CULTUURHISTORISCHE VERKENNING IJSKELDERBOS EN ROSARIUM
Gemeente Utrechtse Heuvelrug A. Seraus Juli 2010
2
INHOUDSOPGAVE
1.
Inleiding
5
2.
Zichtas vanuit Huis Doorn richting Gezichtslaan 2.1. Ontstaan en beschrijving zichtas 2.2. Rijksmonument Huis Doorn 2.3 Visie op beheer en onderhoud park Huis Doorn 2.4 Huidige herkenbaarheid van de zichtas
6 6 8 8 10
3.
‘Het Rosarium’ 3.1 Ontstaan en beschrijving van ‘Het Rosarium’ 3.2. Aankoop terrein van ‘Het Rosarium’ door gemeente Doorn 3.3 Vestiging recreatiepark ‘Het Rosarium’ 3.4 Toegangspoort
12 12 16 16 18
4.
IJskelderbos 4.1 Algemeen 4.2 Ijskelder 4.3 Muziektent 4.4 Muziekkapel 4.5 Werkverschaffingsproject Canadese militairen
19 19 19 22 22 24
5.
Bronnen
25
6.
Bijlage 25 Redengevende beschrijving Rijksmonument Historische tuin- en parkaanleg Huis Doorn
3
4
1.
Inleiding
In Doorn aan het adres Molenweg 4 is het recreatiepark ‘Het Rosarium’ gelegen. Al diverse jaren zijn de exploitanten van het betreffende recreatiepark in overleg met de gemeente om te komen tot een herontwikkeling. De bestaande bebouwing is dringend aan vervanging toe. Diverse plannen bleken om uiteenlopende redenen uiteindelijk niet realiseerbaar. Belangrijke feiten die van invloed zijn op de planvorming zijn de ligging van het perceel in de Ecologische Hoofdstructuur, en de grote cultuurhistorische waarden vanwege de samenhang met Huis Doorn. Daarnaast is van belang dat de gemeente eigenaar is van het betreffende perceel, en het perceel is verhuurd aan de huidige exploitanten. Er is sprake van een sterk verouderd huurcontract dat aangepast moet worden. Omdat de gemeente eigenaar en verhuurder van het perceel is, werd medio 2009 besloten van gemeentezijde eerst zelf een visie te gaan opstellen voor ‘Het Rosarium’ mede in relatie tot Huis Doorn, en het naastgelegen IJskelderbos, alvorens een standpunt in te nemen over de nieuwbouwplannen voor het recreatiepark. Geografisch bezien betreft het de percelen tussen de Molenweg, Korte Molenweg, Dorpsstraat en het Raadhuisplein. Eerst zullen de gemeentelijke kaders worden bepaald, waarna de nadere invulling kan worden uitgewerkt. Er moet een kwaliteitsverbetering gerealiseerd worden ten opzichte van de bestaande situatie, die niet ten koste gaat van de in dit gebied aanwezige kernkwaliteiten natuur, landschap en cultuurhistorie. Na opstelling van de visie zullen de stedenbouwkundige kaders ter vaststelling aan de gemeenteraad worden voorgelegd.
4 72 6
33a 3a 3a a 3a 41 19 22 222 2
Do Do Do Do rp Do ss rp rprp ssss tr a sssstra rp ta raat at trtr a ta t at
113 3 11 33 133 1
3
55 86
7 19 7
256 6
11 11 11 11 11 11
33 33 3
71 89
3
719 8 ol ss sc sc ch cho ho hoo ool ol l s c ho ol
518 1 7 13
11 11 1 8
7 199
7 139
kk kerk kerk erk e rk k erk
2
22 22 2
1
15 115 15 15 5 15
73 57
Ko Ko Ko Ko rte Ko rte rte rte MMole rte M M ole olo ole M le nw e nw eg nnw nwe we eg gg eg
7 509
Do Do Do Do rp Do rp ss rprp tr a rp ssss sssstra ta raat at trtr a ta t at
458 5
3 90 8
3 909
1
7 358
2
747 7
Ko Ko Ko rte Ko rte rte M rte Ko ole M rte MM ol nwe ole ole M enw egg nwe nwe ole nwe gg g
74 76
Rev al id ati ec ntru m Re Rev Rev v al al ai dati id li da atiec tie ecentrum ce een ntru trum m Rev al id ati ec e ntru m
M ole MM MMoole nwe leol newe we ole n nweg nwe gg gg
eg g gg o weg we n enwe en l enw ollol ole MM MM enwe o M
391 0
g weeg nwe g ole weg n MM en l enw o nwe g M M ole Molole
77 77 7
12
10
Twee cultuurhistorische aspecten spelen een belangrijke rol bij de herontwikkeling van het recreatiepark, namelijk de historische zichtas vanuit Huis Doorn richting de Gezichtslaan, en het feit dat ten noorden van het Huis door ex-keizer Wilhelm II een rosarium werd aangelegd dat in 1928 openbaar toegankelijk werd gesteld voor de Doornse burgerij. Er is ook onderzoek gedaan naar andere cultuurhistorische aspecten die een rol zouden kunnen spelen in dit gebied. In de volgende hoofdstukken treft u een samenvatting aan van de van belang zijnde cultuurhistorische afspecten.
5
2.
ZICHTAS VANUIT HUIS DOORN RICHTING GEZICHTSLAAN
2.1 Ontstaan en beschrijving zichtas De Gezichtslaan was een der fraaiste van het dorp en werd vermoedelijk al in de zeventiende eeuw als een allee vanuit het Huis te Doorn aangelegd naar de berghelling. Huis Doorn kreeg rond 1720 een formele tuinaanleg met centrale as over de hoofdstraat. Deze Gezichtslaan liep door tot aan de toen rechtgetrokken ‘bovenweg’, de huidige Kampweg. Ter weerszijden ervan, tot aan de huidige Middellaan en IJskelderlaan, werd een parkbos aangelegd. De eerste kaart van Huis Doorn dateert uit 1792 en geeft een overzicht van de oude tuin rondom het kasteel. De formele tuinaanleg is vrij eenvoudig. De aanplant van de thans nog bestaande beukenlaan ten oosten van het huis, is vóór de tweede helft van de 18e eeuw geschied. Ditzelfde kan verondersteld worden voor de centraal op het huis aangelegde noord-zuid zichtas, waarvan een deel de voormalige oprijlaan was. Aan de voorzijde van het huis, destijds de noordgevel, ligt een oprijlaan annex zichtlaan tot aan de Arnhemse Bovenweg (thans Kampweg). Tussen de huidige Dorpsstraat en de Molenweg ligt aan weerszijden van deze laan een perceel bos. In het westelijke perceel is het samenkomstpunt van een asymmetrisch sterrebos gelegen.
