
XIII
2.3.6 2.3.7 2.3.8 2.3.9 2.3.10 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5 2.5.1 3
3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 4
Bekendmaking Rechtszekerheid Vertrouwensbeginsel De Status van richtlijnen Gelijkheidsbeginsel Bijzondere bepalingen over besluiten (beschikking) Aanvraag en voorbereiding Hoorplicht Beslistermijn Algemene bepalingen over bezwaar en beroep Bezwaarschriftprocedure Toetsing van de administratiefrechtelijke handhaving van verkeersvoorschriften aan de Algemene wet bestuursrecht Inleiding Toetsing van de WAHV aan de Awb Voorbereiding van de beschikking Administratief beroep Beroep bij de rechtbank Conclusie
Hoofdstuk 11 Slotbeschouwing en voorstellen ter verbetering 1 2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.3.1 2.2.3.2 2.2.3.3 2.2.3.4 2.2.3.5 2.3
XIV
Toedeling van gedragingen aan strafrecht of administratief recht Voorstellen ter verbetering Voorstel tot wetswijziging Toelichting bij het voorstel tot wetswijziging Buitengerechtelijke afdoening in een titel Beslistermijnen Gemeenschappelijke regeling transactie en voorwaardelijk sepot Inleiding Feiten die door middel van afdoening onder voorwaarden kunnen worden afgedaan Voorwaarden Rechtsgevolg Rechtsmiddelen tegen de afdoening onder voorwaarden Voorstellen tot wijziging van de WAHV
346 347 349 354 360 363 363 363 364 369 369
376 376 379 379 380 382 384
387
387 388 388 391 391 392 392 392 394 396 397 397 399
Samenvatting
401
Summary
409
Lijst van de geraadpleegde en verkort aangehaalde literatuur
417
Jurisprudentieregister
437
Trefwoordenregister
443
XV
