De Bredase plus + op armoede- en schuldenbeleid in 2014 en 2015

De Bredase plus + op armoede- en schuldenbeleid in 2014 en 2015

Over ondersteuning van mensen die vanwege hun financiële situatie slechts beperkt kunnen meedoen in de samenleving.

Gemeente Breda, September 2014

1

Inhoud 1.

Aanleiding .............................................................................................................................................. 3 1.1. Breder perspectief ......................................................................................................................... 4 1.2. Naar intensivering van beleid ........................................................................................................ 5 1.3. Probleemstelling ............................................................................................................................ 5 1.4. De gewenste Bredase situatie ....................................................................................................... 6 1.5 Uitvoering 1.6. Leeswijzer ...................................................................................................................................... 7 2. Breda, stand van zaken 2014: facts & figures ....................................................................................... 9 2.1. Huishoudens met inkomen tot 110% ............................................................................................. 9 2.2. Huishoudens met bijstandsuitkeringen (WWB) ............................................................................. 9 2.3. Huishoudens met inkomen boven 110% ....................................................................................... 9 2.4. Kwetsbare groepen in beeld, gekoppeld aan huishoudens op sociaal minimum ......................... 9 2.5. Schuldenproblematiek ................................................................................................................. 10 2.6. Woonlastenproblematiek ............................................................................................................. 10 2.7. Zelfstandigen ............................................................................................................................... 10 2.8. Sterk Netwerk in beeld ................................................................................................................ 10 3. Opbouw van de Bredase Plus: vijf sporen .......................................................................................... 12 3.1. Geldzaken: laagdrempelig, toegankelijk, in de wijk, dichtbij de burger ....................................... 13 3.2. Gezond meedoen ........................................................................................................................ 16 3.3. Burgerparticipatie van, door en voor de stad ............................................................................. 17 3.4. Kinderen en jongeren aan zet ..................................................................................................... 18 3.5. Online en offline netwerken ......................................................................................................... 20 4. Flankerend beleid ................................................................................................................................ 22 5. Evaluatie .............................................................................................................................................. 24 6. Begroting ............................................................................................................................................. 26

Bijlagen Bijlage 1: Overzicht armoederegelingen Bijlage 2: Facts & Figures Bijlage 3: Beroep op initiatieven in de stad Bijlage 4: Overzicht van alle kind-regelingen Bijlage 5: Lijst met afkortingen Bijlage 6: Gesproken met Bijlage 7: Bronnen

2

1. Aanleiding “Nederland heeft een gedegen sociale zekerheid. De kans op armoede is in Nederland relatief laag. Het kabinet wil, ook in deze economische moeilijke tijden, die verworvenheden behouden. Niemand mag door armoede buiten de boot vallen. Zeker kinderen niet. Problematische schulden kunnen een opmaat naar armoede zijn. Zij moeten vroeg worden gesignaleerd en zoveel mogelijk worden voorkomen. Werk blijft de 1 beste weg uit armoede en schulden .” Zo begint de brief aan de Tweede Kamer over de intensivering van het armoede- en schuldenbeleid. Net zoals het kabinet zien wij ook in Breda dat meer mensen zich, vanwege de aanhoudende crisis, zorgen maken over hun baan, hun toekomst en hun inkomen. Dat kinderen het beter krijgen dan hun ouders, lijkt minder vanzelfsprekend dan vroeger. Meer mensen hebben ondersteuning nodig. Meedoen in deze maatschappij is voor velen moeilijk om meerdere redenen, waarbij hun financiële situatie een wezenlijke is. De kredietcrisis die zich in 2008 openbaarde en de daarop volgende economische crisis die tot op de dag van vandaag voortduurt, heeft steeds grotere gevolgen: een sterk oplopende werkloosheid (steeds vaker bij beide partners in een gezin), toenemende bestedingsproblemen. Meer mensen doen een beroep op de schuldhulpverlening. Eén op de zes huishoudens in Nederland loopt een risico op problematische schulden, heeft problematische schulden of zit in een schuldhulpverleningstraject. Dit betreft niet alleen de mensen met een minimum-inkomen, maar ook steeds meer gezinnen waarbij de hypotheeklast niet meer op te brengen is en het aantal werkende armen in de problemen neemt toe. “Het vangnet in Nederland is gedegen en het is essentieel dat we een goed vangnet en palet aan instrumenten voor ondersteuning houden. Het doel van het kabinet is dat mensen – waar nodig – geholpen en ondersteund worden om zo snel mogelijk op eigen benen te staan, terug te veren, werk te zoeken en te vinden en dat er geen mensen door het vangnet heen glijden. Het kabinet wil voorkomen dat 2 kinderen de dupe worden van de financiële problemen van hun ouders .” Het kabinet geeft aan dat de cijfers over de economie, de koopkracht en de verschillende maatstaven die zicht geven op armoede- en schuldenproblematiek, op uitsluiting en afhaken, inzicht geven in wat er gebeurt en waar extra aandacht nodig is. In dit kader vindt het kabinet het belangrijk te investeren in preventie en vroegsignalering van schulden, met aandacht voor de werkgelegenheid, de regierol van gemeenten bij de aanpak van armoede en schulden en het bundelen van krachten tussen publieke en private initiatieven. In de lijn van dit kader heeft het kabinet in 2013 € 20 miljoen extra beschikbaar gesteld voor het intensiveren van het beleid. Voor Breda was dit een bedrag van € 205.703,-. Hiervan is eenmalig € 150.000,- beschikbaar gesteld aan het Jeugdsport- en Jeugdcultuurfonds Breda en € 56.000 aan een preventieproject van de Kredietbank West-Brabant. Per 2014 komen structureel extra middelen beschikbaar voor de intensivering van het armoede- en schuldenbeleid (in 2014 € 806.600,- en vanaf 2015 € 1.110.000,-). Aan gemeenten wordt gevraagd de intensivering van het armoede en schuldenbeleid in breder perspectief te bezien. “Een integrale aanpak, waarin de regierol van gemeenten versterkt wordt en publiek-private samenwerking en kennisdeling 3 bevorderd wordt, is daarbij van groot belang .”

1

Brief aan Tweede Kamer, Intensivering armoede en schuldenbeleid, 3 juli 2013. Brief 3 juli 2013, zie onder 1. 3 Brief 3 juli 2013, zie onder 1. 2

3

1.1. Breder perspectief Bredase definitie armoede Armoede kan op verschillende manieren gedefinieerd worden. In enge zin verwijst armoede naar een tekort aan financiële middelen. In brede zin, kijkend naar oorzaken en gevolgen van het ontbreken van voldoende financiële middelen over een langere periode, verwijst armoede naar sociale uitsluiting. Het gaat om mensen die minder kansen hebben om mee te doen, die veelal een lagere opleiding hebben of een opleiding niet hebben afgerond; die kampen met een slechte gezondheid bijvoorbeeld door stress en eenzijdige voeding; die wonen in minder goede woningen en buurten; die zich moeizaam zelf kunnen redden. Kortom, armoede is meer dan een financieel probleem, dus armoedebestrijding vergt een 4 integrale aanpak. In onlangs verschenen onderzoeken wordt de armoedeproblematiek beschreven. Hieronder ter illustratie een korte samenvatting daarvan. Nibud Het Nibud maakt zich zorgen over gezinnen die rond moeten komen van de bijstand. Een gezin met twee kinderen heeft iedere maand 50 euro te weinig om alle noodzakelijke uitgaven te betalen. Hierbij heeft het Nibud geen uitgaven meegerekend voor cadeautjes sporten of uitjes, ook wel sociale participatie genoemd. Dit blijkt uit cijfers die het Nibud op een rij heeft gezet voor het Nibud Budgethandboek 2014, dat in maart 2014 is verschenen. Het Nibud gaat bij deze berekeningen uit van minimale kosten voor wonen, voeding en verzorging. Het is voor het eerst dat het instituut ziet dat deze gezinnen maandelijks geld tekort komen. In 2013 waarschuwde het Nibud al dat de gezinnen geen geld hadden voor sociale participatie. Het Nibud maakt ieder jaar voorbeeldbegrotingen om een goed beeld te kunnen schetsen van de bestedingsmogelijkheden bij een bepaald inkomen. Daarmee kan het Nibud advies geven over het doen van bepaalde aankopen of over mogelijke bezuinigingen. Het Nibud ziet dat alleenstaanden, alleenstaande ouders of stellen in de bijstand het minimale pakket kunnen betalen. Voor gezinnen met twee volwassenen met twee of meer kinderen is dat niet mogelijk. Om rond te kunnen komen staan ze dagelijks voor moeilijke keuzes tussen bijvoorbeeld een warme maaltijd of toch eindelijk nieuwe schoenen voor de jongste. Als gezinnen langdurig van een bijstandsuitkering afhankelijk zijn, kunnen er grote tekorten ontstaan op verschillende terreinen die de hele maatschappij raken. Kinderombudsman Eén op de negen kinderen in Nederland groeit op in armoede. Voor kinderen kan dit betekenen dat er onvoldoende geld is voor voedsel, kleding of een verwarmd huis. Lid zijn van een sportvereniging of muziekschool is geen vanzelfsprekendheid. Elk kind heeft recht op een levensstandaard die toereikend is voor zijn lichamelijke, geestelijke, intellectuele, morele en maatschappelijke ontwikkeling. Dat staat in artikel 27 van het Kinderrechtenverdrag. Ouders hebben de eerste verantwoordelijkheid om hiervoor te zorgen. De staat moet ouders hierbij ondersteunen. De Kinderombudsman heeft in 2013 onderzoek gedaan naar kinderen in armoede. Een van de aanbevelingen in dit onderzoek is dat gemeenten meer aandacht moeten besteden aan kinderen, die opgroeien in armoede. Hij adviseert gemeenten om in te zetten op hulp, die direct ten goede komt aan de sociale, geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van kinderen. Dit kan door middel van een kindpakket, waarin de minimale benodigdheden worden geformuleerd. Armoedesignalement 2013 In 2012 is de armoede in Nederland sterk toegenomen, net als in 2011. Ramingen wijzen op een minder sterke groei in 2013, en een verdere afname in 2014. Ook de langdurige armoede liep in 2012 op. De kans op armoede is het hoogst bij eenoudergezinnen, alleenstaanden tot 65 jaar, niet-westerse huishoudens en bijstandontvangers. Bij al deze groepen nam het armoedepercentage in 2012 flink toe. 4

Armoededefinitie uit Werken@Breda, nota re-integratie /participatie 2013-2014.

