CONSUMENTENBESCHERMING Prof. Dr. Reinhard Steennot

CONSUMENTENBESCHERMING     2014-­‐2015  

Prof.  Dr.  Reinhard  Steennot   ALGEMENE  INFORMATIE   De   prof   is   te   bereiken   op   het   emailadres:   [email protected]   en   zijn   secretariaat   op  het  telefoonnummer  09/264.68.27.       De   cursus   bestaat   uit   een   syllabus,   documentatiebundel   en   slides.   Ook   een   wetboek   is   voorhanden.   De   puntenverdeling   staat   voor   25%   op   een   taak   waarbij   een   arrest   van   het   Hof   van   Justitie   zal   moeten   worden   geannoteerd.   Het   arrest   moet   te   maken   hebben   met   consumentenbescherming,   ergo   de   bescherming   van   de   zwakkere   partij.   Iedereen   maakt   een   eigen   keuze   van   arrest   en   mailt   het   zaaknummer,   de   link   en   de   partijen   door   naar   de   prof.   De   rest   van   de   punten   staat   op   een   mondeling   examen   waarbij   je   vier   vragen   krijgt   over  verschillende  delen  van  de  cursus.  Waarschijnlijk  zullen  dit  twee  vragen  zijn  over  boek   VI   van   het   WER   en   twee   vragen   over   andere   delen   van   de   cursus.   De   leerstof   voor   het   examen  is  wat  gezegd  wordt  in  de  les  en  eventueel  wat  uitdrukkelijk  vermeld  wordt  als  te   kennen   uit   de   syllabus.   Het   gebruik   van   wetteksten   op   het   examen   is   toegestaan.   De   prof   kan   er   niet   tegen   als   je   een   hoofdstuk   niet   geleerd   hebt.   Ook   al   zijn   op   het   examen   drie   vragen  juist,  wanneer  je  over  de  vierde  vraag  echt  niks  kan  zeggen  zal  je  er  niet  door  zijn.  

A.  Overzicht   -­‐  Deel  1:  Boek  VI  WER     -­‐  Oneerlijke  bedingen     -­‐  Prijsaanduiding  en  informatie     -­‐  Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten     -­‐  Overeenkomsten  op  afstand     -­‐  Verkoop  buiten  de  onderneming       à  Laatste  twee  thema’s  zijn  iets  of  wat  veranderd  in  vergelijking  met  WMPC.   Deel  2:  Bescherming  tegen  gebrekkige  goederen     -­‐  Productaansprakelijkheid:  smartphone  ontploft  onder  hoofdkussen   -­‐   Consumentenkoop:   smartphone   werkt   niet   meer   naar   behoren   een   maand   na   aanschaf.   Deel  3:  Minnelijke  invordering  van  schulden   Deel  4:  Bescherming  in  de  reissector     -­‐  Reiscontractenwet     -­‐  Vliegtuigpassagiers     -­‐  Timesharing   Deel  5:  Woningbouw:  laatste  thema  en  daar  is  niet  altijd  nog  tijd  voor.  

1  

 

DEEL   1-­‐   CONSUMENTENRECHT   IN   HET   WER:   TOEPASSINGSGEBIED   BOEK  VI  EN  XIV  WER   H1:  Inleiding   A.  Boek  VI  en  Boek  XIV  WER   Het   Wetboek   Economisch   Recht   is   in   werking   getreden   op   31   mei   2014.   Boek   XIV   bevat   bescherming  en  bepalingen  identiek  aan  boek  VI,  maar  is  bedoeld  voor  beoefenaars  van  een   vrij  beroep.  De  bescherming  die  consumenten  krijgen  is  hetzelfde,  maar  formeel  gezien  valt   deze   onder   andere   bepalingen.   De   verschillen   tussen   de   twee   boeken   situeren   zich   eerder   op   vlak   van   structurele   verschillen   tussen   ondernemingen   onderling.   Een   advocaat   organiseert  bijvoorbeeld  geen  uitverkopen.     1.  Dubbele  doelstelling   Dit  is  het  vak  consumentenbescherming  maar  het  wetboek  economisch  recht  slaat  natuurlijk   op   een   dubbele   bescherming.   Ten   eerste   garandeert   men   de   bescherming   van   de   consument  en  ten  tweede  vrijwaart  en  beschermt  de  wetgever  ook  de  eerlijke  concurrentie.     Regels   met   betrekking   tot   de   verkoop   in   de   sperperiode   hebben   enkel   tot   doel   om   de   eerlijke   concurrentie   te   garanderen   en   zullen   dus   niet   hier   aan   bod   komen.   Toch   zijn   er   heel   wat   regels   die   ook   deze   dubbele   doelstelling   in   zich   hebben.   Een   voorbeeld   van   zo’n   regel   is   deze   met   betrekking   tot   de   misleidende   reclame:   het   verbod   heeft   de   bedoeling   om   de   consument  te  beschermen  maar  ook  de  concurrentie  haalt  hier  natuurlijk  voordeel  uit.     2.  Veelal  omzetting  van  Europese  Richtlijnen   De   meeste   bepalingen   uit   boek   VI   zijn   een   omzetting   van   Europese   Richtlijnen.   Er   zijn   natuurlijk   ook   altijd   typisch   Belgische   regels,   zoals   die   van   de   stilzwijgende   verlenging   van   contracten   van   bepaalde   duur.   Als   geen   stopzetting   wordt   meegedeeld,   dan   worden   contracten   automatisch   verlengd.   Je   hebt   bijvoorbeeld   een   fitnessabonnement   voor   een   jaar,  maar  wanneer  je  na  een  jaar  niet  zegt  dat  je  het  abonnement  niet  wenst  te  verlengen   wordt   dit   toch   automatisch   gedaan.   Omdat   veel   mensen   hierdoor   al   in   de   problemen   zijn   gekomen,  komt  ook  de  wetgever  tussen  met  als  doel  de  consument  te  beschermen.  Zo  staat   in   de   wet   dat   men   steeds   kosteloos   dat   contract   kan   opzeggen   mits   een   stopzettingstermijn   van  twee  maanden.   I.  Minimale  en  Maximale  harmonisatie   Richtlijnen  zijn  gebaseerd  op  een  minimale  harmonisatie  of  op  een  maximale  harmonisatie.   Een  minimale  harmonisatie  houdt  in  dat  men  een  richtlijn  moet  omzetten,  maar  dat  eigen   strengere   regels   mogen   behouden   worden   en/of   mogen   worden   ingevoerd.   De   lidstaten   hebben  deze  manier  vaak  toegepast  zoals  bijvoorbeeld  bij  het  onderwerp  van  de  oneerlijke   bedingen.   Maximale   harmonisatie   daarentegen   bepaalt   wat   minimum   moet   worden   geboden  aan  bescherming,  maar  ook  wat  maximum  moet  worden  geboden.  Er  is  dus  voor   de   lidstaten   geen   speelruimte   voorzien   waarin   zij   discretionair   kunnen   optreden.   Zelfs   wanneer   het   nationaal   recht   additionele   bescherming   bevatte   uit   vroegere   regels,   moet   deze   worden   afgevoerd.   Bij   maximale   harmonisatie   kan   dus   gezegd   worden   dat   de   minimumgrens  en  de  maximumgrens  gelijk  zijn.       2  

 

Binnen   Europa   heerst   een   trend   van   minimale   harmonisatie   naar   maximale   harmonisatie.   Je   kan  de  evolutie  zeer  goed  zien  bij  bijvoorbeeld  de  Richtlijn  verkoop  buiten  de  onderneming   en   de   Richtlijn   verkoop   op   afstand.   Beide   richtlijnen   waren   gebaseerd   op   minimale   harmonisatie  maar  zijn  opgeheven  en  vervangen  door  de  Richtlijn  Consumentenrechten  die   gebaseerd  is  op  maximale  harmonisatie.  Men  ziet  deze  evolutie  ook  terug  in  de  Richtlijn  over   het  Consumentenkrediet  en  de  Richtlijn  over  time-­‐sharing.  De  Europese  commissie  gelooft   dat  maximalisatie  meer  bijdraagt  tot  de  realisatie  van  de  interne  markt.  Men  hoeft  zich  niet   meer  af  te  vragen  welk  recht  van  toepassing  is,  op  voorwaarde  dat  de  regels  met  betrekking   tot   het   voorkomend   probleem   ook   effectief   geharmoniseerd   zijn.   Vaak   is   dat   ook   niet   het   geval   en   zal   men   toch   moeten   terugvallen   op   nationaal   recht.   De   realisatie   van   de   interne   markt  komt  hierdoor  dus  toch  in  het  gedrag.     a.  Minimale  harmonisatie   Minimale  harmonisatie  biedt  de  mogelijkheid  tot  additionele  bescherming,  maar  dit  is  niet   grenzeloos.   Je   moet   de   verenigbaarheid   van   de   regel   met   het   Europees   recht   (   principes   van   het   vrij   verkeer)   nagaan.   Als   we   spreken   over   vrij   verkeer   van   diensten,   moet   dit   niet   beoordeeld  worden  door  primair  recht,  maar  door  dienstenrichtlijn,  ook  al  zijn  de  principes   gelijk.    Of  de  regel  toelaatbaar  is,  wordt  getoetst  aan  de  hand  van    volgende  criteria:     -­‐ Doelstelling   van   algemeen   belang:   in   het   geval   van   consumentenbescherming   aanvaardt  het  HVJ  het  algemeen  belang.  Dit  zal  meestal  niet  tot  problemen  leiden.   -­‐ Pertinentiecriterium:   de   maatregel   moet   bijdragen   tot   het   realiseren   van   die   doelstelling.  Ze  moet  leiden  tot  een  versterking  van  de  positie  van  de  consument.  Dit   is  ook  meestal  geen  probleem.   -­‐ Proportionaliteitscriterium:  t.a.v.  nagestreefde  doelstellingen.  Het  mag  niet  mogelijk   zijn   eenzelfde   bescherming   te   voorzien   in   hoofde   van   de   consument   via   een   maatregel   die   het   vrij   verkeer   minder   inperkt.     LODEWIJK   GYSBRECHTS:   zaak   i.v.m.   handelspraktijk.   De   wet   bepaalde   toen   dat   bij   overeenkomsten   op   afstand   het   verboden   was   om   gedurende   de   bedenktermijn   een   betaling   te   eisen.     Is   dit   verbod   in   overeenstemming   met   het   Europees   recht?     Het  was  een  additionele  bescherming  van  de  consument.  De  richtlijn  is  gebaseerd  op   minimale   harmonisatie.   Dit   moet   nog   steeds   in   overeenstemming   zijn   met   de   principes  van  het  Europees  verdragsrecht.  Het  HVJ  oordeelde  dat  dit  verbod  op  zich   niet   in   strijd   is   met   de   principes   van   het   vrij   verkeer,   het   was   proportioneel   en   droeg   bij   aan   de   bescherming   van   de   consument.   Het   bleek   dat   de   FOD   Economie   de   bepaling  zeer  streng  interpreteerde.  Het  was  niet  alleen  verboden  betaling  te  eisen,   maar  ook  gedurende  die  termijn  kredietkaartnummer  te  vragen  ter  garantie.  Het  HVJ   zegt   hierop   dat   dit   niet   evenredig   is   aan   de   nagestreefde   doelstelling   en   disproportioneel  is.  Intussen  is  het  verbod  volledig  afgeschaft.  Want  er  is  een  richtlijn   consumentenrechten,  die  maximale  harmonisatie  nastreeft.   b.  Maximale  harmonisatie   Men  mag  geen  additionele  bescherming  meer  voorzien  binnen  het  geharmoniseerde  gebied.   Je  moet  dus  nagaan  wat  precies  het  geharmoniseerde  gebied  is:   VTAB-­‐VAB/Total   Belgium:   Vroeger   bevatte   de   Belgische   Wet   (WHPC)   een   verbod   van   gezamenlijk  aanbod.  Men  kan  een  bepaald  goed  maar  verkrijgen  al  dan  niet  met  voordeel  als   men   een   ander   goed   aankoopt.   Het   verbod   kwam   onder   druk   te   staan   door   de   richtlijn   3  

 

oneerlijke   handelspraktijken   die   slaat   op   de   verhouding   tussen   handelaars   en   consumenten.   De   richtlijn   heeft   op   het   eerste   niveau   een   algemene   open   norm   die   oneerlijke   handelspraktijken  in  het  algemeen  verbiedt.  Ten  tweede  is  er  een  algemene  open  norm  met   een   verbod   op   misleidende   en   agressieve   praktijken.   Ten   derde   was   er   een   lijst   over   misleidende   en   agressieve   praktijken   die   altijd   verboden   zijn.   Dit   is   de   maximale   harmonisatie   waarbij   lidstaten   niks   mogen   toevoegen   aan   de   zwarte   lijst   van   uitdrukkelijk   verboden   handelingen.   Is   het   verbod   van   gezamenlijk   aanbod   geen   toevoeging   aan   die   zwarte   lijst?   Om   die   vraag   te   beantwoorden   moest   je   eerst   weten   of   een   gezamenlijk   aanbod   kon   beschouwd   worden   als   een   handelspraktijk,   om   te   weten   of   de   richtlijn   wel   van   toepassing   kon   zijn.   Het   HVJ   besliste   dat   het   gezamenlijk   aanbod   wel   degelijk   een   handelspraktijk   is,   want   ze   is   gericht   op   consumenten   en   men   wil   de   verkoop   stimuleren.   Men  kon  dus  niet  anders  dan  vaststellen  dat  het  verbod  in  strijd  was  met  de  richtlijn  en  het   verbod  dus  moeten  afschaffen.       De  maximale  harmonisatie  beperkt  zich  tot  het  geharmoniseerde  gebied,  je  mag  ze  wel  ook   toepassen  op  zaken  die  niet  onder  de  geharmoniseerde  materie  vallen.  Stel  een  richtlijn  is   van  toepassing  op  consumenten,  lidstaten  mogen  het  ook  toepassen  op  bijvoorbeeld  KMO’s.   Je   moet   wel   toetsen   of   ze   verenigbaar   zijn   met   het   Europees   recht   op   grond   van   primair   verdragsrecht.     Je   mag   de   richtlijn   ook   toepassen   op   aspecten   die   niet   aan   bod   komen   in   de   richtlijn.   VOLKSBANK   ROMANIA:   is   de   Roemeense   consumentenkredietwetgeving   verenigbaar   met   de   Richtlijn   consumentenkrediet?   De   Roemeense   wetgeving   beperkte   het   aantal   soorten   kosten   die   aan   de   consument   mogen   worden   aangerekend.   De   Richtlijn   regelt   wel   consumentenkrediet,  maar  regelt  niet  alle  aspecten  van  het  consumentenkrediet.  Ze  regelt   niks   over   het   type   kosten   dat   mag   worden   aangerekend   aan   de   consument.   Ze   hoort   dus   niet   tot   het   geharmoniseerde   gebied,   dan   behouden   de   lidstaten   dus   de   mogelijkheid   om   zelf  regelen  uit  te  werken,  zolang  deze  verenigbaar  zijn  met  het  primair  verdragsrecht.       De  Europese  commissie  heeft  een  procedure  opgestart  tegen  België  m.b.t.  aantal  regelingen   die   zijn   overgenomen   in   boek   VI,   zoals   de   aankondiging   van   prijsvermindering.   Is   de   aankondiging  van  die  prijsvermindering  een  handelspraktijk?  HVJ  oordeelde  dat  die  regel  in   strijd   is   met   de   richtlijn   oneerlijke   handelspraktijken.   Ze   hadden   dus   moeten   herschreven   worden,  maar  dit  is  niet  gebeurd.    (aankondiging  prijsvermindering  niet  kennen)  

B.  Belangrijke  Begrippen   De   regelen   van   Boek   VI   en   Boek   XIV   hebben   geen   algemeen   toepassingsgebied.   Het   toepassingsgebied   moet   per   afdeling/artikel   bepaald   worden.   De   relevante   definities   voor   het   bepalen   van   het   toepassingsgebied   kunnen   worden   teruggevonden   in   Boek   I   WER   en   splitsen   zich   op   volgens   ratione   materiae   (producten,   goederen,   diensten)   en   ratione   personae  (onderneming,  vrij  beroep  (boek  XIV),  consument).   1.  Ratione  Materiae   I.  Diensten   Als   een   bepaalde   regel   geldt   voor   diensten,   dan   geldt   die   voor   alle   prestaties   die   ten   behoeve  van  een  derde  worden  verricht  in  het  kader  van  een  professionele  activiteit.  Er  is   dus  een  vereiste  van  een  regelmatige  verrichting.  Het  gaat  niet  om  klassieke  prestaties  van   4  

 

een  onderneming,  maar  ook  van  een  VZW.  Het  is  een  ruime  definitie  met  een  centrale  plaats   voor   het   begrip   prestatie.   Financiële  diensten:  moeten  beschouwd  worden  als  een  dienst  en  moeten  de  regelen  inzake   diensten  worden  toegepast.  De  algemene  regeling  die  geldt  voor  goederen  en  diensten  geldt   niet   voor   financiële   diensten.   De   wet   is   niet   van   toepassing   op   financiële   instrumenten.     CITIBANK   ARREST:   Citibank   had   beleggingsadvies   gedaan   m.b.t.   financiële   instrumenten,   tenzij   KB   anders   bepaalt.   Is   dit   advies   nu   een   dienst,   waarop   de   WMPC   van   toepassing   was?   HVB  besliste  dat  op  het  element  advies  de  wet  van  toepassing  was  en  de  uitsluiting  van  het   toepassingsgebied,  gelden  enkel  voor  de  enge  financiële  instrumenten.  Je  voelt  aan  dat  dit   onderscheid  bijzonder  moeilijk  was,  daarom  beslist  de  wetgever  in  boek  6  voor  een  andere   benadering   te   gaan.   De   regelen   die   gelden   voor   financiële   diensten   ook   gelden   voor   financiële   instrumenten.   Tenzij   wanneer   bepaalde   regelen   niet   van   toepassing   zijn   verklaard   bij  KB  (  dus  net  het  tegenovergestelde  als  bij  WMPC).   II.  Goederen   Lichamelijke  roerende  zaken:  Gas,  water  en  elektriciteit  zijn  te  beschouwen  als  lichamelijke   roerende   zaak   sinds   boek   6.   Om   te   bepalen   of   iets   roerend   is,   moet   je   kijken   naar   de   toestand  op  het  ogenblik  van  de  levering  en  niet  op  het  moment  van  de  betwisting.  Dus  een   ingebouwde   wasmachine   is   roerend.   Een   contract   mbt   bouwen   van   een   huis,   valt   onder   diensten,  want  het  gaat  om  een  prestatie  in  het  kader  van  een  professionele  activiteit.  Ook   de  activiteiten  van  vastgoedmakelaars  vallen  onder  toepassing  van  boek  6,  want  ze  moeten   als  een  dienst  worden  beschouwd.  Wat  met  digitale  inhoud?  Denk  aan  software  of  games.  Is   te   beschouwen   als   een   lichamelijk   roerend   goed   als   het   geleverd   wordt   op   een   materiële   drager.  Je  kan  vandaag  ook  muziek  downloaden,  dat  is  dan  geen  goed.  De  wetgever  ging  er   van   uit   dat   dit   beschouwen   wordt   als   een   dienst.   In   de   richtlijn   consumentenrechten   ging   men  er  van  uit  dat  de  digitale  inhouden  zouden  er  aparte  regels  moeten  komen   III.  Producten   Veel  ruimer  begrip  dan  de  dagelijkse  betekenis.  Het  omvat  diensten,  goederen  en  rechten  en   plichten.   Het   omvat   alles.   Elk   mogelijk   contract   zal   er   onder   vallen.   Let   dus   goed   op   de   terminologie.   2.  Ratione  Personae   I.  Consument   Elke   natuurlijke   persoon   die   voor   uitsluitend   niet-­‐   beroepsmatige   doeleinden   producten   verwerft   of   gebruikt   (   WMPC   definitie).   Onder   boek   6   is   het   elke   natuurlijke   persoon   die   handelt   voor   doeleinden   die   buiten   zijn   handels-­‐   bedrijfs-­‐   ambachts-­‐   of   beroepsactiviteit   vallen.    Het  woord  uitsluitend  is  weggevallen.  De  vereiste  van  gebruiken  of  verwerven  is  ook   weggevallen.   Iemand   die   zich   borg   stelt,   was   geen   consument   en   is   dat   nu   wel.     Enkel  natuurlijke  personen  kunnen  een  consument  zijn.  Een  VZW  kan  nooit  een  consument   zijn   onder   boek   6.   Rechtspersonen   zijn   volledig   uitgesloten   van   het   toepassingsgebied.   Ze   bevinden   zich   soms   in   een   even   zwakke   positie   bevinden   als   een   consument.   De   overheid   kan  ook  niet  als  een  consument  worden  beschouwd.  Enige  tijd  terug  kon  dit  wel  in  sommige   gevallen.     Je   moet   steeds   het   bestemmingscriterium   toepassen.   Dit   betekent   dat   je   moet   nagaan  voor  welke  doeleinden  iemand  goederen  of  diensten  gaat  gaan  verwerven.  Stel  dat   je   een   laptop   koopt,   afhankelijk   van   waarvoor   je   hem   gebruikt,   ben   je   consument.     In  Europa  hanteren  we  het  specialisatiecriterium  niet,  dit  is  iemand  beschermen  wanneer  hij   handelt  buiten  zijn  specialiteit.  Stel  een  kapper  koopt  een  laptop  om  zijn  agenda  te  beheren,   5  

 

volgens  het  bestemmingscriterium  is  hij  geen  consument.  Volgens  het  specialisatiecriterium   zou   hij   wel   een   consument   zijn,   want   hij   heeft   geen   expertise   m.b.t.   aankoop   van   een   pc.       Wat   met   gemengd   gebruik?   Onder   de   WMPC   kon   men   dan   niet   gezien   worden   als   een   consument.   Een   advocaat   die   een   jeansbroek   koopt,   die   hij   draagt   onder   zijn   toga   is   geen   consument   voor   wat   betreft   de   aankoop   van   de   broek.     GRUBER:   Oostenrijkse   man   doet   beroep   op   een   onderneming   om   zijn   dak   te   laten   herstellen.   Het   dak   bedekt   zijn   woning   en   zijn   kantoor.   Het   contract   wordt   gesloten   voor   gemengd   gebruik.   Is   die   man   een   consument?   Rekening   houdend   met   het   feit   dat   het   contract   wordt   gesloten   voor   gemengd   gebruik.   HVJ   interpreteert   het   begrip   consument   zeer  strikt.  In  geval  van  gemengd  gebruik  kan  men  maar  als  consument  worden  beschouwd   als   het   professioneel   gedeelte   verwaarloosbaar   is.   Het   leidde   tot   heel   wat   discussie.   Het   arrest   had   betrekking   op   de   Brussel   1   verordening.     Intussen   is   er   de   richtlijn   consumentenrechten.   De   definitie   wordt   verklaard   door   overweging   17   en   men   gaat   akkoord   met   gemengd   gebruik   als   de   privé-­‐   doeleinden   overwegend  zijn.  (vanaf  51%).  Dan  kan  men  gezien  worden  als  consument.  Deze  overweging   is   al   veel   ruimer.   Die   overweging   wordt   overgenomen   door   de   Belgische   wetgever   in   de   memorie  van  toelichting.  Die  verklaring  lijkt  wat  in  te  gaan  tegen  dat  wat  in  de  wet  zelf  staat.   Dus   hierop   kwam   kritiek,   er   had   in   de   wet   moeten   staan   dat   een   overwegend   gebruik   voldoende  was,  want  de  rechter  is  niet  gebonden  door  een  memorie  van  toelichting.  Men   hoopt   nu   dat   de   rechter   de   memorie   van   toelichting   toch   zal   toepassen   met   het   oog   op   een   maximale  bescherming  van  de  zwakkere  partij,  maar  men  kan  hem  er  niet  toe  dwingen.       Wie   onderneming   is,   is   geen   consument.   Als   je   in   het   kader   van   een   activiteit   als   een   onderneming   wordt   beschouwd,   dan   kan   je   in   het   kader   van   die   activiteit   niet   ook   als   consument  worden  gezien.     Wat   met   betrekking   tot   een   borg   of   derdepandgever?   Vroeger   was   dit   geen   consument,   maar   de   vereiste   van   het   gebruiken   of   verwerven   van   producten   is   niet   meer   opgenomen   in   de  nieuwe  wet.  Dus  vandaag  is  dit  wel  een  consument,  maar  om  als  consument  te  kunnen   worden   gezien,   is   het   noodzakelijk   dat   hij   optreedt   voor   activiteiten   buiten   zijn   beroepsactiviteit.   HVJ   gaat   na   voor   welke   doeleinden   de   schuld   wordt   aangegaan,   waarvoor   men  zich  borg  stelde.  Stel  je  stelt  je  borg  voor  de  aankoop  van  een  privé  wagen,  dan  is  de   borg   een   consument.     Je   moet   het   bestemmingscriterium   gaan   toepassen   m.b.t.   gewaarborgde  schuld.     II.  Onderneming   Een   onderneming   kan   zowel   bestaan   in   de   vorm   van   een   natuurlijke   persoon   of   een   rechtspersoon.  De  rechtsvorm  waaronder  men  handelt  is  irrelevant.  Men  moet  op  duurzame   wijze   een   economische   doel   nastreven,   alsmede   zijn   verenigingen.   Het   is   een   erg   ruim   begrip.   Het   enige   dat   men   vraagt   is   dat   men   vanuit   een   zekere   regelmaat,   organisatie   een   economische  activiteit  uitoefent.  Een  eenmalige  verkoop,  maakt  je  geen  onderneming.  Dus   als   je   af   en   toe   iets   te   koop   aanbiedt   op   Ebay,   ben   je   nog   geen   onderneming.   Ook   de   scouts   die   een   jaarlijkse   wafelenbak   organiseert   is   geen   onderneming.     Of  men  winst  nastreeft  is  irrelevant,  een  VZW  die  goederen  verkoopt  of  prestaties  verricht,   met   een   zekere   regelmaat,   zal   ook   een   onderneming   zijn.     Bij   universiteit   of   ziekenfonds,   moet   een   onderscheid   worden   gemaakt   naargelang   de   activiteit.   Vb   bij   ziekenfonds,   zijn   geen   onderneming   in   het   kader   van   de   verplichte   6  

 

ziekteverzekering.   Als   ze   andere   activiteiten   aanbieden,   zoals   het   aanbieden   van   een   verzekering   of   een   reis,   is   een   commerciële   activiteit,   waar   men   als   een   onderneming   wordt   beschouwd.  Hetzelfde  geldt  bij  een  universiteit,  de  lessen  zijn  geen  commerciële  activiteiten,   het   aanbieden   van   lunchen   is   dat   wel   en   in   het   kader   hiervan   is   een   universiteit   een   onderneming.   BKK   MOBIL   OIL:   ziekenfonds   voert   reclame,   men   vindt   deze   misleidend   en   men   stelt   een   vordering   in.   BKK   zegt   dat   dit   niet   kan,   want   ze   zijn   geen   onderneming.   Men   baseert   zich   op   het   klassieke   criterium,   want   ze   bieden   gewoon   de   verplichte   ziekteverzekering   aan.   HVJ   stelt   dat   zelfs   wanneer   ze   een   taak   van   algemeen   belang   uitvoert,   ze   toch   als   een   onderneming   kunnen   worden   gezien.   Kunnen   we   die   interpretatie   van   het   HVJ   ook   gebruiken  voor  andere  richtlijnen?  Het  HVJ  sprak  zich  hier  nog  niet  over  uit,  de  meeste  RL   gaat   er   wel   van   uit   dat   het   HVJ   een   uniform   ondernemingsbegrip   zal   hanteren   en   de   opsplitsing   tussen   taken   van   algemeen   belang   en   commerciële   activiteiten   niet   meer   zal   moeten   doorvoeren.     Diegene   die   handelt   met   een   entiteit   die   taak   van   algemeen   belang     uitoefent,   is   de   zwakkere   partij   en   is   dus   consument,   de   tegenpartij   is   logischerwijze   een   onderneming.     III.  Beoefenaars  van  Vrije  Beroepen   Er  is  een  afzonderlijk  boekdeel  voorzien.  De  beoefenaren  van  vrije  beroepen  kunnen  gezien   worden   als   ondernemingen.   Ze   worden   op   geen   enkele   wijze   uitdrukkelijk   uitgesloten   van   boek  6.  Toch  is  er  een  extra  boek  ingevoerd,  dat  moet  worden  gezien  als  een  lex  specialis  op   boek  6.  Dit  boek  geldt  enkel  wat  betreft  de  prestaties  die  kenmerkend  zijn  voor  vrij  beroep.   Het  is  vreemd  dat  er  een  bijzondere  wet  is  in  hetzelfde  wetboek,  dit  is  het  resultaat  van  sterk   lobby  werk.  Een  vrije  beroeper  kan  dus  zowel  onder  boek  6  als  onder  boek  14  valt,  als  een   apotheker  u  Dafalgan  verkoopt,  valt  hij  onder  14,  als  hij  zonnecrème  verkoopt,  valt  hij  onder   6.     De   vrije   beroeper   moet   meer   dan   een   cliënt   hebben   en   vaak   onderworpen   zijn     aan   permanente  vorming.  Er  moet  een  tuchtorgaan  zijn,  bij  of  krachtens  de  wet.  Er  kan  dus  ook   bij   KB   voorzien   worden   in   een   tuchtorgaan.   Vb   voor   zelfstandige   psychologen.       Wat  met  verschillende  activiteiten  van  gerechtsdeurwaarders?  Als  hij  beslag  legt,  dan  is  dat   in  het  kader  van  zijn  vrij  beroep.  Als  hij  overgaat  tot  minnelijke  invordering  van  schulden,  dat   is   een   economische   activiteit,   die   ook   door   anderen   kan   worden   uitgeoefend?   Voor   de   minnelijke   invordering   kan   hij   onder   boek   6   vallen,   maar   discussie.   Wat  met  geneesheren  die  als  WN  tewerkgesteld  zijn  in  het  ziekenhuis?    Verhindert  niet  zijn   kwalificatie   als   vrije   beroeper.   Hierover   ook   veel   discussie.   Wat   met   tandartsen   en   kinesisten?   Zijn   geen   uitoefenaar   van   vrij   beroep,   want   geen   tuchtorgaan.   Vallen   dus   onder   boek   6.   Stel   dat   je   voorziet   in   een   tuchtorgaan   voor   kiné,   maar   is   dat   een   intellectuele   prestatie   en   niet   eerder   een   materiële   prestatie?   Discussie!   Apothekers:   afhankelijk   van   wat   ze   verkopen   vallen   ze   onder   een   ander   boek.   Het  is  dus  nodeloos  moeilijk  en  ingewikkeld  te  zijn,  ze  waren  beter  ook  gewoon  onder  boek   6  gebleven.  