Uitsnede uit kaart Huis Doorn 1792
Rond 1796 werd de noordelijke oprijlaan op de zichtas buiten gebruik gesteld. De noordelijke ingang van het park werd verplaatst naar het huidige Raadhuisplein. Het park werd verlandschappelijkt. Op een kaart uit 1800 zijn al veranderingen zichtbaar en de kadastrale minuutplan van circa 1830 laat een volwaardig landschappelijk park zien. Tot in de twintigste eeuw blijven de veranderingen beperkt tot kleine ingrepen. Kort na 1903 laat het echtpaar Heemstra de oprijlaan voor het huis rechttrekken en de indeling van de tuin direct voor het huis veranderen. Het gebied wordt volgens de mode van die tijd weer geometrisch ingedeeld met rechthoekige perken in een symmetrisch kader.
6
In de periode 1909-1914 heeft tuinarchitect H.A.C. Poortman verscheidene vernieuwingen in het park doorgevoerd. Deze tuinarchitect kreeg in juli 1919, een maand voordat ex-keizer Wilhelm II Huis Doorn aankocht, al van de voormalige keizer opdracht vernieuwingen te ontwerpen voor het park. Poortman maakte enkele ontwerpen, maar geen van die plannen werd uitgevoerd. Er vonden slechts kleine invullingen en veranderingen plaats. In 1920 werd de oprijlaan aan de noordzijde verlegd naar de Langbroekerweg en kwam de nieuwe toegang recht op de as, in het verlengde van de oude oprijlaan te liggen. Tevens werden twee bruggen gebouwd waaronder de houten ophaalbrug die over de gracht ten noorden van het huis werd gelegd. In deze tijd werd de van oorsprong laat 18e eeuwse noordelijke zichtas, de Gezichtslaan, afgesloten door een hek en de doorkijk via de oude noordelijke zichtlaan werd geblokkeerd door de aanplant van een dichte haag met rododendrons. De laan heeft tot 1924, met zijn dubbele loof- en naaldbomenrijen tot het kasteel behoord, waarna het noordelijke deel door het gemeentebestuur van Doorn werd aangekocht. De gemeente rooide het grootste deel van de dubbele laan van loof- en naaldbomen, waarna geleidelijk de bebouwing langs deze laan is ontstaan. In 1932 is de rest van de fijnsparren gerooid, zodat alleen de loofbomen behouden bleven. Op de vrijgekomen plaatsen werden gazons aangelegd, terwijl het wegdek vijf jaren later werd geasfalteerd. In 1928 werd in het noorden van de aanleg van het park bij Huis Doorn een openbaar rosarium geopend: symbool van erkentelijkheid van ex-keizer Wilhelm II aan de bevolking van Doorn en het Nederlandse volk. Vanaf 1932 stelde de ex-keizer een pijnbomenbos samen, het thans nog bestaande ‘Pinetum’. Daarin stonden in 1933 meer dan 400 soorten pijnbomen, uit alle delen van de wereld bijeen gebracht. Een deel van de bomen van het Pinetum is aangeplant naast en deels op de oorspronkelijke noordelijke zichtas. Ten noorden van het huis, ter plaatse van het oorspronkelijke voorplein, werd een gazon aangelegd waarvan de randen naar het huis toe een sierlijk geometrisch verloop kregen. Op dit gazon werd in 1942 het mausoleum voor ex-keizer Wilhelm II gebouwd.
7
Rijksmonument Huis Doorn 13 13 13 13 13
11c 11c 11c 11c 11c
3 33 33
9 99 99
54 54 54 54 54
36 36 36 36 36
55 55 I II II I 5 5 II 55 5555 55 I II I 5I
7 77 77 5 55 55
38 38 38 38 38
33 35 33 33 3335 35 35 33 35
39 39 39 39 39
18a 18a 18a 18a 18a
2 22 22
Ra RRa adhui aRa adhuspl adhu adhu Ra adhu eiein i ei i ispl spl i spl n splei einn n
Kor t e Kore Kort Kor tM tM Kor eMololenweg te eM Molol enweg enweg olenw eg enweg
73 73 73 73 73 55 55 55 55 55
11 11 1
2 22 22
57 57 57 57 57
61 61 61 61 61
59 59 59 59 59
65 65 65 65 65
77 77 77 77 77
75 75 75 75 75 raat raat raat r aat rpsst sst psst rpsstraat Do orprrsst p DoD Do Do
71 71 71 71 71
67 67 67 67 67
25 11 11 t tt/ t//m/m mm25 25 25 1 t / m 25 Ker k Kerk Ker Kerk k Ker k
aan olaan Schoolol l aan ll aan Scho aan Scho Schol ol Scho oll
4 44 44
Kerk Ker Kerk Ker k k Kerk
7 77 77
22 22 22 22 22
20 20 20 20 20
2 22 22 28 28 28 28 28
3 33 33
2 22 22
7 77 77 1 11 11
3 33 33
15 15 15 15 15
11 11 11 11 11
5 55 55
33 33 33 33 33
27 27 27 27 27
25 23 25 25 23 23 23 25 25 23
21 21 21 21 21
17 19 17 17 17 19 19 19 17 19
6 66 66 8 88 88
27 27 27 27 27 29 29 29 29 29
10 10 10 10 10 12 12 12 12 12
31 31 31 31 31
2a 2a 2a 2a 2a
3 33 33
1 11 11
2 22 22 4 44 44
30 30 30 30 30
1 11 11
5 55 55
Post we g ost Post Post PPost egg e we wg wwe g
24 24 24 24 24
26 26 26 26 26
2 22 22
it ie Polit ite ol PPol Polit ite ieie 32 Pol 32 32 32 32 4 44 44
6 66 66
14 14 14 14 14
12a 12a 12a 12a 12a
8 88 88
Lang e Langbr Lang Lang w eg bro bro e eeker ker ker Langbro w ww eg eg bro oeker ker weg eg
eg egegeg elw welweg el elw Kap Kap Kap Kapelw Kap
weg en nwweg ole Molol eg weg n e en ol MM MMolen weg
12 12 12 12 12
6 66 66
3 33 33
eg weg nweg en ol M ol weg weg en enw en ol Mol Mol MM e
4 44 44
33a 33a 33a 33a 33a
8 88 88
37 37 37 37 37
4 44 44
6 66 66
8 88 88
18 18 18 18 18
12 12 12 12 12
10 10 10 10 10
10 10 10 10 10
2 22 22
12 12 12 12 12
3 33 33
5 55 55
9 99 99
7 77 77
24 24 24 24 24
20 20 20 20 22 20 22 22 22 22
School School School School School
14 14 14 14 14 16 16 16 16 16
11 11 11 11 11
30 30 30 30 30
2 22 22
Si it opar k t itopar SiSiitSiiopark opark k Si it opar k
16 16 16 16 16
10 12 10 10 10 12 12 12 10 12
14 14 14 14 14
6 66 66 1 11 11
4 44 44
11 11 11 11 11
6 66 66 17 17 17 17 17
27 27 27 27 29 27 29 29 29 29
31 31 31 31 31
33 33 33 33 35 33 35 35 35 35
79 79 79 79
12 12 12 12 12 7 77 77 14 14 14 14 14 9 99 99 11 11 11 11 11