4

Sinds 2007 is de armoede onder kinderen sterk toegenomen. Armoede concentreert zich in de grote steden. King King heeft in beeld gebracht welk sociaal profiel Breda heeft. Het onderzoek geeft weer hoeveel verschillende regelingen of voorzieningen huishoudens gebruiken. Volgens King geeft het de gemeente een indicatie van de kwetsbaarheid van de huishoudens. In het onderzoek zijn 25 regelingen in het sociaal domein meegewogen. Wat we nu weten is dat 48% van het aantal huishoudens in Breda gebruik maakt van één of meerdere (gemeentelijke en/of landelijke) ondersteunende regelingen. 1.2. Naar intensivering van beleid

Wij zetten ons armoede- en schuldenbeleid voort binnen de beleidsterreinen van de 3 Decentralisaties. “Het kabinet Rutte-II komt met 3 grote wetten, die bekend staan als de decentralisaties. Dit betekent dat per 1 januari 2015 gemeenten veel taken erbij krijgen op het gebied van ondersteuning van kwetsbare groepen zoals ouderen en gehandicapten, de jeugdzorg en arbeidsparticipatie, en wel met een forse financiële taakstelling. Hiermee ligt een stevige verantwoordelijkheid bij de gemeente, die tegelijkertijd 5 volop kansen biedt om maatwerk in de zorg te leveren, dichtbij huis en te werken met 1 gezin, 1 plan .” Met de door dit kabinet voorgenomen decentralisaties worden gemeenten in steeds grotere mate verantwoordelijk voor het sociale domein. Doordat gemeenten zich richten op meerdere belangrijke levensdomeinen (werk, onderwijs, wonen en zorg) zijn zij in staat door middel van een integrale aanpak 6 tot maatwerkoplossingen te komen . De veranderingen binnen het sociale domein bieden ons mogelijkheden om meer samenhang in de aanpak aan te brengen én om meer effect te hebben. Breda krijgt meer verantwoordelijkheid om als eerste overheid op te treden en kan dat dichtbij de burger in de wijken doen. Het is voor veel mensen steeds moeilijker te functioneren in een samenleving die steeds ingewikkelder wordt. De vele wijzigingen in (rijks)maatregelen en bezuinigingen helpen daar niet bij. Via het principe één gezin één plan willen we de ondersteuning voor de burger zo efficiënt en effectief mogelijk regelen, gebaseerd op de eigen mogelijkheden van de burger. We streven ernaar om de te bereiken resultaten per decentralisatie zoveel als mogelijk met elkaar te verbinden en de verkokering zoveel als mogelijk los te laten. Het uitgangspunt is de vraag van de burger. Het te bereiken resultaat voor de burger staat centraal. Op dezelfde terreinen gezondheid, welzijn en zorg, moet de overheid kosten besparen. Dit vraagt dus ook om een andere rol van de gemeente. Van een stelsel van verzekerde rechten en een divers gesubsidieerd aanbod, wil de overheid naar een efficiënte en effectieve aanpak en daarmee samenhangend maatwerk. Maatwerk vooral in die zin dat de eigen mogelijkheden en capaciteit van mensen en hun omgeving 7 maximaal aangesproken kunnen worden . Samen met bewoners en organisaties in de stad gaan we zoeken naar noodzakelijke innovatie en initiatieven gericht op eigen bijdragen naar draagkracht, maatwerk per gezin, samenwerking tussen organisaties en een verandering van „recht op hebben‟ naar „nodig 8 hebben‟ . 1.3. Probleemstelling Vanaf 2012 zijn de gevolgen van de economische crisis meer voelbaar in Breda. De werkloosheid is gestegen; het aantal mensen met een uitkering stijgt, meer mensen doen een beroep op schuldhulpverlening. Breda wijkt hierin niet af van het landelijk beeld, hoewel Breda ten opzichte van 5

Ruimte en verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018. Brief 3 juli 2013, zie onder noot 1. 7 Structuurvisie Breda 2030. 8 Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018. 6

5

de 10 grootste gemeenten van Nederland nog steeds een relatief laag aantal mensen in de bijstand kent 10 en de situatie ten opzichte van 2013 in 2014 niet verder verslechterd is .

9

Wij zien deze stijging en willen erger voorkomen. Daarom doen wij voorstellen om te investeren in een meer preventieve en integrale aanpak in 2014 en 2015, waarbij wij de relatie leggen met de verandering in zorg en ondersteuning. Wij zoeken de samenwerking met het maatschappelijk middenveld en particuliere initiatieven. Wij gaan op zoek naar effectieve aanpakken die zich hebben bewezen. Deze richten zich vooral op versterken van zelfredzaamheid, maatwerk, preventie, samenwerking en inzet van ervaringsdeskundigen. Wij nemen hierin ook de uitvoering van onze taken onder de loep. Wij stellen de volgende vraag: Wat is er voor nodig om het aantal mensen in een kwetsbare situatie in Breda te verlagen? Hoe zorgen wij er voor dat zij kunnen rondkomen en op den duur in staat zijn in eigen onderhoud te voorzien? Hoe voorkomen wij dat mensen schulden maken? Wij vinden de antwoorden op deze vragen niet zonder inzicht te hebben in “facts & figures” en de urgentie. 1.4. De gewenste Bredase situatie

We geven in deze nota aan dat wij de Bredanaars een stevige (financiële) basis willen geven om naar vermogen mee te kunnen doen. Onze focus ligt op mensen actief te houden. Daarbij is maatwerk het uitgangspunt, want niet iedere Bredanaar is hetzelfde. “We helpen mensen om het maximale uit zichzelf te halen en ondersteunen waar dat nodig is. Dat ondersteunen vraagt om maatwerk, waarbij aan het begin goed en zorgvuldig in kaart moet worden gebracht wat iemands persoonlijke situatie is. Daarbij is 11 extra inzet nodig om zorgmijdende of minder assertieve Bredanaars te bereiken . Bij het creëren van dit maatwerk zullen we een optimaal beroep moeten doen op bestaande netwerken. We kiezen voor een gedegen beleid en een goed vangnet voor hen die het even niet redden. Onze focus ligt vooral op het verbeteren van de situatie van mensen en het bieden van perspectief. Uiteindelijk willen we dat mensen zelf weer grip op hun leven hebben. Vanuit gemeentelijk oogpunt is daarvoor aandacht nodig voor voorlichting over regelingen, het organiseren van korte lijnen tussen burgers, professionals en vrijwilligers en het vergroten van hun deskundigheid. Het uitgangspunt blijft dat de burger zelf zoveel als mogelijk zorgt voor zijn eigen levensonderhoud. Speerpunt blijft de participatie van kinderen die opgroeien in gezinnen met een laag inkomen. Zie Bijlage 1 voor een overzicht van de armoederegelingen. Voor een deel van de ondersteuning kunnen kwetsbare burgers terecht bij de gemeente, omdat de gemeente die vanuit haar wettelijk taken moet bieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor schuldhulpverlening, ondersteuning bij re-integratie en activering en het bieden van een financieel vangnet, zoals armoederegelingen en bijzondere bijstand. Wij blijven aandacht hebben voor een toegankelijk systeem van regelingen, waar mensen van op de hoogte zijn en waarvan zij gebruik durven maken. Daarnaast gaat onze aandacht doorlopend uit naar het beperken van wachtlijsten en het verkorten van doorlooptijden van aanvragen. Onze wettelijke verplichtingen om Bredanaars te ondersteunen bij het fundament om weer mee te doen, beperken zich tot de uitvoering van de Wet werk en bijstand (per 2015 Participatiewet) en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Om de bestuurlijke doelen te kunnen bereiken, om meer te kunnen doen, is meer nodig. In deze nota geven wij daar richting aan. Het geeft de keuzes weer die wij maken als het gaat om het bevorderen van financiële zelfredzaamheid. Hierin zoeken we duidelijk naar een Bredase Plus en maken daar waar mogelijk gebruik van de gegeven beleidsruimte. Nota Bene Deze nota betreft de intensivering van het armoede- en schuldenbeleid, een plus op het beleid. Het voorgesteld beleid maakt onderdeel uit van een doorlopend beleidsproces en kent daarmee geen 9

Bron: Atlas Nederlandse gemeenten 2013. Bron: Atlas Nederlandse gemeenten 2014. 11 Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018. 10

6

afgebakende periode. Eind 2014 volgt een breder beleidskader over de bijzondere bijstand, de langdurigheidstoeslag, de maatwerkvoorziening chronisch zieken en gehandicapten en schuldhulpverlening. Dit bredere beleidskader gaat integraal onderdeel uitmaken van het kader Participatie vanaf 2015. Zie hiervoor ook hoofdstuk 4 Flankerend beleid. Voor nu stellen we een besteding van middelen voor 2014 voor. Inzet van deze middelen kan met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014. In hoofdstuk 6 wordt een financieel overzicht gegeven van de maatregelen voor de jaren 2014 en 2015. Begin 2016 voeren wij een eerste evaluatie uit (of eerder indien daar aanleiding voor is). Na deze evaluatie besluiten wij over voortzetting en mogelijk aanpassing van het beleid. Wij kunnen nu nog onvoldoende inschatten hoe de economische situatie op dat moment is en wat dan wenselijk is. Daarbij komt dat wij toegroeien naar één ongedeeld budget sociaal domein. Dat betekent dat wij opnieuw financiële keuzes maken in 2016. 1.5. Uitvoering Onze beleidsvoornemens voeren wij uit onder de vlag van de Gemeente Breda. Onder deze vlag werken meerdere uitvoerende partijen intensief samen. De uitvoering van het beleid is belegd bij de ATEA-groep, de Kredietbank West-Brabant en afdeling Administratie- en Basisregistratie van de Directie Dienstverlening in nauwe samenwerking met partners als IMW Breda en SMO Breda. ATEA-groep De ATEA-groep voorkomt maatschappelijke uitsluiting van mensen, in met name zorg- en activeringssituaties, door verhoging van de maatschappelijke- en arbeidsparticipatie. Dit gebeurt door het vergroten van het probleemoplossend vermogen van mensen en door bemiddeling bij het vinden van activeringsplaatsen met een maatschappelijke of economische bijdrage. De uitvoering van het armoedebeleid gebeurt op twee verschillende afdelingen, waarbij het zwaartepunt ligt op afdeling Zorg-en Activeringsbedrijf: 1.Zorg en activeringsbedrijf: focus ligt bij deze afdeling op het bieden van perspectief en activering (mensen actief houden) aan de groep mensen met een lange afstand tot de arbeidsmarkt; het zwaartepunt van uitvoering armoedebeleid ligt op deze afdeling. 2. Arbeidsbemiddelingsbedrijf: focus ligt bij deze afdeling bij het direct begeleiden naar werk van mensen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt; op individueel, en meer incidenteel, niveau wordt armoedebeleid toegepast. Kredietbank West-Brabant De Kredietbank biedt diensten en producten die gericht zijn op het beheersbaar houden en oplossen van schulden, het verantwoord verstrekken van een lening en het beheren van financiën. Daarnaast zijn er activiteiten die zich richten op preventie, want de Kredietbank is er ook om te voorkomen dat er schulden ontstaan. De Kredietbank is een onderdeel van de directie Dienstverlening van de Gemeente Breda. Administratie- en Basisregistratie Op deze afdeling worden de standaard aanvragen bijzondere bijstand, de BredaPas aanvragen en toekenningen en aanvragen vanuit de Snelbalie bijzondere bijstand afgehandeld. Vanaf medio 2014 neemt deze afdeling ook de aanvragen van burgers die nog niet bij de gemeente bekend zijn voor zijn rekening. De afdeling ABR fungeert als back-office. 1.6. Leeswijzer Wij geven eerst de Bredase facts & figures weer, zowel gemeentelijke als van het maatschappelijke middenveld en particuliere initiatieven. In hoofdstuk 3 bouwen wij met argumenten en overwegingen de Bredase plus op. Vervolgens gaan wij kort in op flankerend beleid en overige wijzigingen die op ons af 7

komen. Hoofdstuk 5 geeft een samenvatting van de beoogde activiteiten en de gewenste resultaten die wij gaan meten aan de hand van nieuwe indicatoren als antwoord op de gestelde vragen. In hoofdstuk 6 geven wij een financieel meerjaren perspectief. De resultaatmatrix in hoofdstuk 5 kunt u lezen als de samenvatting van onze voornemens.