C.  Territoriaal  Toepassingsgebied   1.  Contractuele  Aspecten   Waarom   onderscheid   tussen   contractuele   en   niet-­‐contractuele   aspecten?   Voor   de   contractuele   aspecten   ligt   de   verwijzingsregel   vervat   in   de   Rome   I   verordening   en   voor   de   niet-­‐contractuele  aspecten  ligt  deze  in  de  Rome  II  verordening.     7  

 

I.  Rome  I  verordeningà  Bijzondere  verwijzingsregel   Er   bestaat   een   bijzondere   verwijzingsregel   met   betrekking   tot   consumentenovereenkomsten.  Dit  is  een  bijzondere  regel  met  als  doel  de  bescherming  van   de  consument.  Je  moet  eigenlijk  een  onderscheid  gaan  maken,  afhankelijk  van  de  vraag  of  er   al   dan   niet   een   rechtskeuze   is   gemaakt   in   het   contract.   Stel   dat   een   Belgische   consument   een  goed  aankoopt  bij  een  Duitse  verkoper.  Kan  die  Belgische  consument  zich  beroepen  op   zijn   eigen   materieelrechtelijke   bescherming   die   in   het   Belgische   recht   ligt   vervat?   Er   zijn   twee   hypotheses.   Ten  eerste  is   er   deze   waarbij   in   het   contract   geen   rechtskeuze   is   gemaakt   en   dus   niet   is   bepaald   welk   recht   van   toepassing   is   op   de   overeenkomst.   In   een   dergelijke   situatie   zegt   Rome   I   dat   men   toepassing   maakt   van   het   recht   van   het   land   waar   de   consument   zijn   gewone   verblijfplaats   heeft.   Ten   tweede   is   er   de   mogelijkheid   waarin   het   contract  voorziet  dat  het  Duits  recht  van  toepassing  is.  Verkopers  gaan  er  over  het  algemeen   voor  gaan  opteren  dat  men  zich  op  het  eigen  recht  gaat  kunnen  beroepen.  Die  keuze  voor   het   Duitse   recht   gaat   echter   geen   afbreuk   doen   aan   de   mogelijkheid   voor   de   Belgische   consument  om  zijn  eigen  bescherming  in  te  roepen  (althans  de  dwingende  bepalingen  van   het  land  van  de  consument,  maar  inzake  consumentenrecht  zijn  alle  bepalingen  dwingend).   De   consument   zal   dus   steeds   beroep   kunnen   doen   op   het   Belgische   consumentenrecht   wanneer  dat  recht  hem  bijkomende  bescherming  biedt.       Zou  het  niet  makkelijker  zijn  wanneer  Rome  I  gewoon  zou  zeggen  dat  altijd  het  recht  van  het   land  van  de  consument  van  toepassing  is?  Neen,  want  in  ons  voorbeeld  zou  de  consument   zich  ook  kunnen  beroepen  op  het  Duitse  recht.  De  consument  heeft  eigenlijk  keuze  om  het   recht  van  het  land  te  kiezen  dat  het  meeste  bescherming  biedt.     II.  Bijzondere  verwijzingsregel  niet  van  toepassing   Voorgaande   regel   geldt   maar   wanneer   er   aan   de   voorwaarden   van   artikel   6   Rome     I   verordening   is   voldaan.   Wanneer   dat   niet   is   moet   men   zich   baseren   op   artikel   3   en   4   van   de   Rome   I   verordening.   Deze   artikelen   zeggen   dat   het   recht   van   de   land   van   de   verkoper   zal   worden   toegepast   indien   er   geen   rechtskeuze   is   gemaakt.   Als   de   bijzondere   verwijzingsregel   niet   van   toepassing   is   gaat   de   consument   zich   in   principe   niet   op   zijn   eigen   recht   kunnen   beroepen.   Want   ofwel   zal   er   rechtskeuze   zijn   (verkoper   kiest   voor   eigen   recht),   ofwel   objectief  aanknopingspunt.     III.   Toepassingsvoorwaarden   voor   bijzondere   verwijzingsregel   inzake   consumentenovereenkomsten   In   de   eerste   plaats   dient   er   sprake   te   zijn   van   een   consument.   Een   overeenkomst   moet   worden  gesloten  tussen  een  professioneel  en  een  consument  of  tussen  een  onderneming  en   een  consument.  Het  HvJ  heeft  het  begrip  consument  in  het  kader  van  het  IPR  eng  ingevuld.   Pas  als  het  professionele  gebruik  van  een  goed  te  verwaarlozen  of  irrelevant  is,  kan  men  ook   als  consument  gezien  worden.  (zie  boven:  arrest  Gruber)  Ook  moet  de  onderneming  moet   haar   activiteiten   ontplooien   in   het   land   van   de   consument   (Duitse   ON   heeft   hier   een   vestiging,   of   een   Duitse   ON   gebruikt   vertegenwoordigers   in   België   die   huis   aan   huis   contracten  gaan  sluiten)  OF  dat  de  buitenlandse  ON  haar  activiteiten  op  België  richt  met  om   het  even  welk  communicatiemiddel.  Deze  laatste  regel  is  natuurlijk  zeer  belangrijk.  Wanneer   contracten   op   internet   worden   gesloten   hoeft   het   dus   niet   noodzakelijk   te   gaan   om   een   Belgische  onderneming.       8  

 

Hoe  men  dat  ‘richten  op’  precies  gaan  interpreteren?  PAMMER/ALPENHOF   (rederij/hotel):   HvJ   zegt   dat   men   zich   richt   op   het   land   van   de   consument,   wanneer   men   als   ON   reeds   voorafgaand   aan   het   sluiten   van   het   contract,   de   bedoeling   had   om   contracten   te   sluiten   met  consumenten  uit  een  welbepaald  land.  De  buitenlandse  onderneming  moet  dus  reeds   de  intentie/wil  hebben  gehad  om  met  Belgische  consumenten  te  contracteren  nog  voor  ze   effectief   contact   heeft   gehad   met   een   Belgische   consument.   Dat   kan   ofwel   blijken   uit   een   uitdrukkelijke   verklaring   van   de   onderneming   (“wij   verkopen   ook   aan   Belgische   consumenten”)   of   deze   kan   ook   impliciet   zijn.   Dat   kan   blijken   uit   allerlei   factoren,   waarbij   HvJ  een  opsomming  geeft  met  voorbeelden  van  situaties:     -­‐ Het  gebruik  van  een  toplevel  domeinnaam  .be  à  een  Franse  ON  heeft  bijvoorbeeld   naast  zijn  .fr  site,  ook  een  .be  naam;  ook  het  gebruik  van  een  .com  domeinnaam  is   volgens  het  HvJ  een  teken  dat  men  zich  niet  alleen  tot  de  consumenten  van  het  eigen   land  richt;     -­‐ Het  vermelden  van  een  internationaal  kentekennummer  bij  een  telefoonnummer;     -­‐ Het   gebruik   van   de   taal   à   een   Franse   onderneming   heeft   niet   alleen   Franstalige   versie  van  haar  website,  maar  ook  een  Engelstalige.  Daaruit  kan  men  afleiden  dat  die   Franse  onderneming  zich  niet  uitsluitend  tot  Franse  consumenten  richt,  maar  ook  tot   consumenten  uit  andere  landen  zoals  bijvoorbeeld  Britten.  Als  echter  een  Britse  ON   enkel  een  Engelstalige  website  heeft,  kan  men  daar  niets  uit  afleiden,  ook  al  spreekt   de   helft   van   de   wereldbevolking   Engels.   Men   moet   eigenlijk   gaan   kijken   of   men   voorziet   in   een   taal   die   normaal   in   het   land   van   de   onderneming   zelf   niet   wordt   gesproken;       -­‐ Het  vermelden  van  een  andere  munteenheid  dan  diegene  die  wordt  gebruikt  in  het   land  van  de  onderneming.  Als  er  enkel  de  munteenheid  euro  wordt  vermeld,  wil  dit   niet   zeggen   dat   men   zich   richt   tot   alle   inwoners   van   de   Eurozone.   Ook   hier   weer   moet   men   gaan   kijken   of   men   een   munteenheid   vermeldt   die   in   het   land   van   de   onderneming  niet  wordt  gebruikt.       Stel   dat   je   een   advies   moet   geven   aan   een   onderneming   die   goederen   wil   verkopen   aan   consumenten   uit   de   BeNeLux,   Frankrijk   en   de   UK,   maar   men   wil   NIET   verkopen   aan   consumenten   uit   Griekenland/Spanje/Italië.   Men   begint   dus   met   het   opmaken   van   een   website:  munteenheid  euro/pond,  taal  Engels,  Frans/  internationaal  telefoonnummer   à   Welk   risico   gaat   hier   ontstaan?   Wat   als   een   Griekse   consument   een   erin   slaagt   een   contract   af   te   sluiten   met   de   onderneming?   Zal   hij   zich   op   zijn   eigen   consumentenrecht   kunnen  beroepen?  Als  men  de  website  gaat  bekijken,  zal  het  HvJ  eruit  afleiden  dat  men  zich   richt  tot  verschillende  landen.  Dit  wil  de  wetgever  nu  net  gaan  vermijden.  Hoe  doe  je  dat?       Men   zal   een   soort   van   disclaimer   gaan   gebruiken   waarin   men   aangeeft   dat   men   zich   niet   richt   tot   welbepaalde   landen.   Wordt   dit   aanvaard?   Het   Hof   heeft   zich   er   nog   niet   moeten   over   uitspreken   maar   in   het   arrest   Pammer/Alpenhof   geeft   de   advocaat-­‐generaal   aan   dat   deze   soort   disclaimers   kunnen   gebruikt   worden.   De   enige   voorwaarde   is   dat   de   onderneming   dan   ook   de   nodige   stappen   onderneemt   om   te   voorkomen   dat   het   afsluiten   van   een   contract   voor   die   consument   mogelijk   is.   (vb:   vragen   naar   leveringsadres   van   consument  en  bij  de  opties  enkel  landen  vermelden  waarin  levering  mogelijk  is).     Het   HvJ   heeft   gezegd   dat   opdat   de   bijzondere   verwijzingsregel   van   toepassing   zou   kunnen   zijn,   het   niet   noodzakelijk   is   dat   de   overeenkomst   op   afstand   wordt   gesloten.   Stel   dat   9  

 

iemand  uit  Luik  een  contract  sluit  met  een  Duitse  onderneming,  omdat  die  persoon  naar  de   Duitse  onderneming  gaat  op  basis  van  een  website  waarin  het  zeer  duidelijk  is  dat  die  ON   zich  ook  tot  Belgische  consumenten  richt.  (Arrest  MÜHLLEITNER/YUSUF)     De  consument  moet  ook  niet  gaan  bewijzen  dat  er  een  causaal  verband  bestaat  tussen  het   zich  richten  tot  consumenten  op  het  Belgisch  grondgebied  en  het  sluiten  van  het  contract.   De   consument   kan   zich   dus   toch   nog   op   de   bijzondere   verwijzingsregel   gaan   beroepen   wanneer  die  persoon  gewoon  naar  de  Duitse  onderneming  rijdt  en  daar  een  aankoop  doet.   De   bewijslast   voor   de   consument   zou   volgens   het   HvJ   anders   te   zwaar   worden.   Hoe   gaat   men   in   hemelsnaam   gaan   bewijzen   dat   men   naar   Duitsland   is   gereden   ingevolge   het   bezoek   aan   website   waar   men   dan   ontdekt   heeft   dat   die   onderneming   zich   tot   het   Belgisch   grondgebied  richt?  (Arrest  LOKMAN  EMREK/VLADO  SABRANOVIC)   2.  Precontractuele  Aspecten   De   bescherming   van   de   consument   geschiedt   heel   vaak   door   aan   de   onderneming   precontractuele   informatieverplichtingen   op   te   leggen.   Wanneer   deze   verschillen   van   land   tot  land  is  het  natuurlijk  belangrijk  om  te  weten  welk  recht  van  toepassing  is.  In  artikel  12   van  de  Rome  II  verordening  gaat  men  eigenlijk  gewoon  gaan  verwijzen  naar  Rome  I.  Via  de   verwijzingsregel  uit  Rome  II  komen  we  toch  weer  uit  bij  de  verwijzingsregel  van  Rome  I.     3.  Handelspraktijken   Het  is  maar  wanneer  we  te  maken  krijgen  met  handelspraktijken  wanneer  we  effectief  Rome   II   gaan   moeten   toepassen   (artikel   6   Rome   II)   à   “Recht   van   het   land   waar   de   concurrentieverhoudingen  of  de  collectieve  belangen  van  de  consumenten  worden  geschaad   of  dreigen  te  worden  geschaad.”     Wanneer   dus   een   buitenlandse   onderneming   misleidende   reclame   voert   in   België   zal   het   Belgisch   consumentenrecht   worden   toegepast   omdat   men   zich   richt   op   het   land   van   de   schade   of   waar   er   schade   zou   kunnen   zijn.   Het   feit   dat   de   Richtlijn   consumentenrecht   gebaseerd   is   op   maximale   harmonisatie,   is   die   verwijzingsregel   natuurlijk   relatief.   De   verwijzingsregel   beperkt   zich   dus   tot   gebieden   waarvoor   de   maximale   harmonisatie   niet   geldt,  zoals  financiële  diensten  en  onroerende  goederen.                              

10  

 

H2:  Informatie  aan  de  consument  en  prijsaanduiding     A.  Informatie   1.  Wat?   I.  Hoeveelheidsaanduiding  (Artikel  VI.  11  e.v.  WER)   II.  Etikettering,  gebruiksaanwijzingen  en  garantiebewijzen  (Artikel  VI.  8  WER)   a.  Voor  de  gemiddelde  consument  begrijpelijke  taal   Vroeger   was   het   voorschrift   dat   daaromtrent   vervat   lag   in   de   WMPC,   strenger.   De   elementen   dienden   gesteld   te   zijn   in   de   taal   van   het   taalgebied   waar   het   product   op   de   markt   werd   gebracht.   Die   Belgische   regeling   is   geschrapt   ingevolge   RS   van   het   HvJ.   Men   meende  dat  de  vereiste  van  taal  die  gesproken  werd  in  desbetreffend  gebied,  in  strijd  was   met  het  principe  van  vrij  verkeer.  Een  van  de  zaken  waarover  het  ging  was  een  procedure   die   was   ingesteld   tegen   Danone.   Zij   verkochten   yoghurt   à   la   grèque,   maar   daarin   stond   Made  in  Spain.  Made  in  Spain  is  geen  Nederlands,  dus  schending  van  de  wet.  Men  kan  toch   moeilijk   gaan   zeggen   dat   die   problematisch   is.   Dergelijke   regeling   is   dus   disproportioneel   met  de  inperking  van  het  vrij  verkeer  dat  dit  met  zich  teweege  brengt.   b.  Gelet  op  het  taalgebied  waar  de  goederen  of  diensten  worden  aangeboden   2.  Algemene  informatieplicht  (Artikel  VI.  2  WER)   I.  Toepassingsgebied   Er  geldt  een  algemene  informatieverplichting  bij:   a.  Overeenkomsten  tussen  ondernemingen  en  consument   b.  Producten   c.   Uitgesloten:   overeenkomsten   op   afstand   en   buiten   de   verkoopruimte   gesloten   overeenkomsten   Bij   deze   categorieën   gelden   specifieke   informatieverplichtingen   die   veel   omvangrijker   is   dan   de  algemene  informatieverplichting.   d.  Informatieverplichting  geldt  niet  indien  de  informatie  reeds  duidelijk  blijkt  uit  de  context   II.  Voorwerp  van  de  informatie   a.  Belangrijkste  kenmerken  van  het  product:   Identiteit   van   de   onderneming,   totale   prijs,   wijze   van   betaling   en   levering,   herinnering     wettelijke   garantie,   duur   overeenkomst,   opzegmogelijkheden.   Bij   producten   met   digitale   inhoud  moet  men  informatie  geven  over  de  functionaliteit  en  interoperabiliteit  (vb.  wanneer   men   een   spelletje   voor   PS   3   koopt,   moet   erop   vermeld   staan   of   dit   al   dan   niet   nog   werkt   op   een  PS  2).     Men  moet  de  consument  wel  herinneren  aan  de  wettelijke  garantie,  maar  men  mag  dat  niet   teveel   in   de   verf   zetten.   Indien   men   dit   te   zeer   benadrukt   kan   men   hem   verwijten   dat   de   garantie   wordt   voorgesteld   als   een   onderscheidend   kenmerk   (staat   op   de   zwarte   lijst).   In   de   11  

 

RL  Consumentenkoop  die  de  garantie  heeft  ingevoerd,  wordt  dit  nergens  vereist,  maar  in  de   RL  CR  wel.     b.  Verkoopvoorwaarden  (niet  in  RL  CR)   Men  moet  de  consument  informeren  over  de  algemene  voorwaarden.  In  de  RL  CR  staat  dit   niet  vermeld,  want  dit  is  een  gebied  dat  door  de  RL  CR  wordt  bestempeld  als  niet  vervat  in   de  maximale  harmonisatie.  Het  is  vooral  een  bevestiging  vna  wat  resulteert  uit  het  gemeen   recht.   Opdat   de   algemene   voorwaarden   zouden   uitmaken   van   het   contract,   moet   men   de   redelijke  mogelijkheid  hebben  gehad  er  kennis  van  te  nemen.     c.  Rechten  en  plichten  door  wet  bepaald?   Houdt   de   RL   in   dat   de   onderneming   de   consument   dient   te   informeren   omtrent   zijn   rechten   en  plichten.  Dit  geldt  voor  de  wettelijke  garantie,  maar  ook  voor  andere  rechten  en  plichten?   Iedereen   wordt   geacht   de   wet   te   kennen,   zo   meende   het   HvB,   dus   consumenten   moeten   niet  specifiek  worden  geïnformeerd  over  hun  wettelijke  rechten  en  plichten.  Het  ging  in  deze   zaak  over  vliegtuigtickets.  Daarop  stond  dat  de  bepalingen  van  het  toenmalige  verdrag  van   Warschau   van   toepassing   was,   waarin   aansprakelijkheid   wordt   beperkt   voor   verlies   van   bagage.   De   consument   zei   dat   hij   die   informatie   slechts   had   gekregen   samen   met   het   vliegtuigticket   en   niet   voorafgaand,   zoals   toen   artikel   4   van   de   WMPC   dit   vereiste.   Men   was   dus  niet  geïnformeerd  over  die  aansprakelijkheidsbeperking  en  houdt  dus  miskenning  in.  Het   HvB   Brussel   zegt   dat   dit   geen   miskenning   is   want   het   gaat   hier   om   een   aansprakelijkheidsbeperking   volgend   uit   een   verdrag.   Iedereen   wordt   geacht   de   wet   te   kennen  dus  houdt  dit  geen  miskenning  in.     Wordt  dit  vandaag  nog  toegepast?  Men  moet  rekening  houden  met  de  rechtspraak  van  het   HvJ   à   ZAAK   INVITEL-­‐   Het   beding   maakte   melding   van   het   feit   dat   de   telecomoperator   de   prijs   eenzijdig   kon   wijzigen,   maar   maakt   geen   melding   dat   de   consument   het   contract   in   dat   geval   eenzijdig   kon   opzeggen.   De   vereiste   van   duidelijkheid   kan   met   zich   meebrengen   dat   men  de  consument  moet  informeren  over  de  rechten  die  de  consument  heeft  op  basis  van   nationaal  recht.  Het  beding  was  niet  voldoende  duidelijk  voor  de  consument.  Het  arrest  gaat   hier   niet   over   artikel   2.   Het   heeft   geen   rechtstreekse   band   met   de   informatieverplichting.   Het  maakt  gewoon  duidelijk  dat  de  informatie  die  men  geeft  in  een  beding,  een  belangrijk   oordeel  kan  vormen  over  het  al  dan  niet  oneerlijk  karakter  van  een  beding.     III.  Tijdstip  waarop  informatie  verstrekt  moet  worden   Voor   de   consument   gebonden   is.   Het   is   een   precontractuele   informatieverplichting   zonder   formele   voorschriften.   De   wijze   waarop   dit   gebeurt   is   dus   volledig   vrij.   Men   moet   er   natuurlijk  wel  over  waken  dat  bewijslevering  mogelijk  is  over  het  naleven  van  de  plicht.    

12  

 

IV.  Wijze  waarop  informatie  verstrekt  moet  worden     a.  Duidelijk  en  begrijpelijk   b.  Schriftelijk,  elektronisch  of  mondeling   V.  Schuldenaar  van  de  informatie:  onderneming   VI.  Sanctionering   a.  Geen  specifieke  sanctie   Er   wordt   niet   voorzien   in   een   administratiefrechtelijke,   strafrechtelijke   of   civielrechtelijke   sanctie.  Die  bepaling  heeft  dus  weinig  ‘body’.  Er  zijn  natuurlijk  wel  wat  andere  sancties  die   men  kan  hanteren.     b.  Artikel  VI.  38  WER  (misleiding  door  ommissie?)   c.  Gemeen  recht     Heeft   men   bepaalde   contractvoorwaarden   niet   vermeld,   dan   ken   men   hierdoor   niet   verbonden   worden.   Heeft   men   schade   opgelopen?   Wanneer   men   fout   en   causaal   verband   kan  bewijzen  kan  men  aanspraak  maken  op  een  schadevergoeding.   VII.  Verhouding  artikelen  VI.  2  en  VI.  8  WER   a.  Artikel  VI.  2  WER   Bepaalt  welke  informatie  verstrekt  moet  worden.   b.  Artikel  VI.  8  WER   Bepaalt  in  welke  taal  bepaalde  door  Artikel  VI.  2  WER  voorgeschreven  informatie  verstrekt   moet  worden  in  een  voor  de  consument  begrijpelijke  taal.  

B.  Verplichting  tot  Prijsaanduiding  (valt  weg  voor  vak  Consumentenbescherming)  

Prof   wil   alleen   benadrukken   voor   2e   master-­‐studenten,   dat   de   regeling   voor   aankondiging   van   prijsvermindering   ook   op   grond   van   hetzelfde   Arrest   Commissie   tegen   België   onverenigbaar  is  met  de  RL  OHP.  Dit  betekent  dat  de  regels  die  vervat  liggen  in  boek  VI.  WER   niet   kunnen   worden   toegepast   door   de   rechter.   De   aankondiging   mag   niet   algemeen   misleidend   zijn.   Men   gaat   proberen   om   een   aantal   richtlijnen   op   te   stellen,   waarbij   ambtenaren  zich  daardoor  kunnen  laten  leiden.  Dit  mogen  echter  gen  bindende  normen  zijn,   want   dan   zit   men   met   het   probleem   dat   dit   weer   strijdig   kan   zijn   met   de   RL   Oneerlijke   Handelspraktijken.  

13  

 

1.  Toepassingsgebied   I.  Onderneming   II.  Consument     III.  Goederen   IV.  Diensten  (Artikel  VI.3  WER  geldt  enkel  voor  homogene  diensten)   a.   Niet   homogene   diensten:   bestek   (KB   30/6/1996   betreffende   prijsaanduiding   producten,   diensten  en  de  bestelbon)   V.  Te  koop  aanbieden   a.  Quid  reclame?  (Artikel  VI.  6  WER)   b.  Artikel  VI.3  geldt  niet  bij  openbare  verkoop   2.  Artikel  VI.  3  WER   I.  Hoe?   a.  Schriftelijk   Quid  elektronisch?   b.  Ondubbelzinnig   c.  Leesbaar  en  goed  zichtbaar  (bij  uitstalling  goederen  en  bij  homogene  diensten)   d.  Let  op:  KB  30/6/1996   Producten     Aanduiding  verkoopprijs   Aanduiding  per  meeteenheid   Homogene  diensten   II.  Toepassing  in  de  Rechtspraak   a.  Gebruik  scanners  (Brussel  21/3/2006,  JB  HP  2006,  32)   b.  Reisbrochures  à  Berekening  Prijs   c.  Prijslijst  op  de  toonbank   d.  Verschillende  prijzen   3.  Artikel  VI.  4  WER   I.  Totale  prijs  of  totale  tarief   a.  BTW  (ook  voor  niet-­‐homogene  diensten)   14  

 

b.  Taksen  (via  onderneming  te  betalen)   c.  kosten  die  moeten  worden  bijbetaald   Verplicht   Bedrag  niet  door  consument  beïnvloed  kan  worden   3.  Artikel  6  WMPC   I.  Toepassingen  in  de  Rechtspraak   a.  Dossierkosten  en  reserveringskosten   b.  Luchthaventaksen   c.  Taksen  ter  plaatse  te  betaalbaar                                                              

15  

 

H3:  Onrechtmatige  Bedingen   De  regelen  inzake  onrechtmatige  bedingen  zijn  van  fundamenteel  belang  in  de  praktijk.  De   kans   dat   men   als   jurist   ooit   te   maken   krijgt   met   deze   regeling,   is   bijna   100%.   Heel   vaak   worden   die   regelen   ook   miskend.   Men   denkt   vaak   dat   wanneer   er   regels   in   de   wet   voorzien   zijn,  deze  ook  door  ondernemingen  worden  gerespecteerd.  De  redenen  daarvoor  zijn  vaak   verschillend:   bij   kleine   ondernemingen   is   het   vaak   uit   onwetendheid   (ze   stellen   hun   algemene  voorwaarden  zelf  op,  gebaseerd  op  een  of  ander  model  dat  ze  ergens  gevonden   hebben).   Anderzijds   is   het   bij   grote   ondernemingen   zelden   dat   het   met   onwetendheid   te   maken  heeft.  Grote  ondernemingen  beschikken  over  een  eigen  juridische  dienst  waar  men   alle  rechtmatige  informatie  kan  verkrijgen.       à  Schrijnend  verhaal  over  Belgische  distributie-­‐netbeheerders:  zij  vallen  onder  de  regeling   van  onrechtmatige  bedingen  in  geval  van  afsluitingscontracten  tussen  die  onderneming  en   de  consument.  In  die  algemene  voorwaarden  staat  er  dat  zo’n  beheerder  enkel  aansprakelijk   is  voor  schade  die  het  rechtstreeks  gevolg  is  van  de  aan  de  netbeheerder  toerekenbare  fout.   Dit   is   duidelijk   een   onrechtmatig   beding   omdat   een   netbeheerder   wordt   beschouwd   als   producent   en   dat   de   wet   productaansprakelijkheid   voorziet   in   een   objectieve   aansprakelijkheid.  Vanaf  het  ogenblik  dat  een  product  gevaarlijk  is,  ben  je  aansprakelijk  als   producent  ongeacht  dit  te  wijten  is  aan  een  fout.  In  2011/2012  werd  geoordeeld  door  het   HvB   van   Antwerpen   dat   dit   een   onrechtmatig   beding   is.   Er   is   tot   op   de   dag   van   vandaag   slechts   1   netbeheerder   die   zijn   reglementering   heeft   aangepast.   Dit   is   dus   geen   geval   van   onwetendheid,  maar  een  opzet.  De  netbeheerder  die  het  dan  wel  heeft  aangepast  heeft  in   zijn  voorwaarden  geschreven:  wij  zijn  enkel  aansprakelijk  voor  de  aan  ons  toerekenbare  fout,   onverminderd   de   rechten   die   de   consument   kan   laten   gelden   op   grond   van   de   wet   productaansprakelijkheid.  Ook  deze  aanpassing  wordt  als  strijdig  beschouwd  met  de  wet.  

A.  Toepassingsgebied   1.  Voor  wie  bedoeld?   Het   toepassingsgebied   is   beperkt   voor   de   relatie   onderneming-­‐consument.   Met   andere   woorden,  entiteiten  die  niet  als  een  consument  kunnen  worden  beschouwd  in  de  zin  van  het   WER,   kunnen   zich   niet   op   deze   regelen   beroepen:   vb.   de   kapper   die   een   aantal   stoelen   koopt   om   die   in   zijn   kapsalon   te   plaatsen   en   te   gebruiken   kan   zich   niet   op   de   wet   beroepen,   omdat  hij  geen  consument  is.     Dit  is  een  verschil  met  wat  geldt  in  Nederland  en  Duitsland.  Niet-­‐consumenten  kunnen  zich   daar  beroepen  op  de  algemene  toetsingsnorm  inzake  oneerlijke  bedingen.  In  België  kan  dit   niet  omdat  men  in  de  wet,  uitdrukkelijk,  de  regels  beperkt  heeft  tot  consumenten.     De  oneerlijke  bedingen  slaan  op  producten:  RG,  OG,  diensten,  rechten  en  verplichtingen  à   Elk   type   van   contract   tussen   een   onderneming/professioneel   en   een   consument   zal   onder   dit  toepassingsgebied  vallen.   2.  Vereiste  van  een  overeenkomst   Er  moet  wel  degelijk  een  contract  bestaan  tussen  de  onderneming  en  de  consument.  Stel  dat   de  eigenaar  van  een  woning  (particulier  en  dus  duidelijk  consument)  een  overeenkomst  sluit   met   een   vastgoedmakelaar   waarbij   de   makelaar   de   opdracht   heeft   om   op   zoek   te   gaan   naar   een  koper  voor  die  woning.  Het  spreekt  voor  zich  dat  dit  een  regeling  is  waarvoor  de  wet  van   16  

 

toepassing   is   (er   is   zelf   in   casu   een   bijzonder   KB   voor   deze   activiteiten).   Op   een   bepaald   moment   zal   die   makelaar   een   koper   vinden.   Aangezien   het   gaat   om   een   woning   voor   particulier  gebruik,  gaat  het  ook  hier  om  een  consument.  Wat  gebeurt  er  vaak  in  de  praktijk?   Die   vastgoedmakelaar   gaat   die   geïnteresseerde   consument   vaak   een   aankoopbelofte   laten   tekenen.   Een   aankoopbelofte   waarin   de   consument   zegt   dat   hij   er   zich   toe   verbindt   het   huis   aan  te  kopen,  op  voorwaarde  dat  de  verkoper  zijn  akkoord  geeft.  Dit  gebeurt  veelal  omdat   de  koper  zo  gebonden  is  en  de  makelaar  zelf  meestal  de  bevoegdheid  niet  heeft  om  de  koop   af   te   sluiten.   Wat   is   het   doel   van   zo’n   aankoopbelofte?   Wanneer   de   consument   die   de   aankoopbelofte   gedaan   heeft   toch   afziet   van   zijn   belofte   en   dus   niet   aan   het   contract   voldoet,   wordt   vaak   voorzien   in   een   schadebeding   waarbij   de   eventuele   koper   een   vergoeding  van  X  aantal  procent  moet  betalen.       Kan   men   dit   schadebeding   nu   toetsen   aan   de   regels   inzake   oneerlijke   bedingen?   Daarvoor   moeten   we   eerst   weten   of   er   een   overeenkomst   bestaat   tussen   de   vastgoedmakelaar   en   diegene  die  zich  in  die  aankoopbelofte  heeft  verbonden.  Het  antwoord  is  evident:  er  is  GEEN   overeenkomst.  Als  er  een  contractuele  overeenkomst  bestaat  is  het  tussen  de  verkoper  en   mogelijke   koper   à   Zijn   allebei   consumenten   en   regels   dus   niet   van   toepassing.   Het   is   pas   wanneer   men   zo’n   aankoopbelofte   zou   doen   ten   aanzien   van   een   professionele   verkoper   (vb:  projectontwikkelaar)  dat  men  de  regelen  inzake  onrechtmatige  bedingen  wel  kan  gaan   toepassen.  De  rechter  kan  natuurlijk  wel  het  gemeen  recht  toepassen  (1231  BW)  waarin  hij   de  mogelijkheid  heeft  om  bovenmatige  schadebedingen  te  gaan  matigen.     3.  Bedingen  en  voorwaarden   Het   is   irrelevant   dat   over   de   bedingen   die   in   het   contract   staan   al   dan   niet   onderhandeld   werd,   althans   niet   in   België.   In   andere   landen   is   de   regeling   beperkt   tot   individuele   onderhandeling.   Ook   de   aard   van   de   overeenkomst   heeft   geen   belang.   Het   maakt   niet   uit   of   het  een  zuiver  contract  betreft  of  het  er  een  is  van  reglementaire  aard.  Dit  betekent  meteen   dat   de   algemene   voorwaarden   van   NMBS,   distributienetbeheerders,…   perfect   kunnen   worden  getoetst  aan  de  wet  inzake  onrechtmatige  bedingen.  (bevestigd  door  het  GwH)  

B.  Voorvraag   Rechten  en  plichten  van  de  onderneming  liggen  vaak  vervat  in  algemene  voorwaarden,  die   door  de  tegenpartij  wordt  gebruikt.  In  eerste  instantie  moet  men  zich  een  soort  voorvraag   stellen:  ‘kan  een  onderneming  zich  eigenlijk  wel  beroepen  op  die  algemene  voorwaarden?’     1.  Bindende  kracht  van  de  algemene  voorwaarden   Stel  dat  een  consument  te  laat  betaalt  en  in  de  algemene  voorwaarden  is  ten  aanzien  van   die   consument   een   schadebeding   opgenomen.   Alvorens   dat   schadebeding   uit   te   voeren,   moet   vanuit   het   gemeen   recht   wel   worden   bewezen   dat   de   algemene   voorwaarden   de   contracts-­‐relatie   zijn   binnengedrongen.   Hoe   gebeurt   dit   en   wie   moet   dit   bewijzen?   Aan   welke  voorwaarden  moet  zijn  voldaan?     Hiervoor  moet  aan  drie  voorwaarden  zijn  voldaan.  Men  moet  voorafgaand  (tijdsvoorwaarde)   aan  het  contract  de  wederpartij  (consument)  hiervan  op  redelijke  wijze  kennis  van  hebben   gegeven  en  de  wederpartij  moet  deze  ook  hebben  aanvaard.  

17  

 

I.  Redelijke  mogelijkheid  tot  kennisname   Men   moet   als   onderneming   niet   bewijzen   dat   de   consument   effectief   kennis   heeft   gekregen   van   de   algemene   voorwaarden.   Men   moet   zelf   niet   bewijzen   dat   men   de   algemene   voorwaarden   effectief   aan   de   consument   heeft   overhandigd.   Er   moet   enkel   een   redelijke   kennisname  kunnen  worden  bewezen.       Stel   dat   een   onderneming   haar   algemene   voorwaarden   op   een   website   heeft   staan.   Wanneer  is  dan  aan  de  vereiste  van  redelijke  kennisname  voldaan?     -­‐ Er   moet   een   duidelijke   vermelding   gebeuren   en   de   persoon   in   kwestie   moet   toegang   hebben   tot   het   internet.   Men   moet   dus   ook   rekening   gaan   houden   met   de   wijze   waarop  een  contract  tot  stand  is  gekomen.  Bij  een  bestelling  op  internet  zou  men  in   de   loop   van   het   proces   ergens   de   mogelijkheid   moeten   geven   om   de   algemene   voorwaarden   te   lezen.   wanneer   men   echter   bij   een   telefonische   aankoop   of   een   fysieke   aankoop   verwijst   naar   de   algemene   voorwaarden   op   internet   is   dit   niet   voorafgaand  aan  de  koop  gebeurd.     -­‐ Algemene   voorwaarden   moeten   ook   op   eenvoudige   wijze   consulteerbaar   zijn.   Ryanair   voorzag   vroeger   niet   in   de   mogelijkheid   om   de   algemene   voorwaarden   in   hun   totaliteit   (in   een   keer)   te   lezen.   Men   moest   altijd   verder   klikken   en   verschillende   webpagina’s  openen.  Dit  sluit  dus  niet  aan  bij  het  eenvoudig  beschikbaar  zijn  van  de   algemene  voorwaarden.     -­‐ Algemene  voorwaarden  moeten  ook  duidelijk  leesbaar  zijn.  Meer  en  meer  zie  je  dat   men  in  RS  en  RL  niet  alleen  de  formele  leesbaarheid  gaat  vereisen  (kleine  lettertjes,   donker   papier,   lichte   schrijfkleur),   maar   ook   gaat   hameren   op   de   verstaanbaarheid   van  bedingen,  zo  ook  bij  de  vaststelling  van  een  kennelijk  onevenwicht.  Een  doorsnee   burger,   die   niet   juridisch   geschoold   is   moet   begrijpen   wat   er   in   de   algemene   voorwaarden   staat.   Er   moet   dus   in   verstaanbare   taal   gecommuniceerd   worden   en   niet  in  juridisch  vakjargon.     Wat   doe   je   met   de   algemene   voorwaarden   van   ziekenhuizen?   Ziekenhuisfacturen   worden   regelmatig  te  laat  betaald.  In  de  algemene  voorwaarden  van  ziekenhuizen    zijn  er  ook  weer   schadebedingen   terug   te   vinden   die   voorzien   in   een   vergoeding   bij   zo’n   te   laat   betaalde   factuur.  Maken  zo’n  bedingen  wel  deel  uit  van  het  contract?  Er  is  een  heel  groot  probleem   bij  spoedopnamen:  men  zal  een  patiënt  wellicht  eerst  behandelen,  alvorens  hem  eerst  van   de  algemene  voorwaarden  te  laten  kennisnemen.  Ziekenhuizen  vallen,  volgens  Cassatie,    ook   onder   dezelfde   voorwaarden,   voor   alle   mogelijke   opnamen.   Dit   wil   dus   zeggen   dat   een   ziekenhuis   zich   bij   spoedopnames   niet   kan   beroepen   op   haar   algemene   voorwaarden.   Professor   Steennot   vindt   dat   er   een   verschil   moet   zijn   tussen   verschillende   ziekenhuisopnames.   Het   lezen   van   de   algemene   voorwaarden   na   de   opname   schaadt   ook   een  consument  niet,  want  als  de  consument  is  bekomen  en  hij  de  algemene  voorwaarden   kan   lezen,   is   hij   ook   voldoende   geïnformeerd   en   die   ziekenhuisfactuur   komt   niet   onmiddellijk.     II.  Voorafgaand  aan  totstandkoming   De   consument   moet   de   mogelijkheid   hebben   om   kennis   te   nemen   van   de   algemene   voorwaarden,   vooraleer   het   contract   tot   stand   komt.   Wanneer   is   het   contract   juridisch   gezien  tot  stand  gekomen?  Wanneer  is  er  wilsovereenstemming  bereikt?       18  

 

Persoon  laat  hall  schilderen  door  een  schilder.  Schilder  komt  langs,  meet  de  oppervlakte  op   en  stuurt  achteraf  een  mailtje  dat  hij  bereid  is  om  de  hall  te  schilderen  voor  een  bepaalde   prijs.   De   hall   wordt   geschilderd   en   achteraf   komt   een   factuur   met   daarop   een   aantal   factuurvoorwaarden.   In   een   van   die   voorwaarden   stond   dat   er   een   forfaitaire   schadevergoeding  moet  worden  betaald  van  10%  bij  laattijdige  betaling.       Wat  is  er  met  dit  beding?  Het  zou  niet  tegenwerpelijk  zijn,  aangezien  men  pas  kennis  krijgt   van   die   algemene   voorwaarden   bij   het   krijgen   van   de   factuur.   Is   het   dan   niet,   dat   men   de   factuur  moet  protesteren,  omdat  men  niet  akkoord  gaat  met  de  algemene  voorwaarden?  Dit   geldt  alleen  voor  een  handelaar,  maar  niet  voor  een  consument.  De  consument  zal  dus  niet   verbonden  zijn  tot  de  bedingen  op  de  factuur.       Een   ander   voorbeeld   is   wanneer   een   parkeergarage   zich   wil   exonereren   voor   aansprakelijkheid  bij  bepaalde  schadegevallen  die  aan  wagens  gebeuren.  Het  bord  hiervoor   zou  duidelijk  zichtbaar  moeten  zijn  bij  het  binnenrijden  van  de  garage  (wanneer  er  dus  nog   kans   is   om   zich   om   te   draaien).   Wanneer   het   exoneratiebeding   aan   de   betaalautomaat   hangt,  kan  hiervan  pas  worden  kennis  genomen  wanneer  men  betaalt  en  is  dit  te  laat.   III.  Aanvaarding:  uitdrukkelijk  of  stilzwijgend?   Dit   gebeurt   uitdrukkelijk   of   stilzwijgend   wanneer   de   consument   op   redelijke   wijze   kennis   heeft   gekregen   en   de   algemene   voorwaarden   niet   protesteert.   Hier   zijn   bijna   nooit   problemen  mee.   IV.  Problematiek  stijlclausule   Wat  doen  verstandige  ondernemingen?  Die  gaan  er  over  waken  dat  ze  niet  in  de  problemen   komen  met  betrekking  tot  de  voorafgaandelijke  redelijke  kennisname  en  aanvaarding  van  de   algemene  voorwaarden.  Wat  staat  er  meestal  vooraleer  mensen  hun  klik  tot  akkoord  geven,   of   boven   de   handtekening?   Vaak   staat   er   ‘gelezen   en   goedgekeurd’   of   ‘ik   verklaar   de   algemene  voorwaarden  te  hebben  gelezen  en  deze  uitdrukkelijk  te  aanvaarden’.       Wat  is  de  waarde  van  zo’n  stijlclausule?  De  rechtspraak  aanvaardt  de  geldigheid  ervan  als  ze   voldoende  duidelijk  zijn.       Wat   zegt   artikel   VI.83,   21°   WER?   Men   mag   de   bewijslast   niet   omkeren.   Contractuele   clausules   die   de   bewijslast   van   onderneming   naar   consument   verschuiven   zijn   nietig   en   verboden.   à   ‘ik   verklaar   de   algemene   voorwaarden   te   hebben   gelezen   en   deze   te   aanvaarden’.   Is   dit   een   omkering   van   bewijslast?   Is   het   niet   aan   de   onderneming   om   te   bewijzen   dat   er   een   mogelijkheid   tot   kennisname   is   geweest   en   de   consument   tot   aanvaarding   ervan   is   overgegaan?   Deze   argumentatie   is   mogelijk   aangezien   de   verenigbaarheid   van   zo’n   stijlclausules   met   het   artikel   nogal   betwistbaar   is.   Het   Hof   heeft   zich  hier  echter  nog  niet  moeten  over  uitspreken.    

