Dr. ir. Catharinus F. (Rinus) Jaarsma
foto: CROW
Met het emeritaat van Rinus Jaarsma (1946) als UHD bij Wageningen Universiteit in maart 2011 eindigde een langjarige betrokkenheid bij het reguliere universitaire onderwijs (vanaf 1964). Het onderzoek wordt voortgezet, in de vorm van een zelfstandig adviseurschap “vervoersplanologie, mobiliteitsmanagement en infrastructuur in een metropolitaan landschap”. Naast deze advieswerkzaamheden, uitgevoerd op verzoek van belangenorganisaties en in opdracht van overheden, adviesbureaus en een incidentele particulier, wordt de universitaire traditie van het publiceren in uiteenlopende gremia voortgezet. Incidenteel worden gastcolleges en lezingen verzorgd, waaronder in 2013 een “visiting professorship” aan de Mendel University in Brno (Tsjechië). Contactgegevens Belmontelaan 5, 6703 EC Wageningen. tel. +31 (0) 317 412234 e-mail:
[email protected] en
[email protected] Opleiding 1958-1963 HBS-B in Harlingen. 1963-1970 Cultuurtechniek (XIa) aan de Landbouwhogeschool in Wageningen (cum laude). 1984 gepromoveerd bij prof. dr. ir. F. Hellinga op het proefschrift “Verkeer in een landelijk gebied”. Curriculum Onderwijs Student-assistent Natuurkunde (1964-1970) en vanaf juli 1970 docent Cultuurtechniek bij de Landbouwhogeschool. Vanaf 1985 universitair hoofddocent (UHD) “Technische Infrastructuur en Inrichtingsvoorwaarden Landgebruik” bij de leerstoelgroep Landgebruiksplanning van Wageningen Universiteit. Tot 1 maart 2011 verantwoordelijk voor verzorging, inhoud en afstemming van een breed vakkenpakket voor de bachelor opleiding “Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning” (BLP). Onderzoek Leidinggevend aan het onderzoek rond planning en inrichting voor verkeer en infrastructuur in het landelijk gebied. Vanuit wisselende onderzoeksteams is gepubliceerd over een breed scala aan onderwerpen (zoals landbouwverkeer en fietsverkeer; verkeersveiligheid, recreatiemobiliteit en ‘road ecology’) in externe onderzoeksrapporten, en (inter)nationale congres-proceedings en tijdschriften. Veel onderzoek is uitgevoerd in opdracht van derden, zoals adviesbureaus, verschillende overheden, het CROW en RWS. Vanaf 2011 werkzaam als zelfstandig vervoersplanologisch adviseur (parttime). Onderzoekslijnen uit het verleden krijgen een verder vervolg als “nieuwsgierigheidsgedreven” onderzoek, onder meer op het kruisvlak van verkeersveiligheid en landbouwverkeer. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan de verspreiding van kennis.
Vakmatige nevenactiviteiten Van 1990 tot 2011 lid van talloze CROW-werkgroepen en commissies. In die hoedanigheid betrokken bij “Landbouwverkeer naar geëigende banen”, “Lokale verbindingen en hoofdinfrastructuur”, “Handreiking landbouwverkeer”, “Beeldenboek plattelandswegen”, “Barrièrewerking van lijninfrastructuur” en “Recreatieve stad-landverbindingen”. Vanaf 2000 tot heden lid van het bestuur van section I (land and water use) van CIGR en corresponderend lid van PIARC Technical Committee A.4 (Rural roads and Accessibility). In deze functies “verbindt” hij activiteiten rond wegen en verkeer op lagere orde wegen bij CIGR (International Commission of Agricultural Engineering) en PIARC (the World Road Association). In 1987 en 1998 lid van het ‘scientific committee’ van de 1 e en de 3e ‘International Workshop on Minor Rural Roads’, gehouden onder gezamenlijke auspiciën van beide organisaties. In 2009/2010 lid van de begeleidingscommissie voor het Themaonderzoek “Verkeersongevallen met (land)bouwvoertuigen”, uitgevoerd door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid. Dit lidmaatschap gaf een impuls aan nader Wagenings onderzoek op het raakvlak van landbouwverkeer en verkeersveiligheid, gebruik makend van eerder opgebouwde contacten met wegbeheerders en de sector (LTO en Cumela). Onderzoeksprojecten Verkeer en verkeersveiligheid in het landelijk gebied 1. ORVO (‘Onderzoek Ruraal Verblijfsgebied Ooststellingwerf’). In opdracht van RWS Noord Nederland, de provincie Fryslân en de gemeente Ooststellingwerf en een breed samengestelde begeleidingsgroep zijn in 1993-1995 de mogelijkheden en de effecten onderzocht van de invoering van het concept Duurzaam Veilig in een plattelandsgebied met veel sluipverkeer. 