8

2. Breda, stand van zaken 2014: facts & figures In 2012 behoorden ruim 1,3 miljoen mensen (8,4%) mensen in Nederland tot een huishouden met een 12 laag inkomen (ca 105% wettelijk minimumloon), waaronder 391.000 (11,8%) kinderen . Eind 2013 ontvingen ruim 413.000 personen een bijstandsuitkering (100% wettelijk minimumloon) in Nederland. Ongeveer 9% daarvan zijn gezinnen met kinderen. 2.1. Huishoudens met inkomen tot 110% In Breda leven eind 2013 8.350 huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum op een inwoneraantal van 180.000 inwoners (10,7%). Het aantal huishoudens op het sociaal minimum is toegenomen met 13% ten opzichte van 2011. Deze stijging is vooral onder alleenstaanden (+16%) en ouderen van 65 jaar en ouder (+14%). Ter vergelijking: de totale bevolking van Breda van 65 jaar en ouder is met circa 6% toegenomen ten opzichte van 2011. In 2013 groeiden 3.755 Bredase kinderen tot 18 jaar op in armoede. Het aantal huishoudens in Breda met een laag inkomen is gestegen. Alleenstaanden, eenoudergezinnen en niet-westerse allochtonen in deze groep zijn oververtegenwoordigd. Uit cijfers van het CBS blijkt dat een derde deel van de huishoudens op 105% van het sociaal minimum een inkomen uit arbeid heeft in 2011. Wij noemen dit de groep werkende armen. 2.2. Huishoudens met bijstandsuitkeringen (WWB) 13

Het aantal huishoudens met bijstand in Breda is gestegen. Op 31 december 2012 ontvingen 3.805 huishoudens een bijstandsuitkering, op 31 december 2013 is dit aantal gestegen tot 4.376. Het aantal mensen met een eigen huis dat een beroep doet op een krediethypotheek (lening voor woonlasten van de gemeente) is nagenoeg gelijk en laag gebleven. 2.3. Huishoudens met inkomen boven 110% 14

Volgens de minimascan van Stimulansz is het aantal huishoudens met een inkomen tot 115% en 120% in Breda in vergelijking tot 2012 gestegen. Onder deze groep bevinden zich huishoudens met inkomen uit arbeid, met inkomen als zelfstandige, maar ook ouderen met Aow en klein pensioen, mensen met WW of arbeidsongeschiktheidsuitkering. 2.4. Kwetsbare groepen in beeld, gekoppeld aan huishoudens op sociaal minimum Zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie zijn in grote mate afhankelijk van het sociaal netwerk, inkomen, gezondheid en etnische afkomst van bewoners. Naarmate bewoners een combinatie van bepaalde kenmerken hebben, lopen zij een groter risico dat hun zelfredzaamheid afneemt (is kwetsbaar). 15 Op basis van risicoprofielen van Nicis Institute zijn alle kwetsbare burgers in Breda in beeld gebracht . Om een beeld te schetsen van de mate van kwetsbaarheid van huishoudens op het sociaal minimum is het bestand van huishoudens op het sociaal minimum 2013 (8.350 (n=8348) huishoudens) gekoppeld aan 16 het bestand van kwetsbare Bredanaars 2012 (n= 79.856 huishoudens) . Huishoudens in armoede zijn 12

Brief Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, referentie 2013-0000177100. Exclusief zwervers en personen in inrichting. 14 Versie juli 2013, prognose 2013. 15 Risicofactoren: huisvesting (daklozen of in instelling), welbevinden (gebruik wmo, leerlingenvervoer, 80 eo), opleiding (spec. onderwijs, VMBO, basis + kader, schoolverzuim, vsv, geen startkwalificatie, laagopgeleid)), huishoudsamenstelling (eenoudergezin, alleenstaanden 75 eo), etniciteit (afkomst), SES (laag inkomen, schulden en werkloosheid). 16 Instellingen zijn niet meegenomen in deze analyse. 13

9

kwetsbaarder dan Bredase huishoudens: een groter aandeel met meer risicofactoren. M.a.w. hoe meer risicoprofielen in één huishouden, hoe hoger de kwetsbaarheid en kans op armoede. 2.5. Schuldenproblematiek Wij meten de resultaten van de Kredietbank West-Brabant in het kader van schuldhulpverlening aan de 17 hand van prestatie-indicatoren . Het aantal aanvragen in Breda is ten opzichte van 2011 gestegen: 1009 in 2011, 1291 in 2012 en 1591 in 2013. Deze stijging is ook zichtbaar in de doorlooptijd van de aanvraag tot een schuldregeling. In crisissituatie wordt echter altijd adequaat en direct opgetreden binnen de wettelijke termijn van 3 werkdagen. 2.6. Woonlastenproblematiek Uit het recent gehouden woonlastenonderzoek is gebleken dat het aantal huishoudens dat moeite heeft om maandelijks hun woonlasten te betalen is gestegen in Breda. Het betreft 1540 huishoudens die door hun lage inkomen niet in staat zijn de woonlasten te voldoen. 2.7. Zelfstandigen De (ex) zelfstandig ondernemers die bij ons bekend zijn hebben een beroep gedaan op een BBZuitkering. Tot 2009 ontving de Gemeente Breda gemiddeld 120 aanvragen per jaar. Vanaf 2009 is het aantal aanvragen gestegen tot gemiddeld 160 aanvragen in 2013. Dit betreft mensen die als zelfstandigen willen beginnen of als ex-zelfstandigen willen gaan afbouwen. Van laatstgenoemde groep waren dat 86 personen in 2013. In verstrekte bedrijfskredieten en bijstand voor levensonderhoud zien wij voor deze groep niet zozeer een stijging. Wij hebben op dit moment nog niet inzichtelijk hoeveel faillissementen er zijn uitgesproken van zzp-ers of hoeveel uitschrijvingen er zijn geweest uit de Kamer van Koophandel. Zie voor alle cijfers Bijlage 2 : Facts & figures. 2.8. Sterk Netwerk in beeld Samen met Sterk Netwerk zetten wij ons in om met het maatschappelijk middenveld, professionals en vrijwilligers, armoede te voorkomen en te bestrijden. Samen staan wij voor de opgave om te komen tot een sluitende aanpak in de hulpverlening. In het kader van het armoedebeleid is deze hulpverlening met name gericht op het bieden van ondersteuning bij materiële problematiek met als eindelijk doel het bevorderen van de zelfredzaamheid. Hieronder een plaatje van het netwerk rondom de kwetsbare burger.

1 2

17

Kwetsbare mensen in Breda 3

4 5

Beleidsplan Schuldhulp@Breda 2012-2015.

10

Niveau 1:

Lokale overheid: Gemeente Breda, ATEA groep, Kredietbank West-Brabant

Niveau 2:

(Semi) Professionele instellingen werkend met vrijwilligers: IMW Breda, Sociale Raadslieden, het Annahuis, Wijkteams

Niveau 3:

Vrijwilligersorganisaties: Marge in Beeld 2, HIBO, budgetcoaches, vrijwilligers, ervaringsdeskundigen, Cliëntenraad

Niveau 4:

Ondernemers

Niveau 5:

Landelijke organisaties: Nibud, Belastingdienst

De ketenpartners die zich bezig houden met een vorm van voorlichting, ondersteuning, wegnemen van belemmeringen om zelfredzaamheid te bevorderen zijn o.a. het IMW Breda, SMO, Novadic-Kentron, MEE, GGZ en voor jongeren Juzt. Maar ook Impegno en Idris. Van onze partners horen wij dat het aantal cliënten met schuldproblematiek stijgt; voor de meeste ketenpartners hebben 50% van de cliënten schulden; bij het IMW Breda was dit in 2013 zelfs 59% (materiële problematiek). Ook zien wij een stijging van het beroep op andere initiatieven in de stad. Zie voor cijfers Bijlage 3.

11

3. Opbouw van de Bredase Plus De Bredase facts & figures en onderzoeksbevindingen herkennen wij en hebben wij gedeeld met ons netwerk. Ook hebben wij binnen ons armoede- en activeringsnetwerk verkend waar kansen en uitdagingen liggen. Het gedeelde geluid uit de stad is: wij maken ons zorgen over de groep kwetsbare Bredanaars, met en zonder werk, voor wie geldproblemen steeds groter worden. Een oplossing kan zijn om te komen tot een centraal aanspreekpunt voor geldzaken en laagdrempelige toegang tot armoederegelingen en schuldhulpverlening te organiseren; meer wijkgericht en in netwerkorganisaties werken en voorkomen dat de groep mensen met een laag inkomen en schulden groter wordt. Onze focus ligt vooral op het verbeteren van het perspectief van mensen. Uit de cijfers concluderen wij dat alleenstaanden en alleenstaande ouders meer kans hebben om tot de langdurige lage inkomensgroep te gaan behoren. Binnen laatstgenoemde groep bevindt zich een groter wordend aantal kinderen. Daarnaast ligt de focus op huishoudens die nieuw tot de doelgroep lage inkomens is gaan horen vanwege de economische crisis. Wij willen voorkomen dat zij verder afglijden. Daarbij hebben wij aandacht voor voorlichting over regelingen, het organiseren van korte lijnen tussen burgers, professionals en vrijwilligers en het vergroten van hun deskundigheid, en sturen wij op gedragsverandering om voortaan in eigen levensonderhoud te voorzien. Ons beleid richt vooral op participatie van kinderen die opgroeien in gezinnen met een laag inkomen. De extra middelen die wij van het rijk ontvangen zetten wij vooral in op de “plus op het armoede en schuldenbeleid van Breda”. Het bestaande beleid zetten wij, ware het met accentverschillen, op dezelfde wijze voort. Wij hebben aandacht voor knelpunten als wachtlijsten en doorlooptijden en mogelijke inconsequenties in beleid. Wijzigingen nemen wij op in het bredere beleidskader Participatie. We werken hier continu aan en verder zoeken wij met elkaar naar de Bredase Plus. Hierbij ligt de focus op de volgende uitgangspunten: -

bieden van perspectief aan de kwetsbare burger; voorkomen van afglijden in schulden; inzicht een nieuwe doelgroepen, zoals werkende armen en ondernemers; ruimte voor burgerparticipatie van, voor en door de stad; initiatieven van burgers ondersteunen en faciliteren; op zoek naar verjonging en vernieuwing van het netwerk rondom kwetsbare burgers; dichter bij de burger werken in de wijk met oog op integrale aanpak; en vooral gericht op de participatie van kinderen en jongeren en voorkomen van achterstand.

Onze aanpak is geslaagd als: 1. 2. 3. 4.

het aantal Bredanaars met perspectief is gestegen minder kinderen verkeren in een armoedesituatie minder beroep wordt gedaan op schuldhulpverlening minder beroep wordt gedaan op noodfondsen

Deze aanpak sluit aan bij onze ambitie: het centraal stellen van de burger. Niet voor de burger te denken maar gezamenlijk oplossingen zoeken. Wij meten dit aan de hand van de volgende indicatoren: 1. 2. 3. 4.

het aandeel huishoudens met een laag inkomen is in Breda in 2015 en 2016 niet hoger dan in 2013 het aantal kinderen in een armoedesituatie is niet hoger dan in 2013 het aantal langdurige schuldhulpverleningstrajecten en WSNP trajecten is niet hoger dan in 2013 het beroep op particuliere initiatieven voor noodgelden is niet hoger dan in 2013

Ons streven is dat het aandeel huishoudens met een laag inkomen in Breda in 2015 en 2016 niet hoger is dan 10%, maar we realiseren ons dat dit streven afhankelijk is van meerdere factoren dan de aanpak die in deze notitie is verwoord. 12

Verder voeren wij in 2016 een klanttevredenheidsonderzoek en een onderzoek naar de effectiviteit van ons beleid uit, met daarin aandacht voor nazorg (exit onderzoek), waarbij wij onderzoeken welke bijdrage ons beleid heeft geleverd in de participatie van de kwetsbare burger. De kans op slagen is groot, want de Bredase infrastructuur is goed. De gemeente is regisseur en heeft een verbindende taak, waarbij niet altijd op de voorgrond wordt getreden. We kennen een breed gedragen participatiebeleid. Zoals eerder gesteld, maakt deze “Bredase Plus” onderdeel uit van het beleidskader Participatie en daarmee van de totale innovatie sociale domein, zodat integraal werken is gewaarborgd. Met onze BredaPas aanbiedingen weten wij veel kinderen te bereiken; van het Brakkenfestival en de dagtochten wordt goed gebruik gemaakt. Zo ook van de zwemlessen via het Jeugdsportfonds Breda. Breda kent een groot netwerk van betrokken vrijwilligers, professionals en ondernemers die zich bezig houden met voorlichting en armoedebestrijding. Wij koesteren dit netwerk en proberen zo goed als mogelijk te ondersteunen met deskundigheid en materiaal. Uit en in het netwerk ontstaan leuke (burger) initiatieven die wij stimuleren. Denk aan Tientjes, Steungezin, babyweggeefwinkel. Daarnaast vormen ATEA, de Kredietbank West-Brabant en Directie Dienstverlening echt een vangnet voor de kwetsbare burger. En hebben we een voorbeeld- en regiofunctie en zijn steeds meer in de wijken, dichtbij de burger, te vinden! Na gesprekken met maatschappelijke partners en andere betrokkenen zijn wij gekomen tot de volgende ideeën om nader uit te werken. Wij doen dit via de volgende vijf sporen. De begroting vindt u in hoofdstuk 6.