12 12 12 12 12
23 25 23 23 2325 25 25 23 25
10 10 10 10 12 12 12 10 12 12
14 16 14 14 14 16 16 16 14 16
24 24 24 24 24
18 20 18 18 18 20 20 20 18 20
22 22 22 22 22
20 20 20 20 20
6 66 66
26 26 26 26 26
59 59 59 59 59
22 22 22 22 22 24 24 24 24 24
7 77 77
28 28 28 28 28
32 32 32 32 32 30 30 30 30 30
3 33 33
9 99 99
8 88 88
5 55 55
7 77 77
9 99 99
107 107 107 107 107
34 34 34 34 34
159 159 159 159 159
81 81 81 81
20 20 20 20 20
37 37 37 37 39 37 39 39 39 39
41 41 41 41 41
43 45 43 43 4345 45 45 43 45
127 127 127 127 127
36 36 36 36 36 129 129 129 129 129
211 211 211 211 211
263 263 263 263 263 135 135 135 135 135 137 137 137 137 137
26 26 26 26 26 13 13 13 13 13
Si ti olaa n SSi i Si a olaa n Siti titol ola i tiol aann n
61 61 61 61 61
109 109 109 109 109
161 161 161 161 161
213 213 213 213 213
143 143 143 143 143
aa n SSi iSiSititi ol a olaann tol ia ol Siti tiol aann
8a 8a 8a 8a 8a 13 13 13 13 13
39 39 39 39 39
3 33 33 11 11 11 11 11
6 66 66
41 41 41 41 41
Van Nagela an l an an Nagel Van Nagel Van llan la a Nagel Van lan a Nagel Van a
1 11 11
8 10 88 88 10 10 10 10
14 14 14 14 14
12 12 12 12 12
145 145 145 145 145
16 18 16 16 16 18 18 18 16 18
147 147 147 147 147
20 22 20 20 20 22 22 22 20 22
24 24 24 24 24
26 28 26 26 26 28 28 28 26 28
149 149 149 149 149
43 43 43 43 43
45 45 45 45 45
5 55 55
47 47 47 47 47
De DeDe Be DeDe BeBe auf BeBe auf auf auf o auf ooo ort weg rrtt rweg rt weg t weg weg
Acht erweg AAcht cht Acht ererweg er weg weg Acht erweg
31 31 31 31 31
31 31 31 31 31
ad land PPad Pad ad P nd nd nd la Padlala land 8 88 88
Scho dsela an Scho Scho Schoonoor onoor onoordsel dsel aaaan an Schoonoor onoordsel an dselaan 8 88 88
5 55 55
10 10 10 10 10
Lang Lang Lang Langbro e ker Langbro br bro o eker eker wweg bre ker oe w w eg ker wegeg eg
M olen weg eweg MMol oln Me ole weg nweg en M oln weg
14 14 14 14 14
25 25 25 25 25
4 44 44 3 33 33
ti opark kk Sii opar i opark it topar SitS SiSi ti opar k
8 88 88
2 22 22
VVan an N agell a lan V Van agel anNNN agel agel l laaa la l ann Van N agel la l ann
2 22 22
13 13 13 13 13
23 23 23 23 23
2 22 22
32 32 32 32 34 32 34 34 34 34
4 44 44 6 66 66
11 11 11 11 11
12 12 12 12 12
17 17 17 17 17
nd Pad ad PPad Padla nd nd land la Padlala nd 3 33 33
8 88 88
21 21 21 21 21
15 15 15 15 15
9 99 99
Scho onoor dsela an Scho Scho Schoonoor onoordsel dsel aaan dsel aan an onoor Schoonoor dsel a an
Kast eel Kast eel Kast Kast eel eel Kast n Dooreel Doorn Door Doornn Door n
9 99 99
10 10 10 10 10
17 19 17 17 17 19 19 19 17 19
10 10 10 10 10
8 88 88
7 77 77
16a 16a 16a 16a 16a
39 39 39 39 39
35 35 35 35 35 37 37 37 37 37
Van N agell a la Van N Van Van agel agel agel la l la laann VanNN N agel la l ann n
2 22 22 38 38 38 38 38
1 11 11
Fr ans van Dij kla FFr r Frans aan ans van van jDi kla kl Frans ans van vanDijDi Dijklja kla aann nn
14a 14a 14a 14a 14a
6 66 66
4 44 44
14 14 14 14 14 16 16 16 16 16
33 33 33 33 33
ann kla jkla vanDijDi Fr ans van nn klaa jikla vanDijD FrFrans Frans ans van n Fr ans van Dij klaa
16 16 16 16 16
eg tt w eg eg t eg tw raa w w r aw ra raa t eg sest sestraa sest sest sum sum sumsest Leersum Leer Leersum Leer Leer
79 79 79 79 79
rpsst r aat Do psst r raat aat raat rprsst rpsst o DDo Do Do rpsst r aat
Raadhuisplein ein spl s n e s pl niin epl Raadhui Raadhui aadhui pl Raadhui ie s R
weg nweg ole Mole weg weg n nnweg e e ole oln MM MMol
M olen weg ole ole MM ol weg n weg weg ne MM nn ole weg
30 30 30 3032 3032 32 32 32 26 26 26 26 26
81 81 81 81 81
41 43 41 41 4143 43 43 41 43
M ol en w MMM ol en Molol eg olen weg weg een nweg weg
28 28 28 28 28
4 44 44
1a 1a 1a 1a 1a 1 11 11
3 33 33 g sewegg g ortt sewe o tor ersf ort seweg o sewe ooor Amerersf sf ersf o ort sewe Amersf Am Am Am
37 37 37 37 37
Acaci Acaci Acaci Acacala Acaci i aalaan ala al an an an ala an
24a 24a 24a 24a 24b 24b 24b 24a 24b 24b
6 66 66
3 33 33
10 10 10 10 10
29 29 29 29 31 29 31 31 31 31
45 45 45 45 45 8 88 88 8a 8a 8a 8a 8a
Do Do DoDorpsst rpsst Do rprsst psstraat rpsst r aat raat raat raat
d ii at e ii cent rr um RReval Reval eval Reval d i at d at d ie iatcent e cent e i cent rum um r um Revald i at e i cent r um
24 24 24 24 24 13 13 13 13 13
11b 11b 11b 11b 11b 7a 7k 7a 7a 7a t tt/ t//m/m mm7k 7k 7k 7a t / m 7k 9a 9k 9a 9a 9a t tt/ t//m/m mm9k 9k 9k 9a t / m 9k11a 11a 11a 11a 11a
23 23 23 23 23 post kant oor post post post kant kant kant oor oor oor post kant oor
27 27 27 27 27
43 43 43 43 43
20 20 20 20 20
18 18 18 18 18
52 52 52 52 52
1 11 11
21 21 21 21 21
41 41 41 41 41
16 16 16 1616a 1616a 16a 16a 16a
26 26 26 26 26
Kom bos bos bos Kom Kom bos Kom Kom bos
5 55 55
39 39 39 39
14 14 14 14 14
24 24 24 24 24
Kom bos bos bos bos Kom Kom Kom Kom bos
Do p st rr p r aat Do Do Do p r st p r raat r aat Do p ststrr aat r st aat
17 17 17 17 17 Do Do Do Dprrp rpsstraat psst Doro sst rsst psst r aat raat r aat raat
2 22 22
o mpr oost a D ll a Do DDo mproost mpr ompr a lann oost la nn Do oost mproost a l aa n
30 30 30 30 30
4 44 44
Tho rhei m Tho Thohrei Tho hei ge mpassa mmpassa passa passa Thorhrrei hei ge ge ge m passa ge
Tui l and Tui land and Tui Tluiland Tui l and
19b 19b 19b 19b 19b
6 66 66 Ker Ker Kerkl K kl klaan klaan aan aan Kererkl aan
28 28 28 28 28
11d 11d 11d 11d 11d
25 25 25 25 25
26 26 26 26 26
Kor t Kt t eM Kor K Kor eolol et M eM orort enweg olol eMM enweg enw olenw eg eg enw eg