C.  Toepasselijk  Recht   1.  Gemeen  Recht   Het   gemeen   recht   biedt   slechts   zeer   beperkte   toetsingsmogelijkheden.   Er   is   onder   andere   artikel   1231   BW   dat   de   verhouding   tussen   ondernemingen   onderling   bespreekt   en   waarbij   een  rechter  bovenmatige  schadebedingen  KAN  matigen.     19  

 

I.  Bepaald  op  bepaalbaar  voorwerp     Kan   een   onderneming   zich   in   verhouding   tot   een   andere   onderneming   het   voorhouden   in   zijn   algemene   voorwaarden   om   eenzijdig   wijzigingen   aan   het   contract   aan   te   brengen?   Ja,   volgens  de  theorie  van  de  praktijkbeslissing  kan  dit.  Zo  een  wijziging  kan  wel  marginaal  door   de   rechter   getoetst   worden.   Men   mag   het   recht   hierop   dus   niet   op   kennelijk   onredelijke   wijze  gebruiken.  In  het  consumentenrecht  is  dit  helemaal  anders.  De  wet  op  onrechtmatige   bedingen   verzet   zich   tegen   eenzijdige   wijzigingen.   Kan   een   onderneming   zich   het   recht   voorbehouden  om  algemene  voorwaarden  te  bedingen?  Wanneer  het    geen  consument  is,  is   dit  perfect  mogelijk  want  de  rechter  kan  altijd  toetsen.       Zo   ook,   wanneer   we   exoneratiebedingen   van   dichterbij   gaan   bekijken.   Men   kan   de   aansprakelijkheid  gaan  uitsluiten  of  beperken.  Bij  toepassing  van  gemeen  recht  is  dit  nietig   wanneer   de   bedingen   een   exoneratie   bevatten   voor   eigen   opzet   of   voor   datgene   wat   de   essentie   van   de   overeenkomst   uitmaakt.   Stel   dat   een   drinkwatermaatschappij   een   beding   opneemt   in   haar   algemene   voorwaarden   dat   ze   niet   aansprakelijk   kan   worden   gesteld   als   ze   geen   drinkwater   kan   voorzien.   Dit   is   duidelijk   een   voorbeeld   van   een   nietig   beding,   aangezien  het  voorzien  van  drinkwater  de  essentie  van  de  overeenkomst  bevat.  Dit  kan  niet,   noch  tegenover  professionele  entiteiten  en  zeker  niet  tegenover  consumenten.       Men  kan  ook,  in  het  kader  van  een  laattijdige  levering,  niet  de  aansprakelijkheid  uitsluiten   als   men   niet  kan   leveren   tot   wat   men   zich   contractueel   heeft   verbonden.   Ook   hier   zou   men   de   essentie   wegbedingen.   Men   kan   wel   de   aansprakelijkheid   uitsluiten   voor   wanneer   de   levering  op  zich  laattijdig  zou  zijn.     Men  kan  zich  niet  exonereren  voor  eigen  opzet,  maar  wel  voor  eigen  fout.  Kan  dit  ook  voor   eigen   opzettelijke   fout   voor   personen   waarop   beroep   wordt   gedaan   vanwege   hun   professionele   activiteiten?   In   het   consumentenrecht   is   men   strenger:   de   aansprakelijkheid   uitsluiten   tegenover   consumenten   wordt   veel   strikter   aangepakt   dan   tegenover   professionele  entiteiten.     II.  Goede  trouw   Kan   men   als   onderneming   in   verhouding   tot   een   andere   onderneming   zeggen   dat   een   beding  strijdig  is  met  de  goede  trouw?       Men  moet  een  onderscheid  gaan  maken  tussen  de  derogerende  en  beperkende  werking  van   de   goede   trouw.   De   derogerende   werking   van   de   goede   trouw   wordt   door   Cassatie   niet   aanvaard.  Men  kan  een  beding  in  beginsel  niet  gaan  nietig  verklaren  omdat  het  in  strijd  is   met   de   goede   trouw   an   sich.   Het   loutere   argument   van   strijdigheid   met   goede   trouw   aanvaardt  men  dus  niet.       Wat  aanvaardt  men  wel?  De  beperkende  werking  van  de  goede  trouw  ,  wat  eigenlijk  gelijk  is   aan   het   verbod   op   rechtsmisbruik.   Men   kan   dus   een   beding   nietig   laten   verklaren   op   een   wijze  die  strijdig  is  met  de  goede  trouw,  maar  wel  enkel  wanneer  de  onderneming  die  goede   trouw  op  kennelijk  onredelijke  wijze  heeft  misbruikt.     2.  Boek  VI  Wetboek  Economisch  Recht   Men   werkt   via   een   algemene   toetsingsnorm   (verbiedt   bedingen   die   een   kennelijk   onevenwicht  creëren  tussen  rechten  en  plichten  van  partijen)  en  een  lijst  met  onrechtmatige   20  

 

bedingen.   Die   algemene   toetsingsnorm   en   de   invulling   ervan   wordt   door   de   Belgische   wetgever   gesplitst,   waarin   een   deel   van   de   definitie   terug   te   vinden   is   in   artikel   I.8,   22°   WER   en  de  beoordelingscriteria  die  men  hierop  moet  gaan  invullen  terug  te  vinden  zijn  in  artikel   VI.82  WER.  Deze  bepalingen  dienen  dus  samen  te  worden  toegepast.     Wanneer   een   bepaalde   activiteit   voorkomt   in   de   zwarte   lijst,   MOET   de   rechter   dat   beding   nietig   verklaren.   De   beoordelingsbevoegdheid   van   de   rechter   is   hier   dus   zeer   beperkt.   De   rechter  kan  enkel  oordelen  of  de  activiteit  al  dan  niet  voorkomt  in  de  lijst  en  wanneer  dit  wel   het  geval  is  moet  de  rechter  veroordelen.     De   sanctie   op   zo’n   bedingen   is   de   nietigheid.   OPGELET,   niet   de   nietigheid   van   de   overeenkomst,   enkel   deze   van   het   beding.   (VI.84   WER)   Ook   bevat   boek   VI   artikel   84   een   internationaal  privaatrechtelijke  regel  dat  rechtskeuzebedingen  aan  banden  legt.       Men   geeft   ook   bepaalde   bevoegdheden   aan   de   Koning   (VI.   85)   en   dat   is   gebeurd   inzake   verkoop  van  nieuwe  auto’s  en  bemiddelingsovereenkomsten  van  vastgoedmakelaars  in  hun   relatie  tot  consumenten.       In  artikel  VI.  86-­‐87  wordt  voorzien  in  een  Commissie  voor  Onrechtmatige  Bedingen.  In  deze   commissie   zijn   zowel   afgevaardigden   van   ondernemingen   en   consumenten   (testaankoop,   gezinsbond,  experts)  vertegenwoordigd.    Die  commissie  heeft  een  louter  adviserende  rol,  en   kan   dus   nooit   op   juridisch   afdwingende   wijze   gaan   beslissen   of   een   beding   al   dan   niet   onrechtmatig   is.   Ze   geeft   advies   over   wetsontwerpen   en   koninklijke   besluiten   of   over   bedingen  die  in  een  bepaalde  sector  worden  gebruikt.    De  lijst  met  adviezen  die  zijn  gegeven   kunnen  worden  teruggevonden  op  de  site  van  de  FOD  Economie.   I.  Zwarte  Lijst  met  verboden  bedingen  (art.  VI.  83  WER)   a.  Artikel  VI  83,  2  en  3°  WER   Deze   bepalingen   hebben   betrekking   op   de   eenzijdige   wijziging   van   de   prijs   enerzijds   en   contractvoorwaarden   in   contracten   anderzijds.   Het   komt   erop   neer   dat   het   recht   van   de   onderneming   om   eenzijdig   een   prijswijziging/contractvoorwaarde   door   te   voeren,   dat   dit   wordt  beperkt.       Deze   beperking   vindt   echter   maar   toepassing   wanneer   die   wijziging   eenzijdig   is   en   dit   ten   nadele   van   de   consument   is.   Stel   dat   men   straks   thuiskomt   en   men   vindt   een   brief   in   de   brievenbus  van  Telenet  waarin  wordt  gesteld  dat  er  nieuwe  algemene  voorwaarden  zijn,  en   men   wordt   geacht,   behoudens   protest   binnen   1   maand   ,   deze   nieuwe   voorwaarden   te   aanvaarden.   Wanneer   een   dergelijke   techniek   wordt   gehanteerd   gaat   99%   van   de   consumenten   niet   protesteren   en   dus   stilzwijgende   aanvaarden.   Dit   is   geen   eenzijdige   wijziging   aangezien   de   mogelijkheid   wordt   geboden   om   te   protesteren.   Het   nadeel   van   deze   techniek   is   dat   wanneer   1%   protesteert,   men   andere   algemene   voorwaarden   moet   gaan   toepassen  voor  die  1%  of  men  voor  die  mensen  het  contract  moet  opzeggen.       Er   moet   ook   een   onderscheid   gemaakt   worden   naargelang   de   wijzigingen   louter   afhangen   van  de  wil  van  de  onderneming,  dan  wel  ingegeven  zijn  door  de  toepassing  van  een  objectief   element,   zoals   bijvoorbeeld   een   indexering.   Wanneer   in   een   langlopend   contract   de   onderneming   zegt   dat   de   prijs   die   men   jaarlijks   betaalt   (verzekeringspremie)   wordt   21  

 

geïndexeerd   op   basis   van   een   bekende   index,   kan   men   dit   niet   beschouwen   als   een   prijswijziging   die   enkel   afhangt   van   de   wil   van   de   onderneming.   Deze   prijswijziging   is   gebaseerd  op  objectieve  gegevens  en  valt  dus  niet  onder  voormelde  artikels.  Wanneer  een   verzekeringsmaatschappij   zou   zeggen   dat   ze   haar   prijzen   omhoog   doet   met   10%   ongeacht   enige  index  valt  dit  wel  onder  deze  artikels.     Kan   men   ook   voorzien   in   een   eenzijdig   wijzigingsrecht?   Men   moet   ook   het   onderscheid   maken   tussen   contracten   van   bepaalde   duur   en   onbepaalde   duur.   Wanneer   het   contract   gesloten  is  voor  een  bepaalde  duur,  kan  de  onderneming  zich  het  recht  niet  voorbehouden   om  het  contract  eenzijdig  te  wijzigen,  tenzij  dit  gesteund  is  op  een  objectieve  indexering.       Bij  contracten  van  onbepaalde  duur  kan  de  onderneming  zich  wel  het  recht  voorbehouden   om  contractvoorwaarden/prijs  te  gaan  wijzigen,  maar  de  wijziging  moet  voorafgaandelijk  ter   kennis   worden   gebracht   van   de   consument   en   er   moet   vooraleer   die   wijziging   in   werking   treedt  een  redelijke  termijn  worden  voorzien  om  de  overeenkomst  kosteloos  op  te  zeggen.   De  consument  heeft  dus  in  dat  geval  twee  opties:  ofwel  aanvaarden  van  de  wijziging,  ofwel   beëindigen   van   het   contract.   Hierin   zien   we   meteen   het   verschil   tussen   dit   geval   en   het   voorstel  van  de  onderneming  om  de  algemene  voorwaarden  te  aanvaarden  of  ze  eventueel   te   protesteren.   Hier   is   de   consument   eigenlijk   verplicht   om   de   algemene   voorwaarden   te   aanvaarden   ofwel   op   te   zeggen,   terwijl   in   het   ander   geval   de   onderneming   eerder   genoodzaakt  zal  zijn  om  zelf  op  te  zeggen  of  andere  voorwaarden  voor  die  consument  toe  te   passen.     Bij   deze   artikelen   zijn   er   twee   uitzonderingen   (artikel   VI.83,   2°-­‐3°):   rente   en   indexeringsclausules.   Het   principe   is   dat   ondernemingen   zich   het   recht   mogen   voorbehouden  om  de  rente  eenzijdig  te  wijzigen,  op  voorwaarde  dat  consumenten  dan  het   recht   hebben   om   het   contract   te   beëindigen.   Ook   indexeringsclausules   vallen   onder   deze   regeling.     Opletten   met   telecomcontracten   (Telecomwet   ofwel   Wet   Elektronische   Communicatie).   In   casu   geldt   een   bijkomende   bescherming   die   zegt   dat   de   consument   ook   het   contract   kosteloos   kan   beëindigen   wanneer   er   een   tariefwijziging   door   indexering   is.   Bij   een     telecomcontract  van  bepaalde  duur  kan  buiten  indexeringen  geen  prijswijziging  afhankelijk   van   de   wil   van   de   onderneming   worden   voorzien.   Bij   telecomcontracten   van   onbepaalde   duur  kan  dit  wel,  maar  dan  moet  de  mogelijkheid  geboden  worden  aan  de  consument  om   kosteloos  op  te  zeggen  (is  dit  geen  telecomcontract,  dan  heeft  de  consument  geen  recht  van   opzegging  als  de  wijziging  van  prijs  aan  de  indexering  ligt).   b.  Artikel  VI  83,  4°  WER   Er  geldt  een  verbod  om  zich  het  recht  voor  te  behouden  om  wezenlijke  kenmerken  van  het   product  eenzijdig  te  wijzigen.  Hoe  kan  je  eigenlijk  weten  of  een  bepaald  kenmerk  al  dan  niet   wezenlijk   is?     Moet   men   dat   objectief   doen   in   functie   van   een   normaal   gebruik/normale   bestemming   van   dat   product   of   subjectief   in   functie   van   het   gebruik   dat   de   consument   specifiek  voor  ogen  heeft?       In  eerste  instantie  moet  men  de  objectieve  beoordeling  gaan  doen,  waarbij  men  uitgaat  van   de   bestemming   of   het   gebruik   van   de   gemiddelde   consument.   Het   is   maar   wanneer   de   22  

 

consument   een   specifiek   gebruik   voor   ogen   heeft   en   hij   dit   ook   meedeelt   en   de   onderneming  dit  aanvaardt  dat  men  in  de  subjectieve  beoordeling  moet  gaan  voorzien.     à  Prof  heeft  ooit  beding  zien  staan  in  een  contract  van  een  garagist:  indien  de  wagen  niet   geleverd   kan   worden   in   de   door   de   consument   bestelde   kleur,   houdt   de   garage   zich   het   recht  voor  de  wagen  te  leveren  in  een  andere  kleur.  Dit  is  duidelijk  een  beding  dat  nietig  is   aangezien  de  kleur  voor  de  meeste  consumenten  wel  een  wezenlijk  kenmerk  inhoudt.       Wat  als  een  beding  zegt:  de  onderneming  heeft  het  recht  om  de  kenmerken  van  het  product   eenzijdig   te   wijzigen.   Wat   doe   je   met   een   algemeen   geformuleerd   beding   dat   in   een   wijzigingsrecht   voorziet?   Er   is   niet   veel   RS   over   maar   de   weinige   die   er   is   formuleert   dat   een   algemeen   beding   verboden   en   nietig   is.   Als   het   beding   het   onderscheid   niet   maakt   tussen   wezenlijke  en  niet-­‐wezenlijke  kenmerken  is  het  beding  volledig  nietig.     c.  Artikel  VI  83,  5°  WER   Is   het   verplicht   om   een   contract   van   een   leveringstermijn   te   voorzien?   Volgens   het   gemeenrecht   moet   dit   niet   en   als   niets   bedongen   is   moet   de   levering   worden   voorzien   binnen   een   redelijke   termijn.   Het   wetboek   van   economisch   recht   heeft   hier   eigenlijk   voor   een  wijziging  gezorgd.  Als  we  kijken  naar  artikel  VI.2  WER  (bevat  algemene  precontractuele   informatieverplichting)  zien  we  dat  het  vereist  is  dat  de  consument  geïnformeerd  wordt  over   een  aantal  elementen  alvorens  de  consument  gebonden  is,  waaronder  de  leveringstermijn.   Er   moet   dus   een   termijn   worden   afgesproken   in   contracten   die   afgesloten   worden   met   consumenten   en   het   is   die   voorziene   leveringstermijn   die   NIET   eenzijdig   mag   worden   gewijzigd.       Wanneer   men   ooit   al   eens   meubelen   heeft   gekocht   of   zal   kopen,   ziet   men   eigenlijk   dat   in   dergelijke   contracten   zeer   vaak   is   bepaald   dat   de   leveringstermijn   slechts   geldt   ten   indicatieve  titel.  Wat  doe  je  met  een  dergelijk  beding?  Er  bestond  hieromtrent  wat  discussie,   maar   in   de   meerderheid   van   de   RL   ging   men   er   eigenlijk   al   vanuit   dit   dergelijk   beding   een   nietig  beding  is,  omdat  dit  beding  impliciet  inhoudt  dat  een  eenzijdige  wijziging  mogelijk  is.   Als  de  verkoper  op  de  bestelbon  een  leveringstermijn  gaat  invullen  mag  men  ervan  uitgaan   dat  dit  bindend  is  en  niet  zomaar  te  herroepen  is  door  een  of  andere  clausule.   d.  Artikel  VI.84,  10°  en  11°  WER   Een   beding   waarin   de   onderneming   zichzelf   het   recht   toekent   om   de   overeenkomst   te   ontbinden  vanwege  een  of  andere  wanprestatie  van  de  consument.  Wat  is  het  voordeel  van   zo’n   uitdrukkelijk   ontbindend   beding?   Men   moet   niet   meer   naar   de   rechtbank   stappen,   waarin   zal   moeten   geoordeeld   worden   hoe   ernstig   de   wanprestatie   is.   De   geldigheid   van   uitdrukkelijke   ontbindende   bedingen   worden   niet   geviseerd   door   de   zwarte   lijst.   Men   zou   wel   de   algemene   toetsingsnorm   kunnen   proberen   hanteren,   of   men   zou   kunnen   opperen   dat   er   sprake   is   van   rechtsmisbruik   aangezien   het   gedrag   van   de   onderneming   kennelijk   onredelijk  is.  De  zwarte  lijst  an  sich  handelt  niet  over  uitdrukkelijke  ontbindende  bedingen.       Waarin  voorziet  die  zwarte  lijst  dan  wel?  De  zwarte  lijst  focust  op  ondernemingen  die  zich   het  recht  toekennen  om  een  overeenkomst  op  te  zeggen  ondanks  het  feit  dat  er  zich  geen   wanprestatie   in   hoofde   van   de   consument   heeft   voorgedaan.   10°   en   11°   maken   het   onderscheid  tussen  bepaalde  en  onbepaalde  duur.  Bij  contracten  van  bepaalde  duur  kan  een   ON   slechts   een   beëindigingsrecht   voorzien   wanneer   zij   bereid   om   aan   de   consument   een   schadevergoeding   te   betalen.   Wat   als   die   onderneming   voorziet   in   een   betaling   van   1   23  

 

eurocent?  Kan  men  dan  10°  nog  toepassen?  Neen  want  de  onderneming  heeft  voldaan  aan   de  voorwaarde  tot  schadeloosstelling.  Betekent  dit  dan  dat  het  beding  rechtmatig  is?  Neen,   maar  men  kan  zich  dan  nog  altijd  beroepen  op  de  algemene  toetsingsnorm.  In  de  praktijk  zal   dus   in   een   redelijke   schadeloosstelling   moeten   worden   voorzien.   Bij   contracten   van   onbepaalde   duur   kan   men   de   onderneming   niet   het   recht   gaan   ontnemen   om   de   overeenkomst   te   beëindigen.   Op   grond   van   het   gemeen   recht   zijn   levenslange   contracten   namelijk   verboden.   Daarom   stelt   de   WER   dat   een   onderneming   wel   kan   voorzien   in   opzegging   van   een   contract   van   onbepaalde   duur,   mits   naleven   van   een   redelijke   opzeggingstermijn.  (tenzij  overmacht)   e.  Artikel  VI.84,  9°  WER   Deze   bepaling   verbiedt   eigenlijk   het   ontnemen   aan   de   consument   van   de   ENAC   (exceptio   non  adempleti  contractus).  De  ene  partij  zou  haar  verplichtingen  mogen  opschorten  als  de   wederpartij  haar  verbintenissen  niet  uitvoert.  In  het  gemeen  recht  zou  men  die  ENAC  echter   kunnen  wegbedingen,  maar  in  verhouding  met  consumenten  op  grond  van  dit  artikel  kan  dit   niet.       Een   consument   en   een   bouwfirma   hadden   een   contract   met   betrekking   tot   het   bouwen   van   een  huis.  Er  waren  ernstige  gebreken  gebeurd  bij  het  bouwen  van  het  huis,  maar  de  firma   wou   daar   slechts   naar   kijken   op   voorwaarde   dat   de   consument   eerst   alle   facturen   zou   betalen.  In  de  algemene  voorwaarden  stond  een  beding  dat  wanneer  de  klant  beweert  dat   er  bepaalde  gebreken  zijn,  hem  niet  het  recht  geeft  om  betaling  van  bepaalde  facturen  op  te   schorten.  Dit  is  een  onrechtmatig  beding  dat  in  de  praktijk  wel  effectief  wordt  gehanteerd.   Een   klassiek   argument   van   ondernemingen   is   ook   vaak   dat   iets   bepaald   is   in   de   algemene   voorwaarden   en   de   consument   daarmee   heeft   ingestemd.   Hij   heeft   deze   uitdrukkelijk   aanvaard   dus   doet   het   wetboek   er   niet   meer   toe.   Dit   is   echter   een   fout   argument   aangezien   de  regelen  van  het  WER  dwingend  zijn.     f.  Schadebedingen   De   zwarte   lijst   van   de   oneerlijke   bedingen   in   Artikel   83,   boek   VI   WER   bevat   twee   regels   met   betrekking   tot   schadebedingen.   Ten   eerste   is   er   Artikel   83   °17   WER   dat   een   eigenlijk   verbod   inhoudt  op  niet  wederkerige  en  niet  gelijkwaardige  schadebedingen  en  ten  tweede  is  er  ook   artikel  83,  24°  WER  dat  zegt  dat  kennelijk  bovenmatige  schadebedingen  verboden  zijn.       Er  moet  een  onderscheid  gemaakt  worden  tussen  schadebedingen  en  verbrekingsbedingen   of  opzegbedingen.  Dit  onderscheid  is  van  fundamenteel  belang  omwille  van  het  feit  dat  de   twee   voormelde   bepalingen   enkel   kunnen   gehanteerd   worden   met   betrekking   tot   schadebedingen  en  NIET  voor  verbrekingsbedingen  of  opzegbedingen.     Er   zijn   geen   specifieke   bepalingen   terug   te   vinden   in   de   zwarte   lijst   die   slaan   op   verbrekingsbedingen.  Men  kan  hier  dus  enkel  terugvallen  op  de  algemene  toetsingsnorm  die   enkel  een  kennelijk  onevenwicht  tussen  partijen  verbiedt.  De  vraag  is  wel  wat  het  specifieke   verschil  is  tussen  een  schadebeding  en  een  verbrekingsbeding.     Schadebeding  vs.  Verbrekingsbeding   Wanneer  spreekt  men  over  een  schadebeding?  Wat  is  het  doel  van  een  schadebeding?  Voor   welke  gevallen  neemt  men  zo’n  clausule  op  in  het  contract?  Men  doet  in  geval  van  mogelijke   24  

 

contractuele  wanprestatie.  Men  stelt  forfaitaire  schadevergoedingen  vast  voor  het  geval  de   wederpartij   zich   schuldig   heeft   gemaakt   aan   een   contractuele   wanprestatie.   Hierdoor   wordt   ook   de   bewijslast   verlicht,   aangezien   men   niet   moet   aantonen   dat   de   schade   werkelijk   geleden  is.       Wat   is   een   verbrekingsbeding/opzegbeding?   Het   voorziet   weliswaar   ook   in   een   forfaitaire   vergoeding   die   door   de   consument   moet   worden   betaald,   maar   is   slechts   verschuldigd   wanneer   een   consument   gebruik   maakt   van   zijn   recht   om   een   overeenkomst   voortijdig   te   beëindigen.  De  consument  betaalt  een  vergoeding  om  gebruik  te  maken  van  een  recht  dat   hij  heeft  op  basis  van  het  recht/de  wet  of  op  basis  van  het  contract.  Alleen  de  prijs  daarvoor   zal  verschuldigd  zijn.       à   Het   fundamentele   verschil   is   dus   dat   een   schadebeding   handelt   over   een   contractuele   wanprestatie   en   een   verbrekingsbeding   een   vergoeding   bepaalt   die   men   betaalt   voor   het   uitoefenen  van  een  recht.     Verbrekingsbedingen  kunnen  ook  niet  worden  getoetst  aan  de  bepalingen  die  voorkomen  in   de  zwarte  lijst.  Schadebedingen  kunnen  wel  worden  getoetst.     Wanneer   komen   verbrekingsbedingen   voor   in   de   praktijk?   Dit   gebeurt   heel   vaak   in   aannemingscontracten.   Waarom   juist?   Hiervoor   moeten   we   gaan   kijken   naar   artikel   1794   BW   dat   zegt   dat   ‘tenzij   partijen   anders   overeengekomen   zijn,   de   opdrachtgever   steeds   de   mogelijkheid   heeft   om   een   aannemingsovereenkomst   eenzijdig   te   beëindigen,   mits   hij   een   schadeloosstelling   heeft   betaald   die   gelijk   is   aan   de   reeds   gemaakte   kosten   en   door   de   aannemer  gederfde  winsten.’  Door  een  verbrekingsbeding  al  op  voorhand  forfaitair  te  gaan   vastleggen,  stelt  men  eigenlijk  een  vergoeding  vast  om  een  wettelijk  recht  uit  te  oefenen.     Inzake  aannemingsovereenkomsten  vloeit  dat  recht  voort  uit  de  wet,  maar  artikel  1794  BW   heeft   een   suppletieve   werking.   De   partijen   binnen   zo’n   overeenkomst   kunnen   dat   beëindigingsrecht   dus   contractueel   uitsluiten.   Stel   dat   het   contract   daadwerkelijk   bepaalt   dat  de  consument  niet  het  recht  heeft  om  eenzijdig  te  beëindigen  en  dus  artikel  1794  BW   buiten   werking   stelt   en   de   consument   beëindigt   toch,   hoe   moet   men   dat   dan   gaan   kwalificeren?  Hier  gaat  men  uit  van  een  contractuele   wanprestatie!  Men  moet  dus  steeds   onderzoeken  of  de  consument  wel  degelijk  het  recht  heeft  om  de  overeenkomst  eenzijdig  op   te   zeggen.   Indien   het   een   aannemingsovereenkomst   is   kan   men   een   suppletieve   regel   terugvinden  in  de  wet,  tenzij  in  het  contract  anders  is  bedongen.     Wat   met   koopovereenkomsten?   Hier   geldt   het   omgekeerde:   er   is   geen   recht   om   een   koopovereenkomst   eenzijdig   te   beëindigen.   Voorziet   het   contract   in   een   forfaitaire   vergoeding  om  het  contract  eenzijdig  te  beëindigen,  dan  is  dit  geen  opzegbeding,  maar  een   schadebeding!  Anderzijds,  stel  dat  het  contract  uitdrukkelijk  voorziet  dat  de  consument  bij   een  koopovereenkomst  het  recht  heeft  om  eenzijdig  een  einde  te  stellen  aan  het  contract,   mits  een  schadeloosstelling  is  dit  wel  weer  een  verbrekingsbeding.     à  Het  voorzien  van  een  vergoeding  die  moet  worden  betaald  voor  het  beëindigen  van  een   RECHT  is  een  verbrekingsbeding.     25  

 

Heel   wat   ondernemingen   halen   in   hun   algemene   voorwaarden   deze   termen   door   elkaar.   Men  spreekt  soms  over  een  schadebeding  wanneer  het  gaat  om  een  verbrekingsbeding  en   vice   versa.   Het   is   duidelijk   dat   de   terminologie   niet   doorslaggevend   is.   Men   moet   kijken   welke   soort   vergoeding   wordt   bedingen,   enerzijds   voor   contractuele   wanprestatie,   anderzijds  voor  het  eenzijdig  beëindigen  van  een  recht.     à  Dit  onderscheid  tussen  schadebedingen  en  verbrekingsbedingen  speelt  niet  enkel  voor  de   verbodsbepalingen   op   de   zwarte   lijst   van   het   WER,   maar   ook   voor   artikel   1231   BW:   dit   artikel   laat   toe   dat   kennelijke   onrechtmatige   bedingen   kunnen   worden   aangepakt.   Dit   kan   enkel  bij  schadebedingen  en  NIET  bij  verbrekingsbedingen.   Verbodsbepalingen  in  het  Gemeen  Recht   Stel  dat  een  consument  laattijdig  betaalt:  men  krijgt  een  factuur  van  Proximus  die  binnen  de   14  dagen  moet  worden  betaald,  maar  men  betaalt  niet  op  de  vervaldatum.  Stel  dat  er  geen   algemene   voorwaarden   zijn   of   dat   ze   er   wel   zijn,   maar   niet   verbindend   zijn,   geen   deel   uitmaken   van   het   contract,   dan   moet   men   gemeenrechtelijke   bepalingen   toepassen.   Op   welke  vergoeding  kan  de  onderneming  aanspraak  maken  als  de  consument  te  laat  betaalt?   Men   zal   moeten   kijken   naar   artikel   1153   BW:   nalatigheidsintresten   na   ingebrekestelling   moeten   worden   berekend   volgens   de   wettelijke   intrestvoet   (2,75%),   bij   ontstentenis   van   enige  andere  contractuele  bepaling.     In  de  algemene  voorwaarden  wordt  vaak  afgeweken  van  dit  gemeenrechtelijke  regime  en  dit   kan  op  drie  verschillende  manieren:   -­‐ Men  bedingt  vaak,  vanaf  de  vervaldag,  de  voorafgaandelijke  ingebrekestelling  weg;   -­‐ Men   verhoogt   de   intrestvoet   door   geen   gebruik   te   maken   van   de   wettelijke   intrest   (vb.  8%).  In  sommige  contracten  gaat  men  dit  op  maandbasis  doen  in  plaats  van  op   jaarbasis.   -­‐ Men  vraagt  een  forfaitaire  schadevergoeding  voor  wat  de  invorderingskosten  betreft,   die   door   de   onderneming   moeten   worden   gemaakt.   Dit   kan   ook   gecumuleerd   worden   met   nalatigheidsintresten   en   een   eventueel   forfaitair   schadebeding.   Men   brengt   dus   de   kosten   die   men   moet   maken   om   dat   bedrag   daadwerkelijk   te   recupereren,  maar  er  zijn  grenzen.   We   zien   dus   meteen   dat   als   op   basis   van   de   voorvraag   de   algemene   voorwaarden   niet   verbindend  zijn,  dit  voordelig  is  voor  de  consument  die  te  laat  betaalt.  Men  moet  dus  altijd   kijken  of  de  algemene  voorwaarden  deel  uitmaken  van  het  contract,  want  anders  mogen  er   slechts   nalatigheidsintresten   worden   gevraagd   na   ingebrekestelling   en   in   dit   aan   een   wettelijke   intrestvoet   van   2,75%.   Grote   ondernemingen   maken   echter   vaak   gebruik   van   stijlclausules,  waarbij  de  algemene  voorwaarden  goedgekeurd  en  gelezen  zijn  waardoor  de   ze  automatisch  van  toepassing  en  bindend  zijn.   Artikel  VI.83,  17°  WER  (ZEER  BELANGRIJK)   Wederkerigheid   Dit   artikel   bepaalt   enerzijds   dat   schadebedingen   wederkerig   en   anderzijds   gelijkwaardig   moeten   zijn.   De   wederkerigheid   betekent   dat   wanneer   een   contract   voorziet   in   een   schadevergoeding  in  hoofde  van  de  consument  in  geval  van  laattijdige  betaling,  het  contract   ook   moet   voorzien   in   een   schadevergoeding   ten   voordele   van   de   consument   wanneer   de   onderneming   haar   verplichtingen   te   laat   uitvoert   (vb:   komt   vaak   voor   in   algemene   26  