SPOOR 1 3.1. Geldzaken: laagdrempelig, toegankelijk, in de wijk, dichtbij de burger Met ons armoedebeleid zetten wij in op het bevorderen van die zelfredzaamheid. Vanuit ons netwerk wordt opgemerkt dat burgers niet uit de wirwar van regelingen komen, dat er te veel hulpverleners in één gezin werken. Het netwerk pleit voor één gezin, één plan, één regisseur. Maar bovenal vindt het netwerk het belangrijk dat er één gemeentelijke aanspreekpunt is. Kunnen we niet een “hotline” organiseren?, is een gestelde vraag. Daarom vinden wij het belangrijk dat wij als gemeente goed zichtbaar en eenvoudig te bereiken zijn. Het idee van één centraal aanspreekpunt spreekt ons daarom aan. Wij beginnen niet op nul; feitelijk bestaat zo‟n aanspreekpunt al (of meerdere aanspreekpunten). We gaan met name op zoek naar hoe wij de toegang tot geldzaken- en geldproblemen beter kunnen organiseren. Hierbij betrekken wij ATEA, de Kredietbank, IMW Breda en SMO Breda. Daarnaast leggen wij een directe lijn met de Wijkteams en medewerkers van de gemeente die in de wijken (gaan) werken. Wij experimenteren door 3 klantmanagers van ATEA toe te voegen aan 3 Wijkteams. Na goede ervaring bereiden wij deze werkwijze uit. Eén aanspreekpunt voor alle geldzaken en geldproblemen Het doel van het aanspreekpunt is vooral met één gezicht naar buiten te treden, herkenbaar te zijn in de stad, meer in te zetten op financiële educatie en zodoende de maatschappelijk kosten van armoedebestrijding en schuldhulpverlening verlagen. Bij projecten, die in andere gemeenten lopen, is al geconcludeerd dat je met inzet op preventie meer maatschappelijke kosten voorkomt, maar dat het 18 opzetten van een dergelijk preventieproject een zekere investering vraagt van de gemeente . Die investering verdienen wij daarna zeker terug. Daarnaast is er vraag naar één aanspreekpunt door maatschappelijke organisaties (private partijen) die zich inzetten op het aanpakken van armoede- en schuldenproblematiek.

18

Onderzoek Panteia.

13

Binnen dit aanspreekpunt, fysiek of virtueel, werkt een team specialisten samen rond het thema “rondkomen”. We leggen een nauwe verbinding met het te ontwikkelen “zorgmeldpunt”. De focus ligt op eenduidige voorlichting en financiële educatie. Zo‟n team kan bestaan uit preventiemedewerkers, schuldhulpverleners, sociaal raadslieden, budgetconsulenten. Zij worden ondersteund door stagiaires van Avans Social Work, Avans Communicatie en door vrijwilligers: budgetcoaches, schuldhulpmaatjes. Ook kan gebruik gemaakt worden van de inzet van „tegenprestaties‟ door uitkeringsgerechtigden (bijstand of WW). Dit aanspreekpunt wordt het gezicht en de spil in de stad en heeft nauwe verbindingen met Sterk Netwerk, de wijkteams, Avans Hogescholen, Kredietbank West-Brabant, HIBO etc. Er wordt een website onderhouden met actuele informatie en regelgeving, waar ook virtueel vragen gesteld kunnen worden. De regie ligt bij de gemeente. Aan het IMW Breda, de Kredietbank, Buro Sociaal Raadslieden en ATEA wordt gevraagd budgetneutraal medewerkers of vrijwilligers te leveren. Mogelijk werken wij in de toekomst met detacheringsovereenkomsten. Wij onderzoeken of het team mandaat kan verkrijgen om bijvoorbeeld bijzondere bijstandsaanvragen te beoordelen. In 2014 ligt de focus op de ondersteuning van de “nieuwe armen”, mensen die door werkloosheid hun hypotheek niet meer kunnen betalen of door werkloosheid in de schulden zijn gekomen, omdat zij hun bestedingspatroon niet hebben aangepast of financiële problemen hebben als zzp-er. Deze mensen zijn onvoldoende in beeld bij de gemeente en wij willen inzichtelijk maken hoe groot deze groep is en wat hun problemen zijn. Want wij zien dat de groep Bredanaars met een laag inkomen wel is toegenomen vanaf 2008. Ondersteunen van ondernemers Zoals aangegeven zien wij een stijging van het aantal (ex)zelfstandigen met bijstand of BBZ. Hoe groot de groep is met financiële problemen weten wij niet voor Breda, maar de landelijke tendens is dat deze groep is gestegen. Wij willen ondernemers ondersteunen door hen, als er financiële problemen zijn, gebruik te laten maken van de armoederegelingen. Zij kunnen nu al aankloppen bij de schuldhulpverlening. In samenwerking met het Ondernemersloket en mogelijk andere partijen gaat de gemeente de voorlichting aan zelfstandigen over financiële regelingen verbeteren. Daarnaast zullen wij, afhankelijk van de resultaten van de lopende pilots Ondernemen naar Vermogen en Vrije Uitloop het beleid ten aanzien van bijstand en zelfstandigheid versoepelen. Zo overwegen wij of wij “marginale zelfstandigheid” en werken met behoud van uitkering meer toestaan dan voorheen. Het versoepelen van het beleid zelfstandigen en bijstand kost geld dat wij kunnen opvangen binnen het 19 budget BUIG, onderdeel BBZ . Wijkgericht werken Armoedebestrijding en schuldhulpverlening maken onlosmakelijk deel uit van een integrale aanpak. Wij regelen dit dicht bij de burger, vanuit professionals en vrijwilligers, maar ook op verzoek van de burgers zelf. De klantmanagers van ATEA werken in de wijken. Zij werken nauw samen met of in de wijkteams. Het is belangrijk om deze klantmanagers met mandaat tot het nemen van beslissingen uit te rusten over bijvoorbeeld het toekennen van bijzondere bijstand of inzetten van schuldhulpverlening. Daarnaast zorgen wij door voorlichting dat er voldoende kennis en deskundigheid is in de wijken bij de wijkteams (eerste lijn werkers) om schuldproblematiek te herkennen. Om onze klantmanagers te ondersteunen beschikken zij over een activeringsbudget dat zij doelmatig gericht op burgerparticipatie - kunnen wegzetten in hun betreffende wijk. Woonlastenproblematiek Uit het recent gehouden woonlastenonderzoek is gebleken dat het aantal huishoudens dat moeite heeft om maandelijks hun woonlasten te betalen is gestegen. Het betreft 1540 huishoudens in Breda die door hun lage inkomen niet in staat zijn de woonlasten te voldoen. Wij vinden dit een zorgelijke situatie.

19

Bundeling uitkeringen inkomensvoorzieningen.

14

20

De coalitie wil gedwongen huisuitzettingen als gevolg van stijgende lastendruk voorkomen . Wij gaan inzoomen op deze groep huishoudens; hoe is de samenstelling, wat is het inkomen, hebben zij een bijstandsuitkering, krijgen zij al financiële ondersteuning via bijzondere bijstand (woonkostentoeslag) of een Krediethypotheek (financiële inkomensregeling voor huiseigenaren via gemeente/ATEA)? Zodra wij beter in beeld hebben hoe deze groep is samengesteld bekijken wij of het een optie is om de huidige regeling woonkostentoeslag tijdelijk uit te breiden. Bijvoorbeeld door mensen die hun hypotheek niet kunnen betalen tijdelijk financieel te ondersteunen. Wij maken hierover afspraken met de woningcorporaties, omdat zij naast een belang ook een verantwoordelijkheid hebben in het zoeken naar een oplossing. Een tijdelijke uitbreiding van deze regeling kunnen we opvangen binnen het reguliere budget. We zijn wel van mening dat eenmalige of tijdelijke financiële bijdragen bieden geen structurele oplossing voor betalingsachterstanden. Wij willen daarom meer inzetten op preventie van huur- en betalingachterstanden. Binnen het beleidskader Stedelijk Kompas en samen met woningcorporaties, Kredietbank, IMW Breda, SMO Breda en Energiemaatschappijen werken wij uit hoe wij verder vorm kunnen geven aan deze doelstelling. Wij kijken of wij bestaande preventieprojecten van de Kredietbank West-Brabant, IMW Breda en SMO Breda beter op elkaar kunnen afstemmen. Wij sluiten gezamenlijk een nieuw convenant met alle Bredase woningcorporaties om betalingproblemen vroeg te signaleren en op te lossen. Vanuit de gemeente organiseren wij verplichte financiële educatie voor mensen die wij tijdelijk financieel ondersteunen. Wij zetten de extra eenmalige middelen van 2013 van € 56.000,- in 2014 in en maken het project vanaf 2015 structureel. Terugbrengen van energielasten Samen met de afdeling Mobiliteit en Milieu voeren wij een project uit om energielasten van wijken in Breda in kaart te brengen. Daar waar de hoogste energielasten voorkomen, verrichten wij een specifieker onderzoek naar de oorzaken daarvan. Ons vermoeden is dat deze hoge energielasten het meest voorkomen in wijken met oudere sociale woningen. In deze woningen wonen over het algemeen mensen met een lager inkomen. Indien dit vermoeden vanuit onderzoek wordt bevestigd, start de gemeente samen met woningcorporaties een project om deze woningen beter te isoleren, maar ook om mensen voor te lichten hoe hun energieverbruik te verminderen. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in het eerste half jaar van 2014; vervolgens gaan we aan de slag met de bewoners. In 2015 en 2016 meten wij de resultaten aan de hand van bijvoorbeeld jaarrekeningen. Wij benutten het Energieteam voor dit project en leggen een relatie met werkervaringprojecten. Uitkeringsgerechtigden kunnen binnen het team werkervaring opdoen. Dit project kent daarmee 3 doelstellingen; in de eerste plaats is het een milieu project, in de tweede plaats worden minima en werklozen ondersteund. Daarnaast willen wij meer energiecoaches inzetten die voorlichting geven over het terugbrengen van energielasten. ATEA organiseert dit met vrijwilligers en uitkeringsgerechtigden. De financiering van het onderzoek wordt betaald uit middelen van de afdeling Mobiliteit en Milieu. Voor de ondersteuning en begeleiding van uitkeringsgerechtigden reserveren wij een bedrag per ja Nieuwe wet bewindvoering: voorkomen van beschermingsbewind in Breda Mensen die tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om hun financiën te regelen, kunnen onder beschermingsbewind worden gesteld. Wie de kosten hiervan niet zelf kan betalen, kan hiervoor bijzondere bijstand aanvragen. Landelijk stijgen de kosten voor bewindvoering die worden vergoed vanuit de bijzondere bijstand. Naar verwachting stijgen deze kosten nog meer omdat de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap per 1 januari 2014 in werking is getreden. Vanaf nu kan het hebben van problematische schulden een reden zijn voor bewind, waardoor een toeloop wordt verwacht van bewindstellingen. In Breda blijkt dat dit ten opzichte van andere grote gemeenten nog mee te vallen, omdat wij vanwege ons 21 flankerende beleid minder mensen onder bewindvoering hebben . Ons beleid is er op gericht om 20

Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018. Onderzoek verricht in samenwerking met Raad voor Schuldhulpverlening, IMW, Rosmalen deurwaarder, december 2013, rapport definitief februari 2014. 21