2. In het project ‘Kust West Zeeuwsch-Vlaanderen’ (in opdracht van de Landinrichtingsdienst in 1993-1995) zijn verschillende ontsluitingsstructuren en de effecten daarvan op o.m. bereikbaarheid en veiligheid vergeleken. 3. In het verlengde van het vorige project is in opdracht van de provincie Zeeland in 1997 een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de samenhang van verkeersintensiteiten en ontmoetingskansen van fiets- en landbouwverkeer op en langs provinciale wegen. 4. Veren over de Bergsche Maas (evaluerend onderzoek in 2001 naar de maatschappelijke gevolgen van invoering tarief en beperking vaartijden, in samenspraak met een begeleidingsgroep, in opdracht van Wetenschapswinkel Wageningen Universiteit). 5. Effectstudies invoering sober ingerichte 60 km/uur-zones door waterschappen (in 2003 opzet methode in opdracht van de Unie van Waterschappen, vanaf 2007 berekening effecten i.s.m. SWOV). 6. Doorgaand verkeer door Erp en een oostelijke rondweg (ontwerpend onderzoek in 2007 in samenspraak met betrokken bewoners, in opdracht van Wetenschapswinkel Wageningen Universiteit). 7. Herinrichting N340 door het Vechtdal (idem, in 2008). 8. Project ‘Beeldenboek Plattelandswegen’ (ontwerpend onderzoek, ‘sturen op rijgedrag met landschappelijke maatregelen’, in 2008 in opdracht van CROW, i.s.m. Hauptmeijer Verkeer). 9. Natuurbrug Oss over de N329, “weg van de toekomst” (ontwerpend onderzoek in 2011, samen met Alterra en in opdracht van de gemeente Oss). Landbouwverkeer 10. De (on)mogelijkheden van landbouwpasseerstroken langs gebiedsontsluitingswegen (intern project van Wageningen Universiteit i.s.m. Technische Universiteit Delft, 2002-2008). 11. Effecten verhoging maximumsnelheid land- en bosbouwtrekkers (in 2006 in opdracht van RWS-AVV, i.s.m. Oranjewoud en Goudappel Coffeng) 12. Opbouw database voor analyse langjarige reeks verkeersongevallen met betrokkenheid van landbouwvoertuigen (intern project van de Wageningen Universiteit 2008-2010; updates in 2012 en 2014 in eigen beheer). 13. Ontwikkelingen in en buiten de landbouw en hun gevolgen voor het verkeer in landelijke gebieden (meta-onderzoek Universiteit en Alterra). 14. De plaats van landbouwverkeer op de (provinciale) weg in Drenthe (2014, in opdracht van de provincie Drenthe, uitgevoerd i.s.m. De Groene Link). Recreatieverkeer 15. Recreatiemobiliteit duingebied Meijendel (uitvoering permanente monitoring fiets- en
autoverkeer als basis voor een evaluatie van herinrichtingsmaatregelen, 1992-2011, in opdracht van Dunea). 16. In het verlengde van het vorige project is vanaf de opening van Fp10 (het fietspad door de Vlakte van Waalsdorp) in 2007 een evaluatieonderzoek opgezet naar gebruik en gebruikers, de uitvoering daarvan loopt nog. 17. Gebruiksonderzoek stadspark/Natura 2000 gebied “Bosjes van Poot” (in het bijzonder gericht op het uitlaten van honden en de effecten daarvan op dit stedelijk natuurgebied, in 2008 in opdracht van de gemeente Den Haag). 18. Onderzoek gebruik Veluwe-transferia (evaluatie onderzoek naar het gebruik van deze projecten, onder meer die in Nunspeet en bij de Posbank, in opdracht van de provincie Gelderland, en de Leesten in opdracht van Witteveen en Bos). Overig 19. Vervoersplanologische adviezen in verband met bestemmingsplan wijzigingen (vanaf 2007, diverse opdrachtgevers). 20. Onderzoek naar de rol van lagere orde wegen bij de versnipperingsproblematiek van de fauna (langjarig project van Wageningen Universiteit, in 2001 deelopdracht van RWS-DWW als onderdeel van COST 341).