15 15 15 15 15
22 22 22 22 22 24 24 24 24 24
19 19 19 19 19
15 15 15 15 15
Tui l and TTui and uiTui l land l and Tui l and
W. I . U. WW. W. W. . I II. I..U.U. U.U.
ker k ker ker ker kkk ker k
2 22 22
O ude OOO Wo udenb ude ude Oude ude W WW oudenbe oo udenbe er gsew W oudenbe udenb r gsew rgseweg rgsew er gseweg eg eg eg
school school school school school 1 11 11
O ude OO Oude ude W Oude o ude WW udenbe Woudenb oo udenbrgsew W oudenb udenb ergse ergse er gseweg ergse wweg eg w eg eg
13 13 13 13
Van N agell a la n Van Van Van NN agel agel agel la aa l ann Van NN ll la agel l ann
Do rr sst Do Do Do p p r sstraat rp sst sst Dop p r sst raat raat r aat raat
sewegg ersfoortor tor Am t tsewe sewegg Am Aer mersf eroo Am sfoorsewe sf Am ersfo ort sewe g
11 9 11 11 99 99 11 11
7 77 77
19 19 19 19 19
17 17 17 17 17
15 15 15 15 15
13 13 13 13 13
21 21 21 21 21
23 25 23 23 23 25 25 25 23 25
De Beauf or t weg De Beauf ort De De Beauf Beauf ororweg t twweg eg De Beauf or t weg De Beauf orort weg t weg De Beauf oror t tw eg De De Beauf Beauf weg De Beauf or t weg
2 22 22
eg rt wweg ortoweg auf Beauf DeBe oo rt w rt eg auf Beauf De DeBe De Be aufo rt weg De
eide eide eide eide elw wweide w elel Vogelelw Vog Vog Vog Vog 128 128 128 128 128
12 12 12 12 12
Faza Fazant Faza Faza Fazantnt ntnt
Lan Lang Lan Lan Lan broe gbr g gbr broeker g oe broe oeker wweg ker ker ww ker wegeg egeg
eide eide eide elweide elweide elw elw Vog Vogelw Vog Vog Vog
12 12 12 12 12 14 14 14 14 14
g weg g eg we erwweeg hterer t er htht erw Ac AcAhtch AcAc
28 28 28 28 28
21 21 21 21 21
22 22 22 22 22 14 14 14 14 14
8 88 88 2 22 22
36 36 36 36 36
25 25 25 25 25
Bosbes Bosb BBosb osb Bosb eseses es
26 26 26 26 26
Per eng aard Pereng Per Pereng aar eng aar aar dd dd Per eng aar
App elgaa rd App elelel App App rdrdrd gg aa aa g aa elaa App g rd
20 20 20 20 20 40 40 40 40 40
16 16 16 16 16
2 22 22 2 22 22
22 22 22 22 22
32 32 32 32 32
2 22 22 9 99 99
Vl e VVl lV liir e iee irbes rbes r bes Vl bes e i rbes
8 88 88
87 87 87 87 87
14 14 14 14 14
24 24 24 24 24
11 11 11 11 11
34 34 34 34 34 44 44 44 44 44
2 22 22
99 99 99 99 99
46 46 46 46 46
16 16 16 16 16 52 52 52 52 52
4 44 44 1 11 11
6 66 66
16 16 16 16 16
15 15 15 15 15 21 21 21 21 21
2 22 22
Vr ucht VrVucht Vucht r ucht Vrr ucht enga enga enga enga enga arar arard dd ard d
1 11 11
7 77 77 9 99 99
17 17 17 17 17
24 24 24 24 24
18 18 18 18 18
10 10 10 10 10
12 12 12 12 12
10 10 10 10 10
18 18 18 18 18
2 22 22
12 12 12 12 12
28 28 28 28 28
16 16 16 16 16
85 85 85 85 85
2 22 22
School School School School School
7 77 77
12 12 12 12 12
9 99 99
17 17 17 17 17 15 15 15 15 15
13 13 13 13 13 de weiei Vogelel ee ei ed dd elwei ww Vog Vogel Vog Vog elw eide
1 11 11
65 65 65 65 65
2a 2a 2a 2a 2a
31 31 31 31 31 24 24 24 24 24
137 137 137 137 Faza 137 Faza Faza Faza Fazantnt ntnt nt 11 11 11 11 11
117 117 117 117 117
10 10 10 10 10 30 30 30 30 30
N Noe NoNo tt e o ng e e No t ng t ngaar ng e t ng d aar aar dd daar aar d
1 11 11
2 22 22
7 77 77
Gu Grtr u GGu o rt t to Gr u u r tt to t oo
8 88 88
144 144 144 144 144
17 17 17 17 17 13 13 13 13 13
113 113 113 113 113
2b 2b 2b 2b 2b
63 63 63 63 63
1 11 11
2 22 22
25 25 25 25 25 21 21 21 21 21
8 88 88
2e 2e 2e 2e 2e
1 11 11
13 13 13 13 13
tot oo o G rtutt tt ot GGruGruru trut G
40 40 40 40 40
W. I . U. W. W. WI .I I.U..U.U. W. I . U. 15 15 15 15 15
Vruch VVrucht r Vrucht engaar ucht tengaa Vrucht engaa engaad engaar rdrd r dd
16 16 16 16 16
5 55 55 7 77 77
195 195 195 195 195
201 201 201 201 201
evit Kievit ev ti evit KiKi 138 KiKievit 138 138 138 138
149 149 149 149 149
17 17 17 17 17 2 22 22
41 41 41 41 41
8 88 88
2 22 22
151 151 151 151 151
8 88 88
2 22 22
5 55 55
r rr r kke kke kker akke ver aver aa akke ver Haver HaHaaHaver H
15 15 15 15 15
136 136 136 136 136
114 114 114 114 114
6b 6b 6b 6b 6b
k er er ker eakker kk er weak eak eak wweak Tarww Tar Tar Tar Tar
130 130 130 130 130
42 42 42 42 42
23 23 23 23 23
Perzi Per P erzi zikenga zi keng PPer kengar keng erzi d kenga aard aard aar d ar d
165 165 165 165 165
6a 6a 6a 6a 6a
2 22 22
8 88 88
122 122 122 122 122 120 120 120 120 120
1 11 11
Fram FrFram Frambozen am Fram bozen bozen bozen ga ar bozen ga gaard ga ard gaard ard d
167 167 167 167 167