15

uitspreken van beschermingsbewind te voorkomen. Daarom zetten wij in op voorlichting aan de professionals en vrijwilligers en bewaken wij in samenspraak met het Kantongerecht en de grote bewindvoerderkantoren de kwaliteit van de bewindvoering. Extra inzet op activerend budgetbeheer Zoals hierboven geschetst vinden wij beschermingsbewind een te zwaar en te duur middel om in te zetten bij schuldproblematiek; het is ook niet voor iedereen de oplossing om uit de financiële problemen te komen. Wij hebben afspraken met het kantongerecht en met bewindvoerders gemaakt over de bewindvoering in Breda. Wij passen ons bijzondere bijstandsbeleid hierop aan. Maar vooral kijken wij hoe wij zelf het budgetbeheer voor deze kwetsbare burgers kunnen doen om het uitspreken van bewind te voorkomen. De Kredietbank voert daarom met ingang van 2014 meer activerend budgetbeheer uit en kan 100 mensen extra begeleiden in 2014. Hier kunnen mensen gebruik van maken bij problematische schulden maar ook als die er nog niet zijn, als er twijfel is over een juist vervolginstrument of na afloop van een schuldregelingstraject of beschermingsbewindperiode. Activerend budgetbeheer is niet oneindig bedoeld, maar gericht op zelfredzaamheid. Hiervoor stellen wij een budget beschikbaar voor inzet van een medewerker en breiden in 2015 na een goed bevonden evaluatie het beheer uit. De gemiddelde wachttijd voor een schuldregeling is nu 13 weken. Voor nu zijn vraag en aanbod in verhouding. Wij hebben een aantal procesaanpassingen gedaan en tijdelijk personeel aangetrokken om de wachttijd nog meer te laten dalen. Hoewel de wachttijd wellicht lang lijkt, kunnen wij direct acteren in crisissituaties en heeft iedere aanmelder voor schuldhulp binnen de wettelijke termijn een aanmeldgesprek. Wij werken aan het efficiënter inrichten van de werkprocessen met behulp van de leanmethode. Tevens bezinnen wij ons op inzet van instrumenten om tot een beter en gerichter product te komen. Voorbeelden hiervan zijn het screeningsinstrument aan de voorkant van het traject en het duurzaam financieel ondersteunen van mensen voor wie de kans op een geslaagd schuldhulpverleningstraject nihil is. We zien een verscherping van het beleid Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) door de Rechtbank. Minder mensen komen in de WSNP, maar hebben vervolgens niet direct een oplossing voor hun schuldproblematiek. Duurzaam financieel door de Kredietbank West-Brabant kan hierin vanaf 2015 voorzien. Administratie voeren Naast inzet op budgetbeheer kunnen wij voor de meest kwetsbare groep mensen ook de vaste lasten vanuit de uitkering direct doorbetalen. Wij doen dit slechts tijdelijk en altijd op basis van een plan om het zelf te leren.

SPOOR 2 3.2. Gezond meedoen Een goede gezondheid is belangrijk om mee te kunnen doen. Daarom biedt de gemeente een uitgebreid verzekeringspakket aan. “De extra gelden zetten we volledig in voor het bestrijden van armoede, onder 22 andere voor de uitbreiding van de collectieve verzekering van de ziektekosten ”. Collectieve ziektekostenverzekering voor minima De Gemeente Breda heeft een goed en uitgebreid verzekeringspakket afgesloten voor minima. En de gemeente ondersteunt alle minima maandelijks met een bijdrage in de kosten van de premie. De nieuwe verzekering gaat in per 2015, met daarin een module voor chronisch zieken en gehandicapten. Onvermijdbare hoge medische kosten 22

Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018.

16

Ondanks deze ondersteuning kan het voorkomen dat mensen eigen bijdragen moeten betalen die kunnen oplopen. Dit kan betekenen dat zij daarom zorg gaan mijden. De gemeente wil gezonde burgers die in staat zijn te participeren. Daar waar de medische kosten onvermijdelijk hoog zijn, dat participatie in gevaar komt, versoepelt de gemeente de regels voor de bijzondere bijstand waar mogelijk, maar binnen de wettelijke kaders. Dit betekent dat eigen bijdragen voor bijzondere noodzakelijke medische kosten bij stapeling van kosten kunnen worden vergoed vanuit de bijzondere bijstand. Zo wil de gemeente voorkomen dat burgers zorg mijden. Minima blijven wel zelf verantwoordelijk voor de betaling van het eigen risico, omdat dit algemene kosten betreft die niet voor bijzondere bijstand in aanmerking komen. Wel zorgt de gemeente voor goede afspraken met de zorgverzekeraar om het eigen risico gespreid te betalen. Samenwerking met zorgverzekeraar Met de zorgverzekeraar werken we verder aan projecten die gezondheid stimuleren. Zo organiseren wij sportactiviteiten, gezondheidsmarkten en voorlichting over gezonde en verantwoorde voeding. Aansluiten bij wijkrestaurants en organiseren van kookclubs zijn hiervoor een goed voorbeeld. De zorgverzekeraar heeft eigen budget hiervoor beschikbaar gesteld. Samenwerking met de GGD West-Brabant Ook wordt samengewerkt met de GGD als het gaat om interventies op het snijvlak van armoede en gezondheid, door bijvoorbeeld supermarktrondleidingen door een voedingskundige te organiseren voor gezondheidsbevordering van bijstandsgerechtigden. Aansluiting wordt gezocht bij de integrale, stadsbrede JOGG-aanpak in Breda.

SPOOR 3 3.3. Burgerparticipatie van, door en voor de stad Sterk Netwerk in beeld Het Sterk Netwerk Breda zet zich in om samen armoede te bestrijden en te voorkomen. Samen delen wij ervaringen en deskundigheid. In het netwerk blijft de gemeente continu investeren. De aandacht gaat vooral uit naar het faciliteren van vrijwilligers en burgerinitiatieven. “Steeds meer bewoners nemen zelf het heft in handen om iets in hun buurt te doen. Steeds minder wachten zij af tot de overheid iets komt doen. Zo‟n samenleving vraagt om een ander soort overheid: een flexibele overheid. Een overheid die eerder “ja, mits” dan “nee, want” zegt. Een overheid die bewoners en het maatschappelijk middenveld stimuleert samen te werken aan nieuwe initiatieven, soms ook met financiële steun. Daarnaast willen we een betere 23 benutting van de bijzondere bijstand en meer maatwerkoplossingen .” Ondersteunen van burgerparticipatie en activering Vanuit de Bredase samenleving ontstaan veel initiatieven om mensen met een krappe portemonnee te ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn Stichting Steungezin, Voedselbank, speelgoedbank en kledingbank. Wij willen deze vorm van burgerparticipatie ondersteunen. Bredase burgers zetten zich in voor anderen. Zij werven middelen via crowdfunding, donaties, beurzen en ruilmiddagen. Soms lukt het niet om het benodigde bedrag bij elkaar te krijgen. De gemeente kan dan ondersteunen met een eenmalig opstartbedrag of met inzet van communicatie. De voorwaarde is wel dat er altijd sprake is van cofinanciering; dat ervaringsdeskundigen betrokken zijn of het zelf organiseren; en dat er activeringstrajecten of werkervaringstrajecten worden gecreëerd voor uitkeringsgerechtigden. De gemeente is geen hoofdsponsor, maar stelt eenmalig een bedrag beschikbaar voor een goed initiatief. Wij organiseren daarom een activeringsbudget. De toetsingscriteria staan in 2014 op www.breda.nl. Ondersteuning vrijwilligers Het is belangrijk dat de vrijwilligers op de hoogte zijn van het actuele beleid. Daarom is het informeren van het Sterk Netwerk om armoede te voorkomen en te bestrijden onze prioriteit. Wij hebben hier structureel een bedrag in de begroting voor opgenomen, maar zetten in 2014 en verder in op extra 23

Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018.

17

deskundigheidsbevordering van vrijwilligers door het organiseren van netwerkbijeenkomsten, congressen en trainingen in samenwerking met de pool van voorlichters. Hiervoor begroten wij een bedrag. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat vrijwilligers goed worden begeleid en ondersteund door professionals, zoals bijvoorbeeld de budgetcoaches en andere vrijwilligers. Bijstand in natura: maatwerk door derden Onze maatschappelijke partners in de stad staan dicht bij de burger en kennen de problemen en kansen die in de wijken spelen. Zij zien misschien wel eerder dan de gemeente waar de nood hoog is of waar goede dingen gebeuren. Wij stellen daarom bij wijze van experiment voor om een aantal organisaties een eigen budget te geven om in te zetten als “bijstand in natura”. Wij noemen dit project de “maatwerk door derden”. De betreffende organisatie komt bij de mensen thuis en ziet en beoordeelt wat nodig is. Als er noodzaak is om een bijstand te verstrekken, dan wordt deze verstrekt. Wij kiezen 3 organisaties uit die deze bijstand in natura kunnen inzetten. Zij zijn verantwoordelijk voor de aanschaf/factuur afhandeling en bewaken het resultaat en verantwoorden zich hierover aan de gemeente. Wij leggen onze afspraken hierover vast. Iedere organisatie ontvangt een budget in 2014. Eind 2014 beoordelen wij wat het effect en resultaat is geweest van het experiment. Op basis van deze evaluatie beoordelen wij of wij bijstand in natura structureel voortzetten. De toetsingscriteria staan in 2014 op www.breda.nl. BredaPas: maatschappelijk betrokken De BredaPas gaat in 2014 verder in afgeslankte vorm vanwege de oprichting van het Jeugdsport- en Jeugdcultuurfonds. Kortingen op sport en cultuur voor de jeugd lopen nu niet meer via de BredaPas. Wij zoeken daarom naar meer samenwerking met commerciële partijen en maatschappelijk betrokken ondernemers. Hierbij vragen wij vooral (financiële) betrokkenheid van derdenpartijen en maken wij alleen afspraken op basis van co-financiering. Voorbeelden hiervan zijn de afspraken met BN-de Stem en Monkey Town. Daarnaast komt uit het netwerk het verzoek om de BredaPas uit de „armoede‟ te halen en een voorstel te doen voor een algemene gemeentelijke pas. Naar aanleiding van de Enquête financiële regelingen doen wij dat niet, omdat die behoefte er niet is. In april 2014 is een onderzoek gehouden onder circa 2.800 BredaPashouders. Circa 34% heeft meegewerkt aan dit onderzoek. Ongeveer een kwart van de BredaPashouders heeft de website van de Gemeente Breda wel eens geraadpleegd voor het aanbod van de BredaPas. In totaal maakt 80% gebruik van deze pas. De tevredenheid over het aanbod wordt beoordeeld met een rapportcijfer 7. Ruim een kwart gebruikt de BredaPas voor culturele activiteiten, 34% voor sportactiviteiten en 38% heeft (ook) nog iets anders opgegeven (waaronder krant, bibliotheek, zwemmen). Wij verhogen de bijdrage van de gemeente in principe niet, maar vragen de maatschappij om een bijdrage. In 2014 voegen wij eenmalig een bedrag toe aan de begroting BredaPas, om ondernemers ook over de streep te trekken mee te doen. Het is belangrijk dat aanbiedingen op sportief of cultureel gebied snel kunnen worden gecommuniceerd via de digitale weg. Wij gaan dit mogelijk maken binnen de bestaande begroting.