Publicaties (gerelateerd aan ‘landbouw’ en/of verkeersveiligheid; selectie vanaf 1995) Wetenschappelijke publicaties Jaarsma, C.F., H. Botma, R.G.H. van Ark & G.P.A. Willems, 2003. Agricultural vehicles and sustainable safe road traffic: solving conflicts on arterial highways. Transport Reviews 23 (4): 471-488. Jaarsma, C.F., H. Botma & R. Beunen, 2005. Passing Bays for slow moving vehicles on rural twolane roads. Transport Reviews 25 (4): 491-509. Jaarsma, C.F., C.M.A. Hermans, W.A. Rienks & J.R. de Vries, 2013. Enlarging of scale in dairy farming: consequences for farm-bound traffic flows in the countryside. NJAS Wageningen Journal of Life Sciences 64-65 (2013): 67-75. DOI information: 10.1016/j.njas.2013.03.003 Jaarsma, C.F., R. Louwerse, A. Dijkstra, J.R. de Vries & J-P. Spaas, 2011. Making minor rural road networks safer: The effect of 60 km/h-zones. Accident Analysis and Prevention 43 (4): 1508-1515. Jaarsma, C.F. & F. van Langevelde, 2011. Effects of scale and efficiency of rural traffic calming on safety, accessibility and wildlife. Transportation Research D 16 (7): 486-491. Jaarsma, C.F., F. van Langevelde & R. Beunen, 2013. Landscape ecology and rural roads: Traffic calming for improving both landscape and wildlife? Ekologia 32 (4): 352-360. Jaarsma, C.F. & J.R. de Vries, 2013. Former farm buildings reused as rural villa, building contractor or garden centre: consequences for traffic flows on minor rural roads in a changing countryside. European Countryside 5 (1): 38-51. Jaarsma, C.F. & J.R. de Vries, 2014. Agricultural vehicles and rural road safety: Tackling a persistent problem. Traffic Injury Prevention 15 (1): 94-101, DOI: 10.1080/15389588.2013.789135 Congres proceedings Jaarsma, C.F., 2006a. Passing Bays as a Solution to Reconcile Agricultural Vehicles with Through Traffic on Major roads? VDI-Berichte Nr. 1958, VDI-Max-Eyth-Gesellschaft, Düsseldorf (Germany): 777-778. Jaarsma, C.F., 2006b. Agricultural Vehicles & Minor roads: an Uneasy Embrace? VDI-Berichte Nr. 1958, VDI-Max-Eyth-Gesellschaft, Düsseldorf (Germany): 811-812. Jaarsma, C.F., 2010a. The future of rural mobility: necessity, affordability, and implementation of an integrated planning for rural road networks. In: 5th International Symposium, FOVUS, Stuttgart (Germany), 2010-09-30. Proceedings on CD-Rom (12 pp). Jaarsma, C.F., 2010b. Agriculture in a multi-functional countryside and changing farm-bound traffic flows on minor rural roads. Abstracts of papers of the 2nd Moravian Conference on Rural Research EURORURAL ’10, Brno, Czech Republic, August 30 – September 3, 2010. Jaarsma, C.F., R. Beunen en H. Botma, 2003. Landbouwverkeer en Duurzaam Veilige
verkeersnetwerken in het landelijk gebied. 12e Verkeerskundige werkdagen bijdrage 13.3 op CD-ROM (CROW, Ede; 11 pp). Jaarsma, C.F., H. Botma en R. Beunen, 2003. Hoe duur(zaam) zijn passeerplaatsen voor landbouwverkeer langs sober uitgevoerde gebiedsontsluitingswegen? 