 

voorwaarden   van   een   meubelzaak   à   er   wordt   een   nalatigheidsintrest   voorzien   van   7-­‐8%   en   een   forfaitaire   schadevergoeding   van   10%,   maar   als   de   onderneming   te   laat   levert   kan   ze   daarvoor   niet   aansprakelijk   worden   gesteld).   In   dit   voorbeeld   is   duidelijk   geen   sprake   van   wederkerigheid,   want   de   meubelzaak   gaat   haar   aansprakelijkheid   uitsluiten,   waardoor   het   schadebeding  strijdig  is  met  Artikel  VI.  83,  17°  WER.  In  de  praktijk  kunnen  echter  veel  van  die   voorbeelden  worden  teruggevonden.     De   rechtspraak   beoordeelt   de   vereiste   van   wederkerigheid   heel   streng,   aangezien   hieraan   voldaan   dient   te   zijn   vanaf   het   ogenblik   dat   de   kans   ontstaat   dat   de   onderneming   haar   verplichtingen  te  laat  zou  nakomen.     HVB   GENT   04/01/2012:  Het  arrest  had  betrekking  op  de  algemene  voorwaarden  die  werden   gehanteerd   door   het   AZ   Sint-­‐Lucas   waar   langs   de   ene   kant   een   schadebeding   voorzien   werd   in   geval   van   laattijdige   betaling   in   hoofde   van   de   consument   en   anderzijds   geen   schadevergoeding   voorzien   werd   als   het   ziekenhuis   te   laat   haar   verplichtingen   zou   uitvoeren.   Sint-­‐Lucas   opperde   dat   zij   zich   geen   situaties   konden   inbeelden   waar   zij   haar   verplichtingen   laattijdig   zou   leveren   dus   dienden   zij   aan   die   voorwaarde   niet   te   voldoen,   aangezien  alleen  de  consument  zijn  plichten  te  laat  kon  uitvoeren.  Het  Hof  zei  dat  dit  echter   wel  kon  wanneer  iemand  bijvoorbeeld  een  bepaalde  operatie  moet  ondergaan,  maar  deze   door  fout  of  onzorgvuldigheid  moet  worden  uitgesteld.  Hier  is  dus  wel  degelijk  sprake  van   laattijdige  uitvoering  en  geldt  ook  hier  het  principe  van  de  wederkerigheid.     Gelijkwaardigheid   Het  is  niet  voldoende  dat  schadebedingen  wederkerig  zijn,  ze  moeten  ook  gelijkwaardig  zijn.   Daarbij  rijst  in  eerste  instantie  de  vraag  of  gelijkwaardigheid  een  mathematische  gelijkheid   vereist?  Moet  de  onderneming  ook  een  zelfde  forfaitaire  schadevergoeding  betalen  als  deze   van  de  consument?  Neen,  want  een  forfaitaire  schadevergoeding  moet  begroot  worden  in   functie   van   de   potentieel   gemaakte   schade.   Wat   is   de   schade   die   de   onderneming   lijdt   door   de  laattijdige  betaling  van  een  consument  of  wat  is  de  schade  die  een  consument  lijdt  door   de  laattijdige  levering  van  de  onderneming?  De  mogelijk  geleden  schade  zal  nooit  even  groot   zijn   en   er   dient   dus   geen   mathematische   gelijkheid   te   zijn   bij   het   begroten   van   de   forfaitaire   schadevergoeding.       Dit   is   echter   anders   bij   nalatigheidsintresten!   We   maken   de   hypothese   waarin   de   mogelijkheid   bestaat   dat   de   onderneming   een   geldsom   aan   de   consument   moet   betalen.   Men   heeft   dat   geoordeeld   bij   de   betaling   van   een   energiefactuur:   Stel   dat   blijkt   dat   een   consument  op  een  bepaald  jaar  minder  energie  gebruikt  heeft  dan  de  hoeveelheid  waarvoor   hij   betaald   heeft,   dan   moet   de   energieleverancier   het   terug   te   betalen   bedrag   op   de   rekening   van   de   consument   storten.   Er   moet   voldaan   zijn   aan   de   vereiste   van   de   wederkerigheid,  dus  de  consument  moet  van  een  schadevergoeding  kunnen  gebruik  maken   indien   de   leverancier   te   laat   betaalt   en   deze   moet   ook   gelijkwaardig   zijn.   Nu   is   er   wel   degelijk  sprake  van  een  mathematische  gelijkheid  voor  de  nalatigheidsintresten.       Indien   een   leverancier   8%   nalatigheidsintresten   vraagt   bij   laattijdige   betaling   van   de   consument,   dan   krijgt   de   consument   ook   een   intrest   van   8%   bij   laattijdige   betaling   van   de   leverancier.   De   vereiste   gelijkwaardigheid   is   dus   enkel   mathematisch   gelijk   bij   nalatigheidsintresten  en  enkel  wanneer  de  onderneming  een  geldsom  verschuldigd  is  aan  de   consument.     27  

 

Waarover  discussieert  men  echter  in  de  rechtspraak  en  rechtsleer?  Men  stelt  zich  de  vraag   of   de   gelijkwaardigheid   wordt   geschonden   wanneer   het   contract   enerzijds   bepaalt   dat   de   consument  bij  laattijdige  betaling  nalatigheidsintresten  en  een  forfaitaire  schadevergoeding   is   verschuldigd   en   hij   (de   consument)   anderzijds   aanspraak   kan   maken   op   een   schadevergoeding   van   algemeen   recht.   De   consument   kan   een   onderneming   aansprakelijk   stellen  op  basis  van  gemeen  recht.  Dit  is  wederkerig,  want  ook  hier  kan  worden  voorzien  in   een   schadevergoeding.   Is   er   dan   voldaan   aan   de   vereiste   van   gelijkwaardigheid?   Neen,   de   consument   dient   eerst   bewijs   te   leveren   van   schade   en   van   de   omvang   ervan,   terwijl   de   onderneming   aanspraak   kan   maken   op   de   forfaitaire   schadevergoeding   vanaf   het   ogenblik   dat   de   contractuele   wanprestatie   zich   voordoet.   Er   is   dus   sprake   van   duidelijke   ongelijkheid,   wat   met   zich   meebrengt   dat   er   geen   gelijkwaardigheid   is.   In   de   rechtspraak   gaan   er   verschillende  stellingen  de  ronde.  Er  is  RL  die  zegt  dat  er  wel  gelijkwaardigheid  is  aangezien   er   aanspraak   mogelijk   is   op   gemeen   recht,   maar   de   meerderheid   gaat   toch   uit   van   de   mening  dat  er  geen  gelijkwaardigheid  is.     In   de   marge   van   deze   discussie   kan   men   ook   gaan   kijken   naar   een   KB   dat   bestaat   met   betrekking  tot  bemiddelingsovereenkomsten  van  vastgoedmakelaars  en  consumenten.  In  dit   KB  wordt  uitdrukkelijk  bepaald  dat  aan  de  vereiste  van  gelijkwaardigheid  niet  wordt  voldaan   indien   de   vastgoedmakelaar   aanspraak   kan   maken   op   een   forfaitaire   schadevergoeding   en   de   consument   slechts   gebruik   kan   maken   van   een   schadevergoeding   op   basis   van   gemeen   recht.  Hier  wordt  de  redenering  van  het  Hof  van  Beroep  van  Gent  gebruikt,  maar  geldt  enkel   tussen   overeenkomsten   van   vastgoedmakelaars   en   consumenten.   Sommigen   zeggen   dat   zo’n   voorvallen   streng   moeten   worden   ingevuld   en   dat   er   dus   naar   analogie   mag   worden   geredeneerd,  maar  anderen  zeggen  dat  boek  VI  WER  niets  bepaalt  en  er  dus  een  a  contrario   redenering  moet  worden  toegepast.  Het  KB  werd  in  2007  opgesteld  en  de  WMPC  nam  de  Wt   Handelspraktijken   over   in   2010   en   nu   is   er   sinds   31/5/2014   het   WER,   maar   de   wetgever   heeft  hierover  nog  steeds  niets  bepaald,  zodat  de  discussie  nog  steeds  bestaat.     Als   laatste   kijken   we   naar   de   algemene   voorwaarden   van   de   NMBS.   Wat   is   hier   het   uitgangspunt?   Wanneer   men   een   trein   neemt,   niet   betaalt   en   de   conducteur   komt   langs,   moet   men   toch   betalen.   Men   krijgt   een   verslag   dat   men   een   ticket   dient   te   betalen   met   een   verhoging   van   10-­‐20   euro.   Als   men   dan   nog   niet   betaalt   wordt   een   schadevergoeding   geëist   van   200   euro.   Dit   dient   te   worden   getoetst   aan   de   onrechtmatige   bedingen   en   is   dus   ook   een   schadebeding.   Voldoet   dit   aan   de   vereiste   wederkerigheid   en   gelijkwaardigheid?   (zie   Minerva  Forum)   Artikel  VI.  83,  24°  WER   Wanneer  de  schadevergoeding  duidelijk  hoger  is  dan  de  schade  die  kan  worden  geleden  zou   men   toepassing   kunnen   maken   van   dit   artikel.   Inhoudelijk   gezien   is   dit   beding   een   herhaling   van   hetgene   wat   in   artikel   1231   BW   staat:   een   kennelijk   bovenmatig   schadebeding   is   verboden.   Waarmee   moet   de   bedongen   schadevergoeding   worden   vergeleken   om   na   te   gaan  of  ze  kennelijk  bovenmatig  is?  Men  gaat  uit  van  de  potentiële  schade  en  men  gaat  niet   vergelijken   met   de   schade   die   de   consument   daadwerkelijk   heeft   geleden.   Men   gaat   dus   enkel  kijken  naar  de  schade  die  voorzienbaar  was  bij  het  sluiten  van  het  contract.  Dit  is  ook   zo  bij  Artikel  1231  BW,  maar  wat  is  dan  het  verschil  tussen  Artikel  1231  BW,  Artikel  VI.83,   24°  WER  en  Artikel  VI.  84  WER?       28  

 

Artikel  VI.  84  WER  gaat  uit  van  een  nietigheid  van  een  beding,  wat  betekent  dat  als  men  een   forfaitaire   schadevergoeding   bepaalt   van     65%,   men   nietigheid   gaat   impliceren   zodat   het   schadebeding   wordt   gereduceerd   tot   0%.   Bij   Artikel   1231   BW   kan   de   rechter   het   schadebeding  matigen  tot  de  potentieel  voorzienbare  schade.  Men  zal  dus  het  schadebeding   niet  gaan  reduceren  naar  0%,  maar  naar  een  bedrag  dat  redelijk  is  (10  of  15%).  Het  regime  in   Artikel  VI.  84  WER  is  dus  voordeliger  voor  de  consument  dan  artikel  1231  BW.       Stel,  u  bent  advocaat  van  een  consument  en  de  advocaat  van  de  tegenpartij  (onderneming)   zegt:   ‘U   beroept   zich   op   Artikel   VI.   83,   24°   en   Artikel   VI.   84   WER,   maar   ik   beroep   mij   op   Artikel   1231   BW   om   tot   een   matiging   te   besluiten.   Wie   heeft   het   bij   het   rechte   eind?   Lex   specialis  derogat  lex  generalis  à  Een  bijzondere  wet  heeft  voorrang  op  een  algemene  wet,   dus  heeft  het  WER  voorrang  op  hetgene  wat  bepaald  is  in  het  BW.     Gevolgen  van  een  nietig  Schadebeding   Stel   nu   dat   de   bedongen   schadevergoedingen   allemaal   nietig   zijn;   hetzij   door   gebrek   aan   wederkerigheid  of  gelijkmatigheid,  hetzij  door…  Betekent  dit  dan  dat  de  onderneming  geen   schadevergoeding  krijgt?  Neen,  de  onderneming  kan  terugvallen  op  het  gemeen  recht  en  zal   nalatigheidsintrest  kunnen  vorderen  na  ingebrekestelling  aan  de  wettelijke  intrestvoet.     Stel   dat   in   een   contract   de   schadevergoeding   wordt   gesplitst   over   twee   artikelen.   Men   bespreekt  eerst  de  nalatigheidsintrest  en  als  tweede  een  forfaitaire  schadevergoeding.  Men   moet  enkel  dat  beding  vernietigen  dat  in  strijd  is  met  de  onrechtmatige  bedingen.  Stel  dat   een   beding   nog   steeds   een   verhoogde   intrestvoet   gebruikt   voor   de   nalatigheidsintresten,   maar  het  nog  steeds  rechtmatig  blijft  en  geen  kennelijk  bovenmatige  schade  veroorzaakt,  zal   men   enkel   het   tweede   artikel   met   betrekking   tot   de   forfaitaire   schadevergoeding   moeten   vernietigen.       Ook  dit  werd  al  meermaals  door  het  Hof  van  Justitie  beslecht  à  2  zaken.   -­‐ BRUSSE:   De   zaak   ging   over   een   kennelijk   bovenmatig   schadebeding,   maar   de   betrokken   nationale   Deense   wetgeving   voorzag   niet   in   een   nietigheidssanctie   en   enkel   zoals   in   1231   BW   de   mogelijkheid   om   over   te   gaan   tot   de   reductie   van   de   schade.   Is   de   nationale   wetgeving   in   overeenstemming   met   de   Richtlijn   Oneerlijke   Bedingen,  dat  aangeeft  dat  een  beding  de  consument  niet  mag  binden?  Het  Hof  van   Justitie   oordeelde   dat   dergelijke   nationale   wetgeving   NIET   verenigbaar   is   met   de   Richtlijn.   Wanneer   men   vaststelt   dat   een   beding   onrechtmatig   is,   moet   men   het   schrappen/doen  alsof  het  niet  bestaat.  Het  Hof  steunt  hierbij  op  de  doelstelling  van   de  Richtlijn,  namelijk  een  effectieve  consumentenbescherming.   -­‐ KALSER:   Volgens   de   prof   kan   men   afleiden   dat   er   na   nietigheid   nog   toepassing   kan   worden   gemaakt   van   het   gemeen   recht.   Dit   betekent   at   als   alle   bedongen   schadevergoedingen   nietig   zijn,   men   kan   terugvallen   op   nalatigheidsintresten   op   basis  van  de  wettelijke  intrestvoet  na  de  ingebrekestelling.       In  verband  met  bovenmatige  schadebedingen  moet  men  opletten  met  te  snelle  conclusies.   Men   ziet   dat   ondernemingen   vaak   een   forfaitaire   vergoeding   bepalen   van   10%   van   de   factuurprijs.   10%   is   een   redelijk   bedongen   prijs,   maar   dergelijke   bedingen   worden   vaak   aangevuld   met   een   minimum   van   150   euro.   Wanneer   dit   wordt   aangerekend   om   2   ingebrekestellingen   te   voeren,   kan   dit   wel   een   hoge   schadevergoeding   en   dus   alweer   bovenmatig  zijn.   29  

 

g.  Artikel  VI.  83,  13°  WER   Wat  is  het  doel  van  het  opnemen  van  een  exoneratiebeding  in  een  contract?  Men  wil  een   bepaalde  aansprakelijkheid  beperken  of  uitsluiten,  dus  bedingen  verwerken  die  afwijken  van   de   gemeenrechtelijke   bepalingen   inzake   aansprakelijkheid.   In   welke   makte   kan   dat   in   verhouding  tot  consumenten?     In   het   gemeen   recht   kan   men   de   aansprakelijkheid   niet   uitsluiten   voor   opzet   en   eigen   grove   fout.   Is   er   in   het   consumentenrecht   een   verschil   met   de   gemeenrechtelijke   bepaling?   Ja,   want   hier   kan   men   zichzelf   ook   niet   van   de   aansprakelijkheid   voor   de   eigen   grove   fout   ontdoen.       Stel   dat   men   gaat   exonereren   voor   de   opzet   van   een   aangestelde.   Kan   dit?   Volgens   het   gemeen   recht   is   het   enkel   verboden   om   de   aansprakelijkheid   van   de   eigen   opzet   uit   te   sluiten,  maar  boek  VI  spreekt  ook  over  de  eigen  fout  van  aangestelden  of  lasthebbers.     Waar   zit   de   gelijkenis   dan?   Het   verbod   op   exonereren   slaat   op   de   voornaamste   prestaties   van  het  contract.  Men  mag  zich  dus  niet  gaan  exonereren  met  betrekking  tot  de  essentie  van   de   overeenkomst.   Stel,   u   werkt   voor   een   onderneming   en   de   algemene   voorwaarden   bevatten  volgende  bepaling:  ‘In  geval   van  aansprakelijkheid  voor  grove  fout,  is  deze  beperkt   tot   1   euro.’   Kan   men   dan   hierop   Artikel   VI.   83,   13°   WER   op   gaan   toepassen?   Neen,   want   Artikel   VI.   83,   13°   WER   stelt:   niet   diegene   die   ze   beperken.   Is   dit   beding   dan   wel   rechtmatig?   Neen,   want   de   algemene   toetsingsnorm   of   Artikel   VI.   83,   30°   WER   bedingen   zaken   die   de   wettelijke  rechten  van  de  consument  op  ongepaste  wijze  beperken.     Is   men   aansprakelijk   voor   de   fouten   van   een   uitvoeringsagent?   Een   uitvoeringsagent   is   immers   niet   hetzelfde   als   een   lasthebber   of   aangestelde.   Wat   is   het   dan   wel   juist?   Een   lasthebber   is   iemand   die   optreedt   voor   naam   en   voor   rekening   van   een   principaal   en   zo   rechtshandelingen   stelt.   Een   uitvoeringsagent   is   iemand   die   optreedt   voor   iemand   anders,   maar  louter  materiële  handelingen  stelt.  Wat  is  het  verschil  tussen  een  uitvoeringsagent  en   een   aangestelde?   Een   uitvoeringsagent   is   een   zelfstandige   en   een   aangestelde   werkt   voor   een   baas   en   dus   onder   gezag   van   een   overste.   De   opzettelijke   fouten   van   een   uitvoeringsagent  kunnen  getoetst  worden  aan  Artikel  VI.  83,30°  WER,  maar  niet  aan  Artikel   VI.  83,  13°  WER  aangezien  deze  regeling  strikt  moet  worden  geïnterpreteerd.       Wat   moet   men   doen   met   zogenaamde   algemeen   geformuleerde   exoneratiebedingen?   De   algemene   voorwaarden   bevatten   een   beding   dat   zegt:   ‘wij   sluiten   onze   aansprakelijkheid   uit   in   geval   van   fout.’   Er   wordt   met   andere   woorden   geen   onderscheid   gemaakt   tussen   een   lichte   of   zware   fout.   Er   zijn   twee   mogelijke   manieren   om   hier   te   redeneren.   Ten   eerste   is   de   exoneratie  voor  een  fout  in  het  algemeen,  ook  een  exoneratie  voor  een  zware  fout  of  zelf   voor  opzet  en  aldus  een  nietig  beding.  Men  kan  ook  het  beding  in  de  algemene  voorwaarden   wetsconform  gaan  interpreteren,  waardoor  men  ervan  uitgaat  dat  de  onderneming  enkel  de   bedoeling  heeft  om  zich  te  exonereren  voor  lichte  fout.       De  rechtspraak  is  hier  verdeeld.  De  meerderheid  gaat  uit  van  de  wetsconforme  interpretatie   en  zo  is  dat  ook  in  de  rechtsleer  (prof  ook).  Kan  deze  stelling  van  wetsconforme  interpretatie   nog   gebruikt   worden   na   het   arrest   van   het   Hof   van   Justitie?   Het   Hof   stelt   namelijk   het   afschrikwekkend   element   voorop   en   heeft   de   reductie   afgewezen.   Het   ergste   wat   een   30  

 

onderneming  kan  overkomen  is  dat  het  gereduceerd  wordt  tot  wetsconform  en  mensen  dus   zullen  denken  dat  de  onderneming  zich  ook  kan  exonereren  voor  zware  fout.  Kan  dit  in  de   praktijk  nog  worden  verdedigd  na  het  arrest?     h.  Artikel  VI.  83,  25°  WER   Er  gelden  bijzondere  regels  voor  wat  betreft  de  lichamelijke  schade.  Ondernemingen  kunnen   hun  aansprakelijkheid  hiervoor  op  geen  enkele  wijze  uitsluiten  of  beperken,  noch  voor  zware   fout,  noch  voor  lichte  fout.  Wanneer  een  onderneming  ten  aanzien  van  een  consument  door   fout   of   nalatigheid   bij   toepassing   van   gemeen   recht   aansprakelijk   is,   kan   men   daar   contractueel  niets  aan  veranderen  wanneer  het  gaat  om  lichamelijke  schade.   Stel  dat  in  een  fitnesscontract  staat  dat  de  club  niet  aansprakelijk  is  voor  lichamelijke  schade   die   men   na   gebruik   van   de   club   ondervindt,   dan   spreekt   het   voor   zich   dat   op   grond   van   Artikel  VI.  83,  25  °  WER  dit  beding  nietig  is.  Zal  de  onderneming  dan  wel  aansprakelijk  zijn?   Ja,  maar  enkel  wanneer  er  sprake  is  van  een  fout  of  nalatigheid,  door  bijvoorbeeld  verkeerde   begeleiding  of  een  gebrek  aan  het  toestel.  De  club  zal  dan  aansprakelijk  zijn  wanneer  de  fout   wordt  aangetoond.   i.  Artikel  VI.  83,  30°  WER   Dit   artikel   bevat   een   algemene   norm   met   een   verbod   voor   ongepaste   beperkingen   met   betrekking   tot   de   wettelijke   rechten   van   de   consument.   Men   kan   dit   artikel   bijvoorbeeld   toepassen  op  bedingen  waarin  bij  het  begrip  overmacht  een  omschrijving  wordt  gegeven  die   ruimer  is  dan  diegene  uit  het  gemeen  recht.  Er  worden  bijvoorbeeld  situaties  in  opgesomd   die   een   reeks   gevallen   bevatten   die   in   het   gemeen   recht   niet   als   overmacht   kunnen   worden   beschouwd.   De   wettelijke   rechten   van   de   consument   worden   hier   dus   op   ongepaste   wijze   beperkt.   j.  De  stilzwijgende  verlenging  (Artikel  VI.  83,  19°  en  20°  WER;  Artikel  VI.  91  WER)   Deze   artikelen   die   voorkomen   op   de   zwarte   lijst   van   onrechtmatige   bedingen   kunnen   moeilijk   los   gezien   worden   van   Artikel   VI.   91   WER.   Ze   bevatten   dezelfde   hypothese   in   verband   met   stilzwijgende   verlengingen   bij   contracten   van   bepaalde   duur.   Indien   het   contract  zo’n  beding  bevat  en  de  overeenkomst  na  1  jaar  niet  uitdrukkelijk  wordt  stop  gezet,   zal  het  automatisch  verlengd  worden  voor  nog  een  jaar.  Dit  is  de  normale  gang  van  zaken  bij   fitnessclubs,  boekenclubs,  cd-­‐clubs,…       Artikel  VI.  83,  19°  en  20  °  WER   In   boek   VI   wil   men   dergelijke   praktijken   aan   banden   leggen   en   ze   aan   bepaalde   regels   onderwerpen.   Bij   overeenkomsten   van   bepaalde   duur   met   betrekking   tot   goederen   is   het   verboden  om  te  voorzien  in  een  verlenging  met  een  onredelijke  termijn.  Stel  dat  men  een   contract   van   1   jaar   heeft   en   de   algemene   voorwaarden   van   de   boekenclub   vermelden   dat   wanneer   men   zich   niet   verzet,   het   contract   wordt   verlengd   voor   vijf   jaar.   Dit   is   een   onredelijke  termijn  en  in  strijd  met  Artikel  VI.  83,  19°  WER.       Ook   is   het   verboden   op   grond   van   artikel   VI.   83,   20°   om   de   uiterste   datum   van   verzet   tot   verlening  nog  zeer  ver  af  te  leggen  van  het  einde  einde  van  de  overeenkomst.    

31  

 

Artikel  VI.  91  WER   Contracten  van  bepaalde  duur   Waarom   geldt   die   regel   enkel   voor   goederen   en   niet   voor   diensten?   In   Artikel   VI.   91   WER   worden  dienstenovereenkomsten  besproken  en  ook  verkoopovereenkomsten  die  die  zowel   goederen   als   diensten   omvatten.   Artikel   VI.   91   WER   geldt   dus   enkel   voor   dienstenovereenkomsten   of   gemengde   overeenkomsten   met   diensten   en   goederen.     Eerst   creëert   men   een   informatieverplichting   in   hoofde   van   de   onderneming   waarbij   ze   de   consument   moet   informeren   over   het   beding   van   stilzwijgende   verlenging.   Men   moet   de   consument   ook   een   kosteloos   opzegrecht   toezeggen   eens   de   initiële   termijn   verstreken   is.     Het   gaat   hier   niet   over   contracten   die   uitsluitend   betrekking   hebben   op   de   levering   van   goederen!   Men   mag   dit   artikel   dus   niet   toepassen   op   contracten   die   voorzien   in   een   periodieke  levering  van  boeken  of  cd’s.       Het  feit  dat  Artikel  VI.  91  WER  niet  voor  goederen  geldt,  betekent  dat  het  ook  niet  geldt  voor   het  leveren  van  gas  en  elektriciteit.  Dit  was  vroeger  een  zeer  belangrijke  vaststelling,  maar   nu   niet   meer   aangezien   men   bij   gas   en   elektriciteit   voorziet   in   een   opzegrecht   voor   de   consument  (bijzondere  wetgeving).     Ook   is   er   bijzondere   wetgeving   voorhanden   in   de   verzekeringssector,   waardoor   men   deze   toepassingen   van   het   WER   niet   mag   toepassen   op   verzekeringsovereenkomsten.   Ook   met   betrekking   tot   contracten   aangaande   huwelijksbemiddeling   is   een   stilzwijgende   verlenging   verboden.  De  lex  speciales  hebben  altijd  voorrang!   Informatieverplichting   De  consument  moet  er  op  attent  worden  gemaakt  dat  een  contract  voor  een  bepaalde  duur   gesloten   is,   de   overeenkomst   een   stilzwijgende   verlenging   bevat   en   er   een   uiterste   datum   is   waarop  hij  zich  hier  tegen  kan  verzetten.  Deze  informatie  moet  beschikbaar  zijn  in  een  kader   los  van  de  tekst  in  vette  letters.  Men  is  wel  één  ding  vergeten:  een  specifieke  sanctie  voor   wanneer   deze   informatieverplichting   niet   wordt   nageleefd.   Ook   is   er   een   probleem   met   betrekking   tot   overeenkomsten   die   zijn   gesloten   op   afstand   en   verkopen   buiten   de   onderneming.  Vak  kan  men  niet  voldoen  aan  deze  formele  vereisten.   Opzegrecht   Het   is   zo   dat   er   een   kosteloos   opzegrecht   moet   zijn   na   het   verstrijken   van   de   initiële   termijn   van   het   contract.   Vanaf   het   ogenblik   van   de   stilzwijgende   verlenging   heeft   de   consument   steeds   het   recht   om   zijn   overeenkomst   kosteloos   op   te   zeggen.   Deze   opzegtermijn   dient   aanwezig  te  zijn,  maar  mag  echter  niet  langer  bedragen  dan  twee  maand.     Een   situatie   die   zich   vroeger   vaak   voordeed   was   er   ook   een   in   verband   met   fitnesscontracten.   Stel   men   heeft   een   abonnement   voor   1   jaar,   maar   wat   als   men   dit   uit   het   oog  verliest?  Het  is  eind  november  en  begin  december  dient  men  zich  te  verzetten  tegen  de   verlenging.   Indien   men   dit   dus   vergat,   hing   men   weer   aan   een   contract   van   1   jaar   vast.   Dergelijke  situaties  kunnen  zich  nu  niet  meer  voordoen,  dankzij  die  kosteloze  opzegtermijn.       Men   moet   een   maximale   opzegtermijn   van   twee   maanden   respecteren.   Indien   het   lidgeld   dus   al   opnieuw   volledig   betaald   is,   heeft   men   recht   op   terugbetaling.   Dit   is   een   nuttige   bescherming   die   zijn   oorsprong   niet   vindt   in   de   Europese   Richtlijn,   maar   ingevoerd   werd   32  

 

door  de  Belgische  wetgever.  Opgelet,  dit  geldt  ook  weer  enkel  voor  diensten,  maar  niet  voor   overeenkomsten   die   uitsluitende   betrekking   hebben   op   goederen.   Bij   een   goederenovereenkomst   kan   men   de   extra   verlenging   van   1   jaar   dus   wel   aan   het   been   hebben.  Men  kan  namelijk  enkel  Artikel  VI.  83,  19°  en  20°  WER  opwerpen  met  betrekking  tot   goederen  en  deze  artikelen  spreken  enkel  over  een  onredelijke  termijn.       Wanneer  het  gaat  om  goederen  EN  diensten  kan  men  ook  weer  rekening  houden  met  Artikel   VI.   83,   20°   WER   dat   verbiedt   dat   men   in   een   contractueel   beding   een   kennisgevingsverplichting  voorziet,  waarbij  de  uiterste  datum  om  zich  te  verzetten  tegen  het   verlengen  van  de  termijn  te  ver  verwijderd  is  van  de  einddatum  van  het  contract.  Vroeger   gebeurde  dit  vak  bij  een  contract  van  1  jaar.  Een  consument  wou  zich  verzetten  tegen  een   hernieuwing   van   een   contract,   maar   de   uiterste   datum   hiervoor     was   zes   maand   voor   het   einde  van  de  contractdatum.  Wanneer  deze  datum  nu  op  1  of  2  maand  voor  het  einde  ligt  is   dit  perfect  geldig.     à   Mogelijke   examenvraag:   kan   een   onderneming   vandaag   de   dag   nog   een   beding   van   stilzwijgende   verlenging   opnemen   in   haar   overeenkomst?   Ja,   zo’n   beding   is   niet   absoluut   verboden,  maar  er  zijn  wel  beperkingen  waar  men  rekening  mee  moet  houden  (verlenging   en   datum).   Bij   diensten   moet   er   ook   de   mogelijkheid   zijn   om   kosteloos   op   te   zeggen,   wanneer  de  initiële  einddatum  verstreken  is.     Deze   artikels   zouden   ook   handig   van   pas   komen   bij   huurovereenkomsten,   maar   zulke   contracten   vallen   vaak   niet   onder   boek   VI   aangezien   de   verhuurder   slechts   zelfden   een   onderneming   (moet   verschillende   panden   hebben   ook).   De   woninghuurwetgeving   voorziet   in   bijzondere   regelen   met   betrekking   tot   de   verlenging   van   huurovereenkomsten   en   meer   specifiek   ten   aanzien   van   boek   VI.   WER.   Woninghuur   is   NIET   van   toepassing   op   studentenkoten.   k.  Artikel  VI.  83,  22°  WER     Dit   artikel   verbiedt   bedingen   die   de   consumenten   doen   afzien   van   elk   middel   tot   verhaal.   Men   wil   benadrukken   dat   deze   bepaling   niet   toelaat   om   op   te   treden   tegen   arbitragebedingen.   Arbitragebedingen   ontnemen   namelijk   de   mogelijkheid   om   zich   tot   de   rechtbank  te  wenden,  en  de  plicht  om  zich  bij  vragen  of  problemen  te  wenden  tot  arbitrage.   Zo’n   bedingen   zijn   echter   niet   verboden,   want   ze   doen   de   consument   niet   afzien   van   elk   mogelijk   middel   tot   verhaal.   Hij   heeft   nog   een   manier   om   zijn   rechten   te   laten   gelden,   namelijk  via  arbitrage.  Consumenten  die  verplicht  worden  tot  arbitrage  zoals  bijvoorbeeld  bij   Jetair   of   Thomas   Cook     kunnen   in   hun   overeenkomsten   ook   vaak   kennis   nemen   van   zo’n   beding.   Men   heeft   daar   vaak   de   keuze   tussen   het   beslechten   van   het   geschil   voor   de   Commissie   Reizen   of   het   beslechten   van   het   geschil   voor   de   rechtbank.   Dit   beding   is   niet   onrechtmatig,   want   men   heeft   de   keuze.   Het   is   enkel   wanneer   het   beding   ALLEEN   maar   arbitrage  aanbiedt,  dat  er  een  mogelijkheid  is  dat  een  beding  onrechtmatig  is,  maar  dan  kan   men  dit  sowieso  niet  aanvechten  op  grond  van  Artikel  VI.  83,  22°  WER.   l.  Artikel  VI.  83,  23°  WER   Ook  via  dit  artikel  kan  het  beding  van  arbitrage  niet  verboden  worden.  Er  zijn  wel  bedingen   die   stellen   dat   enkel   de   rechtbanken   van   Gent   bevoegd   zijn   om   kennis   te   nemen   van   het   geschil  en  dat  terwijl  een  consument  misschien  van  Oostende  is.  Is  zo’n  bevoegdheidsbeding   33  

 

verboden   op   basis   van   Artikel   VI.   83,   23°   WER?   Waar   gaat   men   bij   dergelijke   vragen   naar   kijken  om  uit  te  maken  of  het  bevoegdheidsbeding  rechtmatig  is?       De  regel  houdt  in  dat  men  moet  nagaan  of  bij  toepassing  van  artikel  624  Ger.  W.  men  tot  de   vaststelling   kan   komen   dat   de   rechtbanken   van   Gent   wel   degelijk   bevoegd   zijn   om   kennis   te   nemen   van   een   mogelijk   geschil.   Indien   dit   zo   is,   is   het   beding   rechtmatig.   Als   de   bepalingen   zeggen   dat   de   rechtbank   van   Gent   nooit   bevoegd   zouden   kunnen   zijn   is   het   beding   onrechtmatig.       Artikel  624  Ger.  W.  bevat:  woonplaats  van  de  consument.  Vervolgens  gaat  men  kijken  waar   de  verbintenis  ontstaan  is  of  waar  ze  moet  worden  uitgevoerd.  Vaak  zal  het  ontstaan  van  het   contract   betrekking   hebben   op   Gent,   wanneer   het   een   Gentse   onderneming   is.   Bij   een   betwisting  van  een  betalingsverbintenis  zal  men  bijvoorbeeld  gaan  kijken  waar  de  betaling   moet  plaatsvinden  en  dan  gaat  men  kijken  naar  de  vestiging  van  de  onderneming.       Indien  het  gaat  om  een  grensoverschrijdend  of  internationaal  contract  en  men  wil  weten  of   het  bevoegdheidsbeding  rechtmatig  is,  moet  men  dit  controleren  op  basis  van  de  Brussel  I-­‐   Verordening  en   niet   op   basis   van   Boek   VI   WER.  De  mogelijkheid  om  een  andere  rechter  aan   te   wijzen   dan   de   rechter   van   de   woonplaats   van   de   consument,   wordt   aan   banden   gelegd   indien  de  onderneming  haar  activiteiten  richt  op  de  woonplaats  van  de  consument.   Rechtspraak  H.V.J.  Bevoegdheidsbedingen   In   een   aantal   gevallen   heeft   het   Hof   van   Justitie   zich   bijzonder   kritisch   uitgelaten   over   bevoegdheidsbedingen,   waaronder   in   het   ARREST   OCEANO:   Het   Hof   zegt   dat   men   erover   moet   waken   dat   een   bevoegdheidsbeding   niet   tot   resultaat   heeft   dat   de   consument   zijn   rechten   niet   kan   laten   gelden.   Het   feit   dat   de   consument   zich   in   een   zwakke   positie   bevindt,   en  geschillen  in  verband  met  consumentenrecht  vaak  over  zeer  beperkte  bedragen  gaan,  zal   deze  vaak  niet  geneigd  zijn  om  zich  te  verplaatsten  naar  een  rechtbank  die  zich  ver  van  de   woonplaats   bevindt.   Bevoegdheidsbedingen   die   voorzien   in   een   bevoegdheid   van   een   rechtbank   die   ver   verwijderd   ligt   van   de   woonplaats   van   de   consument   zullen   dus   onrechtmatig  zijn  wegens  het  creëren  van  een  kennelijk  onevenwicht  tussen  de  partijen.       Heeft   die   RS   van   het   HvJ   enige   relevantie   voor   zuiver   Belgische   geschillen?   België   is   namelijk   zeer   klein,   waardoor   de   afstanden   relatief   gezien   wel   te   overbruggen   zijn.   Niet   echt   dus,   maar  voor  de  grensoverschrijdende  geschillen  moet  men  er  rekening  mee  houden  dat  men   naast   de   Brussel   I   verordening   niet   mag   vergeten   te   controleren   hoe   het   Hof   van   Justitie   erover   denkt.   à   De   bevoegde   rechtbank   mag   zich   dus   niet   te   ver   van   de   woonplaats   van   de   consument  bevinden.   Rechtspraak  H.V.J.  Arbitragebedingen   Artikel   VI.83,   22°   en   23°   bieden   geen   mogelijkheid   tegen   het   verbieden   van   arbitragebedingen.  Kan  arbitrage  dan  worden  verboden  door  de  algemene  toetsingsnorm?   Het  feit  dat  een  consument  verplicht  wordt  tot  een  arbitrageprocedure  wordt  in  België  niet   gezien  als  onrechtmatig  op  basis  van  de  algemene  toetsingsnorm.       Het   Hof   van   Justitie   is   kritisch   in   arbitragebedingen,   maar   heeft   ze   nog   niet   verboden.   In   het   recente   ARREST   MENGETI/INVITAL   is   er   echter   een   bijlage   bij   de   Richtlijn   Onrechtmatige   Bedingen  gekomen.  Deze  bijlage  is  belangrijk  bij  het  beoordelen  of  bedingen  al  dan  niet  als   34  