SPOOR 4 3.4. Kinderen en jongeren aan zet De Gemeente Breda onderschrijft dat kinderen niet de dupe mogen worden van de financiële situatie van hun ouders. In 2013 is daarom een extra impuls gegeven aan de opstart van het jeugdsport- en jeugdcultuurfonds Breda om meer kinderen te bereiken die vanwege financiële omstandigheden niet kunnen deelnemen aan sport of culturele activiteiten. “We houden het jeugdsport- en jeugdcultuurfonds

18

24

Breda in stand. Daarbij hoort dat geldproblemen zwemles zeker niet in de weg mogen staan ”. Voor zwemlessen stellen wij budget beschikbaar aan het Jeugdsportfonds. Breda heeft goed gekeken naar de aanbevelingen van de Kinderombudsman die in 2013 een rapport heeft uitgebracht. Wij concluderen hieruit dat het Bredase beleid hierbij aansluit. Zie Bijlage 4 voor een overzicht. Tijdens de bijeenkomst van Sterk Netwerk op 17 oktober 2013 is een aantal voorstellen gedaan om de participatie van kinderen verder te bevorderen. Wij nemen deze voorstellen ter harte en gaan deze uitwerken in 2014 en verder. Hieronder een opsomming van de voorstellen vanuit het netwerk: 1. Jaarlijks deelnemen aan de landelijke Week van het Geld en aansluitend een ingang zoeken op scholen om structureel meer voorlichting te geven over omgaan met geld (budgetlessen), armoede en de gevolgen (stigmatisering) daarvan. 2. Meer structurele voorlichting aan ouders i.s.m. Stichting Leergeld, Centrum voor Jeugd en Gezin, armoedeambassadeurs vanuit het Sterk Netwerk en de Gemeente Breda. 3. Onderzoeken of Breda behoefte heeft aan een onafhankelijke Kinderombudsman. 4. Jongerencoaches: jonge mensen die andere jonge mensen helpen met hun problemen. 5. Verhogen van het schoolstartpakket. 6. BredaPas uit de „armoede‟ halen en een voorstel doen voor een algemene gemeentelijke pas. 7. In samenwerking met de GGD in kader van JOGG onderzoeken wij of het verstrekken van ontbijt op scholen gewenst is. Daarnaast stellen wij voor om alle regelingen die voor kinderen kunnen gelden eenvoudig in beeld te brengen. Om bovenstaande tot uitvoering te brengen organiseren wij een “kindercongres” waarbij de uitwerking van genoemde punten onderwerp van de agenda zijn. Hierbij maken wij gebruik van de expertise van de GGD. Wij nodigen scholen, docenten en kinderen uit voor dit congres. Wij stellen eenmalig een bedrag hiervoor beschikbaar. Wij gaan op 3 scholen starten met de budgetlessen. Op verzoek geven wij gastlessen aan zowel basisscholen, huiswerkclubs en middelbare scholen. Met de pool van voorlichters en de armoedeambassadeurs geven wij meer voorlichting, zie ook onder Spoor 7. Of er een Kinderombudsman moet komen laten wij afhangen van een voorstel van het Sterk Netwerk. In september 2014 start Avans i.s.m. de Kredietbank met een spreekuur voor jongeren door jongeren over voorkomen van schulden op ROC Kellebeek en Florijn College. Vanuit de ROC‟s komen steeds meer signalen over schooluitval door financiële problemen. Concreet zetten wij in op structurele aandacht voor (hulp bij) financiën door lessen en spreekuren door HBO-stagiaires en/of jongerencoaches. In 2013 hebben 142 schoolgaande kinderen van 12 tot 18 jaar gebruik gemaakt van het schoolstartpakket. Deze regeling is in mei 2013 gestart. Momenteel heeft het schoolstartpakket een waarde van € 150,- per kind per jaar te besteden aan een computer, boekengeld, excursie, lesmateriaal of schoolreisje. Het aantal kinderen dat in een gezin met een laag inkomen leeft is hoger. In aansluiting op de aanbevelingen van de Kinderombudsman willen wij het schoolstartpakket uitbreiden in leeftijd en hoogte. Voor het verhogen van het schoolstartpakket stellen wij € 200.000,- extra beschikbaar. Wij breiden dit pakket uit met een fiets, huur kluis, vak/gymkleding, box voor verjaardagsfeestje en ouderbijdrage. We verlagen de leeftijdsgrens om in aanmerking te komen naar 4 jaar. De waarde van het schoolstartpakket wordt € 150,- per schoolgaand kind in de leeftijd van 4 tot 12 jaar en € 250,- per schoolgaandkind in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. Zo komen meer kinderen in aanmerking en kan het schaalvoordelen opleveren in grote gezinnen.

24

Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018.

19

Opleiding afmaken Verder willen wij investeren in jongeren tot 27 jaar. Helaas constateren wij dat het aantal jongeren met schulden stijgt. Ook zien wij dat jongeren door hun schulden hun opleiding niet kunnen afronden. Wij vinden het belangrijk dat jongeren een startkwalificatie hebben. Daarom ondersteunen wij gemotiveerde jongeren om hun opleiding met startkwalificatie af te maken door geld te lenen voor hun opleidingskosten. Daaraan wordt de voorwaarde verbonden dat zij hun eigen financiën op orde krijgen door een budgetcursus via de Kredietbank te volgen. Indien zij hun diploma halen, krijgen zij de lening kwijtgescholden. Budgetcursus tijdens de zoekperiode Jongeren tot 27 jaar hebben bij het aanvragen van bijstand eerst een zoekperiode van vier weken. Tijdens deze periode zoeken zij zelf naar werk en is er geen recht op bijstand. Zoals hierboven aangegeven stijgt het aantal jongeren met schulden. Schulden vormen een belemmering om te participeren. Wij stellen voor om tijdens de zoekperiode jongeren met schulden te verplichten een budgetcursus of een voorlichtingsbijeenkomst te volgen. Zo worden belemmeringen om aan de slag te gaan weggenomen en worden potentiële werkgevers ontlast van beslagleggingen op salarissen. Wij gaan testen of dit werkt. Vooralsnog kunnen wij dit vanuit de reguliere begroting bekostigen.

SPOOR 5 3.5. Online en offline netwerken “Communicatie is verbindend en vernieuwend. In een wereld van toenemende digitalisering zijn er legio mogelijkheden om social te zijn op de diverse platforms. Ontmoeten kan ook in virtuele gemeenschappen waar mensen zich organiseren. Daar hoort bij dat wij ook prioriteit leggen bij goede informatie over onze 25 besluiten en hoe mensen in de stad daaraan kunnen bijdragen of er gebruik van kunnen maken ”. Samen met Sterk Netwerk (zie paragraaf 2.8) zetten wij ons in om met het maatschappelijk middenveld, 26 professionals en vrijwilligers, armoede te voorkomen en te bestrijden . Samen werken wij het structureel verbeteren van de leesbaarheid van brieven en formulieren, aan vereenvoudiging, aan digitalisering, aan het vergroten van het bereik van regelingen, aan meer maatwerk, groter mandaat bij anderen en vermijden van bureaucratie. Sociale media vormen hiervan een onderdeel. Maar ook van de „oude media‟ blijven wij gebruik maken. Uit de onlangs gehouden enquête over regelingen bleek uit de zeer hoge respons dat burgers met langdurig laag inkomen vrij weinig gebruik maken van sociale media en internet. Zij hebben (nog) meer behoefte aan foldermateriaal en persoonlijke brieven/uitnodigingen en contact/gesprek. Over een paar jaar zal dat anders zijn, maar voor nu moeten wij wel oog blijven houden voor de groep die niet mee kan met de digitalisering. Vergroten en verbreden van het netwerk en “meer smoel” geven aan Sterk Netwerk Breda Wij gaan werken met armoede ambassadeurs die wij via een vacature werven. Zij zijn voor een jaar het gezicht in de stad. Zij krijgen ruimte en budget om te verbinden. Dit geldt ook voor de pool van voorlichters die is begonnen. Deze mensen hebben via Sterk Netwerk nauw contact met elkaar en met de mensen die wijkgericht of in wijk teams werken en gaan op den duur één samenwerkingsverband vormen. Daarnaast werken wij aan het vormgeven van een digitale ontmoetingsplek om de burger meer te betrekken in samenwerking, beleidsvisie en kennisdeling. Vooral van hun ervaringen kunnen wij leren en wij willen dat zij die met ons delen. Sterk Netwerk gaat onderdeel uit maken van MensBreda, waarbij de aandacht voor armoede en schulden als thema blijft.

25 26

Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018. Zie uitwerking notitie Sterk Netwerk om armoede te voorkomen en te bestrijden van 2013.

20

In gesprek met de cliënt Omdat niet iedereen “digitaal meekan”, hechten wij veel waarde aan de gesprekken met ervaringsdeskundigen. Daarom zal de gemeente budget beschikbaar stellen aan het Sterk Netwerk om die gesprekken te organiseren. Zo kunnen het maatschappelijk middenveld, Marge in Beeld etc een beroep doen op een bijdrage vanuit dit budget om een resultaatgerichte bijeenkomst te organiseren.

21

4. Flankerend beleid Maatregelen WWB Wij kunnen bovenstaande voorstellen niet los zien van de aanpassingen van de Wet werk en bijstand, de invoering van de Participatiewet en overige wijzigingen die per 1 januari 2015 in werking treden. Hieronder staan de wijzigingen die met armoede en inkomensondersteuning te maken hebben. Bijzondere bijstand Het bestaande beleid zetten wij, ware het met accentverschillen, op dezelfde wijze voort. Wij hebben aandacht maatwerk en voor knelpunten als wachtlijsten, doorlooptijden, reserveringscapaciteit en mogelijke inconsequenties in beleid. Wijzigingen nemen wij op in het bredere beleidskader Participatie. Individuele toeslag De aanpassing van de wet vraagt van de gemeente opnieuw beleid vast te stellen ten aanzien van de langdurigheidstoeslag, die wordt vervangen door een individuele toeslag. De bedoeling van de wijziging is dat het recht op deze toeslag individueel wordt beoordeeld en dat alleen die het echt nodig hebben recht hebben. De wet vraagt de gemeente meer maatwerk toe te passen. In een verordening moet worden aangegeven wie in aanmerking komt (doelgroep, inkomensgrens). Wat blijft is dat het college het uitzicht op inkomensverbetering moet blijven onderzoeken. Hierin is toegevoegd dat ook gekeken moet worden naar de krachten en bekwaamheden van de betreffende persoon, en de inspanningen die hij of zij heeft verricht om tot die inkomensverbetering te komen. Beperking mogelijkheden categoriale bijstand In het kader van de intensivering van de bestrijding van armoede, hecht de regering groot belang aan het maatwerkprincipe van de individuele bijzondere bijstand. Met de aanpassing van de wet wil de regering de verlening van categoriale bijstand aan personen bij wie niet is vastgesteld of de betreffende kosten daadwerkelijk noodzakelijk of gemaakt zijn beperken. Breda kent momenteel de volgende categoriale regelingen: - Collectieve Ziektenkostenverzekering voor Minima (CZM) - BredaPas - Seniorentoeslag - Schoolstartpakket Vanaf 1 januari 2015 mogen de CZM en de BredaPas blijven bestaan, maar zal de uitvoering van de Seniorentoeslag en de regeling Schoolstartpakket anders worden ingericht. Categoriaal verstrekken mag niet meer, maar het college is wel bevoegd om groepen aan te wijzen, waarvan vaststaat dat zij door de bijzondere omstandigheden waarin zij verkeren daadwerkelijk specifieke noodzakelijke kosten hebben. Wij zullen hierbij onderzoeken of op onderdelen afgeweken kan worden van de bestaande norm van 110% van het sociaal minimum. Daarnaast zullen wij creatieve oplossingen onderzoeken voor de ondersteuning van werkenden, alleenstaande ouders en ouderen met beperkte financiële mogelijkheden. Kostendelersnorm De bijstand is een vangnet met als doel om te voorzien in de noodzakelijke kosten van het bestaan. Als er in één huishouden meerdere bijstandsuitkeringen zijn toegekend, kan door de stapeling van uitkeringen het huishoudinkomen zo hoog zijn dat daarmee meer dan alleen de noodzakelijke kosten worden gedekt. Het verzamelinkomen kan zelfs hoger zijn dan het inkomen van een huishouden met een vergelijkbare samenstelling, maar waarbij er slechts één kostwinner is die modaal verdient. In zo‟n geval is het niet meer lonend om op zoek te gaan naar werk. Daarom stelt de regering een nieuwe systematiek voor waarbij rekening wordt gehouden met de voordelen van het delen van de kosten binnen één huishouden: de kostendelersnorm. Deze nieuwe systematiek gaat in per 1 januari 2015. Voor wie op die peildatum bijstand ontvangt en onder deze nieuwe norm gaat horen, geldt overgangsrecht tot 1 juli 2015. Nieuwe aanvragers vanaf 1 januari 2015 worden beoordeeld volgens de nieuwe systematiek. 22

Afschaffen gemeentelijke toeslag alleenstaande ouders Vanwege de hervorming van de kindregelingen (mogelijke invoering per 2015) komt de aanvulling van 20% van het wettelijk minimumloon voor alleenstaande ouders binnen de uitkering (bijstand, IOAW en IOAZ) te vervallen. In plaats daarvan komt een verhoging voor alleenstaande ouders van het kindgebonden budget via de Belastingdienst. De nieuwe kop in het kindgebonden budget bedraagt bij invoering maximaal € 2.800,- per jaar en is daarmee circa € 530,- per jaar lager dan de huidige 20%aanvulling. Maatwerkvoorziening chronisch zieken en gehandicapten Deze regeling wordt vanaf 1 januari 2014 door gemeenten uitgevoerd. De maatwerkvoorziening is ter vervanging van de Wtcg en de CER. De maatwerkvoorziening kan zowel de WWB als de Wmo als wettelijk kader krijgen. Ook is het mogelijk om deze middelen in te zetten voor de collectieve ziektekostenverzekering. In 2014 wordt dit verder uitgewerkt. Breda kiest voor een maatwerkregeling die bestaat uit een combinatie van een uitgebreide aanvullende collectieve zorgverzekering en individuele bijzondere bijstand. Eenmalige koopkrachttegemoetkoming 2014 Eind 2014 verstrekken wij eenmalig een tegemoetkoming aan burgers met inkomen tot 110% van de bijstandsnorm. Echtparen ontvangen € 100,-, alleenstaande ouders € 90,- en alleenstaanden € 70,-. Mensen met een bijstandsuitkering ontvangen de bedragen automatisch van de gemeenten; overige minima kunnen een aanvraag indienen. Als zij een BredaPas hebben, kunnen wij het ook automatisch verstrekken. Het kabinet stel € 70 miljoen beschikbaar. Dit betekent ca € 700.000,- voor Breda (1% norm).

