CVA revalidatie wat weten we wel en wat nog niet
Anne Visser-Meily
beste herstel energie hebben geen herhaling huishouden doen weer werken
geen ruzie met man met kleinkinderen naar park weer naar feestje
CVA
Structuur en functie Rompbalans, parese, cognitie, slikken, stemming
Activiteiten ADL, lopen, communiceren
Participatie tijdsbesteding
Persoonlijke factoren
Omgevings factoren
Leeftijd, copingstijl
Draagkracht partner, beschikbaarheid partner, sociale netwerk, woning
CVA revalidatie ‐ elementen Kennis over prognostiek – herstel Multidisciplinair Keten zorg Training: intensief – taak gericht Betrekken van partner/familie Gezamenlijk doelen stellen (partner‐familie‐ team) • Ongezonde leefstijl verbeteren
• • • • • •
• • • • • • • •
Snel na CVA starten met trainen Zorg veranderen in ‘training’ Behandelen van stemmingsstoornissen Behandelen van cognitieve stoornissen of klachten Zelf management aanleren (chronische ziekte) Leren versterken van sociale netwerk Informatie verstrekken én herhalen Monitoren (activiteiten) ook na half jaar
CVA revalidatie Kennis over prognostiek – herstel Multidisciplinair Keten zorg Training: intensief – taak gericht Betrekken van partner/familie Gezamenlijk doelen stellen (partner‐familie‐ team) • Ongezonde leefstijl verbeteren • Ook monitoren (activiteiten) na half jaar
• • • • • •
herstel
Kwakkel, Restor Neurol Neurosc. 2004
Herstel vaardigheid Neural repair
+
gedrag Compensatie
Penumbra Diaschisis Plasticiteit
Herstel
Substitutie
vaardigheden
STROKE ONSET
RECOVERY OF BODY FUNCTIONS AND ACTIVITIES
SPONTANEOUS NEUROLOGICAL RECOVERY
Days - Weeks: Restoring impairments in order to regain activities
Acute Rehabilitation Early Rehabilitation 0-24 h
Days
Weeks
Late Rehabilitation Month
3 Months
Chronic phase 6 Months TIME
Langhorne, Bernhardt en Kwakkel et al, Lancet 2011,377: 1693-1702.
STROKE ONSET
RECOVERY OF BODY FUNCTIONS AND ACTIVITIES
SPONTANEOUS NEUROLOGICAL RECOVERY
Days - Months: Task-oriented practice with adaptive learning & compensation strategies Days - Months: Specific rehabilitation interventions to improve EADLs & social interaction
Acute Rehabilitation Early Rehabilitation 0-24 h
Days
Weeks
Late Rehabilitation Month
3 Months
Chronic phase 6 Months TIME
Langhorne, Bernhardt en Kwakkel et al, Lancet 2011,377: 1693-1702.
Predictoren van ADL herstel ADL score eerste 2 weken verklaart 50% van herstel na 6 maanden • • • • •
Rompbalans Urine‐incontinentie Leeftijd Eerder CVA Co‐morbiditeit
• Niet gerelateerd aan ADL herstel – Geslacht – Zijde van CVA – Volume van CVA
Voorspellen van lopen na 6 maanden binnen 72 uur na CVA
• Zitbalans, 30 sec (on)gesteund zitten op bedrand, benen los van grond • Motricity Index paretisch been – Alle 3 items aanspanning (score 9) – Of bij 1 item een score van bewegen tegen lichte weerstand (score 25)
Veerbeek et al. Neurorehabil Neural Repair. 2011
Voorspellen van arm/handfunctie na 6 maanden binnen 72 uur na CVA
• Enige vinger extensie • Enige abductie van de schouder
Nijland et al, Stroke. 2010
• Het team heeft dus kennis / inzicht nodig in deze aspecten
• Daarom Beslishulp – CVA klinimetrie op stroke units in ziekenhuizen – Behandel- en ontslagbeleid – Dutch Stroke Clinimetric Core Sets – Evidence based afkappunten
Tyson S, Clin Rehab 2010 ; Meijer R, Int J of Rehab Research 2006
CVA revalidatie Training: intensief – taak gericht Betrekken van partner/familie Zorg veranderen in ‘training’ Kennis over prognostiek – herstel Multidisciplinair Keten zorg Gezamenlijk doelen stellen (partner‐familie‐ team) • Ongezonde leefstijl verbeteren
• • • • • • •