12e 1 Verkeerskundige werkdagen bijdrage 7.3 op CD-ROM (CROW, Ede; 11 pp) . Jaarsma, C.F., C.M.L. Hermans, W.A. Rienks & J.R. de Vries, 2012. Engineering consequences of changing traffic flows on minor rural roads in a developing multifunctional European countryside. Paper C0729, comunicaciones-on line, International conference of Agricultural Engineering CIGR-AgEng2012, Valencia, Spain, July 8-12. http://cigr.ageng2012.org/images/fotosg/tabla_137_C0729.pdf Jaarsma, C.F. & J.R. de Vries, 2012. Agricultural Vehicles and Rural Road Traffic Safety: An Engineering Challenge! Paper C0726, comunicaciones-on line, International conference of Agricultural Engineering CIGR-AgEng2012, Valencia, Spain, July 8-12. Sanders, H.J., C.F. Jaarsma en R. Beunen, 2005. Modderige bermen? Hoe gemeenten omgaan met verkeerseffecten van nieuwe functies in het buitengebied – een verkenning. 13e Verkeerskundige werkdagen, bijdrage 4.3 op CD-ROM (CROW, Ede; 9 pp). Vakpublicaties Jaarsma, C.F., 2011a. Van Agrarisch naar Breder?! Over 40 jaar planning en gebruik van plattelandswegen. In: Van boerenkar tot PC Hoofttractor – Over veranderend gebruik van plattelandswegen. Wageningen Universiteit, leerstoelgroep Landgebruiksplanning, nota 112: 24-119. ISBN 978-94-6173-066-4. Jaarsma, C.F., 2011b. Haarlemmerliede. Raad van State schrijft geschiedenis. Internet artikel bij Verkeerskunde 62 (2011)8: 6. Jaarsma, C.F., 2012. Raad van State kiest in “bermschade-arrest“ voor verkeersveiligheid. ROmagazine 30 no. 1/2: 36-37. Jaarsma, C.F., R. Beunen, R.G.A. van Ark en H. Botma, 2003. Passeerplaatsen voor landbouwverkeer: sober, maar Duurzaam Veilig alternatief voor parallelwegen. Verkeerskunde 54 nr. 7: 24-29. Jaarsma, C.F., A. Dijkstra, R. Louwerse en J.R. de Vries, 2011. Sobere herinrichting van waterschapswegen werkt. Samenvatting. Verkeerskunde 62 nr 6: 53. Integrale artikel: www.verkeerskunde.nl/herinrichtingwaterschapswegen Jaarsma, C.F. en H. Hoofwijk, 2013. Landbouwverkeer, lastig maar noodzakelijk! ROm 31 nr. 3: 34-35. Jaarsma, C.F., H. Hoofwijk en J.R. de Vries, 2013. Trendbreuken in het landbouwverkeer. Verkeerskunde 64 nr. 1: 42 + internet artikel www.verkeerskunde.nl/landbouwverkeer Jaarsma, C.F. en J.M.M. Neuvel, 2016a. Verborgen fietsleed: Ontwikkelingen in de verkeers(on)veiligheid van fietsende senioren. Internetartikel bij Verkeerskunde 2016/2 (21 pp): www.verkeerskunde.nl/literatuurstudieverkeersveiligheid Jaarsma, C.F. en J.M.M. Neuvel, 2016b. Verborgen fietsleed: Tijd voor een Deltaplan ‘Verkeersveilig Fietsen’? Verkeerskunde 67 (2016) 2: 14-15 Jaarsma, C.F., W.A. Rienks en T. Hermans, 2010. De tractor en de openbare weg. Verkeerskunde 61 nr. 6: 38-43. Jaarsma, C.F. en J.R. de Vries, 2010. Onderzoek landbouwvoertuigen en verkeersveiligheid, ontwikkelingen 1987-2008: toename aantal ongevallen met landbouwvoertuigen. Verkeersknooppunt 175, juli: 8-13. Jaarsma, C.F. en J.R. de Vries, 2013. Na 25 jaar eindelijk structurele daling ongevallen met landbouwvoertuigen? Verkeersknooppunt 40 nr. 185/186: 6-13. Mijnders, I.L. en C.F. Jaarsma, 1999. Geen tractoren op de provinciale weg? Duurzaam Veilig en agrarisch verkeer. Verkeerskunde 50 nr 2: 16-20. Rienks, W.A., P. Galama, C.M.L. Hermans en C.F. Jaarsma, 2009. Opschaling van melkveehouderij heeft ruimtelijke effecten: kan extra belasting van plattelandswegen worden ondervangen? Spil 257-260 (2009) no. 2/3: 31-35.