23

5. Evaluatie Van groot belang is dat wij alle extra projecten en aanpassingen van beleid eind 2014/begin 2015 evalueren. Op basis van deze evaluaties, waaronder meting van effectiviteit, kunnen wij besluiten over de voortgang van projecten en eventueel beleidsaanpassingen voorstellen. Wij vragen Onderzoek en Informatie onze resultaten te meten. De evaluaties voeren wij jaarlijks uit met inzicht in armoedehuishoudens. Het rijk vraagt de gemeente in het najaar 2014 al te verantwoorden over de bestedingen van de extra armoedemiddelen die beschikbaar zijn vanaf 1 juli 2013. Vervolgens volgt er jaarlijks een uitvraag naar de inzet door gemeenten. Breda verleent hier zeker medewerking aan. Daarnaast stellen wij voor om eind 2015 opnieuw een Nibud Minima-effectrapportage uit te laten voeren. De kosten van de evaluatie vangen wij op binnen de reguliere begroting. Voor de Nibud MER reserveren wij eenmalig een bedrag van € 15.000,- in 2015. Voor het onderzoek van O & I Breda reserveren wij jaarlijks € 15.000,-. Resultaatmatrix 2014-2015 Activiteiten

Doelgroep

Resultaten

Effect

Spoor 1: Geldzaken

Huishoudens die langdurig zijn aangewezen op een uitkering/minimaregelingen; Huishoudens die nieuw zijn met schuldproblematiek vanwege werkloosheid en niet aangepast bestedingspatroon; Huishoudens die kampen met schuldproblematiek en minder zelfredzaam (kwetsbaar) zijn.

- Aanspreekpunt geldzaken - Inzet vrijwilligers bij financiële problemen - Ondersteuning aan ondernemers met financiële problemen - Wijkgerichte aanpak armoedebestrijding en schuldhulpverlening Regeling voor mensen met financiële problemen met woonlasten -Structurele afspraken tussen gemeente, SMOBreda, IMWBreda en woningcorporaties -Verlagen energielasten -Nieuwe beleidsregels bewindvoering en bijzondere bijstand - Toepassen activerend budgetbeheer

Spoor 2: Gezond meedoen

Huishoudens die langdurig zijn aangewezen op een uitkering/minimaregelingen; mensen met onvermijdbare zorgkosten; mensen met chronische ziekten of handicaps.

- Afgesloten Collectieve ziektekostenverzekering voor minima - Ingevoerd de Maatwerkvoorziening chronisch zieken en gehandicapten - Integraal beleid inkomens ondersteuning voor mensen met chronische ziekten of handicap of onvermijdbare hoge zorgkosten

-Door armoede- en schuldenproblematiek vroegtijdig en integraal aan te pakken en te voorkomen worden belemmeringen weggenomen om te participeren en wordt voorkomen dat mensen verder afglijden. -Structurele en integrale aanpak ter voorkoming van huisuitzettingen en voorkomen van verder afglijden van mensen met financiële problemen vanwege hoge woonlasten en energielasten. - Verhogen maandelijks bestedingspatroon door energiezuiniger te leven. -Inzet uitkeringsgerechtigden als energiecoaches. -Handhaven laag percentage mensen onder beschermingsbewind vanwege een goede voorliggende voorziening via de gemeente. -Adequate ziektekostenverzekering voor minima - Adequate maatwerkvoorziening chronisch zieken en gehandicapten - Compensatie extra kosten chronisch zieken of onvermijdbare hoge zorgkosten vanuit de bijzondere bijstand, indien CZM niet dekkend.

24

Spoor 3: Burgerparticipatie van, door en voor de stad

Alle kwetsbare Bredanaars.

Spoor 4: Kinderen en jongeren aan zet

Kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen; Jongeren tot 27 jaar met een laag of geen inkomen.

Spoor 5: Online en offline netwerken

Huishoudens met een minimuminkomen en maatschappelijke organisaties.

-burgerparticipatie met activeringsbudget - deskundige vrijwilligers - 3 organisaties passen het project maatwerk toe - BredaPas is uitgebreid met aanbiedingen van maatschappelijk betrokken ondernemers - kindercongres -uitbreidingen schoolstartpakket - Structurele ingang op scholen voor financiële voorlichting - financiële spreekuren op ROC‟s door jongerencoaches - onafhankelijke Kinderombudsman Breda - JoGG ontbijt op scholen - financiële voorlichting tijdens zoeken naar werk - ondersteuning bij afronden opleiding - Vereenvoudiging en digitalisering formulieren - Meer maatwerk leveren -Groter mandaat bij derden -Inzet social media -Verbetering leesbaarheid traditionele media - 3 armoedeambassadeurs - Pool van voorlichters - Community vormen met ervaringsdeskundigen en cliënten

Meer burgerparticipatie door ondersteuning.

Kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen participeren meer door extra aanbod en zijn meer financieel onderlegd. Jongeren kunnen opleiding afmaken, ondanks financiële obstakels, en zijn goed financieel voorgelicht

Met adequate informatie over minimaregelingen aan burgers en maatschappelijke organisaties wordt armoede bestreden en voorkomen en wordt het bereik van de armoederegelingen vergroot.

25

6. Begroting Voor de intensivering van het armoede- en schuldenbeleid is bij de septembercirculaire voor het jaar 2013 reeds € 19 miljoen toegevoegd aan het gemeentefonds. Voor Breda ging het om een bedrag van € 205.703,-. In de afgelopen decembercirculaire gemeentefonds zijn de structurele bedragen voor intensivering armoede- en schuldenbeleid gepubliceerd. Voor Breda gaat het om een bedrag van € 806.000 voor 2014 en € 1.110.000 vanaf 2015. 2014 € 221.000

2015 € 295.000

50.000

250.000

215.000

215.000

270.000

250.000

10.000

10.000

Evaluaties Totaal

766.000

30.000 1.050.000

Ontwikkelbudget* Totaal

40.000 806.000

50.000 1.100.000

Spoor 1 Spoor 2 Spoor 3 Spoor 4 Spoor 5

* Ontwikkelbudget 2014 en 2015 dient als vangnet voor de kwetsbare die met een stapeling van effecten geconfronteerd wordt. Aan het budget worden bedragen die op de vijf sporen niet besteed zijn toegevoegd.

26

Bijlage 1: Overzicht armoederegelingen Gemeentelijke regelingen           

Bijzondere bijstand Schoolstartpakket Langdurigheidstoeslag Seniorentoeslag (65+) Collectieve zorgverzekering Armoede en gezondheid van kinderen (voor hulpverleners) BredaPas Jeugdsportfonds Breda Jeugdcultuurfonds Breda Schuldhulpverlening Kwijtschelding gemeentelijke belastingen

Ondersteuning maatschappelijk middenveld    

Stichting Leergeld HIBO Help ons Helpen Voedselbank

Landelijke regelingen 

Toeslagen van de Belastingdienst

www.breda.nl/armoedebestrijding www.breda.nl/bredapas www.breda.nl/sterknetwerk

27

Bijlage 2: Facts & Figures Huishoudens tot 110% van het sociaal minimum naar huishoudensamenstelling 2002-2013 2002 2005 2010 2011 2012 2013 * Afgerond op 5-tallen Totaal 7.035 8.105 7.220 7.405 7.830 8.350 Alleenstaande 3.820 4.345 4.375 4.370 4.715 5.060 Paar zonder kinderen 685 730 570 580 560 570

2011-2013 13% 16% -2%

Paar met kinderen Eenouder gezin

835 1.695

1.035 1.995

650 1.625

665 1.790

695 1.860

740 1.975

11% 10%

Aantal kinderen 0 - 3 jaar 4 -17 jaar Ouderen 65+

3.625 660 2.965 1.290

3.885 770 3.115 1.400

3.185 575 2.610 1.560

3.430 695 2.735 1.675

3.575 715 2.860 1.785

3.755 715 3.040 1.905

9% 3% 11% 14%

Niet-westerse allochtonen

1.705

2.275

2.230

2.380

2.510

2.650

11%

Bron: bestand armoedeonderzoek Breda

Huishoudens met bijstandsuitkering Breda Omschrijving Omschrijving groep 27 regeling IOAW overigen IOAW/Z IOAW werkloos >50 <57,5 IOAW werkloos >57,5 IOAZ beeindigde zelfst <55 IOAZ beeindigde zelfst >55 Totaal IOAW/Z BBZ WWB Krediethypotheek Pers. in inrichting WWB/Regulier 21-65 jaar WWB/Reguliere 21 jr t/m 26 WWB/Reguliere < 21jr WWB/Reguliere > 65 jaar WWB/Reguliere 27jr t/m 64 jr Zwervers Totaal WWB Eindtotaal

27

Bewerking © O&I, gemeente Breda

31-12-2012 2 37 90 1 8 138 31 16 118 2317 229 30 1 1046 64 3852 3990

31-12-2013* 2 58 104 1 7 172 25 14 134 2008 349 37 1685 58 4310 4482

Peildatum: 17-04-2014. Aantallen kunnen wijzigen omdat aanvragen en beëindigingen nog niet allemaal zijn verwerkt.