Intensiteit van oefenen • Hoe gaat het dan nu? • Ziekenhuis: 8.00 – 17.00 • 53 % van de tijd liggen patiënten in bed • 28 % van de tijd zitten patiënten naast bed • 13 % van de tijd: activiteiten (transfer, lopen, oefenen) • 60 % van de tijd waren de patiënten alleen Bernhardt J. Stroke 2004;35;1005‐1009
In CBO richtlijn CVA 2009: -inactiviteit moet worden voorkomen -de dagelijkse zorg moet gezien worden als therapie -patiënt moet zoveel mogelijk gestimuleerd worden om vaardigheden te oefenen die van belang zijn voor zijn dagelijks functioneren
groepen
Balans 1 2
8
Conditie trainen
3
7
4
6 5
Loopoefeningen
Transfers
Oefengids
Revaliderend werken betekent dat je op elke dag dat je werkt met iedere patiënt die aan je zorg is toevertrouwd zoekt naar manieren om buiten de therapietijd om intensief vaardigheden te oefenen die van belang zijn voor hun dagelijks functioneren
Neuro‐revalidatie • Asymmetrisch staan en lopen is een prima compensatie strategie voor veilig functioneren • Herstel van lopen en staan komt tot stand zonder sign veranderingen hemiparetische kant
CVA revalidatie • • • • • • • •
Keten zorg Training: intensief – taak gericht Betrekken van partner/familie Gezamenlijk doelen stellen (partner‐familie‐ team) Ongezonde leefstijl verbeteren Ook monitoren (activiteiten) na half jaar Kennis over prognostiek – herstel Multidisciplinair
Stroke Unit Trialists'Collaboration. Cochrane Database 2007
- her triage …zowel in VH als in RC is nodig - zeker volume is nodig: 10-15 CVA bedden in iedere instelling Aafke de Groot et al, Medisch Contact, 2010
CVA revalidatie • Betrekken van partner/familie • Gezamenlijk doelen stellen (partner‐familie‐ team) • Ongezonde leefstijl verbeteren • Ook monitoren (activiteiten) na half jaar • Kennis over prognostiek – herstel • Multidisciplinair • Keten zorg • Training: intensief – taak gericht
Hoe gaat het met partners?
½ jaar na CVA
1 jaar na CVA
3 jaar na CVA
Zorglast
59%
52%
43%
Depressieve symptomen
53%
54%
50%
Relatie Sociale steun
=
Visser‐Meily et al, 2009, Stroke
Welbevinden in ‘koppels’ 3 jaar na CVA
Achten, Visser‐Meily, Post, Schepers,Disabil Rehab 2012
29
Partners van CVA ptn‐ dagbehandeling VH Patiëntkenmerken Gemiddelde leeftijd Geslacht (man) Type CVA -infarct -linker hemisfeer Partnerkenmerken Gemiddelde leeftijd Gemiddelde duur van zorg in mnd
Burgwal et al. Tijdschrift voor Verpleeghuisgeneeskunde, 2007
74 (8.0) 81% 84% 42% 71 (10.4) 56 (46.3)
Partner als zorgvrager • 43 % heeft depressie klachten • 57 % te zwaar belast (CSI groter of gelijk aan 7) – Samenhang met aantal zorgtaken!! – Patiënt rechter hemisfeer lesie – Gemoedstoestand van partner
Burgwal et al. Tijdschrift voor Verpleeghuisgeneeskunde, 2007
Waarom zoeken ze geen hulp?! • • • •
Zelf beste kunnen zorgen Angst dat beroepskrachten regie overnemen Hulpvragen is moeilijk Zieke partner wil geen hulp van een ander
• Kunnen moeilijk aangeven welke ondersteuning ze willen.
Wat kunnen we doen? • Monitoren – Ervaren zorglast, takenpakket, stemming • Counseling – Actieve coping aan leren, sociale netwerk vergroten • Informatie aanbieden – Psycho‐educatie (groep, individueel) • Lotgenotencontact – Patiëntenvereniging, mantelzorgsteunpunten, ervaringsverhalen • respijtzorg
CVA revalidatie‐ wat weten we nog niet • Ongezonde leefstijl verbeteren – Vasculair risico management
• Monitoren (activiteiten) na half jaar – Screeningsinstrumenten ‐ door wie‐ en dan?
• Behandelen van cognitieve stoornissen of klachten – Acute/subacute fase – Compensatietraining
• Zelf management • Behandeling depressie • Afasie behandeling (Rotterdam Afasia Therapy study)
onderzoek innovatie zorg