1 Deze bijdrage is bekroond met de juryprijs voor de beste inzending.
Onderzoeksrapporten Bekker, G.J., R. Cuperus, C.F. Jaarsma, D.A. Kamphorst en R.J.M. Kleijberg, 2001. Aanpak van versnippering: voorkómen, mitigeren en compenseren. In: Piepers, A.A.G. (red.), 2001. Versnippering door infrastructuur, ontsnippering van infrastructuur. Nationaal overzicht in het kader van COST-actie 341. DWW-Ontsnipperingsreeks deel 39. Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Delft: 79-98. Coffeng, R.F., W.E. Scheper, N. Aardoom en C.F. Jaarsma, 2006. Effecten verhoging maximum snelheid land- en bosbouwtrekkers. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Adviesdienst Verkeer en Vervoer, Rotterdam. Hoofdrapport + Bijlagenrapport. Grift, E.A. van der, T. van der Sluis, R.P.H. Snep, C.F. Jaarsma, J.R. de Vries, J. Boers en J. Kruit, 2011. Natuurbrug Oss. Advies positionering, ontwerp en landschappelijke inpassing. Wageningen, Alterra, Alterra rapport 2138. (73 pp). Hauptmeijer, W., R. van den Berg, R. Beunen, H. van Blerck, K. van Dam, C.F. Jaarsma en M. van Kelegom, 2008. Plattelandswegen mooi en veilig; een beeldenboek. CROW-publicatie 259. CROW, Ede (144 pp). Hoofwijk, H. en C.F. Jaarsma, 2014. Een veilig en vlot bereikbaar Drenthe, ook voor landbouwverkeer. Onderzoek in opdracht van de provincie Drenthe; de Groene Link, Wageningen. Eindrapport (52 pp.) en bijlagen (129 pp). Hoofwijk, H., Stobbelaar, D.J., Simons, M.J.A. en C.F. Jaarsma, 2007. Verkeer is als water... : overlast, veiligheid, bereikbaarheid en landschapskwaliteit in de casus Erp, Brabant. Wageningen, WUR, Rapport Wetenschapswinkel Wageningen UR 235. Jaarsma, C.F. en C.R. Baltjes, 1995. Herinrichting Kust West Zeeuwsch-Vlaanderen: ontsluiting onder de loep. Eindrapport: varianten voor een ontsluitingsstructuur met verkeersprognose en effectbepaling. Nota vakgroep Ruimtelijke Planvorming 59, Wageningen. (140 pp). Jaarsma, C.F., J.O.K. Luimstra en T.J. de Wit, 1995. De kortste weg naar een verkeersleefbaar platteland. Onderzoek ruraal verblijfsgebied Ooststellingwerf. Nota vakgroep Ruimtelijke Planvorming 58, Wageningen. (212 pp). Jaarsma, C.F. en J.R. de Vries, 2014. Verkeersveiligheid landbouwvoertuigen 1987 - 2012. Een analyse, met de nadruk op recente ontwikkelingen. Wageningen Universiteit, Nota vakgroep Ruimtelijke Planvorming 116 (84 pp). Link: http://edepot.wur.nl/304240 Jaarsma, C.F. en A.P. Wolleswinkel, 1997. Duurzaam Veilig in West Zeeuwsch-Vlaanderen: een onderzoek naar verkeersintensiteiten en ontmoetingskansen van fiets- en landbouwverkeer op en langs provinciale wegen, nota nr. 68, LUW-vakgroep Ruimtelijke Planvorming, Wageningen. Middag, A., M. Timmermans, H. Hoofwijk en C.F. Jaarsma, 2008. De N340 – noodzakelijk goed door de tuin van Nederland. De relatie tussen infrastructuur en gebiedsontwikkeling gerelateerd aan het karakter van het Vechtdal. Wageningen, WUR, Rapport Wetenschapswinkel Wageningen UR 249. Willems, K.P.J., C.F. Jaarsma, W.J.M. Heijman en T. v.d. Doorn, 2001. De Bergsche Maasveren anno 2001. Maatschappelijke betekenis en effecten van door Rijkswaterstaat voorgestelde maatregelen. Wageningen Universiteit, Wetenschapswinkel rapport 180. (82 pp).