12 12 12 12 12
29 29 29 29 29
Ho ogst HHo oHo e eg ogst ogst ogst Ho eeeg eeg ogst eg e eg
eide e eide eide elweide elweid elw Vogelw Vog Vogelw Vog Vog
Ach Ach Ach Ach t Ach tererweg t tterer erweg weg weg w eg
193 193 193 193 193
44 44 44 44 44
50 50 50 50 50
No NNo e t ng o Ne No tnge toe t ngaar e t ng d ngaar aar aar dd d aar d
185 185 185 185 185
2 22 22
38 38 38 38 38
36 36 36 36 36
Kaaphuis Kaaphui Kaaphui Kaaphui ss s Kaaphuis 46 46 46 46 46
25 25 25 25 25
Per P eng PPer eren eng Pereren aar g g eng d aar aar aar ddd aar d
31 31 31 31 31 11 11 11 11 11
30 30 30 30 30
31 31 31 31 31
14 14 14 14 14
1 11 11
App elgaa rd elg aa App elg aadrd App App elg aa App elgaardrrd
1 11 11
2 22 22
28 28 28 28 28
20 20 20 20 20
K Ker Ker Kerseng Ker erseng seng sengaar sen d aar aar gaar dd d aar d
187 187 187 187 187
2 22 22
8 88 88
Abri Abri AAbr ikoze Abri kozen kozen brikozen ngaar koze gaard gaar gaar ngaa d d rd d
er er akkerer ker akk ak ggeakk akk gge gge Rogge RoRooRogge R 1 11 11
4 44 44
18 18 18 18 18
14 16 14 14 14 16 16 16 14 16
13 13 13 13 13
1 11 11
2 22 22 6 66 66 ker ker ker ker ker w eak eak eak wweak weak Tar Tar Tar Tarw Tar
12 10 12 12 12 10 10 10 12 10
8 88 88
12 12 12 12 12
App Appelg AApp pp App aa el elel gaad gaa gaa r el gaa r d rd rd d r
La LaLaLang La ngngngbr ngbrbroe br oe broe oeoeke keke kew r ke w rw rr w r w egeg egeg eg
1 11 11 8 88 88
rr er ta kke r k ker eitakk ta takke wei kei w tai kke k kwe wei Boekw Boe Boek Boe Boe
14 14 14 14 14 10 10 10 10 10 7 77 77
Acht A Achter Acht Acht chterer weg weg wweg erer eg weg
6 66 66
4 44 44
3 33 33
10 10 10 10 10
5 55 55
2a 2a 2a 2a 2a
16 16 16 16 16
Ho ogst Ho Ho Ho ogst ogst ogst eeg ee eeg Ho eg ogst e eg eg
2 22 22
r kker rr r at kke takke kke ieitaeitakke kwei ei ta kw kw Boekwe Boe Boe Boekw Boe
No e t ng aard NNo oe te te ng aar No aar aar tng ng dd d N o d e t ng aar
2.2
Kor enb Korenb Kor Korenb enbloem Kor enb loem lolem oem loem
19 19 19 19 19
23 23 23 23 23
17 17 17 17 17 39 39 39 39 39
Een groot deel van de gebouwen en de park- en tuinaanleg van de oorspronkelijke historische buitenplaats Huis Doorn zijn beschermd als rijksmonument. (zie kaartje hierboven). Aan de noordzijde loopt de begrenzing bij de Molenweg. De gronden ten noorden van de Molenweg vallen buiten de bescherming van rijkswege, vanwege de nauwelijks meer aanwezige relatie met de buitenplaats. Het Rosarium en de zichtas richting Gezichtslaan vallen hierdoor buiten het als monument beschermde deel. De redengevende beschrijving met betrekking tot de park- en tuinaanleg van Huis Doorn is opgenomen in de bijlagen. 2.3 Visie op beheer en onderhoud park Huis Doorn In opdracht van de beheerstichting van Huis Doorn werd voor het parkbos behorende bij het kasteel een visie vastgesteld voor het beheer en onderhoud. Er zijn diverse ontwikkelingen gepland voor de komende jaren, waaronder herstel van zichtassen en herstel van een deel van de rozentuin. Dit betreft de zogenaamde ‘Augusta-Victoria-Garten’ genoemd naar de ex-keizerin. Dat betreft niét ‘Het Rosarium’, maar een andere rozentuin die is gelegen binnen het als monument beschermde parkgedeelte.
Augustus-Victoria-Garten
8
Bedoeling is dat het ensemble van Huis Doorn wordt versterkt, omdat de beleving van het parkbos nu verdwenen is voor de bezoekers. De zichtassen hebben altijd een belangrijke rol gehad, zeker de gezichtsassen richting Gezichtslaan en Cothen. Inmiddels is begonnen met de uitvoering van de werkzaamheden vermeld in de visie van de beheerstichting. Onderstaand een kaartje zoals deze is opgenomen in de visie voor beheer en onderhoud, en de samenvatting van de beoogde werkzaamheden.
Op het kaartje zijn de te herstellen zichtassen weergegeven. In noordelijke richting is sprake van herstel van de zichtas van het kasteel tot aan het mausoleum van ex-keizer Wilhelm II. Bij de beheerstichting van Huis Doorn bestaan geen intenties om de zichtas richting Gezichtslaan weer te gaan herstellen, omdat deze zichtas al lang geleden verdwenen is, en er in de tuinaanleg nu alleen nog sprake is van een zichtas naar het mausoleum. De beplanting - bestaande uit bomen en struiken – tussen mausoleum en Molenweg zal volgens het herstelplan niet gekapt gaan worden.