 

onrechtmatig   kunnen   worden   beschouwd   en   bij   de   beoordelingen   van   bedingen   die   een   kennelijk   onevenwicht   creëren.   Op   die   indicatieve   lijst   komen   nu   ook   arbitragebedingen   voor.         De  Belgische  rechter  is  echter  niet  verbonden  tot  die  lijst,  gezien  het  feit  dat  ze  slechts  een   indicatief   karakter   heeft.   Het   Hof   van   Justitie   heeft   wel   gezegd   dat   het   een   essentiële   rol   speelt  bij  het  onrechtmatige  karakter  van  een  beding.  De  Belgische  rechter  kan  dus  rekening   houden  met  de  lijst  en  oordelen  dat  een  arbitragebeding  een  kennelijk  onevenwicht  tussen   de  partijen  teweeg  brengt.  Er  is  echter  nog  geen  rechtspraak  hierover  terug  te  vinden  en  het   Hof  zegt  enkel  dat  men  kritisch  moet  zijn.   m.  Artikel  VI.  83,  21°  WER   Dit  artikel  verbiedt  om  de  bewijsmiddelen  van  de  consument  te  beperken  of  uit  te  sluiten.   De   consument   moet   de   mogelijkheid   kunnen   behouden   om   bewijs   te   leveren   met   alle   middelen  van  recht.  Een  onderneming  zal  namelijk  vaak  handelaar  zijn  en  tegen  handelaars   kan   het   bewijs   met   alle   middelen   van   recht   worden   geleverd.   Men   mag   dus   geen   enkel   bewijsmiddel  ontzeggen  aan  consumenten.       Wat   als   de   onderneming   in   haar   algemene   voorwaarden   een   hiërarchie   van   bewijsmiddelen   gaat  opnemen  en  zelf  de  bewijswaarde  gaat  bepalen  die  aan  een  bepaald  middel  toekomt?   De  algemene  voorwaarden  van  sommige  financiële  instellingen  bepaalden  vroeger  namelijk   vaak   dat   het   ticket   dat   wordt   geleverd   bij   het   afhalen   van   contanten   geen   enkele   bewijswaarde   had.   De   consument   wordt   hier   dus   duidelijk   een   bewijsmiddel   ontnomen,   aangezien   hij   gekozen   heeft   voor   een   ticket   en   hij   zich   er   niet   op   kan   beroepen.   Dit   is   duidelijk  een  onrechtmatig  beding.       Financiële   instellingen   hebben   nu   hun   algemene   voorwaarden   aangepast   en   men   zal   zo’n   bepaling  niet  meer  terugvinden.  Men  heeft  nu  wel  bepalingen  opgenomen  die  melden  dat   bij  geldafhaling  het  bewijs  EERST  moet  geleverd  worden  door  elektronische  registratie,  die   door  de  bank  geschiedt.  De  bank  stelt  dus  een  hiërarchie  van  bewijsmiddelen  vast,  waardoor   de  consument  met  enkel  en  alleen  een  ticket  niet  zal  slagen.     Er  heerst  ook  een  verbod  om  de  bewijslast  om  te  keren.  Indien  de  bewijslast  bij  toepassing   van  gemeen  recht  rust  op  de  onderneming,  mag  men  in  de  overeenkomst  deze  niet  bij  de   consument  leggen.  Tot  voor  2010  mocht  dit  wel,  vandaag  de  dag  niet  meer.     n.  Artikel  VI.  83,  26°  WER   Biedt  dit  artikel  de  mogelijkheid  om  op  te  treden  tegen  stijlclausules  waarbij  de  consument   zegt   dat   hij   de   algemene   voorwaarden   gelezen   en   goedgekeurd   heeft?   De   toepassingsvoorwaarde  voor  de  regel  is  dat  de  consument  geen  kennis  heeft  kunnen  nemen   van   de   algemene   voorwaarden.   Toch   verklaar   je   net   dat   je   ze   hebt   gelezen   en   goedgekeurd.   Dit  artikel  kan  de  stijlclausules  dus  NIET  aanpakken.   II.  Algemene  Toetsingsnorm   De   algemene   toetsingsnorm   is   een   subsidiaire   norm,   aangezien   deze   pas   kan   worden   aangewend   als   men   op   basis   van   de   zwarte   lijst   niet   tot   een   onrechtmatig   beding   kan   besluiten.     35  

 

a.  Definitie:  Artikel  I.8,  22°  WER   “Onrechtmatig   beding:   elk   beding   of   elke   voorwaarde   in   een   overeenkomst   tussen   een   onderneming   en   een   consument   die,   alleen   of   in   samenhang   met   een   of   meer   andere   bedingen   of   voorwaarden,   een   kennelijk   onevenwicht   schept   tussen   de   rechten   en   plichten   van  de  partijen  ten  nadele  van  de  consument.”   b.  Beding  of  voorwaarde   Kennelijk  onevenwicht   Wat  is  een  kennelijk  onevenwicht?  Dit  betreft  een  feitenkwestie.  In  Artikel  VI.  82  WER  kan   men   verschillende   beoordelingscriteria   en   elementen   waarmee   een   rechter   bij   zijn   beoordeling  moet  rekeninghouden  terugvinden.  Het  is  de  taak  van  de  nationale  rechter  en   NIET  van  het  Hof  van  Justitie  om  dit  te  bepalen.  Het  Hof  heeft  enkel  criteria  aangereikt  aan   de  nationale  rechter  (infra).   Rechten  en  plichten  van  de  partijen   Er   moet   worden   benadrukt   dat   de   toetsingsnorm   enkel   een   mogelijkheid   biedt   tegen   bedingen  en  voorwaarden  die  een  kennelijk  onevenwicht  tussen  contractspartijen  creëren.   De  algemene  toetsingsnorm  kan  dus  niet  worden  gebruikt  voor  het  onevenwicht  tussen  de   prijs  en  de  kwaliteit  van  een  goed  of  dienst.  Men  kan  dit  dus  niet  aanwenden  om  zaken  die   tot  de  kern  van  de  dienst  of  tot  de  essentie  van  het  product  behoren  aan  te  klagen.  Het  gaat   hier  enkel  over  een  kennelijk  onevenwicht  tussen  rechten  en  plichten  van  partijen.   c.  Beoordelingscriteria   Enkele  criteria:   -­‐ Die  zien  we  in  de  eerste  plaats  in  verband  met  de  omstandigheden  van  het  afsluiten   van   het   contract.   HVJ   PERENICOVA:   oneerlijke   handelspraktijken   die   in   de   precontractuele   fase   hebben   plaatsgevonden,   bijvoorbeeld   bij   het   vermelden   van   een   verkeerd   jaarlijks   kostenpercentage   bij   een   kredietovereenkomst   (hoger   te   zijn   dan   wat   vermeld   was),   moet   men   ook   in   acht   nemen   voor   het   ontstaan   van   onrechtmatige  bedingen.   -­‐ HVB   GENT:  Een  consument  ging  over  tot  de  aankoop  van  een  keuken.  Het  bijzondere   aan   de   zaak   was   dat   werd   overeengekomen   tussen   de   partijen,   hoewel   er   een   bindend   contract   werd   gesloten,   dat   de   levering   pas   2   jaar   later   zou   plaatsvinden.   Waarom?   De   consument   had   op   dat   moment   van   aankoop   geen   geld   en   kon   geen   krediet  verkrijgen.  Drie  dagen  later  komen  mensen  echter  tot  hun  verstand  en  stellen   vast  dat  ze  dit  ook  niet  op  2  jaar  gaan  kunnen  bolwerken  en  laten  via  een  brief  aan  de   verkoper   weten   dat   ze   afzien   van   de   koop   en   ze   de   overeenkomt   eenzijdig   willen   beëindigen.  De  verkoper  zegt  dat  het  geen  probleem  is,  aangezien  die  mogelijkheid   wordt   voorbehouden   aan   de   consument   in   de   algemene   voorwaarden,   mits   de   eenzijdige   beëindiging   tegemoet   gaat   met   een   vergoeding   van   30%   van   de   factuur.   Kon   het   HvB   hier   de   regelingen   inzake   een   schadebeding   toepassen?   Neen,   want   het   gaat   hier   om   een   verbrekingsbeding   en   vindt   geen   toepassing   in   de   zwarte   lijst.   Men   moet   terugvallen   op   de   algemene   toetsingsnorm.   Is   het   niet   normaal   dat   men   een   verbrekingsvergoeding   dient   te   betalen   bij   eenzijdige   opzegging?   Langs   de   andere   kant   is   het   niet   aanvaardbaar   dat   zo’n   hoog   bedrag   (30%)   wordt   gevraagd   bij   een   overeenkomst,  waarbij  aan  de  plichten  pas  twee  jaar  later  dient  te  worden  voldaan.   Er  is  een  kennelijk  onevenwicht  gecreëerd  tussen  de  rechten  en  plichten  van  partijen,   rekening  houdend  met  de  omstandigheden  van  de  precontractuele  fase.   36  

 

-­‐

-­‐

-­‐

Er   zijn   ook   andere   bedingen   aanwezig   in   een   overeenkomst   die   kunnen   duiden   op   een  gebrek  van  wederkerigheid.  In  de  RS  ziet  men  allerhande  bedingen  verschijnen.   HVB   LUIK:   Een   bevoegdheidsbeding   liet   enkel   aan   de   onderneming   een   grote   keuzemogelijkheid.  Ook  hier  is  weer  sprake  van  een  kennelijk  onevenwicht  tussen  de   partijen,   want   zou   ook   voorzien   moeten   zijn   voor   de   consument.   De   toetsingscriteria   moeten   toelaten   dat   men   ook   met   andere   bedingen   in   de   overeenkomst   rekening   houdt.   Men   kan   eventueel   ook   rekening   houden   met   bedingen   in   een   andere   overeenkomst   indien   blijkt   dat   er   een   zekere   samenhang   is   tussen   bepaalde   contracten:  vb.   Wanneer  men  rechtmatigheid  beoordeelt  in  een  borgovereenkomst   is   het   ook   nuttig   om   te   kijken   naar   de   kredietovereenkomst,   want   de   borg   is   als   accessorium  afhankelijk  van  de  kredietovereenkomst.   De  duidelijkheid  en  begrijpelijkheid  van  een  beding  is  een  criterium  dat  door  het  HvJ   naar   voor   wordt   geschoven.   NEMZETI/INVITEL:   Dit   arrest   gaat   over   een   Hongaarse   toezichthouder  die  een  procedure  opstart  tegen  een  Hongaarse  telecomoperator.  De   operator   hanteert   een   beding   waarbij   hij   zich   het   recht   voorhoudt   om   de   prijs   eenzijdig  te  verhogen.  In  België  kan  men  dit  gewoon  toetsen  aan  de  zwarte  lijst,  maar   in   Hongarije   bestaat   dit   niet.   Hier   moet   men   dus   terugvallen   op   de   algemene   toetsingsnorm.   De   Hongaarse   telecomwetgeving   laat   zo’n   eenzijdige   wijziging   toe,   maar   deze   moet   vooraf   gecommuniceerd   worden   en   er   moet   een   kosteloos   opzegrecht   voorhanden   zijn.   In   de   algemene   voorwaarden   van   de   telecomoperator   staat  er  dat  prijswijzigingen  eenzijdig  kunnen  worden  doorgevoerd,  maar  zonder  dat   er  ergens  sprake  was  van  een  voorafgaandelijke  kennisgeving  of  mogelijk  opzegrecht.   Het   HvJ   zegt   dat   een   beding   waar   men   het   recht   heeft   om   eenzijdig   de   prijs   te   veranderen,  zonder  te  verwijzen  naar  enige  wetgeving,  onrechtmatig  is  aangezien  er   een   kennelijk   onevenwicht   wordt   gecreëerd   tussen   partijen.   Men   moet   de   consument   informeren   over   de   regels   die   in   de   wet   staan   (hier   wordt   iedereen   geacht   de   wet   te   kennen).   Bij   de   beoordeling   over   het   al   dan   niet   bestaan   van   een   kennelijk  onevenwicht  dient  men  dus  rekening  te  houden  met  duidelijkheid  van  het   beding   en   dient   men   de   nodige   informatie   te   verstrekken   in   verband   met   de   wettelijke  rechten  van  de  consument.  MOHAMMED  AZIZ:  Men  dient  ook  rekening   te  houden  met  het  suppletief  recht.  Stelt  men  vast  dat  een  contractuele  regeling  zeer   ver   af   ligt   van   het   recht   dat   aanvullend   wordt   voorzien   door   de   wetgever,   kan   ook   sprake   zijn   van   een   kennelijk   onevenwicht.   Hoe   dichter   de   afwijking   aansluit   bij   de   wet,  hoe  kleiner  de  kans  op  onrechtmatigheid.  

d.  Toepassingen   Verbrekingsbedingen   Zie  het  voorbeeld  van  de  keuken  (supra).       Voor   de   telecom-­‐   en   energiesector   bestaat   bijzondere   wetgeving.   Indien   een   telecomcontract  van  bepaalde  duur  is  kan  de  consument  altijd  kosteloos  opzeggen  eens  de   initiële  tijd  van  zes  maand  verstreken  is.  Indien  men  na  3  maand  reeds  opzegt  zal  men  een   vergoeding   moeten   betalen   voor   het   resterend   abonnementsgeld   (nog   3   maanden   abonnement  betalen).       37  

 

Wat  gebeurt  er  als  een  consument  naar  aanleiding  van  het  sluiten  van  een  contract  met  een   telecomoperator   een   gratis   toestel   verkrijgt   of   een   toestel   aan   een   lagere   prijs?   De   vorige   regering   heeft   hier   een   oplossing   voor   gezocht:   het   contract   moet   een   soort   van   aflossingstabel  bevatten  en  een  prijs  aangeven  die  zal  moeten  worden  betaald  indien  men   het   abonnement   na   zes   maand   wenst   op   te   zeggen,   maar   het   toestel   wel   wil   behouden.   Opzeggen   blijft   dus   kosteloos   na   zes   maand,   maar   indien   men   een   toestel   gratis   heeft   verkregen  of  aan  een  of  andere  voordeelprijs,  zal  men  op  ogenblik  van  opzegging  wel  geld   verschuldigd   zijn,   dat   men   moet   kunnen   afleiden   uit   de   aflossingstabel.   De   tabel   moet   informatie  bieden  met  betrekking  tot  de  restwaarde.   Expertisekosten   Een  voorbeeld  in  dit  geval  van  een  kennelijk  onevenwichtig  beding  is  dat  de  kosten  van  de   expertise   altijd   voor   de   consument   zouden   zijn,   ook   al   zou   hij   het   geschil   winnen.   De   procedure   kosten   naar   aanleiding   van   het   gemene   recht   zijn   voor   diegene   die   het   geschil   verliest.   Het   beding   dat   bepaalt   dat   de   consument   altijd   de   kosten   draagt   is   kennelijk   onrechtmatig,   aangezien   het   te   ver   af   ligt   van   het   suppletief   recht   en   deze   bepaling   zou   kunnen  ontmoedigen  om  een  expertise  onderzoek  in  te  stellen.   Verzekeringsmaatschappijen   Sommige  verzekeringsmaatschappijen  stelden  dat  bepaalde  ziekten  uitgesloten  werden  van   dekking,  zelfs  als  de  consument  nog  niet  wist  dat  hij  aan  die  ziekte  leed.  Men  weet  het  nog   niet   wanneer   men   de   hospitalisatieverzekering   afsluit   en   wanneer   men   pas   na   een   paar   maanden   bepaalde   symptomen   krijgt,   zou   dit   gedekt   moeten   worden.   Een   ziekte   kan   worden  uitgesloten  als  men  al  wist  dat  men  ziek  was.  Indien  het  wordt  uitgesloten  zonder   dat   men   het   wist   is   dit   een   onrechtmatig   beding,   want   er   is   sprake   van   een   kennelijk   onevenwicht.     III.  Sanctionering   Sanctionering  gebeurt  op  basis  van  Artikel  VI.  84  WER   a.  Nietigheid   Volgens   de   rechtspraak   van   het   HvJ   moet   de   nationale   rechter   de   nietigheid   van   een   oneerlijk   beding,   of   het   oneerlijk   karakter   van   een   beding   ambtshalve   opwerpen.   De   rechtspraak   is   hier   heel   duidelijk   in   dat   het   een   algehele   verplichting   bedraagt   voor   de   nationale  rechter  om  de  nietigheid  op  te  werpen.     Ook  indien  de  consument  verdedigd  wordt  door  een  advocaat  die  nog  nooit  gehoord  heeft   van   onrechtmatige   bedingen,   zal   de   rechter   dit   zelf   naar   voor   brengen.   Sommige   rechters   hebben  echter  geen  weet  van  de  rechtspraak  van  het  HvJ,  want  dit  staat  op  gespannen  voet   met   de   lijdelijkheid   van   de   rechter,   het   principe   in   ons   Belgisch   systeem   en   aldus   traditie.   Volgens  het  HvJ  maakt  het  niet  uit  of  het  principe  in  het  systeem  van  openbare  orde  is,  de   oneerlijkheid   moet   ambtshalve   worden   opgeworpen   omdat   het   van   gelijkaardige   orde   is.   Geen   enkele   regel   van   nationaal   procesrecht   mag   de   bescherming   van   de   consument   ondermijnen.   Het   HvJ   schuift   dus   de   regels   van   nationaal   procesrecht   aan   de   kant   ten   voordele  van  de  consument:  principe  van  effectiviteit.   IV.  Rechtskeuzebedingen   De   Belgische   regelingen   inzake   onrechtmatige   bedingen   gaat   voor   een   deel   terug   naar   de   Europese  regeling.  Men  moet  kunnen  afleiden  dat  alle  consumenten  in  de  lidstaten  van  de   38  

 

Europese   Unie   beschermd   worden   tegen   onrechtmatige   bedingen.   Men   heeft   willen   vermijden   dat   die   bescherming   aan   consumenten   zou   kunnen   worden   ontzegd   via   een   clausule  van  rechtskeuze.     De   Europese   richtlijn   bepaalt   hier   ook   iets   over   en   is   bij   ons   omgezet   in   Artikel   VI.   84,   §2   WER:   “Een   beding   dat   de   wet   van   een   Staat   die   geen   lid   is   van   de   Europese   Unie   op   de   overeenkomst   toepasselijk   verklaart,   wordt   wat   de   in   deze   afdeling   geregelde   aangelegenheden   betreft   voor   niet   geschreven   gehouden   wanneer,   bij   gebreke   van   dat   beding,   de   wet   van   een   lid-­‐   staat   van   de   Europese   Unie   toepasselijk   zou   zijn   en   die   wet   de   consument  in  de  genoemde  aangelegenheden  een  hogere  bescherming  zou  bieden.”     Wanneer  men  dus  kiest  voor  de  toepassing  van  het  recht  van  een  derde  staat  (geen  lid  van   de  EU)  en  het  blijkt  dat  indien  die  keuze  niet  zou  gebeurd  zijn,  het  recht  van  een  lidstaat  van   de   EU   van   toepassing   zou   zijn,   moet   de   rechter   het   beding   van   rechtskeuze   voor   niet   geschreven   houden,   indien   blijkt   dat   het   recht   van   de   EU   lidstaat   bij   afwezigheid   van   rechtskeuze  meer  bescherming  biedt  dan  het  gekozen  rechtstelsel.       Vb:   Men   boekt   bijvoorbeeld   een   vakantiehuisje   dat   in   Griekenland   ligt   en   in   het   contract   komt   een   beding   voor   waarin   wordt   bepaald   dat   het   Turkse   recht   van   toepassing   is.   Wat   moet   men   dan   doen?   Men   moet   nagaan   of   zonder   die   keuze,   het   recht   van   een   lidstaat   van   toepassing   zou   geweest   zijn.   Het   betreft   hier   een   vakantiehuisje,   wat   een   onroerend   goed   is   en  bij  OG  is  het  recht  van  de  ligging  van  het  goed  van  toepassing,  wat  hier  Griekenland  is.   Griekenland  is  een  lid  van  de  Europese  Unie.  Nu  moet  men  het  Griekse  en  het  Turkse  recht   gaan  vergelijken.  Indien  blijkt  dat  het  Turkse  recht  meer  bescherming  biedt  dan  het  Griekse   recht,   kan   het   beding   toepassing   vinden.   Indien   dit   niet   zo   is   moet   de   rechter   de   clausule   weren  en  niet  toepassen.  Welk  recht  moet  men  dan  wel  toepassen?  Men  zal  moeten  gaan   kijken   naar   de   Rome   I   verordening   en   toepassing   maken   van   het   Griekse   recht,   waar   het   goed   gelegen   is.  à   Het   is   de   bedoeling   dat   men   bescherming   kan   genieten   van   de   Europese   Richtlijn.   Het   is   niet   zeker   dat   een   consument   in   het   Griekse   recht   evenveel   bescherming   heeft   dan   in   het   Belgische   recht,   maar   er   is   alvast   een   minimum   aan   bescherming.     Indien   een  Belgische  rechter  met  zo’n  overeenkomst  te  maken  krijgt  is  het  niet  simpel  om  tot  een   juiste  rechtsvinding  te  komen.     3.  Vergelijking  met  CESL  (niet  behandeld)   I.  Zwarte  Lijst   II.  Grijze  Lijst   III.  Algemene  Toetsingsnorm   IV.  Sanctie               39  

 

H4:  Overeenkomsten  op  afstand     A.  Inleiding-­‐  Schema   1.  Drie  categorieën  regelen   De   eerste  categorie   betreft   de   overeenkomsten   op   afstand   met   betrekking   tot   goederen  en   diensten,   uitgezonderd   financiële   diensten   (Boek   VI   WER,   Artikels   VI.45   en   volgende).   Ten   tweede   worden   de   overeenkomsten   op   afstand   geregeld   met   betrekking   tot   financiële   diensten   (Boek   VI   WER,   Artikels   54   en   volgende).   Als   laatste   wordt   in   boek   XIV   melding   gemaakt  van  de  overeenkomsten  op  afstand  van  vrije  beroepers.     We   zien   hier   drie   onderverdelingen,   terwijl   men   zich   in   Europa   beperkt   tot   slechts   2   categorieën.   Een   vrije   beroeper   wordt   in   Europa   als   een   gewone   onderneming   aangezien.   Moeten   we   hier   wakker   van   liggen?   Neen,   want   alle   regelingen   in   Boek   XIV   zijn   identiek   aan   de  bepalingen  in  Boek  VI.  Men  moet  dus  alleen  formeel  rekening  houden  met  dat  veertiende   boek   en   verwijzen   naar   de   regels   in   dat   boek   wanneer   het   gaat   om   een   vrije   beroeper.   Voor   de  hervorming  van  de  wet  golden  specifieke  regels  voor  vrije  beroepers.  Deze  lagen  vervat  in   een  Wet  van  2  augustus  2002.  Inhoudelijk  was  er  toen  wel   een  verschil.  Gelukkig  is  men  hier   nu  van  afgestapt.     Men   kon   zich   de   bedenking   maken   of   die   verschillende   regels   wel   in   overeenstemming   waren  met  het  gelijkheidsbeginsel.  Een  tweede  punt  is  dat  de  nieuwe  richtlijn  gebaseerd  is   op  maximale  harmonisatie,  waardoor  er  geen  bewegingsvrijheid  meer  is  voor  de  lidstaten.   Vrije  beroepers  worden  in  Europa  beschouwd  als  een  onderneming  dus  geldt  voor  hen  geen   aparte  regeling.   2.  Van  minimale  naar  maximale  harmonisatie   De   algemene   regeling   vormde   vroeger   het   onderwerp   van   een   Richtlijn   gebaseerd   op   minimale   harmonisatie   zodat   lidstaten   konden   voorzien   in   verdere   bescherming.   De   lidstaten   hebben   hier   dan   ook   veelvuldig   gebruik   van   gemaakt.   Het   grote   nadeel   dat   hier   speelde  was,  wanneer  ondernemingen  hun  goederen  en  diensten  wilden  aanbieden  buiten   hun  eigen  land,  zij  steeds  rekening  moesten  houden  met  nationaal  recht  van  verschillende   landen.   Wanneer   men   bijvoorbeeld   een   internet-­‐shop   aanbood   en   men   verschillende   nationaliteiten   aansprak,   moest   men   zeker   weten   of   werd   voldaan   aan   alle   regels   van   het   land  van  de  consument  die  men  aansprak.       Daarom   is   men   overgegaan   naar   maximale   harmonisatie   in   de   Richtlijn   Consumentenrechten.   Ook   hierdoor   zijn   er   regels   afgeschaft   die   de   consument   beschermden  op  grond  van  extra  tussenkomst  van  de  lidstaten  zelf.     We   kunnen   dus   besluiten   dat   er   in   België   formeel   gezien   3   categorieën   zijn,   inhoudelijk   slechts  2.  

B.  De  algemene  Regeling   1.  Toepassingsgebied   Definitie  artikel  1.8  WER:  “iedere  overeenkomst  die  tussen  de  onderneming  en  de  consument   wordt  gesloten  in  het  kader  van  een  georganiseerd  systeem  voor  verkoop  of  dienst-­‐  verlening   40  

 

op  afstand  zonder  gelijktijdige  fysieke  aanwezigheid  van  de  onderneming  en  de  consument   en   waarbij,   tot   op   en   met   inbegrip   van   het   moment   waarop   de   overeenkomst   wordt   gesloten,   uitsluitend   gebruik   wordt   gemaakt   van   een   of   meer   technieken   voor   communicatie   op  afstand;  “   I.  Onderneming-­‐  Consument   De  definitie  is  nagenoeg  identiek  aan  diegene  in  de  wet  marktpraktijken.  Er  is  één  verschil,  in   de   wet   marktprakijken   sprak   men   nog   van   een   ‘door   de   onderneming’   georganiseerd   systeem.  Dat  ‘door  de  onderneming’  is  nu  geschrapt.  Waarom?  Wanneer  een  professioneel   goederen   ging   aanbieden   op   EBAY,   was   dit   vroeger   geen   overeenkomst   op   afstand   aangezien  hij  dit  niet  zelf  organiseerde.  Nu  valt  men  er  dus  wel  onder.     II.  Overeenkomst  op  afstand   a.  Georganiseerd  systeem   Men  moet  op  regelmatige  basis  deze  goederen  en  diensten  aanbieden.   b.  Tot  en  met  sluiten  van  overeenkomst   c.  Uitsluitend  gebruik   d.  Van  één  of  meer  technieken  voor  communicatie  op  afstand   Tot  en  met  het  sluiten  van  de  overeenkomst  moet  men  uitsluitend  gebruik  maken  van  een  of   meer  technieken  voor  communicatie  op  afstand:  mail,  fax,  postorder,  telefoon,  skype…       Het  betekent  ook  dat  het  moment  waarop  het  contract  tot  stand  komt,  van  belang  is  om  te   bepalen   of   het   al   dan   niet   gaat   om   een   overeenkomst   op   afstand.   Wanneer   komt   een   contract   tot   stand?   Dit   gebeurt   bij   wilsovereenstemming,   alleen   kan   er   een   moeilijkheid   zijn   bij   een   overeenkomst   op   afstand   wanneer   er   nu   juist   wilsovereenstemming   is.   Het   is   makkelijk   te   bepalen   wanneer   men   in   elkaars   fysieke   aanwezigheid   is   of   wanneer   er   contact   is   via   telefoon   of   skype,   maar   wanneer   is   er   wilsovereenstemming   bij   gebruik   van   email?   Men   gaat   ervan   uit   dat   er   wilsovereenstemming   is   wanneer   diegene   die   het   aanbod   heeft   gedaan,  mogelijkheid  heeft  of  kennis  te   nemen  van  de  aanvaarding.  Dit  is  bijvoorbeeld  het   ogenblik   wanneer   een   brief   in   de   brievenbus   wordt   gedeponeerd,   of   het   ogenblik   waarop   men  een  mail  kan  binnenhalen  en  kan  lezen.  Daarom  hoeft  men  die  mail  nog  niet  direct  te   lezen.       Wanneer   is   er   aanbod?   In   België   wordt   aanvaard   dat   een   aanbod   kan   gericht   zijn   tot   het   publiek   in   het   algemeen.   In   Duitsland   kan   dit   bijvoorbeeld   niet.   Een   goed   met   duidelijke   specificaties  en  de  daarbij  vermelde  prijs  geldt  in  België  als  aanbod,  maar  in  Duitsland  is  dit   een   voorstel   tot   aanbod.   Daar   laat   men   namelijk   steeds   het   laatste   woord   aan   de   ondernemingen  om  het  voorstel  tot  aanbod  al  dan  niet  te  aanvaarden.   e.  Richtlijn  Consumentenrechten   Louter  bezoek  van  verkoopruimte  van  de  verkoper   Stel,   dat   men   in   de   winkel   van   de   fnac   langsgaat   om   bepaalde   televisies   te   bekijken.   Men   gaat  naar  huis  en  koopt  dan  de  televisie  die  men  wil  aan  via  internet.  Volgens  de  Europese   wetgever   is   dit   een   overeenkomst   op   afstand,   maar   de   prof   denkt   dat   dit   strijdig   is.   De   definitie   spreekt   namelijk   van   uitsluitend   gebruik   van   een   of   meer   technieken   voor   41  

 

communicatie  op  afstand.  Ten  tweede  krijgt  men  ook  een  herroepingsrecht,  omdat  er  een   informatie-­‐asymmetrie  is  tussen  onderneming  en  consument  (men  heeft  de  tv  niet  kunnen   bekijken  en  men  weet  niet  alle  specifieke  details).  In  casu  is  men  wel  effectief  naar  de  fnac   geweest  en  heeft  men  alle  specifieke  details  kunnen  aanschouwen.  In  dergelijke  situatie  is  er   geen   enkele   geldige   redenen   meer   om   dat   herroepingsrecht   toe   te   kennen.   In   de   overweging  bij  de  richtlijn  staat  dat  dit  wel  een  overeenkomst  op  afstand  is,  maar  de  rechter   is  hierdoor  niet  gebonden  en  het  valt  dus  af  te  wachten  wat  hier  de  evolutie  zal  zijn.   Reservaties   Zie  hieronder   f.  Bijzondere  vragen   Vertegenwoordigers   Wat  gebeurt  er  indien  een  overeenkomst  gesloten  wordt  door  een  vertegenwoordiger?  Men   moet  gewoon  nagaan  of  er  tussen  de  consument  en  de  vertegenwoordiger  al  dan  niet  ‘fysiek   contact’  is  geweest.  Het  spreekt  voor  zich  dat  wanneer  de  overeenkomst  is  gesloten  via  de   telefoon   er   nog   steeds   sprake   is   van   een   overeenkomst   op   afstand.   Wanneer   men   die   vertegenwoordiger   persoonlijk   ontmoet   heeft   is   dit   geen   verkoop   op   afstand.   Men   moet   namelijk  ‘doorheen’  de  entiteit  van  de  vertegenwoordiger  kijken.     Quid  Collishop?   “Een  “Reservatie”  is  het  reserveren  van  ColliShop  en/of  DreamLand-­‐webshop  artikelen,  met   het   oog   op   een   levering   in   het   afhaalpunt,   waar   het   max.   14   dagen   beschikbaar   wordt   gehouden  voor  de  klant.  De  klant  heeft  geen  enkele  aankoopverplichting.  Hij  beslist  pas  tot   aankoop  door  betaling  van  het  artikel  aan  de  kassa  van  het  afhaalpunt.   Een   “Bestelling”   is   het   online   aankopen   van   een   artikel   dat   in   aanmerking   komt   voor   thuislevering.   De   betaling   geschiedt   vooraf.   Op   dat   moment   komt   de   koop   tot   stand.   De   bestelling  wordt  pas  verzonden  na  ontvangst  van  de  betaling.”     Deze   toepassing     laat   heel   goed   toe   om   de   principes   van   een   overeenkomst   op   afstand   te   gaan   schetsen.   Men   maakt   hier   eigenlijk   het   onderscheid   tussen   twee   verschillende   situaties:   er   komt   een   overeenkomst   tot   stand   op   het   ogenblik   dat   men   overgaat   tot   het   online   aankopen   van   een   artikel.   Bij   een   reservatie   is   dat   niet   het   geval.   Daar   komt   het   contract  pas  tot  stand  bij  het  bezoeken  van  de  winkel  en  het  afrekenen  aan  de  kassa.  Zijn   beide  overeenkomsten  op  afstand,  een  van  beide  of  geen  van  de  twee?       Is   de   bestelling   een   overeenkomst   op   afstand?   Ja,   men   gaat   namelijk   via   de   rode   telefoon/website   een   bindende   overeenkomst   tot   stand   brengen.   Is   de   reservatie   een   bindende   overeenkomst   tot   afstand?   Moeten   de   regelen   hier   worden   nageleefd?   Neen,   want   er   komt   nog   geen   overeenkomst   tot   stand,   want   volgens   Colruyt   komt   die   pas   tot   stand  in  de  winkel  waar  beide  partijen  zich  in  elkaars  fysieke  aanwezigheid  bevinden.     De  Europese  Wetgever  heeft  dit  ook  zo  voorzien:  een  reservatie  is  geen  overeenkomst  tot   afstand,   voor   zover   er   geen   aankoopverplichting   is   wanneer   men   de   goederen   niet   komt   afhalen.     Quid  opeenvolgende  verrichtingen  (vb.  Boekenclub?)   Stel,   men   sluit   een   overeenkomst   met   ECI   waarbij   er   elke   twee   maand   een   boek   wordt   toegestuurd:  ofwel  omdat  men  dat  boek  heeft  gekozen,  ofwel  of  dat  men  vergeten  kiezen  is   42  