28

Huishoudens met inkomen boven 110% 2012 Huishoudens Inkomen uit arbeid Inkomen eigen onderneming aandeel Breda aantal kinderen 2013 huishoudens Inkomen uit arbeid Inkomen eigen onderneming aandeel Breda aantal kinderen

115% 9.620 1.840 930 11,7% 3.850

120% 10.930 2.110 990 13,3% 4.310

10.120 1.870 940 12,1% 4.120

11.490 2.140 1.010 13,7% 4.440

Kwetsbare groepen in beeld, gekoppeld aan huishoudens op sociaal minimum Cumulatie risicofactoren naar totaal huishoudens en huishoudens op sociaal minimum

Bron: Klantprofielen kwetsbare Bredanaars 2012; bestand armoedeonderzoek O&I

29

Uit de risicoprofielen kan worden afgeleid dat circa 90% van de huishoudens op sociaal minimum behoort tot een huishouden met een lage sociaal economische status (laag sociaal inkomen en/of financiële problemen en/of werkloos). Ter vergelijking: bij het totaal aantal huishoudens in Breda heeft 16% een lage sociaal economische status. Ook het percentage niet-westerse allochtonen ligt hoog bij huishoudens op het sociaal minimum. Huishoudens naar risicoprofiel

Bron: Klantprofielen kwetsbare Bredanaars 2012; bestand armoedeonderzoek O&I

30

Bijlage 3: Beroep op initiatieven in de stad

HIBO e

In 2013 zijn 240 aanvragen ingediend bij HIBO; 97 aanvragen in de 1 helft van 2013 en 143 aanvragen in e de 2 helft van 2013. Het aantal ingediende aanvragen neemt toe sinds 2008. Het percentage dat toegekend wordt neemt iets af. Het aantal toegekende aanvragen in 2013 is 151; 56 toekenningen in de e e 1 helft van 2013 en 96 in de 2 helft van 2013. ingediende aanvragen afgewezen of ingetrokken doorverwezen Alsnog Bijzondere bijstand toegekend

2008 154 23 11

2009 154 21 19

2010 159 29 27

2011 193 39 31

2012 201 44 25

120

114

103

123

132

2013 240 46 44 23 151

Stichting Leergeld Stichting Leergeld Breda probeert te voorkomen dat kinderen zich onvoldoende kunnen ontwikkelen of terechtkomen in een sociaal isolement. In totaal zijn 228 gezinnen geholpen in 2013. In deze gezinnen zijn in totaal 403 kinderen geholpen. Het aantal aanvragen ligt hoger, omdat diverse gezinnen meerdere keren een beroep hebben gedaan op stichting leergeld. Het betreft in ieder geval 914 toekenningen in 2013. Vincentius Vincentius heeft op 118 momenten in 2013 gezocht naar een oplossing met het maatschappelijk middenveld voor een burger met problemen. De ondersteuning bestaat uit overbruggingsleningen, schenkingen of goederen in natura. Laatste werd 20 keer gedaan. Stichting Help ons Helpen Deze stichting werkt nauw samen met de gemeente en voor mensen met een BredaPas. In 2013 heeft de stichting 150 complete woninginrichtingen geregeld, waarvan 75 voor de gemeente bekostigd uit de bijzondere bijstand en 75 voor de Stichting Maatschappelijke Opvang. Een complete woninginrichting kost ongeveer € 600,-. Mensen met een BredaPas kunnen op vertoon van de pas „winkelen‟ bij de stichting. Voedselbank Eind 2013 verstrekte de Voedselbank aan gemiddeld 499 huishoudens wekelijks een voedselpakket. Dit betrof ca 1100 personen, waarvan ca 483 kinderen. De Voedselbank ziet een stijging in de afname van pakketten. In vergelijking tot voorgaande jaren met 13% ten opzichte van 2012 (386 huishoudens) en 42% ten opzichte van 2011 ( 294 huishoudens).

31

Bijlage 4: Overzicht van alle kindregelingen

Kinderen aan zet, extra aandacht voor participatie van kinderen We zien dat kinderen in arme gezinnen minder vaak meedoen aan sport- of cultuuractiviteiten en vaker achterblijven in hun ontwikkeling op school. Breda schenkt extra aandacht aan kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen. Deze kinderen kunnen gebruik maken van de sport- en cultuuraanbiedingen die zijn verbonden aan het jeugdsport- en jeugdcultuurfonds en de BredaPas voor incidentele activiteiten. Afgelopen jaren startte Breda al enkele nieuwe initiatieven. Zo werd een Weekendschool opgericht, startte het project “Armoede en gezondheid van kinderen” en per 1 januari 2014 is het jeugdsport- en jeugdcultuurfonds van start gegaan in Breda. Hierbij een overzicht van de landelijke en lokale kindregelingen: Landelijk: Kinderbijslag Kinderbijslag is een inkomensafhankelijke bijdrage in de kosten voor de opvoeding van kind(eren) tot 18 jaar. Aanvragen bij de Sociale Verzekeringsbank. Kinderopvangtoeslag Kinderopvangtoeslag is een inkomensafhankelijke bijdrage in de kosten die gemaakt worden voor kinderopvang. Aanvragen bij de Belastingdienst. Kindgebonden budget Kindgebonden budget is een tegemoetkoming voor ouders in de kosten voor kinderen tot 18 jaar. Het bestaat naast de kinderbijslag. Ouders die voor kindgebonden budget in aanmerking komen, krijgen vanzelf bericht van de Belastingdienst Inkomensafhankelijke combinatiekorting Een fiscale tegemoetkoming voor extra kosten door combinatie werk en zorg voor kinderen. Aanvragen bij de Belastingdienst WTOS (vanaf 2015 niet meer) Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten. Aanvragen bij DUO. Stichting Babyspullen Stichting Babyspullen zamelt landelijk babyspullen in via het inzamelnetwerk. Vervolgens worden er babystartpakketten van gemaakt. Via diverse hulpverlenende instanties zijn de pakketten gratis aan te vragen. Doelgroep zijn de baby’s van minima-ouders. Er komen aanvragen via een verwijsbrief binnen: Voedselbanken, kledingbanken, Bureau Jeugdzorg, tienermoederhuizen, maar ook verloskundigen en kraambureaus. Gemeente Breda Jeugdsportfonds Breda en Jeugdcultuurfonds Breda Vanaf 1 januari 2014 is het Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds Breda van start gegaan. Deze fondsen zijn bedoeld voor kinderen en jongeren van 4 tot 18 jaar, die om financiële redenen geen lid kunnen worden van een sportvereniging of lessen kunnen volgen voor kunsteducatie. De bijdrage voor contributie voor lesgeld of materiaal per kind bedraagt maximaal € 225,- per jaar voor het sportfonds en € 425,- voor het cultuurfonds. Ouders kunnen niet zelf een aanvraag indienen. Dit gebeurt door intermediairs.

32

BredaPas Met de BredaPas krijgen kinderen korting bij incidentele activiteiten zoals bijvoorbeeld een bezoek aan een poppentheater, middagje schaatsen of kinderboerderij. Er zijn ook speciale aanbiedingen zoals het Brakkenfestival, (zomer)kampen of dagtochten. www.breda.nl/bredapas Schoolstartpakket Ouders met schoolgaande kinderen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar kunnen een bijdrage van maximaal € 150,- per kind voor schoolkosten ontvangen. Het geld is bijvoorbeeld bedoeld voor een computer, excursie, lesmateriaal of boekengeld. Armoede en gezondheid van kinderen De jeugdgezondheidszorg of andere (jeugd)hulpverlenende organisaties, die onderdeel uitmaken van de netwerkorganisatie „Centrum voor Jeugd en Gezin‟, onderzoeken op vaste leeftijdsmomenten de gezondheidstoestand van kinderen en gaan bij problemen na welke factoren van invloed zijn op de gezondheid. Geldgebrek van de ouder(s) kan een mogelijke oorzaak zijn van de geconstateerde gezondheidsachterstand. De Gemeente Breda heeft een project „armoede en gezondheid van kinderen‟ dat rechtstreekse interventie mogelijk maakt wanneer de gezondheid van kinderen wordt bedreigd door geldgebrek van de ouder(s). Bijzondere bijstand voor materiële kosten kan door hulpverleners worden aangevraagd. Happy Hippo Stichting Happy Hippo maakt verjaardagsboxen voor kinderen waarvan de ouders afhankelijk zijn van de voedselbank Breda. De boxen t.w.v. € 25,- zijn gevuld met alle benodigdheden om een kind een fijne en feestelijke verjaardag te kunnen geven. De boxen komen in samenwerking met de voedselbank Breda uiteindelijk terecht bij de armste jarige kinderen van Breda.

33

Bijlage 5: Lijst met afkortingen en begrippen ATEA

Gemeentelijk leerwerkbedrijf. Activering, Training en Arbeidsbemiddeling

Bredase Plus CBS

Extra pluspunt in het Bredase armoede- en schulden beleid waarmee Breda zich onderscheidt van andere gemeenten. Centraal Bureau Statistiek

CER

Compensatie verplichte Eigen Risico

DUO Energieteam GGD HIBO IMW Breda JOGG

Dienst Uitvoering Onderwijs Het energieteam van ATEA geeft gratis advies aan alle inwoners van Breda op het gebied van energie- en waterbesparing. Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Hulp in Bijzondere Omstandigheden Instituut voor Maatschappelijk Welzijn Breda Jongeren op Gezond Gewicht

KWB

Kredietbank West Brabant

MER

Minima-effectrapportage

Nibud

Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting

Nieuwe armen Wijkteams

Mensen die door werkeloosheid in de financiële problemen komen. De teams dragen zorg voor een samenhangende aanpak van welzijn, jeugd- en gezondheidszorg en re-integratie. Deze teams werken als vooruitgeschoven post in de wijken. Stichting maatschappelijke opvang Breda Netwerk van gemeente, (semi)professionals, vrijwilligers en ondernemers om armoede te voorkomen en te bestrijden. Burgerinitiatief om mensen met een kleine portemonnee te ondersteunen via internet.

SMO Breda Sterk Netwerk Stichting Steungezin Weekendschool Week van het Geld Werkende armen Werken@Breda WMO

Deze school biedt kinderen uit sociale achterstandsituaties extra kansen op ontwikkeling van hun talenten. Een week in het jaar waarop scholen basisschoolleerlingen leren omgaan met geld. Mensen met inkomen uit arbeid die financieel moeilijk rond kunnen komen. Nota re-integratie/participatie 2013-2014 Wet Maatschappelijke Ondersteuning

Wtcg

Wet tegemoetkoming chronisch zieken

WTOS

Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

WWB

Wet Werk en Bijstand

ZZP-er

Zelfstandige Zonder Personeel

3D

3 Decentralisaties

34

Bijlage 6: Gesproken met… Maatschappelijke organisaties Afvaardiging Marge in Beeld Rob Snijders; HIBO, Protestante kerk, Annahuis Dorothé Ijsseldijk, pastor Annahuis Marion van Hellenberg Hubar, Voedselbank Huub van der Pol, penningmeester Voedselbank Guus van Dijk, Vincentius Trees Pacilly, Stichting Leergeld IMW Breda Jeroen Berkhout, directeur Arthur van der Avert, unithoofd Djessica Baart, budgetconsulent SMO Breda Lieke Jansen, directeur Maria de Cock Afvaardiging Cliëntenraad de Brug Ed Langer, voorzitter Harold Mossinkhoff, lid Roosmarie Dilling, lid Ans Ceelie, lid Jan van Berkom, lid Peter Richelieu, lid Gemeente Breda Management en Medewerkers ABR Geert van Oers, afdelingshoofd Maarten de Groot, teamleider Robert Segers, kwaliteitsmedewerker Ruud van der Zanden, kwaliteitsmedewerker Management en Medewerkers Kredietbank West-Brabant Sjoerd van Gurp, afdelingshoofd Ankie van Oevelen, consulent Linsy Antonissen, preventiemedewerker Management en Medewerkers ATEA Els van der Wal, directeur Zorg en Activerinsgbedrijf (ZAB) Roger Speck, manager Arbeidsbemiddelingsbedrijf (ABB) Harrie Broeders, teamleider ZAB Lot van Schendel, projectleider ZAB Jos Oskam, kwaliteitsmedewerker ZAB a.i. Gerard Hollestelle, teamleider ABB Medewerkers Directie Ontwikkeling, afdeling Wonen en Samenleven Judith van Brussel, teamleider Erica Donkers, beleidsadviseur Karel Dollekens, beleidsadviseur Sandra van der Hout, beleidsadviseur a.i. 35

Inge Timmerman, analist Medewerkers Directie Ontwikkeling, afdeling Economie, Onderwijs en Cultuur Nadine Gooijers, afdelingshoofd Natasja van Meer-Dingenouts, beleidsadviseur Tanja Willemsen, beleidsadviseur GGD West-Brabant Bianca van Iersel, beleidsadviseur Programma Lokaal gezondheidsbeleid Directie Dienstverlening Anita Bastiaansen, financieel adviseur

36

Bijlage 7: Bronnen Ruimte en Verbinding, Coalitieakkoord Breda 2014-2018 Werken@Breda, nota re-integratie en participatie 2013-2014 Armoedesignalement 2012 en 2013 Rapport en aanbevelingen Kinderombudsman Atlas der Nederlandse gemeenten 2013 Atlas der Nederlandse gemeenten 2014

37