9
2.4 Huidige herkenbaarheid van de zichtas De noordelijke zichtas dateert uit de eerste helft van de 18e eeuw. De zichtas was vanuit Huis Doorn bezien gericht op de stuwwal, richting de top van de berg. De zichtas eindigde bij de Arnhemse Bovenweg, ter hoogte van wat nu de Kampweg is. In de huidige situatie is de zichtas weinig herkenbaar meer aanwezig. Door de volgende ontwikkelingen verdween de zichtas in de loop der tijden letterlijk uit beeld: • Een deel van deze noordelijke zichtas werd gebruikt als oprijlaan. Rond 1796 werd deze oprijlaan buiten gebruik gesteld en werd de ingang van het park verplaatst naar het huidige Raadhuisplein; • In 1920 werd de noordelijke zichtas, de Gezichtslaan, afgesloten door een hek en de doorkijk via de oude noordelijke zichtlaan geblokkeerd door de aanplant van een dichte haag met rododendrons; • Door ex-keizer Wilhelm II werd tussen de Molenweg en de Dorpsstraat een rosarium aangelegd dat in 1928 openbaar toegankelijk werd gesteld. Hierdoor verdween opnieuw een deel van de oorspronkelijke zichtas; • De gronden met daarop het meest noordelijke deel van de zichtas waren al in 1924 aan de gemeente verkocht. Het betreft dan de gronden ten noorden van de huidige Dorpsstraat en gelegen ter weerszijden van de Gezichtslaan. De gemeente rooide het grootste deel van de dubbele laan van loof- en naaldbomen. Op de betreffende gronden werd in de loop van de 19e eeuw het woongebied van het dorp Doorn gerealiseerd; • Vanaf 1932 werd in het park bij Huis Doorn een Pineteum aangelegd. Een deel van de bomen bevindt zich nabij of op de oorspronkelijke noordelijke zichtas; • Ten noorden van Huis Doorn werd een gazon aangelegd waarvan de randen naar het huis toe een sierlijk geometrisch verloop kregen. In 1942 werd op dit gazon, in de oorspronkelijke noordelijke zichtas, het mausoleum voor ex-keizer Wilhelm II gebouwd.
Zicht vanaf Huys Doorn richting mausoleum en Molenweg
Uit de gemeentelijke archieven blijkt dat - tijdens een bouwaanvraag-procedure voor nieuwbouw op het terrein van ‘Het Rosarium’ – de gemeente in 1989 over de toen bestaande situatie constateert dat “er sprake is van een dichte bebossing op het terrein, waardoor de zichtas slechts tot uitdrukking komt door op het dak danwel de bovenste verdieping van Huis Doorn plaats te nemen.” Gedurende diezelfde bouwaanvraagprocedure constateert een medewerker van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (huidige Rijksdienst Cultureel Erfgoed) tijdens een overleg met de gemeente
10
“dat de zichtlijn pas werkelijk aan de orde is op grotere hoogte. Het zicht is alleen nog aanwezig daar waar de kruinen van de bomen wijken. Nabij het maaiveld zijn alleen struiken en bomen aanwezig.”
Zicht vanaf mausoleum richting Molenweg
Momenteel is er nog maar een zeer klein gedeelte van de zichtas visueel aanwezig namelijk vanaf Huis Doorn tot aan het mausoleum. Daarnaast bestaat er nog de straatnaam ‘Gezichtslaan’ die verwijst naar de oorspronkelijke zichtas. Gelet op de ouderdom van de huidige bomen langs de Gezichtslaan behoren deze niet tot de oorspronkelijke aanleg. In ‘Het Rosarium’ resteert alleen nog een grote dode boom waarvan vermoed wordt dat deze deel heeft uitgemaakt van de oorspronkelijke parkaanleg. Verder is de dubbele laan van loof- en naaldbomen inmiddels volledig verdwenen. Geconcludeerd moet worden dat er in de huidige situatie in 2010 qua visuele beleving alleen in het park bij Huis Doorn nog sprake is van een noordelijke zichtas vanuit Het Huis tot aan het mausoleum. Voor het overige is er vrijwel geen visuele beleving meer aanwezig van de noordelijke zichtas.
Luchtfoto restant zichtas 2009. Middenonder bevindt zich Huis Doorn. Middenboven de Gezichtslaan, daar tussenin ‘Het Rosarium’.
11
3.
‘HET ROSARIUM’
3.1 Ontstaan en beschrijving van ‘Het Rosarium’ In opdracht van ex-keizer Wilhelm II creëerde de firma P. van Noordt & Zn uit Boskoop in 1927-1928 een eenvoudig rosarium ten zuiden van de Gezichtslaan (tussen de huidige Dorpsstraat en de Molenweg) op een weiland. Het ontwerp behelsde een eenvoudig plan met een rechte as die drie cirkelvormige paden doorsnijdt.
De paden waren voorzien van grind en omringd door gazons. De cirkelvormige perken waren ingeplant met rozen. Langs de randen van de cirkels waren eveneens rozen ingeplant. Slingerpaden verdeelden de hoofdstructuur in verschillende perken. Daarnaast waren er coniferengroepen. Aan de westzijde van het terrein stammen deze coniferengroepen waarschijnlijk uit de beginperiode van de aanleg.
Foto genomen in de richting van Huis Doorn. De zonnewijzer is heden nog in ‘Het Rosarium’ aanwezig.
12
Er waren meerdere zitbanken in het park, waarvan een aantal rond een monumentale beuk was gesitueerd (zie foto hieronder). Van deze beuk wordt vermoed dat deze nog behoorde tot de oorspronkelijk aanleg van de in de 17e eeuw aangelegde gezichtsas richting de berghelling. Hedentendage is deze boom nog slechts als een afgezaagde dode boom herkenbaar in het rosarium.
De realisatie van het rosarium kon niet door de ex-keizer in zijn eentje worden bekostigd. Voor de beplanting deed hij een beroep op vrienden, bekenden en kwekers uit binnen- en buitenland. Het ‘Kaiser Wilhelm Rosarium’ opende in 1928 zijn poorten voor het publiek als bewijs van de erkentelijkheid van de ex-keizer voor de in Nederland genoten gastvrijheid. De oorspronkelijke ingang van het rosarium was gelegen aan de Dorpsstraat en bestond uit twee gemetselde pilasters met daarop natuurstenen elementen. Op de ornamenten stond de volgende tekst:
13
“ANNO” op ornament 1 en “1928” op ornament 2. Daartussen een metalen hekwerk. Het rosarium werd verder omheind door T-vormige ijzeren palen, geplaatst op afstanden van 2,40m waaraan harmonicagaas was bevestigd. De inwoners van Doorn konden bij het lokale VVV een kaart verkrijgen waarmee ze gratis toegang hadden tot het rosarium. Bezoekers van buiten Doorn moesten entreegeld betalen voor het rosarium. Bij de ingang van het rosarium stond een geuniformeerde suppoost, die kon schuilen in een klein wachthuisje. Dit wachthuisje bestaat niet meer.
Gezicht op tuinvaas op sokkel.
In het rosarium stond ook bovenstaande tuinvaas op een sokkel met daarop het jaartal 1928 aangegeven. De sokkel staat nog steeds in ‘Het Rosarium’ maar de oorspronkelijke tuinvaas is niet meer aanwezig. Ex-keizer Wilhelm werd door de inwoners van Doorn tot aan zijn overlijden zelf ook nog regelmatig gesignaleerd in de rozentuin als hij daar een wandeling maakte of op één van de banken was gezeten.