 

en  men  gewoon  het  boek  van  de  maand  toestuurt;  Stel,  dat  men  dat  boek  in  de  post  krijgt,   heeft   men   dan   een   herroepingsrecht?   Wordt   er   telkens   een   nieuwe   overeenkomst   op   afstand  gesloten  of  heeft  men  enkel  een  herroepingsrecht  ten  opzichte  het  initieel  gesloten   contract  (overeenkomst  op  afstand,  of  overeenkomst  gesloten  buiten  de  onderneming).  In   de   RS   is   hier   een   arrest   over   dat   zegt   dat   er   telkens   een   nieuwe   overeenkomst   wordt   gesloten.   In   België   is   men   ervan   overtuigd   dat   dit   arrest   manifest   verkeerd   is.   Het   feit   dat   men   elke   maand   een   boek   toegestuurd   krijgt   is   niet   telkens   een   nieuwe   vestiging   van   overeenkomst   en   ook   geen   afgedwongen   aankoop.   Het   is   de   loutere   uitvoering   van   het   afgesloten  contract.  Dit  is  echter  slechts  een  interpretatie  en  geen  regelgeving.     g.  Goederen  en  Diensten   Financiële  diensten:  bijzondere  regeling   Met  betrekking  tot  financiële  diensten  bestaat  hier  wel  regelgeving  over.  Wanneer  men  op   afstand   een   rekening   zou   openen   geldt   dit   als   een   initieel   akkoord.   De   consument   zal   hier   beschikken   over   een   herroepingsrecht.   De   onderneming   zal   alle   door   de   wet   voorziene   regels  moeten  toepassen.  Wanneer  men  daarna  betalingen  gaat  verrichten  op  afstand,  is  het   duidelijk   dat   dit   niet   steeds   nieuwe   overeenkomsten   op   afstand   zijn.   Het   zijn   gewoon   verrichtingen   die   voortvloeien   uit   het   initieel   akkoord.   Bij   de   algemene   regeling   bestaat   hierover   echt   er   geen   bepaling   en   daar   kan   men   twee   richtingen   uit:   naar   analogie   redeneren  of  zeggen,  nee  nee  er  is  geen  bepaling  dus  men  redeneert  a  contrario.   2.  Overeenkomsten  op  afstand   I.  Inhoud  van  de  informatieplicht  (VI.  45  WER)   Het   is   van   belang   om   een   onderscheid   te   gaan   maken   tussen   de   precontractuele   informatieverplichting  en  de  informatiebevestigingsverplichting.  De  structuur  van  boek  VI  is   enigszins  anders  dan  die  van  de  WMPC.  Artikel  VI.45  bevat  een  opsomming  van  informatie-­‐ elementen  waarover  informatie  moet  worden  verstrekt.   a.  Wat?   Voornaamste  kenmerken   Men  zal  Informatie  geven    over  de  identiteit  van  de  onderneming    (artikel  VI.45,  §1,  3°):  “het   geografisch   adres   waar   de   onderneming   gevestigd   is,   het   telefoonnummer,   fax   en   e-­‐   mailadres  van  de  onderneming,   indien   beschikbaar,  zodat  de  consument  snel  contact  met  de   onderneming   kan   opnemen   en   er   efficiënt   mee   kan   communiceren   alsmede,   desgevallend,   het   geografische   adres   en   de   identiteit   van   de   onderneming   voor   wiens   rekening   ze   optreedt;”       Er   bestaat   geen   verplichting   om   het   telefoonnummer   van   de   onderneming   op   de   website   te   plaatsen.  Door  de  toevoeging  van  ‘indien  beschikbaar’  geldt  geen  absolute  vereiste.   Info  Herroepingsrecht  (modelformulier)   Er  dient  ook  informatie  te  worden  gegeven  met  betrekking  tot  het  herroepingsrecht  en  het   eventueel   voorhanden   zijn   van   het   modelformulier:   dit   is   informatie   omtrent   de   uitoefeningswijze   van   dat   recht,   en   de   wijze   waarop   men   de   goederen   moet   gaan   terugsturen.   De   informatie   in   verband   met   het   herroepingsrecht   is   essentieel,   omdat   de   wetgever   hier   ook   een   specifieke   sanctie   heeft   voorzien.   De   wetgever   heeft   ook   een   nieuwigheid   ingevoerd:   Men   kan   die   informatie   ook   voorzien   via   zogenaamde   model-­‐ 43  

 

instructies.   Dat   is   een   formulier   over   hoe   men   de   info   over   het   herroepingsrecht   kan   verstrekken.  Wanneer  dergelijke  modelinstructies  worden  gebruikt  en  door  de  onderneming   behoorlijk  worden  ingevuld,  wil  dat  zeggen  dat  de  onderneming  automatisch  heeft  voldaan   aan   die   informatieverplichting.   Het   biedt   dus   een   zekere   rechtszekerheid   aan   de   onderneming.  Dit  is  belangrijk  aangezien  de  wetgever  een  speciale  sanctie  voorziet  wegens   het  niet  geven  van  de  vereiste  informatie  met  betrekking  tot  herroepingsrecht.   Info  terugzending   Bewijslast  rust  op  onderneming   II.  Precontractuele  informatie  (VI.  46  WER)   Hoe   moet   die   informatie   gegeven   worden?   De   informatieverplichting   valt   uiteen   in   een   precontractuele   informatieverplichting   enerzijds   een   een   informatiebevestingsverplichting   anderzijds.   Deze   twee   luiken   bevatten   verschillen   met   betrekking   tot   tijdstip   en   de   wijze   waarop.     a.  Wanneer?     De   precontractuele   informatie   moet   gegegeven   worden   voor   de   contractsluiting   en   op   passende  wijze  (§1).  Wanneer  men  via  een  site  goederen  of  diensten  kan  aantonen,  volstaat   het   dat   de   informatie   consulteerbaar   is   via   de   site,   via   hyperlink.   Wanneer   men   via   een   catalogus   kan   overgaan   tot   postorder,   is   het   noodzakelijk   dat   die   informatie   ook   in   de   catalogus  kan  worden  geconsulteerd.  De  regel  in  boek  VI  is  hier  identiek  aan  de  regel  WMPC.   b.  Bijzonderheden   Boek   VI   gaat   echter   nog   een   aantal   bijkomende   verplichtingen   invoeren   in   specifieke   situaties:   - Gaat   het   om   een   verkoop   via   een   website   en   wordt   er   bijkomend   een   betalingsverplichting   gecreërd   voor   de   consument   (§2),   gaat   het   om   de   plicht   dat   men   een   knop   ‘bestelling   met   betalingsverplichting’   (of   gelijkwaardige   formulering)   moet  invoeren.  Zo  niet,  is  de  consument  niet  gebonden.  Het  zou  ook  niet  slim  zijn  om   van   een   andere   formulering   gebruik   te   maken   aangezien   men   dan   niet   zeker   is   of   de   rechter  dit  wel  als  gelijkwaardig  zal  beschouwen.   - Met   betrekking   tot   websites   waarop   handel   wordt   gedreven   (§3)   ,   waar   men   dus   online  bestellingen  ken  plaatsen,  moet  men  duidelijk  aangeven  welke  beperkingen  er   gelden   met   betrekking   tot   levering   en   betaling.   Voor   de   levering   betekent   het   dat   men  moet  vermelden  op  de  site  dat  men  bijvoorbeeld  niet  levert  in  bepaalde  landen.   Dit   heeft   een   indirecte   inmpact   op   de   Rome   I   verordening.   Wanneer   men   bijvoorbeeld  vermeldt:  wij  leveren  niet  in  de  UK,  betekent  dit  ook  dat  men  zich  niet   richt  tot  de  consumenten  daar,  zodat  ook  het  recht  van  de  UK  niet  van  toepassing  zal   zijn  wanneer  men  zich  daarop  wenst  te  beroepen.   - De  wetgever  heeft  ook  een  aantal  bijzondere  regelingen  uitgewerkt  met  betrekking   tot   verkoop   via   technieken   met   beperkingen   (§4-­‐5).   Niet   alle   communicatietechnieken   kunnen   voldoen   aan   alle   informatie-­‐verplichtingen.   Men   heeft   dus   regels   voor   contracten   via   de   telefoon   gesloten   en   bijvoorbeeld   via   sms.   In   een  dergelijk  geval  (sms)  kan  men  onmogelijk  alle  info  gaan  opnemen  die  in  artikel   VI.45   §1   is   voorzien.   Men   kan   dus   gaan   bepalen   dat   er   in   de   overeenkomst   zelf   slechts  bepaalde  elementen  moeten  worden  opgenomen  en  dat  er  later  informatie,   aanvullend  kan  worden  verstrekt.   44  

 

  III.  Bevestiging  contract  (VI.  46  §7  WER)   De  tweede  fase  betreft  de  bevestiging  van  het  contract,  de  bevestiging  van  die  informatie.   Men   ziet   heel   duidelijk   dat   de   informatieverplichting   die   we   daarnet   hebben   gezien   en   de   bevestigingsverplichting   hier,   heel   andere   doelstelilngen   nastreven.   De   precontractuele   informatieverplichting  bestaat  er  in  dat  men  een  beslissing  gaat  nemen  op  grond  van  goed   geïnformeerde  wijze.  Een  veel  gehoorde  kritiek  in  de  rechtsleer  (vooral  rechtseconomisch)  is   dat  de  transactiekosten  die  ontstaan  in  hoofde  van  de  consument  om  kennis  te  nemen  van   al   die   informatie,   veel   te   hoog   zijn   met   als   gevolg   dat   hij   dat   ook   niet   doet.   Bij   precontractuele  informatie  à  doel:  toetreden  tot  contract  met  kennis  van  zaken.     Bij   de   informatiebevestigingsplicht   geldt   een   ander   doel:   ”De   onderneming   verstrekt   de   consument  op  een  duurzame  gegevensdrager  de  bevestiging  van  de  gesloten  overeenkomst   binnen  een  redelijke  periode  na  sluiting  van  de  overeen-­‐  komst  en  uiterlijk  bij  de  levering  van   de  goederen  of  voordat  de  uitvoering  van  de  dienst  begint.”       Men   wil   de   mogelijkheid   bieden   en   verzekeren   dat   de   consument   onmiddellijk,   alle   informatie  bij  de  hand  heeft.  Bepaalde  informatie  zal  echter  niet  meer  nodig  zijn,  eens  het   contract  is  gesloten.  Dus  had  men  die  informatie  beter  opgesplitst  tussen  precontractueel  en   postcontractueel,  om  zo  de  omvang  van  de  informatie  te  kunnen  beperken.     a.  Uiterlijk   Bij  levering  goed   Voor  uitvoering  van  de  dienst   b.  Op  een  duurzame  drager   Een  duurzame  drager  is  papier,  maar  bijvoorbeeld  ook  een  email.  Het  HvJ  heeft  opgemerkt   dat   een   website   niet   kan   worden   aangemerkt   als   duurzame   drager.   De   zaak   waarin   dit   werd   beslist  betrof  het  feit  dat  een  onderneming  een  mail  stuurde  met  daarin  een  hyperlink  om   daar   de   desbetreffende   informatie   te   kunnen   consulteren.   In   de   Belgische   literatuur   werd   door   een   aantal   auteurs   (waaronder   steennot)   dat   dit   voldoende   zou   moeten   zijn   om   te   voldoen   aan   die   informatie   verplichting.   Het   HvJ   besliste   echter   anders   en   zei   dat   dit   niet   voldoende  was.  Dit  duidt  op  een  zeer  strenge  interpretatie.  Wat  als  men  de  informatie  in  pdf   als  bijlage  bij  de  mail  voegt,  voldoet  men  dan?  Volgens  de  prof  wel,  maar  je  weet  nooit.     c.  Wat?   Inhoudelijk   is   dit   dezelfde   informatie.   Er   is   een   situatie   waarin   er   geen   dubbele   informatieverplichting  is  en  dat  is  de  situatie  waarin  reeds   info   op   duurzame   drager   werd   bezorgd.   Denk   bijvoorbeeld   aan   een   situatie   waarin   een   postordebedrijf   de   informatie   opneemt   in   de   catalogus   opneemt   waaruit   mensen   kunnen   bestellen.   Er   geldt   dan   geen   plicht  meer  om  nog  eens  die  informatie  te  geven  bij  levering.      

45  

 

IV.  Sancties  miskenning  informatieplichten   a.  Specifiek  (VI.  45  §5  en  VI.  48  WER)   Dit   zijn   de   sancties   die   de   wetgever   heeft   voorzien,   specfiek   omtrent   bepalingen   over   overeenkomsten  op  afstand.   Geen   informatie   over   de   kosten:   kosten   niet   betalen   (enkel   bij   miskenning   precontractuele   informatie   Het   betreft   ten   eerste   een   sanctie   waarbij   een   consument   niet   geïnformeerd   wordt   omtrent   bepaalde  kosten.  Hij  zal  in  dat  geval  de  kosten  niet  moeten  betalen.  Dit  is  een  logische  en   effecieve  sanctie.  We  hebben  daarnet  gezien,  dat  wanneer  men  te  maken  heeft  met  een  E-­‐ verkoop  met  betalingsverplichting  een  bepaalde  knop  dient  voorzien  te  zijn.  Wanneer  men   dit   niet   doet,   zal   de   consument   niet   gebonden   zijn   tot   de   overeenkomst   en   zal   hij   ervoor   kunnen   opteren   om   niet   tot   de   aankoop   over   te   gaan.   Een   ander   voorbeeld   is   dat   een   consument   mogelijks   kan   instaan   voor   de   kosten   van   terugzending   bij   uitoefenen   van   het   herroepingsrecht,  tenzij  hij  hierover  niet  werd  ingelicht.   Geen   informatie   over   herroepingsrecht:   verlenging   met   12   maand   +   geen   vergoeding   voor   waardevermindering   Wanneer   men   geen   informatie   geeft   over   het   herroepingsrecht   of   men   verstrekt   het   herroepingsformulier   wordt   de   termijn   verlengd   met   12   maand   tenzij   men   alsnog   de   info   verstrekt.   In   een   dergelijk   geval   is   er   ook   geen   vergoeding   verschuldigd   voor   waardevermindering.       Dat   zijn   de   specifieke   sancties   en   zijn   eigenlijk   vrij   beperkt.   Men   moet   in   de   gevallen   waar   men   niet   over   een   herroepingsrecht   beschikt,   de   consument   daar   ook   over   informeren.   Indien  men  dit  niet  doet  is  er  geen  sanctie.  In  vergelijking  met  WMPC  had  men  toen  wel  een   sanctie   (herroepingstermijn   van   drie   maanden).   Men   kan   zich   de   vraag   stellen   waarom   de   wetgever   daar   niet   in   voorzien   heeft.   Wanneer   men   de   informatiebevestigingsplicht   miskende  bij  WMPC  was  er  sowieso  een  herroepingsrecht  van  drie  maanden,  nu  niet  meer.   De   Belgische   wetgever   heeft   gewoon   copy-­‐paste   van   de   Europese   Richtlijn   gedaan.   Waarom   heeft  de  wetgever  zich  hiertoe  beperkt?       De  maximale  harmonisatie  lijkt  te  impliceren  dat  men  niet  verder  mag  gaan  dan  datgene  wat   de   RL   heeft   bepaald.   Een   tweede   opvatting   is   de   vraag   of   de   wetgever   hier   wel   diende   te   beperken.   Kan   men   niet   zeggen   dat   daar   waar   de   RL   geen   sanctie   voorziet,   de   sanctionering  niet  tot  het  beoogde  gebied  hoort?  Is  het  niet  enkel  dat  men  niet  in  verdere   bescherming   mag   voorzien   daar   waar   er   wel   sanctie   voorzien   is   door   de   RL?   De   Belgische   wetgever   had   hier   dus   misschien   wel   een   stapje   verder   kunnen   gaan   en   de   herroepingstermijn   van   drie   maand   behouden   hebben   en   de   beslissing   van   het   HvJ   afwachten.     b.  Algemeen   Kunnen  we  niet  terugvallen  op  andere  bepalingen?  Ja,  het  niet  verstrekken  van  informatie  is   een   fout   waarbij   men   aanspraak   kan   maken   op   SV.   Het   is   echter   niet   altijd   evident   om   te   voldoen  aan  de  bewijslast.       Men  zou  zich  ook  kunnen  beroepen  op  de  oneerlijke  praktijk  (Artikel  VI.  38  WER).  Wanneer   en  overeenkomst  is  gesloten  als  gevolg  van  een  oneerlijke  handelspraktijk  kan  de  rechter  de   46  

 

consument   vrijstellen   van   betalingsverplichting,   terwijl   hij   het   goed   wel   mag   houden.   Vb.:   wanneer  men  het  slachtoffer  is  van  misleiding  door  omissie  zal  men  kunnen  terugvallen  op   de  oneerlijke  praktijken,  voor  zover  deze  misleiding  de  keuze  om  tot  aankoop  over  te  gaan   heeft  beïnvloed.  Artikel  38  werd  in  de  praktijk  nog  nooit  toegepast,  ondanks  het  feit  dat  de   sanctie   zeer   aantrekkelijk   is.   Althans,   het   Artikel   werd   nog   nooit   opgeworpen   voor   de   rechtbank,  wel  reeds  in  bemiddelingszaken.     Met   betrekking   tot   de   strafsancties   (Boek   XV)   beschikt   men   eigenlijk   niet   over   voldoende   middelen  om  alles  te  gaan  opsporen.    Het  parket  legt  zijn  prioriteit  elders.     3.  Herroepingsrecht   I.  Verantwoording   a.  Goederen   b.  Diensten   Waarom   zou   een   consument   een   herroepingsrecht   krijgen   wanneer   hij   een   overeenkomst   op  afstand  sluit  met  een  energieleverancier?  De  energie  zal  sowieso  hetzelfde  zijn,  ongeacht   de   afstand   of   niet.   Hij   heeft   dus   eigenlijk   geen   enkel   recht   om   van   die   herroeping   gebruik   te   maken,   maar   de   wet   voorziet   nu   eenmaal   in   een   herroepingsrecht   voor   alle   overeenkomsten  op  afstand,  wat  dus  zowel  slaat  op  goederen  en  diensten.   II.  Modaliteiten   a.  14  Kalenderdagen  vanaf   Het   is   van   belang   om   onderscheid   te   maken   tussen   goederen   en   diensten:   bij   goederen   begint  de  termijn  te  lopen  de  dag  na  levering,  en  bij  diensten  de  dag  na  het  sluiten  van  het   contract.   In   de   wet   staat   wel   de   dag   zelf,   maar   men   moet   ervan   uitgaan   dat   die   maar   kan   beginnen  lopen  wanneer  de  dag  is  afgelopen  (=  de  dag  erna).   b.  Eventueel  +12  maand  (sanctie  bij  miskenning  informatieverplichtingen  herroepingsrecht)   Zie  hierboven    

47  

 

c.  Hoe?   Modelformulier  of  anderszins  (eventueel  online)  

  Versturen  binnen  termijn   Goederen  terugsturen  binnen  14  dagen  na  de  herroeping   Men  kan  dus  eerst  overgaan  tot  de  herroeping  en  daarna  pas  de  goederen  terugsturen.  Men   hoeft  dit  niet  in  1  beweging  te  doen.       Het  principe  is  dat  de  terugzendingskosten  door  de  consument  worden  gedragen.  Lijkt  een   eenvoudige  regel,  maar  kan  wel  leiden  tot  enkele  vragen.  Stel,  een  onderneming  biedt  een   consument   de   mogelijkheid   om   ofwel   de   goederen   terug   te   sturen   naar   de   onderneming,   of   de   goederen   te   bezorgen   aan   een   KIALA   afhaalpunt.   Wanneer   de   consument   overging   tot   het  uitoefenen  van  zijn  herroepingsrecht  en  gebruik  maakte  van  het  afhaalpunt,  was  er  een   kost   verschuldigd   van   4,95   euro.   Kan   dit?   De   prof   denkt   van   niet.   De   consument   kan   terugsturen   met   de   post   en   dan   draagt   hij   de   kost   daarvan,   maar   wanneer   hij   het   goed   terugbezorgt  aan  dat  punt  draagt  hij  ook  een  kost  (benzine,  tijd,…  ).  Interessant  in  die  zaak   was   dat   die   kost   niet   alleen   werd   aangerekend   voor   wat   betreft   het   afleveren   van   die   goederen   bij   KIALA,   maar   bovendien   had   de   consument   ervoor   geopteerd   om   te   betalen   via   overschrijving  en  had  men  hier  ook  een  meerkost  aangerekend  voor  vier  of  vijf  euro.  Moet   die   door   de   onderneming   terugbetaald   worden   wanneer   de   consument   zijn   herroepingsrecht   uitoefent?   Het   antwoord   is   heel   duidelijk   ja,   aangezien   de   consument   enkel  de  kost  verschuldigd  is  voor  het  terugzenden  van  die  goederen.  Al  die  andere  kosten   komen  op  de  onderneming.     48  

 

Eventueel  vergoeding  voor  waardevermindering/vergoeding  voor  gepresteerde  diensten   Een   consument   kan   eventueel   wel   een   vergoeding   verschuldigd   zijn   voor   het   gebruik   hij   gemaakt   heeft   van   het   goed   gedurende   de   bedenkingstermijn     of   een   vergoeding   voor   diensten   waarbij   er   reeds   diensten   werden   uitgevoerd   tijdens   de   bedenktermijn….   Bij   diensten   betaalt   men   wat   daadwerkelijk   werd   gepresteerd.   De   consument   moet   wel   uitdrukkelijk   verzocht   hebben   om   te   starten   met   de   uitvoering   van   de   overeenkomst   tijdens   de   bedenktermijn.   De   consument   moet   op   de   hoogte   zijn   van   het   feit   dat   hij   zal   moeten   vergoeden  voor  de  reeds  gepresteerde  diensten  tijdens  de  bedenktermijn.   III.  Gebruik  en  vergoeding  voor  waardevermindering   De   vergoeding   voor   de   waardevermindering   geldt   echter   niet   wanneer   men   het   herroepingsrecht   uitoefent   gedurende   de   verlengde   herroepingstermijn   die   men   gekregen   heeft   door   miskenning   van   de   informatieverplichting.   Kan   men   hier   geen   misbruik   van   maken?   De   meerderheid   gaat   ervan   uit   dat   dit   niet   kan,   maar   men   kan   zich   wel   vragen   stellen  bij  het  feit  dat  wanneer  men  ongeveer  een  jaar  rondrijdt  met  een  wagen  en  dan  het   herroepingsrecht  gaat  uitoefenen,  dit  geen  misbruik  is.     Een  vergoeding  voor  waardevermindering  is  hoger  dan  een  vergoeding  voor  gebruik.   a.  Gebruik  versus  Testen   Wat  goederen  betreft  dient  wel  een  onderscheid  worden  gemaakt  tussen  het  gebruiken  en   testen  van  een  goed.  Het  testen  van  een  goed  houdt  in  dat  in  dat  men  met  het  goed  mag   doen   wat   men   er   in   de   winkel   mee   zou   doen.   Wanneer   men   het   goed   enkel   test,   zal   men   geen   enkele   vergoeding   verschuldigd   zijn.   Wanneer   men   daarentegen   verder   gaat   en   overgaat  tot  een  effectief  gebruik,  zal  er  wel  een  vergoeding  verschuldigd  zijn.     Stel   dat   IKEA   een   web-­‐shop   zou   hebben   en   je   koopt   een   kast   online,   zou   men   het   herroepingsrecht  zelfs  nog  kunnen  uitoefenen  wanneer  de  kast  reeds  ineengestoken  is.  Men   heeft  de  kast  namelijk  enkel  getest  en  niet  gebruikt.  Dit  is  een  van  de  redenen  waarom  IKEA   niet  aan  online  verkoop  doet.     De  bewijslast  of  een  goed  getest,  dan  wel  gebruikt  is,  wordt  gedragen  door  de  onderneming   zelf.   Nu   zit   in   heel   wat   elektronische   toestellen   een   klokje   ingebouwd,   zodat   de   onderneming  kan  zien  hoelang  het  toestel  effectief  in  gebruik  is  genomen.   b.  Vergoeding  voor  waardevermindering  is  niet  gelijk  aan  vergoeding  voor  gebruik   Voor  de  RL  Consumentenrechten  en  voor  het  WER  had  het  HVJ  IN  DE  ZAAK  MESSNER  reeds   beslist   dat   een   vergoeding   diende   te   worden   berekend   in   functie   van   het   voordeel   die   de   consument   genoot,   wat   dan   een   gebruiksvergoeding   was.   Vroeger   brekende   men   de   vergoeding  op  grond  van  het  nadeel  dat  de  onderneming  leed  door  het  feit  dat  het  goed  een   tweedehandsgoed  was  geworden.     Een   vergoeding   voor   waardevermindering   kan   veel   hoger   liggen   dan   een   vergoeding   voor   gebruik.   Stel   dat   je   een   laptop   koopt   en   je   wil   hem   terugsturen   na   1   week.   1   week   geldt   dan   als   1/156   van   de   totale   levensduur   (hypothetisch   geschat).   De   vergoeding   zal   dan   1/156   van   de   aankoopprijs   bedragen.   Wanneer   men   werkt   met   en   vergoeding   van   waardevermindering,  zal  die  veel  hoger  liggen.      

49  

 

Bedingen   die   bepalen   dat   het   openen   van   verpakkingen   leidt   tot   het   verlies   van   herroepingsrecht,   zijn   nietig.   Men   verliest   het   herroepingsrecht   niet   en   er   kan   zelfs   geen   vergoeding  voor  gevraagd  worden.  Men  kan  wel  vragen  dat  men  het  goed  met  de  originele   verpakking  mee  stuurt.     c.  Vergoeding  niet  verschuldigd  bij  miskenning  informatieverplichting  herroepingsrecht   Dit  wanneer  men  de  herroeping  inroept  tijdens  de  verlenging  van  de  termijn.   d.  Misbruik     Kan   men   misbruik   maken   van   het   herroepingsrecht?   Hierover   werd   nog   geen   antwoord   gegeven.     IV.  Beschadiging  gedurende  bedenktermijn?   a.  Bij  transport  naar  consument   Wat   als   het   goed   tijdens   het   transport   beschadigd   wordt,   verloren   gaat?   De   algemene   regeling   bepaalt   dat   wanneer   goederen   worden   toegestuurd   aan   de   consument,   het   risico   slechts   overgaat   op   de   consument   op   het   ogenblik   dat   de   consument   in   het   fysieke   bezit   komt   van   de   goederen.   Dit   is:   hetzij   de   consument   zelf,   hetzij   een   door   de   consument   aangewezen   derde.   De   wet   voegt   er   wel   aan   toe   dat   de   aangewezen   derde   nooit   de   vervoerder   kan   zijn.   De   consument   dient   zo   snel   mogelijk   te   protesteren   wanneer   er   beschadiging   opgetreden   is.   Wanneer   hij   tien   dagen   wacht   klinkt   het   al   veel   ongeloofwaardiger  dat  de  schade  is  opgetreden  bij  vervoer.   b.    Bij  transport  naar  onderneming   De   consument   maakt   gebruik   van   zijn   herroepingsrecht   en   tijdens   het   transport   naar   de   onderneming   raakt   het   goed   beschadigd   of   raakt   het   verloren.   Wie   draagt   hier   het   risico?   Deze  hypothese  wordt  niet  uitdrukkelijk  in  de  wet  geregeld.  Men  zou  kunnen  zeggen  dat  het   risico   op   de   consument   rust,   omdat   bij   toepassing   van   artikel   44   het   risico   op   de   consument   is   overgegaan.   Steennot   is   hier   niet   van   overtuigd.   Men   kan   niet   zeggen   dat   de   bepaling,   die   een   algemene   regel   is,   ook   zomaar   van   toepassing   is   bij   een   overeenkomst   op   afstand.   Volgens  Steennot  zijn  er  ook  2  tekstargumenten  te  vinden  voor  het  feit  dat  de  consument   het  risico  niet  hoeft  te  dragen.  Ten  eerste  wordt  beschreven  dat  de  consument,  behoudens   de   terugzendingskosten   en   een   goed   voor   waardevermindering,   van   hem   geen   enkele   andere   vergoeding   kan   worden   gevraagd   bij   het   uitoefenen   van   zijn   herroepingsrecht.   Dit   betekent   dan   ook   geen   enkele   vergoeding   bij   beschadiging   bij   terugzending   van   de   onderneming.  Ten  tweede  is  er  de  regel  betreffende  de  terugbetalingsplicht  in  hoofde  van   de  onderneming.  De  onderneming  moet  de  consument  terugbetalen.  Hij  mag  hier  wel  mee   wachten   tot   de   consument   kan   bewijzen   dat   de   goederen   zijn   verzonden.   De   terugbetalingsplicht  geldt  reeds  vanaf  het  bewijs  dat  de  goederen  verzonden  zijn.  De  wet  is   niet  duidelijk  op  dat  punt  en  hierover  bestaat  dus  betwisting.     c.  Bij  consument  thuis  ingevolge  overmacht?   Stel,   men   bestelt   een   televisie.   Deze   is   perfect   in   orde   wanneer   hij   bij   de   consument   aankomt.   Er   komt   een   stroomstoot   en   bepaalde   toestellen   sneuvelen,   waaronder   de   televisie.   De   consument   zou   kunnen   zeggen   dat   de   14daagse   bedenkingstermijn   nog   geldt   en   hij   dus   gebruik   kan   maken   van   zijn   herroepingsrecht.   Dit   wordt   echter   niet   geregeld   in   boek  VI  en  wordt  er  ook  niets  over  vermeld  in  de  Europese  Richtlijn.  Wanneer  men  kijkt  naar   de   DCFR   (ingesteld   om   wetgevingen   te   harmoniseren)   zien   we   dat   daar   wel   degelijk   aan   50  

 

gedacht  is.  De  Europese  Wetgever  wist  dat  het  probleem  zich  zou  kunnen  voordoen,  maar   kon   het   niet   regelen   wegens   gebrek   aan   compromis   tussen   de   Lidstaten.   De   DCFR   bepaalt   dat  het  risico  bij  de  onderneming  ligt  wanneer  de  consument  alle  maatregelen  trof  die  een   normaal  zorgvuldig  persoon  zou  behoort  te  nemen.  De  DCFR  heeft  echter  geen  kracht  van   wet.   TERRYN   zegt   dat   het   herroepingsrecht   kan   worden   beschouwd   als   een   soort   ontbindende   voorwaarde   met   terugwerkende   kracht.   Wat   betekent   dat?   Wanneer   de   consument  zijn  herroepingsrecht  uitoefent,  wordt  hij  geacht  nooit  eigenaar  te  zijn  geweest.   Men   gaat   ervan   uit   dat   het   goed   dan   steeds   tot   de   eigendom   van   de   onderneming   is   blijven   behoren.  Wanneer  we  die  stap  dus  in  overweging  nemen,  is  het  evident  dat  de  onderneming   het   risico   draagt.   Haar   stelling   die   gebaseerd   is   op   het   gemeen   recht,   leidt   tot   hetzelfde   resultaat   als   datgene   wat   in   de   DCFR   staat.   Het   is   niet   omdat   zij   dat   zegt   en   de   DCFR   dat   zegt,  dat  een  rechter  dit  ook  zal  beslissen.  Er  bestaat  hieromtrent  echter  geen  Rechtspraak.   V.  Verplichtingen  onderneming   a.  Terugbetaling   Waar   de   terugzendingskosten   ten   laste   zijn   van   de   consument,   zijn   de   oorspronkelijke   leveringskosten  ten  laste  van  de  onderneming.     b.  Binnen  de  14  dagen  na  ontvangst  herroepingsrecht   De  onderneming  is  verplicht  om  die  bedragen  binnen  een  bepaalde  termijn  terug  te  betalen.   Dit   ofwel   binnen   de   14   dagen   nadat   zij   de   goederen   werden   ontvangen   of   binnen   de   14   nadat  de  consument  bewijs  heeft  geleverd  dat  hij  de  goederen  heeft  verzonden.  Dit  is  een   soort   van   ENAC   die   wordt   toegekend   aan   de   onderneming,   waardoor   zij   mag   wachten   om   haar  kant  van  de  overeenkomst  uit  te  voeren.  Steennot  vreest  dat  dit  een  regel  is  die  in  de   praktijk   wel   eens   een   negatieve   impact   zou   kunnen   hebben   op   de   uitoefening   van   het   herroepingsrecht.  Stel  dat  een  consument  een  boek  heeft  aangekocht  via  internet  (15  euro).   Men   stuurt   het   terug,   maar   de   onderneming   doet   het   niet.   Zij   is   daartoe   gehouden,   maar   ze   voert  haar  plicht  niet  uit.  Voor  15  euro  gaat  men  geen  verdere  stappen  ondernemen.     c.  Sanctie  bij  niet-­‐naleving  van  de  terugbetalingsplicht   Er   is   geen   specifieke   sanctie   voorzien   voor   het   geval   de   onderneming   haar   plicht   niet   nakomt.   Men   moet   dus   terugvallen   op   het   gemeen   recht.   Er   zullen   nalatigheidsintresten   kunnen   worden   gevorderd   vanaf   het   ogenblik   van   de   ingebrekestelling   (2,75%/jaar),   maar   die  zijn  eigenlijk  niet  echt  hoog.  In  Frankrijk  werd  wel  een  uitdrukkelijke  sanctie  voorzien.  De   onderneming   dient   een   bepaald   percentage   van   de   factuurprijs,   bij   wege   van   schadevergoeding,   aan   de   consument   te   betalen.   Dat   percentage   loopt   op   naargelang   de   termijn  ze  wacht  om  de  consument  terug  te  betalen.  Wanneer  ze  zolang  wacht  kan  het  zijn   dat   ze   het   dubbele   van   het   oorspronkelijke   bedrag   moest   terugbetalen.   Men   kon   dit   doen   aangezien  de  RL  geen  sanctie  bevat  en  dit  dus  niet  tot  het  geharmoniseerde  gebied  behoort.   Ondanks   het   feit   dat   die   RL   gesteund   is   op   maximale   harmonisatie,   is   het   nog   altijd   belangrijk   om   bij   grensoverschrijdende   overeenkomsten   te   bepalen   welk   recht   van   toepassing  is.    

51  

 

VI.  Eisen  van  betaling  en/of  voorschot  gedurende  bedenktermijn   a.  Niet  langer  verboden   Wanneer   we   vandaag   kijken   naar   de   bepalingen   inzake   overeenkomsten   op   afstand   zien   we   dat   het   absoluut   niet   verboden   is   om   betaling   van   de   consument   te   vragen   vooraleer   de   bedenkingstermijn   voorbij   is.   We   zien   zelf   vaak   dat   er   reeds   betaling   wordt   gevraagd   alvorens   de   goederen   worden   geleverd.   Waarom   dit   benadrukken?   Vroeger,   onder   toepassing  van  de  wet  Handelspraktijken,  was  dit  verboden.  In  hoofde  van  de  onderneming   werd   dus   een   aanzienlijk   risico   gecreërd.   Zij   dienden   de   goederen   op   te   sturen,   maar   wanneer   de   consument   niet   betaalde,   moesten   zij   naar   de   rechter.   Nu   is   er   dus   een   fundamentele  ommekeer  op  vlak  van  bescherming.  Hoe  is  dit  er  gekomen?  Waarom  heeft   de  Belgische  wetgever  dit  afgeschaft?     b.  Reactie  op  rechtspraak  Hof  van  Justitie   Een   eerste   reden   voor   de   afschaffing   heeft   te   maken   met   een   arrest   van   het   HvJ-­‐   ZAAK   GHYSBRECHTS-­‐  Men  stelde  zich  de  vraag  of  dit  verbod  in  strijd  was  met  het  Europees  recht   (principes   van   vrij   verkeer).   Het   Hof   oordeelde   dat   het   verbod   op   zich   een   inperking   van   het   vrij   verkeer   inhoudt,   maar   die   inperking   kan   hier   aanvaard   worden   om   redenen   van   algemeen   belang,   namelijk   de   bescherming   van   de   consument.   Voor   het   Hof   betrof   het   verbod   op   zich   echter   geen   probleem.   Er   werd   echter   ook   een   tweede   vraag   gesteld   met   betrekking  tot  de  interpretatie  van  dat  bod  door  de  FOD  Economie  en  door  de  mensen  van   de  economische  inspectie.  Zij  gingen  namelijk  bijzonder  ver.  Die  mensen  oordeelden  ook  dat   het   verbod   werd   geschonden   wanneer   de   onderneming   aan   de   consument   de   credit-­‐card   gegevens   vroeg   ten   titel   van   garantie   (voor   het   geval   de   onderneming   levert   en   de   consument   niet   betaalt).   De   ambtenaren   van   economische   zaken   waren   van   oordeel   dat   wanneer  die  gegevens  enkel  ter  bescherming  van  de  onderneming  zelf  werd  gevraagd,  ook   een  verbod  inhield.  De  onderneming  zou  namelijk  onmiddellijk  betaling  kunnen  verkrijgen,   aangezien  ze  die  gegevens  had.  Het  HvJ  zegt  dat  de  bepaling  te  verantwoorden  is,  maar   men   moet   nog   altijd   rekening   houden   met   het   proportionaliteitsprincipe.   De   inperking   moet   evenredig   zijn   aan   het   nagestreefde   doel.   Het   HvJ   zegt   dat   de   regel   als   dusdanig   proportioneel,  maar  wanneer  men  die  regel  dermate  streng  gaat  interpreteren,  dit  leidt  tot   een  disproportionele  inperking  van  het  vrije  verkeer.       Het  arrest  van  het  HvJ  hield  dus  op  zich  niet  in  dat  België  haar  regel  moest  afschaffen.  Men   kon  die  regel  perfect  behouden.  Men  moest  enkel  die  strikte  interpretatie  laten  varen.   c.  Reactie  Belgische  wetgever   De   Belgische   wetgever   schaft   het   verbod   toch   volledig   af.   Hij   zou   hier   toch   ook   toe   verplicht   zijn   door   de   RL   Consumentenrechten   die   enkele   jaren   later   volgt.   Men   heeft   gewoon   een   aantal  jaren  vroeger  reeds  stappen  ondernomen.     d.  Impact  op  effectiviteit  van  herroepingsrecht?   Met   een   regel   die   we   vroeger   in   België   hadden,   creërden   we   een   risico   in   hoofde   van   de   onderneming,  maar  nu  in  hoofde  van  de  consument.     e.  Alternatieven?   Een  van  de  mooiste  alternatieven  is  het  blokkeren  van  de  gelden  bij  een  betrouwbare  derde.   Wat   houdt   het   systeem   in?   Men   heeft   een   contract   op   afstand   tussen   onderneming   en   consument.   Aan   de   consument   wordt   gevraagd   om   over   te   gaan   tot   het   initiëren   van   52  

 

betaling.   In   tegenstelling   tot   wat   gebeurt   bij   een   normale   betaling   (geld   overgemaakt   aan   onderneming),   wordt   het   geld   overgemaakt   aan   een   TTP   (Trusted   Third   Party).   Die   betrouwbare  derde  geeft  kennis  aan  de  onderneming    dat  hij  de  gelden  heeft  ontvangen.  De   onderneming   verzendt   hierop   de   goederen   aan   de   consument.   De   consument   kan   daarop   al   dan   niet   zijn   herroepingsrecht   uitoefenen.   Doet   hij   dit,   dan   wordt   de   TTP   hiervan   op   de   hoogte   gebracht   en   worden   de   gelden   direct   terug   overgemaakt   aan   de   onderneming.   Wanneer  hij  dit  niet  doet,  maakt  de  TTP  de  gelden  over  aan  de  onderneming.       Wie  zou  zo’n  rol  kunnen  uitoefenen?    De  bank,  of  beter  gezegd,  ATOS  Worldline,  het  Banksys   systeem.  Zij  zijn  echter  niet  geïnteresseerd  omdat  het  technisch  heel  moeilijk  is  en  iemand   zal  uiteindelijk  moeten  opdraaien  voor  de  kosten.   4.  Uitzonderingen  op  het  Herroepingsrecht  (VI.  53  WER!)   I.  Volledig  uitgevoerde  diensten  (toestemming)   Men  behoudt   het   herroepingsrecht   voor   wat   betreft   de   dienstenovereenkomsten,   vanaf   het   ogenblik   dat   de   dienstenovereenkomst   is   begonnen   tot   wanneer   deze   volledig   voltooid   is.   De   consument   moet   uitdrukkelijk   instemmen   met   het   begin   van   uitvoering.   Hij   moet   ook   erkennen  dat  hij  het  herroepingsrecht  verliest  wanneer  het  contract  volledig  is  uitgevoerd.     II.  Maatwerk   Wat   doe   je   met   goederen,   die   weliswaar   op   vraag   van   de   consument   specifiek   worden   samengesteld,   maar   eigenlijk   bestaan   uit   volledig   apart   te   verkopen   onderdelen   (vb.   computer  waar  men  de  processor,  geheugen,  batterij  kon  kiezen).  Door  het  feit  dat  het  goed   uit   standaard   onderdelen   bestaat,   die   door   de   consument   kunnen   worden   samengevoegd,   blijft   het   herroepingsrecht   bestaan.   Het   is   niet   omdat   de   consument   een   of   andere   optie   zal   vragen  om  toe  te  voegen,  dit  een  specifiek  of  op  maat  gemaakt  goed  betreft.     III.  Beperkt  houdbaar   Vb.  Men  bestelt  een  fondueschotel   IV.  Kranten  (uitz.)   We   moeten   hier   wel   het   onderscheid   maken   tussen   de   individuele   levering   van   krant   of   magazine,   of   het   hebben   van   een   abonnement.   Men   kan   wel   het   herroepingsrecht   uitoefenen  in  geval  van  abonnement.     V.  Logies,  accommodatie,  vervoer,  autoverhuur  en  vrije  tijd   Dit   is   een   zeer   uitgebreide   uitzondering,   die   in   de   eerste   plaats   van   belang   is   voor   wat   betreft   de   toeristische   sector.   Dit   zou   betekenen   dat   wanneer   men   via   internet   een   hotelkamer   boekt,   men   niet   over   een   herroepingsrecht   zou   beschikken.   Het   vervoer   geldt   ongeacht     men   goederen   of   personen   zou   voeren.   Oorspronkelijk   betrof   het   alleen   goederenvervoer.   Dit   betekende   dat   wanneer   men   online   een   vliegtuigticket   zou   boeken,   men   een   herroepingsrecht   zou   hebben.   Ook   voor   autoverhuur   heeft   men   geen   herroepingsrecht.   Boekt   men   online   een   wagen   bij   AVIS   of   HERTZ,   heeft   men   geen   herroepingsrecht.   Vrije   tijd   behelst   een   zeer   ruim   begrip:   online   boeken   van   tickets,..   Wanneer   men   deze   bepaling   in   zijn   geheel   gaat   bekijken,   zien   we   dat   er   heel   wat   dienstenovereenkomsten  zijn  uitgesloten.    

53  

 

VI.  Zuiver  digitale  inhoud,  begonnen  met  uitvoering  en  dubbel  akkoord  consument   Men  moet  het  onderscheid  maken  tussen  enerzijds  digitale  inhoud  op  materiële  drager,  die   meestal   verzegeld   is.   Het   herroepingsrecht   geldt   hier   tot   verzegeling   wordt   verbroken.   Anderzijds  is  er  de  zuivere  digitale  inhoud  waar  men  sowieso  geen  herroepingsrecht  heeft.   VII.  Verzegelde  goederen  die  om  gezondheidsredenen  niet  kunnen  worden  teruggezonden   Hier  kunnen  we  het  voorbeeld  gebruiken  van  het  kopen  op  afstand  van  lingerie.  Wanneer  de   verzegeling  behouden  blijft,  geldt  het  herroepingsrecht,  maar  indien  verbroken  niet  meer.     VIII.   Levering   van   goederen   die   na   de   levering   onherroepelijk   vermengd   zijn   met   andere   goederen   Vb.  Levering  van  stookolie,  die  in  de  tank  wordt  gegoten   IX.  Verzegelde  audio-­‐video   Zolang  de  verzegeling  niet  is  verbroken  geldt  het  herroepingsrecht.  Men  wou  vermijden  dat   men  eerst  het  audio/video-­‐bestand  zou  gaan  kopiëren  om  het  dan  terug  te  sturen.   X.  Openbare  veiling   Opglet,   EBAY   is   geen   openbare   veiling.     Men   is   namelijk   niet   gelijktijdig   in   elkaars   fysieke   aanwezigheid  op  EBAY.     XI.  Diensten  voor  weddenschappen  en  loterijen   Wanneer  men  merkt  op  vrijdagavond  dat  men  niet  gewonnen  heeft  met  de  Euromillions  is   het  logisch  dat  men  geen  gebruik  kan  maken  van  het  herroepingsrecht.  

C.  Financiële  Diensten   1.  toepassingsgebied   I.  Overeenkomst  op  afstand   Bij   wijze   van   inleiding   moeten   we   ons   de   vraag   stellen   of   er   wel   overeenkomsten   op   afstand   worden   gesloten   met   betrekking   tot   financiële   diensten.   Ja   dit   gebeurt,   maar   in   heel   wat   gevallen   gebeurt   dat   proces   niet   louter   elektronisch.   Men   gebruikt   vaak   verschillende   technieken,  toch  gaat  het  om  situaties  waar  de  partijen  elkaar  nooit  ontmoeten,  dus  zijn  het   nog  steeds  overeenkomsten  op  afstand.     II.  Consument   Klassieke  definitie   III.  Onderneming  en  aanbieder   Soms   worden   er   verplichtingen   gecreërd   in   hoofde   van   de   aanbieder   of   in   hoofde   van   de   onderneming.   De   precontractuele   informatieverplichtingen   gelden   in   hoofde   van   de   onderneming,   maar   de   sanctie   wegens   miskenning   moet   worden   ingeroepen   tegen   de   aanbieder.   Het   begrip   onderneming   is   ruimer   dan   het   begrip   aanbieder.   De   onderneming   omvat  de  aanbieder,  alsook  andere  entiteiten.  Wie  is  dan  de  aanbieder?  Deze  is  de  entiteit   waarmee   het   contract   tot   stand   komt.   Wanneer   bijvoorbeeld   een   contract   tot   stand   komt   via   een   kredietbemiddelaar,   dan   is   deze   een   onderneming,   maar   geen   aanbieder.   Het   contract   komt   namelijk   tot   stand   tussen   de   consument   en   kredietgever.     Het   begrip   aanbieder  wordt  gebruikt  wanneer  men  specifiek  een  regel  beschrijft  met  betrekking  tot  de   uiteindelijke  contractpartner.     54  

 

IV.  Financiële  diensten  (m.i.v.  financiële  instrumenten)   Dit   is   een   ruim   begrip:   diensten   van   bancaire   aard,   beleggingsdiensten,   verzekeringsdiensten,…     V.  Initieel  akkoord  en  opeenvolgende  verrichtingen  van  dezelfde  aard   Dit  houdt  in    dat  wanneer  men  een  raamcontract  sluit  waarbinnen  bepaalde  verrichtingen   gaan   plaatsvinden,   de   regeling   voor   overeenkomsten   op   afstand   met   betrekking   tot   financiële   diensten,   enkel   gelden   voor   het   initiële   akkoord.   Opent   men   een   rekening   op   internet,   geldt   de   regeling.   Wanneer   binnen   dat   contract   overschrijvingen,   domiciliëring   plaatsvinden,  geldt  dit  niet.  Dit  mag  echter  niet  te  ruim  worden  beoordeeld.  Wanneer  men   een   rekening   opent   via   internet,   en   daarna   vraagt   men   ook   een   credit-­‐card   aan   wordt   dit   niet  gezien  als  een  verrichting  binnen  dat  contract.  Er  komt  een   nieuwe  overeenkomst  tot   stand,  weliswaar  met  dezelfde  tegenpartij.  De  regeling  zal  dus  weer  van  toepassing  zijn.   2.  Overeenkomsten  op  afstand  en  financiële  diensten   I.  Informatieplicht   Het   volstaat   om   die   informatie   op   de   website   te   gaan   plaatsen   wanneer   men   een   krediet   online  afsluit.     a.  te  gelegener  tijd  voordat  de  consument  gebonden  is  door  overeenkomst  of  aanbod   Bevestiging  informatie   Dit  is  een  verschil  met  de  algemene  regeling,  waarbij  men  die  bevestiging  pas  moet  geven   voor  de  uitvoering  van  de  overeenkomst.  De  consument  is  al  gebonden  op  dat  moment.     Contractvoorwaarden     Schriftelijk  of  via  duurzame  drager   Men   kan   die   informatie   op   de   website   plaatsen,   maar   deze   zal   toch   nog   eens   moeten   worden  gegeven  op  papier  of  duurzame  drager  (geen  hyperlink  in  e-­‐mail!)   Uitzondering  in  geval  van  onmogelijkheid   b.  Passend  middel   c.  Inhoud  van  de  informatie   d.  Additionele  informatieplichten  in  nationale  wetgeving   België  heeft  dit  niet  gedaan,  maar  mogelijk  ondanks  de  maximale  harmonisatie  van  de  RL.     e.  Soepele  regeling  in  geval  van  te  koop  aanbieding  via  telefoon     II.  Sanctie  bij  schending  informatieplicht   a.  Aanbieder   b.  Opzegging   De   consument   kan   de   overeenkomst   kosteloos   opzeggen,   wat   inhoudt   dat   dit   een   zeer   magere  sanctie  is.  Dit  doet  natuurlijk  niets  af  aan  het  feit  dat  men  nog  schadevergoeding  kan   vragen  op  grond  van  gemeen  recht.       55  

 

c.  Gemeen  recht   III.  Herroepingsrecht   De  regeling  is  zeer  gelijkaardig  met  de  huidige  regeling  voor  dienstenovereenkomsten  in  de   algemene  bepalingen.     a.  14  kalenderdagen   b.  Startpunt   Een   begin   van   uitvoering   leidt   niet   tot   verlies   van   het   herroepingsrecht,   maar   men   zal   natuurlijk   een   pro   rata   vergoeding   verschuldigd   zijn.   Men   voorziet   niet   in   een   model-­‐ herroepingsformulier  in  deze  gevallen.  De  consument  zal  zijn  herroeping  dus  zelf  ter  kennis   moeten  brengen.     c.  Eindpunt   Wanneer  de  dienst  volledig  is  uitgevoerd.   d.  Gevolgen  Herroeping   e.  Uitzonderingen   Een   logische   uitzondering   geldt   niet   voor   diensten   waarvan   de   prijs   afhankelijk   is   van   schommelingen   in   de   markt.   Het   spreekt   voor   zich   dat   men   geen   herroepingsrecht   kan   uitoefenen   bij   de   aankoop   van   aandelen,   die   binnen   de   2   weken   na   aankoop   een   duik   nemen.  

D.  Vrije  Beroepen   Vroeger  was  er  een  afzonderlijke  regeling  voor  de  vrije  beroepen  die  inhoudelijk  verschilde,   maar  vandaag  is  deze  in  boek  XIV  quasi  identiek  aan  boek  VI.                                        

56  

 

H5:  Buiten  de  verkoopruimte  gesloten  overeenkomsten   Niet  zo  uitgebreid  als  de  overeenkomst  op  afstand,  omdat  de  bescherming  vrij  gelijkaardig   is.    

A.  Toepassingsgebied  (Artikel  I.  8,  31°  WER)   De  bescherming  die  de  consument  krijgt  ligt  enerzijds  vervat  in  Boek  VI  WER  (lijkt  sterk  op   overeenkomsten  op  afstand),  maar  anderzijds  is  er  ook  de  reglementering  inzake  ambulante   activiteiten.   I.  Definitie   a.  Onderneming-­‐  Consument   b.  Goederen  of  diensten   c.  Fysieke  aanwezigheid  beide  partijen   Men   maakt   het   onderscheid   tussen   overeenkomsten   op   afstand   en   de   overeenkomsten   buiten   de   verkoopruimte,   omdat   men   bij   overeenkomsten   op   afstand   nooit   in   elkaars   fysieke  aanwezigheid  is.   d.  Buiten  de  verkoopruimte   =  onverplaatsbaar:  permanente  uitoefening  OF  verplaatsbaar:  gewoonlijke  uitoefening   Een   onverplaatsbare   verkoopruimte   is   bijvoorbeeld   een   klassieke   winkel   in   de   Veldstraat   waar  men  op  permanente  wijze  de  activiteit  zal  uitoefenen.  Indien  de  ruimte  verplaatsbaar   is   moet   men   daar   gewoonlijk   de   activiteit   uitoefenen   en   niet   permanent.   Een   voorbeeld   hiervan  is  een  marktkramer.  Het  spreekt  voor  zich,  wanneer  we  deze  criteria  bekijken,  dat   ook   overeenkomsten   die   worden   afgesloten   bij   de   consument   thuis   geldt   als   een   overeenkomst  buiten  de  verkoopruimte  gesloten  (vb.  Tupperware  party).   Ook  indien  op  vraag  van  de  consument   In  de  WMPC  werd  bepaald  dat  de  bescherming  verviel  in  hoofde  van  de  consument  indien   de  overeenkomst  thuis  werd  gesloten  op  vraag  van  de  consument.  Nu  maakt  het  niet  meer   uit   of   er   al   dan   niet   een   uitdrukkelijk   verzoek   was.   Het   feit   dat   dit   in   het   WER   niet   meer   bestaat   betekent   een   aanzienlijke   verruiming   van   het   toepassingsgebied.   De   uitzondering   werd  geschrapt  omdat  een  onderzoek  uitwees  dat  consumenten,  die  in  hun  thuisomgeving   een   contract   afsloten,   irrationeel   verdrag   vertoonden.   Een   tweede   reden   was   dat   er   wel   eens   misbruik   plaatsvond.   Wanneer   men   onverwachts   opdook   aan   het   huis   van   de   consument   en   een   overeenkomst   werd   afgesloten,   plaatste   men   vaak   boven   de   handtekening  van  de  consument  een  stijlclausule  die  zei:  ‘met  uitdrukkelijk  verzoek  van  de   consument’.   Het   feit   dat   dit   niet   in   de   algemene   voorwaarden   voorkwam,   maar   bij   de   handtekening  van  de  consument,  werd  door  de  RS  erkend  als  geldig.     Openbare  plaats   Ook   hier   wordt   de   consument   beschermd.   Onder   de   WMPC   viel   de   consument   hier   niet   onder.   In   de   WMPC   stond   een   limitatieve   opsomming,   waarbij   openbare   plaatsen   er   niet   onder  vielen.  

57  

 

Salons  en  beurzen   Zijn  dat  buiten  de  verkoopruimte  afgesloten  overeenkomsten?  De  WMPC  bepaalde  dat  dit   effectief   het   geval   was,   wanneer   het   bedrag   meer   dan   200   euro   bedroeg   en   niet   meteen   werd  betaald.  Nu  wordt  in  het  WER  niets  bepaald  over  beurzen  en  salons,  maar  hoe  moeten   we  dit  dan  interpreteren?  In  veel  gevallen  zal  men  een  herroepingsrecht  hebben,  want  een   stand   op   een   beurs   is   een   verplaatsbare   ruimte,   waar   men   gewoonlijk   handelsactiviteit   uitoefent.     II.  2  gelijkgestelde  verrichtingen   a.   Overeenkomst   IN   verkoopruimte   of   op   afstand   meteen   na   aangesproken   BUITEN   verkoopruimte   Dit   betreft   vooral   het   geval   waarbij   men   aangesproken   wordt   op   straat   en   daarna   wordt   meegezeuld  in  de  winkel.  Het  is  duidelijk  dat  de  consument  hier  wordt  overrompeld,  want   de   consument   had   waarschijnlijk   niet   de   bedoeling   om   de   winkel   binnen   te   gaan.   Toch   zal   hier   vaak   een   probleem   inzake   bewijs   zijn.   Hoe   gaat   men   bewijzen   dat   men   een   contract   heeft   afgesloten   door   een   vertegenwoordiger   die   de   consument   op   straat   aansprak?   Is   nattevingerwerk.     b.  Overeenkomst  tijdens  excursie   Men   organiseert   bij   bejaarden   een   excursie,   waar   men   ook   een   overeenkomst   zal   voorstellen   aan   de   betrokken   personen.   Hier   is   duidelijk   ook   een   overrompelingsgevaar   aanwezig,  waardoor  men  in  een  extra  bescherming  zal  voorzien.   II.  Uitzonderingen  (Artikel  VI.  66  WER)   a.  Voedingrondes   Waaraan   moeten   we   hier   denken?   Dit   is   de   bakker,   melkboer   of   Bofrost   die   langskomt.   Wanneer  men  die  producten  aflevert,  gaat  men  niet  over  een  herroepingsrecht  beschikken.     b.  Kredieten/verzekeringen   Het   belang   van   de   uitzondering   voor   zowel   kredieten   en   verzekeringen   mag   men   niet   overschatten.   Er   bestaat   vergelijkbare   regeling   in   bijzondere   wetten,   die   de   consument   gelijkaardige  bescherming  zal  bieden.   c.  Menslievend  doel  <  50  euro   Het  bedrag  mag  bij  zo’n  overeenkomst  de  50  euro  niet  overschrijden.  We  denken  hier  aan   de  mensen  van  het  Rode  Kruis  die  bijvoorbeeld  langskomen.   III.  Vergelijking  regeling  WMPC   Gaandeweg   meegegeven   hierboven.   De   belangrijkste   punten   zijn   dat   men   nu   ook   een   herroepingsrecht   heeft   voor   gesloten   overeenkomsten   op   openbare   plaatsen   en   dat   het   uitdrukkelijk   voorafgaandelijk   verzoek   van   de   consument   om   de   overeenkomst   thuis   te   sluiten  nu  ook  onder  de  toepassing  van  de  wet  valt.  Men  is  dus  niet  meer  uitgesloten.  

B.  Uitgangspunt   1.  Dubbele  informatieplicht   Precontractuele   en   latere   bevestiging   van   informatieplicht   en   men   beschikt   ook   over   een   herroepingstermijn.   58  

 

I.  Precontractuele  informatie  (Artikel  VI.  64  WER)   a.  Wat?     Idem   als   overeenkomst   op   afstand.   Wat   is   er   bijzonder?   Dat   is   de   wijze   waarop   die   informatie  moet  worden  verstrekt.   b.  Hoe?     Bij  overeenkomsten  op  afstand  moet  de  precontractuele  informatie  worden  geleverd  op  een   wijze  die  passend  is,  rekening  houdend  met  de  gebruikte  communicatietechniek.  Hier  dient   dit   te   gebeuren   op   papier   of   (mits   akkoord)   via   andere   duurzame   drager.   Het   is   aan   de   onderneming  om  het  bewijs  van  het  akkoord  van  de  consument  te  gaan  leveren.  De  regeling   is   hier   dus   strenger.   Waarom?   Men   heeft   hier   partijen   die   zich   in   elkaars   fysieke   aanwezigheid  bevinden.  Het  is  dus  eenvoudig  om  die  precontractuele  informatie  op  papier   te   gaan   verstrekken,   dus   waarom   zou   men   moeten   voorzien   in   een   soepelere   regeling?   (Eventueel  gedeeltelijk  via  modelinstructies.)   c.  Wanneer?     Het  feit  dat  men  informatie  moet  verstrekken,  voor   de  consument  gebonden  is,  is  nieuw.  Dit   was  niet  het  geval  onder  de  WMPC.   d.  Sancties   Algemeen   Wanneer   er   geen   specifieke   sancties   zijn   moeten   we   terugvallen   op   het   gemeen   recht   of   eventueel  op  artikel  VI.  38  waarbij  misleiding  door  ommissie  een  ondeerlijke  handelspraktijk   kan  zijn.     Specifiek   Geen  info  over  kosten  à  Kosten  niet  betalen   Geen   info   over   herroepingsrecht   à   Verlenging   met   12   maand   +   geen   vergoeding   voor   waardevermindering     à   Besluit:   er   is   maar   een   verschil   en   dat   is   de   wijze   waarop   die   informatieverplichting   dient   te  gebeuren.   II.  Latere  bevestiging   a.  Kopie  ondertekend  contract   b.  OF  bevestiging  contract  op  papier  of  (mits  akkoord)  andere  duurzame  drager   2.  Herroepingsrecht   I.  Verantwoording  van  het  herroepingsrecht  bij  verkopen  buiten  de  onderneming   Het  herroepingsrecht  is  eigenlijk  identiek  aan  de  regeling  die  voorzien  is  bij  overeenkomsten   op  afstand.  De  Europese  Wetgever  wou  hier  een  identieke  regeling  uitwerken,  om  het  voor   de  consument  eenvoudiger  te  maken.  De  consument  zou  zo  weten  dat  het  herroepingsrecht   steeds  op  dezelfde  manier,  binnen  dezelfde  termijn  kan  worden  uitgeoefend.     59  

 

De  vraag  is  of  die  uniformiteit  wel  strookt  met  de  doelstelling  van  het  herroepingsrecht?    We   moeten  de  regelingen  van  het  WER  vergelijken  met  de  WMPC.       Onder  de  WMPC  diende  de  termijn  steeds  berekend  te  worden  in  functie  van  de  dag  van  het   sluiten   van   het   contract,   ongeacht   of   het   goederen   of   diensten   betreft.   Nu   is   er   een   onderscheid.  Voor  diensten:  de  dag  na  het  sluiten  van  het  contract,  voor  goederen:  de  dag   na   de   levering.   Die   termijn   zorgt   voor   een   onzekerheid.   Is   er   niet   het   beginsel:   pacta   sunt   servanda?   Wanneer   het   goed   slechts   drie   weken   na   het   sluiten   van   het   contract   wordt   geleverd,  start  ook  dan  pas  de  herroepingstermijn.  Is  dit  verantwoord?  De  doelstelling  van   het   herroepingsrecht   bij   buiten   verkoopruimtes   gesloten   overeenkomsten   is   het   beschermen  van  de  consument  tegen  irrationeel  gedrag  (overrompeld  of  men  bevindt  zich   in  een  thuisomgeving).  Dat  irrationeel  gedrag  dat  men  wil  corrigeren  doet  zich  voor  op  het   ogenblik   van   het   sluiten   van   de   overeenkomst   en   niet   bij   de   levering   van   het   goed.   De   bedenktermijn  zou  dus  moeten  starten  bij  het  ogenblik  van  het  sluiten  van  de  overeenkomst   en   niet   bij   de   levering,   tenzij   het   herroepingsrecht   kan   gerechtvaardigd   worden   wegens   informatie-­‐asymmetrie.   Men   heeft   het   goed   bijvoorbeeld   nog   niet   kunnen   zien   vooraleer   men   overging   tot   verkoop.   Bij   zo’n   verkopen   worden   er   vaak   demonstraties   gegeven.   Wanneer   dit   gebeurt   is   er   geen   asymmetrie.   Hier   zou   dus   de   enige   reden   zijn   dat   men   irrationeel  gedrag  vertoonde.  Hier  kan  de  herroepingstermijn  op  moment  van  levering  dus   niet   gerechtvaardigd   worden.   De   Europese   wetgever   heeft   duidelijk   deze   hypothesen   niet   allemaal  willen  maken.  Hij  heeft  de  verantwoording  van  het  herroepingsrecht  ondergeschikt   gemaakt  aan  de  uniformiteit  van  het  syteem.     II.  Termijn?     a.  14  dagen  vanaf  sluiten  van  de  dienstenovereenkomst  of  in  bezit  nemen  van  de  goederen   door  consument   b.  Verschilt  van  regeling  in  de  WMPC  (verantwoord?)   c.   Eventueel   +12   maand   bij   niet-­‐naleving   informatieplichten   met   betrekking   tot   herroepingsrecht   III.  Hoe?     a.  geen  VOORSCHOT  binnen  7  werkdagen  na  contractsluiting  (!)   Om   deze   regeling   te   kunnen   begrijpen   dient   een   kleine   historische   uiteenzetting   te   gebeuren.  De  WMPC  bepaalde  vroeger  dat  het  verboden  was  om  binnen  de  bedenktermijn   betaling   te   aanvaarden   (absoluut   verbod   en   vergelijkbaar   met   de   overeenkomsten   op   afstand,   die   men   ingevolge   arrest   GHYSBRECHTS   heeft   afgeschaft).   De   wetgever   wilde   het   verbod  om  betaling  te  aanvaarden  binnen  de  bedenktermijn  behouden,  waardoor  men  gaan   lobbyen  is  bij  de  Europese  wetgever.  Men  wilde  die  afwijking  gaan  verkregen  op  het  principe   van   maximale   organisatie.   Lidstaten   die   ook   zo’n   verbod   hadden   kunnen   ervoor   opteren   om   die   afwijking   te   behouden.   Wat   was   het   probleem?   Met   de   RL   CR   heeft   de   Euopese   Wetgever  het  herroepingsrecht  uitgebreid  van  7  werkdagen  naar  14  kalenderdagen  en  men   heeft  het  onderscheid  tussen  goederen  en  diensten  ingevoerd.       De   Belgische   wetgever     kan   dus   het   verbod   behouden,  maar   enkel   voor   de   bedenktermijn   zoals   het   vroeger   in   de   WMPC   werd   voorzien.   Men   mag   namelijk   het   beschermingsgebied   60  

 

niet   uitbreiden,   dus:   voor   7   van   de   14   kalenderdagen   is   dit   verboden.   Wat   de   goederen   betreft   is   het   betalingsverbod   reeds   verstreken   wanneer   de   betalingstermijn   nog   moet   starten.   Stel   dat   een   goed   2   weken   na   overeenkomst   wordt   geleverd,   is   het   verbod   om   betaling   te   aanvaarden   reeds   verstreken,   wanneer   de   bedenkingstermijn   dan   nog   moet   starten.   Dit   brengt   een   administratieve   last     met   zich   mee.   Het   is   raar   dat   de   Belgiesche   wetgever  dit  heeft  wilen  behouden.  Steennot  ziet  geen  enkel  voordeel,  maar  enkel  kosten   voor  ondernemingen.    De  regel  geldt  niet  voor  salons  en  beurzen.     b.  Wijze  van  uitoefening   Idem  als  overeenkomsten  op  afstand   c.  Verplichtingen  onderneming  en  consument   Idem  als  overeenkomst  op  afstand   Bijzondere  regel:  levering  bij  het  sluiten  van  de  overeenkomst  bij  consument  thuis   Er   gebeurt   levering   bij   het   sluiten   van   de   overeenkomst   bij   de   consument   thuis.   Het   goed   wordt  dus  onmiddellijk  achtergelaten.  Wanneer  men  dan  beslist  om  herroepingsrecht  uit  te   oefenen,  zal  de  onderneming  de  goederen  zelf  moeten  komen  halen,  of  op  haar  kosten  laten   terugsturen.   d.  Uitzonderingen  op  herroepingsrecht  (Artikel  VI.  73  WER)   Vergelijking  met  overeenkomst  op  afstand  

C.  Reglementering  ambulante  handel   1.  Toepassingsgebied   I.  Wet:  Producten  (LRG)   Het  begrip  product  in  de  Wet  Ambulante  Handel  komt  overeen  met  de  notie  ‘goed’  in  het   WER.     a.  KB:  ook  diensten  (daad  van  koophandel  of  ambachtsactiviteit)   Via  KB  heeft  de  Wet  ook  toepassing  voor  diensten,  maar  wel  iets  beperkter  dan  in  WER.  Het   moet  in  het  KB  gaan  om  een  daad  van  koophandel  of  een  ambachtsdaad.     II.  Verkoop  aan  consumenten  buiten  vestiging  vermeld  in  KBO     a.  Let  op:  er  zijn  uitsluitingen   2.  Bescherming   I.  Vereiste  van  voorafgaande  machtiging   Dit  is  de  vereiste  van  beschikking  over  een  leurderskaart.  