14
Keizer Wilhelm Rosarium Toegang alléén voor houders van kaarten, verkrijgbaar aan het poortgebouw van Huize Doorn. Het Rosarium is ’s zomers geopend vanaf 10 uur v.m. en wordt gesloten: in de maanden mei, juni en sept: te 7 uur n.m. in de maand juli om 9 uur n.m. in de maand augustus om 8 uur n.m. op Zon- en feestdagen steeds om 7 uur n.m. Personen in onvolledige kleeding, kinderen zonder geleide, kinderwagens, rijwielen en honden worden niet toegelaten. De bezoekers moeten zich rustig gedragen en voegen naar de aanwijzingen van den parkwachter.
15
3.2 Aankoop terrein van ‘Het Rosarium’ door gemeente Doorn Als gevolg van het overlijden van de ex-keizer in 1941 en van de oorlogsomstandigheden van die tijd verwaarloosde het eens zo fraaie rozenpark. Na het overlijden van de ex-keizer werd het Rosarium in onderhoud aangeboden aan het gemeentebestuur. De gemeente aanvaardde dit echter niet in verband met de hoge kosten en het ontbreken van de financiële middelen voor het onderhoud mede in verband met de oorlogsomstandigheden. Na de oorlog kwam het rosarium als zijnde vijandelijk bezit in handen van de staat. In 1921 was het zogenaamde naastgelegen IJskelderbos al door de gemeente Doorn aangekocht. In het bos had de gemeente een nieuwe muziekkapel laten bouwen. In het zomerseizoen van 1955, het eerste volledige seizoen waarin de kapel gebruikt kon worden, was aangetoond, dat deze voor Doorn in een grote behoefte voorzag. Het slechte onderhoud van het naastgelegen Rosarium dat er inmiddels zeer onverzorgd uitzag, kwam volgens de gemeente het vreemdelingenverkeer in de gemeente Doorn niet ten goede. Omdat er sprake was van steeds verdergaande verwaarlozing van het onderhoud werd de aankoop van het Rosarium als mogelijkheid gezien om het gebruik van de muziekkoepel te vergroten en de entourage ervan te verfraaien. Hoewel de aankoop qua kosten door de gemeenteraad wel als onrendabel werd beoordeeld, vond men het bezit van het Rosarium voor de gemeente van zodanig belang, dat men de aankoop toch verantwoord vond. De motivering daartoe werd mede gevonden in de beoogde bouw van een nieuw gemeentehuis aan de oostzijde van het IJskelderbos, waardoor het bosterrein rondom de muziekkapel zeer klein zou worden en afbreuk gedaan zou worden aan de mogelijkheden daarvoor. De intentie was om het Rosarium bij het terrein van de muziekkoepel te trekken. In 1956 werd het Rosarium daadwerkelijk door de gemeente van het rijk aangekocht. 3.3 Vestiging recreatiepark ‘Het Rosarium’ Na aankoop van het perceel in 1956 bleek in de navolgende jaren de financiële positie van de gemeente niet zodanig dat herstel c.q. aanleg van het Rosarium in de oorspronkelijke staat mogelijk was. Om verdere verwaarlozing te voorkomen werd verhuur van het terrein ten behoeve van de aanleg en exploitatie van een midget-golfbaan op het perceel als een aanvaardbare oplossing gezien. Dit resulteerde in 1967 tot verhuur aan dhr. C.F. Lepage (van Henca NV i.o.) die het Rosarium mocht gaan gebruiken voor de aanleg van een midgetgolfbaan, verkeerstuin en vier trampolines. Op 17 juni 1967 vond de officiële opening van het midgetgolfpark ‘Het Rosarium’ plaats. Vanaf die tijd is het betreffende perceel ook daadwerkelijk voor deze recreatieve bezigheden in gebruik geweest. In 2002 heeft er een wisseling van de exploitant plaatsgevonden. In 1967 werd een ‘verlof A’-bouwvergunning verleend voor een ‘bedieningshuisje’, waarin een toilet, magazijn en keuken zijn ondergebracht. Het betreft een vergunning voor een tijdelijke gebouwtje van 35m² met een bijbehorende terras van 17,5m² voor een periode van maximaal 10 jaar. De termijn voor de tijdelijke vergunning liep af op 1 mei 1977.
16
In 1970 verzocht dhr. Lepage om uitbreiding van het recreatieve aanbod, waarna in juni 1972 een gewijzigde huurovereenkomst werd vastgelegd dat het terrein bestemd en gebruikt mocht worden voor de exploitatie van een midget-golfbaan, bowlingbaan, jeu de bouleterrein, kinderzweefmolen, verkeerstuin, vier trampolines, enkele kiddy-rides en enkele tafeltennistafels. Op 17 februari 1975 werd aanvullend nog een Vergunning APV afgegeven voor het plaatsen en openstellen van een kinderfiets-draaimolen.
17
3.4
Toegangspoort
Oude toegang aan de Dorpsstraat. Op de voorgrond zijn nog de rails te zien van de tram die door de Dorpsstraat liep.
Omdat de oude toegang aan de Dorpsstraat al jaren niet meer in gebruik was werd het oorspronkelijke ijzeren hek opgeslagen in een loods van de dienst gemeentewerken. Op 17 december 1984 werd bouwvergunning afgegeven voor het plaatsen van een nieuwe toegangspoort aan de Molenweg. De gemetselde pilasters moesten overeenkomstig de bestaande pilasters worden uitgevoerd (55x55 cm). De gemeente verleende toestemming om het bestaande ijzeren hek te hergebruiken, terwijl ook de oorspronkelijke zandstenen ornamenten werden ingemetseld in de nieuwe pilasters. Dit onder de voorwaarde dat het bestaande ijzeren hek en de natuurstenen ornamenten in eigendom blijven van de gemeente Doorn. Bij het plaatsen van een nieuw hekwerk rondom het rosarium werd aan de Molenweg een tweede breder ingangshek aangebracht ten behoeve van de toegankelijkheid voor de trapkarren. De oorspronkelijke pilasters van de ingang aan de Dorpsstraat bleven in eerste instantie gehandhaafd, maar zijn inmiddels verdwenen. Waarschijnlijk tijdens een vernieuwing van het hekwerk rondom het rosarium.
Toegangspoort aan de Molenweg - 2009
18
4.
IJSKELDERBOS
Foto daterend uit 1930 - 1935
4.1. Algemeen Het ijskelderbos, zoals dat is gelegen tussen het Raadhuisplein, de Molenweg en de Dorpsstraat dankt haar naam aan de in het bos aanwezige ijskelder, die qua ontstaatsgeschiedenis is verbonden met het Huis Doorn. Het betreffende bosperceel maakte deel uit van de buitenplaats Huis Doorn en werd in 1921 door de gemeente Doorn voor ƒ 75.000 aangekocht van keizer Wilhelm II. Nog in hetzelfde jaar werd dit terrein door de gemeente te koop aangeboden met de bedoeling hier een villapark tot ontwikkeling te brengen. Wegens gebrek aan belangstelling ging dat plan echter niet door. In het bos waren – naast de ijskelder – nog een aantal objecten aanwezig die cultuurhistorisch wel vermeldenswaard zijn, zoals een houten muziektent, een betonnen vijver en een muziekkapel. Al deze objecten zijn echter in de loop van de 19e eeuw volledig verdwenen. In het bos is nu alleen nog de ijskelder en een oefengebouw van de lokale Harmonievereniging aanwezig. Een deel van het bomenbestand van het oorspronkelijke ijskelderbos aan de oostzijde werd gekapt, omdat op die lokatie in 1986 het gemeentehuis van Doorn werd gebouwd. Dat gemeentehuis is na de gemeentelijke herindeling gesloopt om op deze locatie ruimte te creëren voor het nieuw te bouwen gemeentekantoor van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. 4.2.
IJskelder
De ijskelder behoorde oorspronkelijk bij Huis Doorn. In 1921 werd het ijskelderbos – met daarin de ijskelder - verkocht aan de gemeente. Al langdurig was de nutteloze ijskelder niet meer onderhouden.
19
Op een bepaald moment was er alleen nog sprake van een ruïne. De ijskelder zou zeker in de loop van de tijd ten onder zijn gegaan als enkele personen zich niet het lot ervan hadden aangetrokken. Uiteindelijk werd in de jaren tachtig de Commissie IJskelder opgericht. In 1990 verscheen een lijvig rapport waarin het belang van de ijskelder werd benadrukt en geconcludeerd dat een restauratie zeer wenselijk zou zijn.
In 1991 werd met de restauratie begonnen. Dankzij het grondige onderzoek en fotomateriaal kon de ijskelder in oude luister hersteld worden. De restauratie werd uitgevoerd door het architectenbureau Van Asbeck. Dit bureau verrichtte ook het onderzoek en stelde bovengenoemd rapport op.
Foto IJskelder uit periode 1920-1925
Naar aanleiding van de gebruikte baksteensoorten in de muren kwam men tot de conclusie dat deze ijskelder op z’n vroegst uit de zeventiende eeuw kan dateren. Het gebruik van grote veertiende eeuwse kloostermoppen lijkt weliswaar op een oudere bouwdatum te wijzen, ware het niet dat op
20
twee meter hoogte vanaf de putbodem kleine stenen voorkomen die niet eerder toegepast werden dan in de zeventiende eeuw. De kloostermoppen zijn hergebruikt en komen wellicht als restmateriaal van een verbouwing uit het kasteel zelf.
De ijskelder heeft een vorm die te vergelijken is met een iglo. De vorm is aan het oog onttrokken door de aarde die over de kelder is aangebracht als isolatie. Als men de ijskelder binnengaat komt men eerst in een tien meter lange gang die één meter breed is. Voorin zit een knik naar links waarna de gang iets stijgt. Aan het eind van de gang bereikt men het eigenlijke hart van de kelder: een koepelvormige ruimte die een diameter heeft van drieënhalve meter. Aan het uiteinde van de gang is een houten vlonder getimmerd waardoor men boven de kelderruimte staat. Voor de kelderingang is een prieel gebouwd. Dit nieuwe prieel heeft een bakstenen kern en is aan de zij- en achterkant met houten ronde latjes bekleed.
21
4.3
Muziektent
In het ijskelderbos ten zuidoosten van de ijskelder stond een houten muziektent. Inmiddels zijn er echter geen sporen meer van deze muziektent aanwezig. Op onderstaande foto is aan de rechterzijde de muziekttent te zien, en links op de foto de ijskelder. Het is niet bekend wanneer de muziektent is gesloopt. Mogelijk is dit gebeurd ten tijde van de bouw van de muziekkapel.
Links de ijskelder en rechts de houten muziektent.
4.4
Muziekkapel
Nadat de gemeente Doorn in 1921 het ijskelderbos had aangekocht werd daar door de gemeente een muziekkapel gebouwd. De kapel werd gebruikt voor openlucht-voorstellingen ten behoeve van muzikale en kindervoorstellingen zoals b.v. poppenkast. Dit alles ter bevordering van het vreemdelingenverkeer in de gemeente. In 1955 kon er voor het eerst een volledig seizoen gebruik gemaakt worden van de kapel. Toen de gemeente in 1956 het naastgelegen rosarium aankocht bestonden er plannen om rosarium en muziekkapel te integreren voor een nog beter aanbod voor het
22
toeristenverkeer. In de praktijk is het echter nooit zover gekomen.
In 1991 is tegen de achterzijde van de muziekkapel het oefengebouw voor de lokale harmonievereniging gebouwd. Dit gebouw is vanaf de Molenweg toegankelijk. Nadat de muziekkapel echter in onbruik is geraakt heeft de gemeente – waarschijnlijk vanwege verval en vandalisme – de muziekkapel gesloopt. Het gebouw van de harmonievereniging is nog wel aanwezig.
23
4.5
Werkverschaffingsproject Canadese militairen
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog waren er - na de bevrijding - nog Canadese militairen in Doorn gelegerd. Zij waren in afwachting van repatriëring terug naar Canada. Als tijdverdrijf annex werkverschaffingsproject werd door deze soldaten in het ijskelderbos aan de rand van het bos een grote kuil gegraven, die van beton werd voorzien en met water gevuld, waarna een vijverpartij ontstond. Onderstaand een foto uit die periode.
Deze ‘vijverpartij’ is nadien weer verdwenen. Het is niet bekend wanneer en door wie een en ander weer is verwijderd. In elk geval zijn er geen sporen meer van aanwezig.
24
5.
BRONNEN
Literatuur • E.J. Demoed, In een lieflijk landschap, 1974 Europese Bibliotheek, Zaltbommel • Catharina.L. van Groningen, De Utrechtse Heuvelrug, De Stichtse Lustwarande, Buitens in het groen, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist, 1999 uitgeverij Waanders b.v., Zwolle • Marc Laman, Monumenten-Inventarisatie provincie Utrecht, Doorn Geschiedenis en architectuur, 1995, Uitgeverij Kerkebosch B.V., Zeist • Roland Blijdenstijn, Tastbare Tijd, Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht, 2005, Plan producties, Amsterdam Archief en foto’s • Archief gemeente Utrechtse Heuvelrug • Streekarchief te Wijk bij Duurstede (voormalig archief gemeente Doorn) • Oudheidkamer Doorn • Historisch Archief Utrecht
6.
BIJLAGE
Redengevende beschrijving Rijksmonument Historische tuin- en parkaanleg Huis Doorn met de daartoe behorende tuinsieraden e.d., monumentnr. 506963, objectcode 3941MT-00010-02
25