61  

 

a.  Verkoper  moet  deze  aan  consument  tonen   II.   Verkoop   enkel   toegelaten   op   openbare   markten,   openbare   weg   en   gelijkgestelde   plaatsen  (o.m.  Winkelgalerijen)   III.  Verkoop  ook  toegelaten  bij  consumenten  thuis   a.  Onder  de  250  euro  per  consument   b.  Uitzonderingen:  zie  K.B.   Er  geldt  een  absoluut  verbod  voor  onder  meer  edelstenen  en  natuurparels.   c.  Onverenigbaarheid  RL  Oneerlijke  Handelspraktijken     Deze  regeling  is  in  strijd  met  de  RL  Oneerlijke  Handelspraktijken.  Dit  is  iets  wat  een  aantal   auteurs  een  aantal  jaren  terug  hebben  geschreven.  Dit  jaar  is  dit  in  juli  ook  bevestigd  door   het   HvJ   en   in   het   ARREST   COMMISSIE   TEGEN   BELGIE.   Dit   betekent   eigenlijk   dat   deze   bepaling   niet   meer   mag   worden   toegepast.   Het   enige   wat   men   hier   dus   over   moet   onthouden  is  dat  we  ze  mogen  vergeten.  Wat  was  onverenigbaar?  Het  feit  dat  men  die  huis-­‐ aan-­‐huis   verkoop   beperkt   tot   onder   de   250   euro   en   dat   men   ook   beperkingen   oplegt   met   betrekking   tot   welke   goederen   mogen   verkocht   worden.   Verboden   handelspraktijken   zijn   ofwel  te  vinden  in  de  zwarte  lijst,  of  men  valt  onder  de  algemene  norm.  Voor  zover  geweten   is   staat   dit   niet   in   de   zwarte   lijst.   Wanneer   we   willen   gaan   terugvallen   op   de   algemene   regeling,  moet  men  dit  in  concreto  bekijken.  Een  absoluut  verbod  mag  dus  niet.   IV.  Bijzondere  regeling  K.B.   a.   Water,   gas,   elektriciteit,   telefonie,   internet,   één   enkel   huishoudtoestel   (max.   700   euro),   huisinrichting  en  tuinaanleg  (max.  700  euro)   b.  Bijkomende  voorwaarden   Schriftelijk  contract   Bevestiging  van  het  contract  via  persoonlijk  aan  de  consument  gericht  schrijven   Herroepingsrecht  van  14  werkdagen  na  ontvangst  van  de  bevestiging   Dit  herroepingsrecht  begint  pas  te  lopen  nadat  de  consument  een  bevestiging  van  contract   heeft  ontvangen.  In  de  mate  dat  de  consument  hier  over  een  termijn  beschikt  die  langer  is   dan  de  termijn  voorzien  in  de  RL  CR,  is  dit  strijdig.  Men  voorziet  maar  in  een  termijn  van  14   dagen  in  functie  van  het  moment  waarop  het  contract  is  gesloten.  Wanneer  het  KB  bepaalt   dat   die   termijn   pas   later   begint   te   lopen,   namelijk   wanneer   men   een   bevestiging   heeft   ontvangen  via  een  persoonlijk  schrijven,  is  dit  in  strijd  met  de  RL.  Wanneer  we  dit  allemaal   met   elkaar   optellen,   moet   men   dan   nog   in   een   afzonderlijke   consumentenbescherming   voorzien?  Alles  is  hier  namelijk  in  strijd  met  de  RL.     c.   Uitzondering:   voorafgaandelijk   en   uitdrukkelijk   verzoek   van   de   consument   (Artikel   5,   8   Wet)   d.  Verenigbaarheid  met  RL  Consumentenrechten    

62  

 

H6:  Reclame  en  oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten   A.  Structuur  van  de  regeling   1.  Artikels   In   het   Wetboek   Economisch   Recht   heeft   een   groot   aantal   bepalingen   betrekking   op   reclame   en  handelspraktijken.  Elke  reclame  wordt  ook  gezien  als  een  handelspraktijk.     I.  Artikel  I.8  WER:  Definities   II.  Artikel  VI.  17  WER:  Vergelijkende  reclame   III.  Artikel  VI.92  e.v.  WER:  Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten   IV.   Artikel   VI.38   WER:   Sanctie   bij   miskenning   regelen   oneerlijke   handelspraktijken   jegens   consumenten     Het  is  vreemd  dat  de  bepaling  met  betrekking  tot  de  miskenning  reeds  50  artikelen  voor  de   materiële  bepaling  vermeld  staat.  Normaal  gezien  komen  die  erna  of  staan  ze  toch  zo  dicht   mogelijk  bij  elkaar.   V.  Artikel  VI.  104  WER:  Oneerlijke  marktpraktijken  jegens  andere  personen   VI.  Artikel  VI.  110  WER:  Ongewenste  communicaties   Een  voorbeeld  hiervan  is  ongewenste  reclame  via  fax.  Men  moet  ook  rekening  houden  dat   deze   regeling   geen   afbreuk   doet   met   betrekking   tot   de   reglementering   van   elektronische   handel.  E-­‐mail  gebruik  wordt  niet  geregeld  in  Boek  VI,  maar  in  Boek  XII.     2.  Wanneer  pas  je  welke  regeling  toe?   I.  Partijen  in  het  geding  zijn  niet  bepalend   Er   zijn   twee   categorieën.   Er   zijn   de   regelen   inzake   oneerlijke   handelspraktijken   tegen   consumenten  en   tegen  andere  personen.  De  hoedanigheid  van  de  partijen  in  het  geding  is   echter  niet  van  belang.  Wat  is  dan  wel  bepalend?   II.  Wel  bepalend  is  de  partij  tot  wie  de  reclame  of  de  praktijk  is  gericht   Bepalend   is   tot   wie   de   reclame   of   de   praktijk   gericht   is.   Stel   dat   Colruyt   reclame   voert   waarbij   zij   de   consument   potentieel   misleidt.   Zo’n   folder   komt   bij   elke   consument   in   de   brievenbus  terecht,  maar  wie  gaat  daar  tegen  optreden?  Niemand,  want  wie  heeft  en  recht   tot  staken?  Eenmaal  men  de  misleiding  doorheeft,  kan  men  niet  meer  misleid  worden,  dus  is   er  geen  belang.  In  het  Belgische  recht  bestaat  ook  niet  de  mogelijkheid  van  actio  popularis   ten   behoeve   van   andere   consumenten.   .   De   kans   is   dus   groot   dat   een   concurrent   die   vordering  zal  instellen.  De  procedure  zal  dus  gevoerd  worden  tussen  twee  ondernemingen,   maar   toch   past   men   de   regeling   jegens   consumenten   toe.   Wanneer   reclame   is   gericht   tegen   het   publiek   in   het   algemeen   zou   men   beide   procedures   moeten   toepassen   (jegens   consumenten   en   anderen).   Dit   maakt   eigenlijk   niet   zoveel   uit,   want   wanneer   men   de   regels,   die  gelden  jegens  de  consumenten,  toepast  voldoet  men  ook  aan  de  andere  regels.  Wanneer   een   bepaalde   reclame   zich   echter   alleen   tot   professionelen   richt,   dient   men   wel   de   juiste   procedure  toe  te  passen.  (Opletten!)    

63  

 

B.  Definities   1.  Reclame  (Artikel  I.  8,  13°)   Het   begrip   relcame   is   bijzonder   ruim.   Het   gaat   om   elke   mededeling   van   een   onderneming   die   de   verkoop   van   producten   rechtstreeks   of   onrechtstreeks   kan   gaan   bevorderen,   ongeacht   het   communicatiemiddel.   Vandaag   is   dit   bijzonder   ruim,   dit   ingevolge   de   rechtspraak  van  het  Hof  van  Cassatie  of  het  HvJ.       I.  Mededeling   II.  Onderneming/producten   III.  Verkoopsbevorderend  karakter   a.  Rechtstreeks   b.  Onrechtstreeks   ARREST   CASSATIE   1999:   Er   is   ook   sprake   van   reclame   wanneer   een   bepaalde   mededeling   het  imago  van  een  onderneming  gaat  versterken.  In  casu  ging  het  over  een  vragenlijst  in  de   vorm  van  een  enquête  die  door  een  medisch  secretariaat  werd  toegestuurd  aan  een  aantal   artsen.   Daaruit   werd   afgeleid   dat   het   toesturen   van   zo’n   vragenlijst   er   toe   leidt   dat   dit   bevorderend  is  voor  het  imago  van  diegene  die  de  lijst  heeft  opgesteld.     ARREST   CASSATIE   2011:   Hier   gaat   men   nog   verder   in   de   interpretatie   van   het   begrip.   Een   naamplaatje  onderaan  een  mazout  tank  kan  als  reclame  worden  beschouwd.  Zelfs  wanneer   er  dus  in  beperkte  mate  sprake  is  van  reclame,  zal  dit  toch  tot  de  definitie  behoren.   IV.  Ongeacht  aangewende  communicatietechnieken   V.  Toepassingen   a.  Krantenartikel  (Voorz.  Kh.  Brussel  2000)   Men   moet   nagaan   hoe   een   krantenartikel   tot   stand   is   gekomen.   Stel   dat   BMW   een   nieuw   model   lanceert   en   daarmee   gepaard   ook   een   persconferentie   organiseert.   Op   basis   wat   in   die  persconferentie  verteld  wordt,  schrijft  men  een  krantenartikel.  Is  dit  reclame?  JA,  want   men  gaat  terug  op  wat  de  mensen  van  BMW  zelf  hebben  verklaard  in  hun  voorstelling.       Een   andere   situatie   is   dat   men,   naar   aanleiding   van   het   nieuwe   model   van   BMW,   een   interview   afneemt   met   een   vertegenwoordiger   van   het   automerk.   Na   het   interview   verschijnt   het   krantenartikel.   Kan   dit   beschouwd   worden   als   reclame?   JA,   want   het   is   een   weergave  van  verklaringen  van  de  onderneming.       Het  spreekt  wel  voor  zich,  dat  wanneer  de  journalist  volledig  uit  zichzelf  een  artikel  schrijft   over   de   wagen   met   daarin   misleidende   reclame,   men   de   onderneming   daarvoor   niet   kan   aanspreken.     à  Er  moet  een  onderscheid  gemaakt  worden  tussen  de  personen  van  wie  de  verklaringen   afkomstig  zijn.  Men  kan  bijvoorbeeld  verklaringen  of  quotes  opnemen  in  een  artikel  van  een   bepaalde  persoon,  waarop  deze  beweert  dat  hij  zo’n  uitspraken  nooit  heeft  gedaan.  Wat  is   64  

 

dan  door  de  journalist  verkeerdelijk  toegevoegd  en  wat  kan  wel  ten  laste  worden  gelegd  van   de   onderneming?   Men   zou   eerst   het   krantenartikel   moeten   laten   nalezen   en   voorleggen   ter   goedkeuring   aan   de   onderneming   en   het   pas   daarna   publiceren.   Zo   kan   men   zich   niet   verschuilen   achter   het   feit   dat   er   bepaalde   zaken   zijn   toegevoegd.   Wanneer   men   de   mogelijkheid   tot   goedkeuring   niet   heeft   gehad,   kan   er   wel   ontsnapt   worden   aan   een   mogelijke  sanctie.   b.  Aanbesteding  (Gent  17  juni  1999)   In  1999  werd  geoordeeld  dat  een  offerte  die  wordt  gestuurd  naar  een  aanbestedingspositie   van   de   overheid,   kan   worden   gezien   als   reclame.   Wanneer   een   aanbestedingsprocedure   wordt  gelanceerd  door  de  overheid,  kunnen  aannemers  en  verkopers  reageren.  In  de  offerte   geeft  men  bijvoorbeeld  aan  dat  men  van  een  van  de  concurrenten  die  ook  meedingt,  geen   kwaliteit  hoeft  te  verwachten.  Is  dat  afbrekende  reclame?  Kan  men  zo’n  offerte  aanzien  als   reclame,  zelfs  wanneer  die  enkel  bestemd  is  voor  de  aanbestedende  overheid?  JA.       Deze   uitspraak   is   heel   hard   bekritiseerd   geweest,   ook   door   de   prof.   Men   zou   dit,   volgens   Steennot,   eerder   moeten   beschouwen   als   een   aanbod   of   een   voorstel   tot   aanbied,   gezien   het   feit   dat   men   zich   richt   tot   één   specifieke   persoon/entiteit.   Dit   kan   dus   moeilijk   als   reclame  worden  beschouwd.  De  kritiek  op  de  uitspraak  mag  men  eigenlijk  vergeten,  gelet  op   het   feit   dat   zowel   de   rechtspraak   van   Cassatie   als   die   van   het   HvJ   duiden   op   een   ruime   invulling  van  het  begrip.   c.  Website  (Voorz.  Kh.  Brugge  2006)   Een  website  heeft  altijd  een  imago-­‐bevorderend  effect.  Men  ziet  een  website  dus  altijd  aan   als  reclame.     De   loutere   registratie   van   een   domeinnaam   wordt   echter   beschouwd   als   een   soort   voorbereidende  handeling,  dus  kan  nog  niet  als  reclame  worden  aanvaard.   d.  Gesponsorde  koppeling   Dit  zijn  links  die  voorzien  worden  naar  concrete  bedrijven,  die  dan  ook  moeten  betalen  per   keer   dat   op   die   link   geklikt   wordt.   Deze   koppelingen   zijn   de   dag   van   vandaag   niet   meer   beperkt  tot  google,  maar  bijvoorbeeld  ook  te  zien  op  facebook.   e.  Metatag  (Antwerpen  2009  à  HvJ  2013)   Vanuit   websites   kan   men   een   soort   termen   opgeven   die   door   zoekmachines   worden   herkend.  Zo  worden  die  sites  door  zoekmachines  opgenomen  in  de  resultatenlijst.  Stel  dat   Colruyt   metatags   opgeeft   dan   zal   zij   gebruiken:   supermarkt,   colruyt,   goedkoopste   prijs,…   Colruyt  zou  als  metatag  ook  Delhaize,  Lidl,  Aldi  gaan  gebruiken.  Dit  leidt  ertoe  dat  wanneer   iemand  die  site  googlet  hij  ook  de  site  van  Colruyt  te  zien  krijgt.       In   de   Belgische   RS   werd   snel   aanvaard   dat   dergelijke   praktijken   als   oneerlijk   werden   beschouwd.  Het  Hof  van  Beroep  in  Antwerpen  was  ook  van  oordeel  dat  het  gebruik  van  die   tags   niet   kon   beschouwd   worden   als   reclame   door   het   feit   dat   dit   geen   mededeling   is.   Dit   is   intussen   van   tafel   geveegd   door   RS   van   het   HVJ   (BELGIAN   ELECTRONIC   SORTING   TECHNOLOGY).   Men   heeft   daar   geoordeeld   dat   een   metatag   wel   degelijk   als   reclame   kan   worden  beschouwd.  Men  kan  die  RS  van  Antwerpen  deels  vergeten.  Ze  blijft  relevant  voor   het  feit  dat  het  gebruik  van  namen  van  concurrenten  een  oneerlijke  handelspraktijk  betreft.   65  

 

2.  Handelspraktijken  (Artikel  I.8,  23°  WER)   I.   Verklaring,   gedraging,   omissie,   voorstelling   van   zake,   commerciële   communicatie   met   inbegrip  van  reclame   Het  begrip  handelspraktijk  is  bijzonder  ruim,  nog  ruimer  dan  reclame.  Reclame  bevindt  zich   in   de   precontractuele   fase,   daar   waar   de   handelspraktijk   op   zich   later   volgt.   Een   handelspraktijk   kan   zich   dus   niet   alleen   voordoen   bij   verkoopbevordering,   maar   ook   bij   levering  van  een  product.       De   uitvoeringsfase   wordt   dus   mede   gedekt   door   de   oneerlijke   handelspraktijken   jegens   consumenten.   Dit   blijkt   niet   alleen   uit   de   definitie   en   interpretatie   van   het   begrip,   maar   ook   uit   de   zwarte   lijst.   Men   verbiedt   namelijk   een   specifieke   praktijk   gedurende   de   uitvoeringsfase  van  het  contract:  wanneer  men  door  een  aantal  gedragingen  de  consument   gaat   ‘afzetten’   door   het   bepalen   van   zekere   contractuele   rechten.   Men   heeft   het   hier   onder   andere   over   tegemoetkomingen   van   verzekeringsmaatschappijen.   Een   typisch   voorbeeld   daarbij  is  dat  men  documenten  zal  vragen  die  eigenlijk  niet  van  belang  zijn,  of  dat  men  niet   reageert   op   correspondentie,…   Deze   bepaling   staat   niet   toevallig   in   de   zwarte   lijst.   Er   zijn   heel   wat   verzekeringsmaatschappijen   die   zulke   praktijken   hanteren   om   klanten   te   ontmoedigen.       Het  HvJ  heeft  ook  geoordeeld  dat  een  gezamenlijk  aanbod  een  handelspraktijk  is,  net  zoals   de  verkoop  met  verlies  en  de  aankondiging  van  een  prijsvermindering.  We  kunnen  dus  zien   dat  het  begrip  heel  ruim  kan  worden  ingevuld  en  niet  kan  worden  beperkt.  

B.  Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten   1.  Structuur     De   structuur   is   bekend.   Men   maakt   gebruik   van   twee   zwarte   lijsten:   een   lijst   met   betrekking   tot   misleidende   handelspraktijken   (Artikel   100)   en   een   lijst   met   verboden   agressieve   handelspraktijken   (Artikel   103).   Wanneer   een   bepaalde   praktijk   niet   voorkomt   moet   men   terugvallen   op   de   open   normen.   Er   is   één   open   norm   die   de   misleidende   en   agressieve   handelsprakijken  verbiedt  en  een  andere  die  de  oneerlijke  handelspraktijken  verbiedt.       Wanneer   men   vaststelt   dat   een   handelspraktijk   beantwoordt   aan   een   gedraging   die   voorkomt   op   de   zwarte   lijst,   spreekt   men   sowieso   van   een   verbod.   Bij   toepassing   van   de   open  norm  dient  men  t  bewijzen  dat  de  misleidende  of  agressieve  praktijk  ervoor  gezorgd   heeft   dat   de   consument   overging   tot   aankoopt.   Men   moet   niet   bewijzen   dat   het   er   daadwerkelijk  toe  geleid  heeft,  maar  wel  dat  het  een  impact  heeft  gehad.     I.  Zwarte  lijsten  van  verboden  misleidende  en  agressieve  handelspraktijken   a.  Misleidende  handelspraktijken   Gedragscode   Wanneer   een   onderneming   beweert   op   haar   website   dat   ze   gebonden   is   door   een   gedragscode,   maar   eigenlijk   niet   is   toegetreden,   is   dit   misleidend.   Wanneer   men   dit   kan   aantonen  (dat  de  onderneming  beweert  die  gedragscode  na  te  leven)  dan  is  dat  voldoende.    

66  

 

Vertrouwenslabel   Wanneer   men   een   vertrouwenslabel   aanbrengt,   zonder   dat   daarvoor   de   vereiste   toestemming   is   gekregen,   misleidt   men   de   consumenten.   De   conformiteit   van   dat   vertrouwenslabel  is  namelijk  met  het  consumentenrecht  geratificeerd  (Vb.  Logo  vermelden   van   TestAankoop).   Lidl   had   bijvoorbeeld   witloof   verkocht   met   vermelding   van   het   Flandria   logo   (waarborgt   dat   witloof   afkomstig   is   van   Vlaamse   velden),   maar   had   daarvoor   niet   de   vereiste  toestemming  gekregen.  Dit  kan  dus  worden  gezien  als  een  misleidende  praktijk.   Lokvogelreclame  (Artikel  100,5°)   Dit   is   afkomstig   uit   de   Richtlijn   Oneerlijke   Handelspraktijken   (maximale   harmonisatie,   dus   men  moest  het   overnemen).  Het  doel   is   om   lokvogelreclame  te  vermijden.  Voor  de  Richtlijn   er   was   zei   men   dat   het   verboden   was   reclame   te   voeren   wanneer   er   geen   toereikende   voorraad  was.  Dit  was  eenvoudiger  dan  nu  in  Boek  VI  WER,  maar  werd  het  ook  veel  strenger   geïnterpreteerd   in   de   Rechtspraak.   Het   feit   dat   men   een   gelijkwaardig   product   kon   aanbieden,  volstond  niet  om  te  ontsnappen  aan  het  verbod.  Ook  indien  men  het  betreffende   product  kon  afhalen  in  een  andere  vestiging,  viel  onder  het  verbod.       Nu  worden  deze  gedragingen  toegelaten,  want  het  volstaat  dat  er  een  gelijkwaardig  product   kan  worden  geleverd.  De  maximale  harmonisatie  leidt  tot  inperking  van  de  rechten  van  de   consument.   Het   HvB  van  Antwerpen:  Men   maakt   reclame   met   betrekking   tot   een   fiets,   een   bepaald  fietsmodel.  Cliënt  gaat  naar  de  onderneming,  maar  die  fiets  is  niet  meer  voorradig.   Men  biedt  aan  om  een  gelijkaardig  model  aan  te  bieden.  Volgens  het  HvB  is  er  geen  sprake   van  lokvogelreclame.       Ook  wanneer  men  het  aantal  beschikbare  stuks  per  vestiging  vermeldt  is  er  geen  sprake  van   lokvogelreclame.  Men  geeft  aan  de  consument  aan  dat  de  kans  groot  is  dat  het  product  niet   meer  in  voorraad  zal  zijn.  De  vermelding:  ‘Zolang  de  voorraad  strekt’  is  niet  voldoende.  De   consument  kan  niet  weten  hoeveel  stuks  juist  voorradig  zijn.   Bait  and  switch  praktijken  (Artikel  100,6°)   Deze  praktijk  komt  in  België  vaak  voor.  Men  biedt  bijvoorbeeld  een  bepaalde  sofa  aan  een   stuntprijs  aan,  maar  op  moment  dat  klant  in  de  winkel  komt  heeft  men  de  sofa  niet  meer  en   probeert  men  een  duurdere  sofa  te  verkopen.  Deze  bepaling  kwam  ook  aan  bod  in  hetzelfde   arrest   van   het   HvB   van   Antwerpen:   Het   Hof   zegt   dat   het   louter   feit   dat   het   product   niet   meer   voorradig   is   en   men   een   ander   product   aanbiedt,   geen   schending   inhoudt   van   het   verbod   op   bait   and   switch.   Er   is   wel   sprake   van   een   schending   wanneer   het   ook   de   intrinsieke  bedoeling  was  van  de  onderneming  (van  het  zetten  van  de  advertentie)  om  zo’n   praktijk  na  te  streven.  Het  louter  aantonen  van  bait  and  switch  is  niet  voldoende  (men  mag   de   onderneming   niet   verwijten   om   een   andere   sofa   aan   te   raden,   wanneer   hun   actie   echt   succesvol  was).  Men  moet  kunnen  aantonen  dat  het  van  in  het  begin  de  bedoeling  was  van   de  onderneming  om  dergelijke  praktijken  aan  de  dag  te  brengen,  wat  niet  makkelijk  is  om  te   bewijzen.   Bedrieglijk  beweren  dat  product  slechts  beperkte  tijd  beschikbaar  zal  zijn  (Artikel  100,7°)   Hier  betreft  het  een  situatie  waar  men  aan  de  consument  zei  dat  hij  20%  korting  kreeg  op   een  keuken,  op  voorwaarde  dat  hij  op  dat  moment  zelf  besliste,  want  de  actie  ging  aflopen.   Wanneer   men   de   week   erna   dezelfde   keukenzaak   opnieuw   bezoekt,   hoort   men   hetzelfde   verhaal.   Dit   is   dus   het   bedrieglijk   beweren   van   tijdelijke   beschikbaarheid.   Moet   de   67  

 

consument   kunnen   aantonen   dat   hij   gedwongen   werd   om   onmiddellijk   te   beslissen?   Het   tweede  deel  van  het  artikel  spreekt  daar  immers  van.  De  meerderheid  van  de  rechtsleer  zegt   niet  dat  het  een  bijkomende  vereiste  inhoudt,  maar  dat  het  een  uitleg  is  van  het  eerste  deel.   Men   moet   geen   bedrog   aantonen,   alleen   bewijzen   dat   men   handelt   in   strijd   met   de   werkelijkheid.   Het   is   echter   moeilijk   voor   de   consument   om   dit   aan   te   tonen.   Wanneer   je   effectief   die   beslissing   van   aankoop   van   keuken   hebt   gemaakt,   keert   men   vaak   niet   onmiddellijk   of   gewoon   niet   terug   naar   de   onderneming.   Je   koopt   niet   elke   week   een   keuken.   Onderscheiden  kenmerken   Wanneer   men   bij   de   aankoop   van   een   goed,   de   tweejarige   garantietermijn   in   het   oog   laat   springen,   is   er   inbreuk   van   dit   artikel.   Wanneer   men   gewoon   in   de   kenmerken   van   het   goed   de  tweejarige  garantietermijn  vermeldt  is  dat  niet  erg,  wel  als  men  er  bij  wijze  van  spreken   een  rode  bol  en  uitroeptekens  gaat  bijzetten.    Met  betrekking  tot  die  wettelijke  garantie  is  er   een   soort   van   spanningsveld   merkbaar.   Langs   de   ene   kant   zegt   Boek   VI,   Artikel   2   dat   men   informatie  moet  geven  over  de  wettelijke  garantie,  maar  artikel  100  zegt  dat  het  enkel  mag   op  een  wijze  waarin  men  die  garantie  niet  als  onderscheiden  kenmerk  kan  aanzien.     Een   ander   voorbeeld   is   dat   een   kredietgever   reclame   maakt   en   zegt:   ‘bij   ons   weegt   geen   enkele   schuld   te   zwaar,   wij   controleren   uw   financiële   situatie’.   Dit   is   een   pure   verplichting   die   voortvloeit   uit   de   wet.   Men   maakt   reclame   voor   datgene   waar   men   wettelijk   toe   verplicht  is.   Zich  voordoen  als  particulier   Mensen   willen   hun   woning   verkopen   en   zetten   een   zoekertje   om   Immoweb.   Ook   vastgoedmakelaars   kunnen   op   die   site   hun   diensten   aanbieden.   Op   een   bepaald   ogenblik   krijgen  de  verkopers  een  telefoontje  van  een  dame,  die  zich  voor  doet  als  particulier,  met  de   vraag  om  de  woning  eens  te  mogen  bezichtigen.  Zo  gezegd,  zo  gedaan.  Wanneer  de  dame   de   woning   binnenkomt,   geeft   ze   toe   dat   ze   voor   een   vastgoedmakelaar   werkt   en   biedt   ze   haar  diensten  aan.  Dit  is  een  perfect  voorbeeld  van  deze  verboden  gedraging.     In  de  wereld  van  de  datingsites  heeft  zich  een  vergelijkbare  situatie  voorgedaan.  Het  betrof   een  datingsite  die  nogal  ver  ging  in  seksuele  voorkeuren.  Concurrerende  websites  maken  op   elkaars  sites  profielen  aan.  Mannen  krijgen  verzoeken  van  mooie  vrouwen,  maar  wanneer  zij   op   zo’n   verzoek   willen   ingaan,   moet   men   zich   eerst   registreren   op   een   andere   site.   De   vrouwen,   door   wie   de   mannen   werden   aangesproken,   werkten   dus   in   opdracht   van   de   concurrerende   datingsite.   Men   lokt   zo   klanten   naar   de   concurrent.   Men   heeft   hier   echter   wel  geoordeeld  dat  men  zich  niet  op  bedrieglijke  wijze  voordeed  als  particulier.   b.  Agressieve  praktijken   Verlaten  van  het  pand   In  artikel  103  maakt  men  melding  van  het  verbod  op  het  feit  dat  men  bij  de  consument  de   indruk  wekt  dat  hij  het  pand  niet  mag  verlaten.    

68  

 

Consument  thuis  bezoeken   Hardnekkig  aandringen  via  telefoon,  fax,…     Dit  is  een  feitenkwestie  en  doet  geen  afbreuk  aan  andere  verboden.  Men  mag  de  consument   geen  mail  sturen  met  reclame,  maar  men  moet  toestemming  vragen  aan  de  consument  of   men  reclame  mag  versturen  via  email.  Men  mag  dit  echter  niet  hardnekkig  doen.   Reclame  gericht  aan  kinderen   Elke   reclame   die   aan   kinderen   gericht   is,   gebeurt   met   de   bedoeling   om   de   ouders   te   lokken.   Reclame   aan   kinderen   richten   mag,   mits   ze   niet   te   ver   gaat   dat   het   kinderen   aanzet   om   hun   ouders  te  laten  kopen.     Bestaansmiddelen  van  de  handelaar   Winnen  van  een  prijs  (Purely  Creative,  HvJ)   Dit  verbod  wordt  door  het  Hof  zeer  streng  geïnterpreteerd  (PURELY  CREATIVE)  en  met  zeer   verregaande   bescherming   voor   de   consument.   Het   is   verboden   om   de   bedrieglijke   indruk   te   wekken  dat  de  consument  een  prijs  heeft  gewonnen  of  door  het  stellen  van  een  bepaalde   handeling   een   prijs   zal   winnen.   Het   element   ‘bedrieglijke   indruk’   slaat   op   het   feit   dat   de   consument  al  gewonnen  heeft  of  kan  winnen.    Het  slaat  niet  op  het  tweede  aspect  dat  hij   door  het  verrichten  van  een  handeling  een  prijs  zal  winnen.       De   onderneming   in   casu   bood   de   mogelijkheid   om   een   prijs   te   winnen.   Men   zei   dus   niet   dat   men  al  gewonnen  had  of  door  een  bepaalde  handeling  sowieso  zal  winnen.  Het  bedrieglijk   element  is  dus  niet  aanwezig.  Het  Hof  past  dus  een  strikte  interpretatie  toe  met  betrkking   tot  het  eerste  aspect.       Het   is   ook   verboden   om   een   prijs   te   beloven   aan   de   consument,   terwijl   men   vraagt   om   stappen   te   ondernemen   die   een   zekere   betaling   inhouden   om   de   prijs   in   ontvangst   te   nemen.   Het   Hof   preciseert   dit   ook:   zelfs   als   de   kost,   die   de   consument   moet   dragen   om   een   prijs  in  ontvangst  te  nemen,  minimaal  blijft,  blijft  het  nog  altijd  een  kost  en  is  er  een  inbreuk.   Het  betalen  van  een  postzegel  is  nog  altijd  een  kost.  Men  hoeft  dus  niet  te  kijken  naar  de   verhouding  tussen  kost  en  prijs.  Het  is  ook  irrelevant  dat  de  onderneming  al  dan  niet  winst   haalt  uit  die  kost.  Men  moet  de  bepaling  strikt  interpreteren.       Het  Hof  spreekt  hieromtrent  ook  over  de  voorzichtigheid  die  men  aan  de  dag  moet  leggen   met   betrekking   tot   het   formuleren   van   prijzen,   aan   de   hand   prijzen   van   een   voetbalwedstrijd.  Wanneer  men  een  toegangsticket  voor  een  voetbalwedstrijd  wint,  is  niet   hetzelfde   dan   wanneer   men   zegt   dat   men   het   bijwonen   van   een   voetbalwedstrijd   heeft   gewonnen.   De   loutere   vermelding   ‘bijwonen’   houdt   in   dat   men   ook   moet   voorzien   in   het   vervoer  naar  deze  wedstrijd.   Ongevraagd  toezenden   Men  verstrekt  een  goed,  zonder  dat  men  ernaar  gevraagd  heeft.  In  zo’n  geval  mag  men  het   goed   houden,   zonder   ervoor   te   moeten   betalen.   Men   is   er   eigenaar   van   geworden.   Vaak   geeft   men   ook   de   melding   aan   de   consument   mee,   dat   wanneer   hij   niet   betaalt,   de   onderneming  in  zware  problemen  komt  te  zitten.  Men  probeert  zo  medelijden  op  te  wekken   bij   oudere   mensen.   Dit   is   emotionele   chantage.   Er   is   wel   een   verschil   in   terminologie:   69  

 

wanneer  men  verbiedt  het  pand  te  verlaten,  is  het  voldoend  dat  men  die  ‘indruk’  heeft.  Hier   moet  men  echt  uitdrukkelijk  melding  maken  van  de  chantage.  Dit  gaat  dus  veel  verder  dan   louter  de  indruk  wekken.   II.  Open  normen  die  misleidende  en  agressieve  handelspraktijken  verbieden   Men   tracht   elke   praktijk   te   verbieden   die   de   consument   kan   bedriegen,   waardoor   deze   beslist   om   over   te   gaan   tot   transactie   (wat   hij   zonder   de   bedrieglijke   praktijk   niet   zou   hebben  gedaan).   a.  Misleidende  verklaringen   Juiste  of  Onjuiste  informatie   De   misleiding   kan   het   gevolg   zijn   van   onjuiste   of   juiste   informatie.   Het   is   niet   omdat   men   juiste  informatie  verschaft,  men  sowieso  ontsnapt  aan  de  toepassing  van  dit  artikel.   Die  de  consument  bedriegt  of  kan  bedriegen   Men   bedoelt   hier   eigenlijk   misleiden   of   kunnen   misleiden.   Het   gaat   hier   niet   over   de   juridische   term   ‘bedrog’.   Men   hoeft   het   ter   kwader   trouw   zijn   van   de   onderneming   niet   aan   te  tonen  om  te  kunnen  spreken  over  een  inbreuk  op  deze  bepaling.   Criterium  van  de  gemiddelde  consument   Men  gaat  uit  van  de  gemiddelde  consument  die  behoort  tot  de  doelgroep  waar  men  zich  tot   richt.  Men  gaat  niet  uit  van  de  minst  aandachtige  consument.  Er  zullen  altijd  mensen  zijn  die   misleid   worden   door   reclame.   Richt   een   bepaalde   publiciteit   zich   bijvoorbeeld   tot   wijnliefhebbers  en  dan  eerder  wijnkenners,  mag  er  worden  verwacht  dat  een  grotere  kennis   aanwezig   is   onder   de   consumenten.   Er   zal   hier   dus   minder   snel   sprake   zijn   van   misleiding.   Wanneer   men   zich   richt   op   hoofdzakelijk   zwakkere   consumenten,   zal   de   drempel   om   misleiding  te  kunnen  aantonen,  lager  liggen.   Betreffende  de  door  de  wet  bepaalde  elementen   De   misleiding   dient   betrekking   te   hebben   op   elementen   die   in   de   wet   vermeld   staan.   Ze   moet   een   impact   hebben   op   het   aankoopgedrag   van   de   consument.   De   beslissing   om   een   goed  aan  te  schaffen  moet  gebeuren  onder  invloed  van  de  voorwaarden  die  men  biedt  in  de   reclame.   Besluit  tot  een  transactie  dat  hij  anders  niet  had  genomen   Het  is  voldoende  om  aan  te  tonen  dat  men  zonder  misleiding  aan  andere  voorwaarden  zou   hebben  gecontracteerd.   Professionele  toewijding?   Wat  is  de  verhouding  tussen  deze  bepaling  en  de  vereiste  van  professionele  toewijding  in  de   algemeen   overkoepelend   norm?   Daar   gaat   het   over   handelingen   die   in   strijd   zijn   met   de   professionele   toewijding.   Deze   voldoen   voor   de   schending   van   de   open   norm   misleidende   handelspraktijken,   maar   langs   de   andere   kant   valt   aan   de   adverteerder   niets   te   verwijten   wanneer  deze  heeft  gehandeld  zoals  elk  zorgvuldig  professioneel  zou  doen.       Is   er   dan   nog   schending   van   de   open   norm?   Het   HvJ   gaf   hierop   antwoord   in   haar   arrest   CHS   TOUR  SERVICES:   De   feiten   hadden   betrekking   op   een   entiteit   die   accommodatie   aanbiedt   in   een   aantal   hotels.   In   haar   reclame   vermeldde   ze   dat   die   hotels   exclusief   bij   die   entiteit   konden   worden   geboekt.   Voorafgaand   aan   de   reclame   sluit   de   onderneming   ook   effectief   70  

 

een   contract   met   de   betrokken   hotels,   waarin   deze   zich   verbinden   om   hun   kamers   enkel   via   die  touroperator  beschikbaar  te  stellen.  Wat  blijkt  uiteindelijk?  Het  komt  erop  neer  dat  de   hotels   deze   verbintenis   niet   hebben   nageleefd   en   het   ook   voor   andere   touroperators   mogelijk   is   om   kamers   in   die   hotels   vast   te   leggen.   Het   hotel   heeft   haar   contractuele   verplichtingen   miskent   en   de   touroperator   heeft   gehandeld   op   een   wijze   die   in   overeenstemming  is    met  de  vereisten  van  professionele  toewijding.  MAAR  toch  is  er  sprake   van   inbreuk   op   de   algemene   norm   van   misleidende   handelspraktijken:   men   beweerde   enkel   te  kunnen  boeken  bij  die  touroperator,  maar  dit  was  niet  overeenstemming  met  de  realiteit.   De  aankoopbeslissing  van  de  consument  kon  door  deze  reclame  dus  beïnvloed  worden.     Het  HvJ  zegt  dus  dat  een  onderneming  zich  niet  kan  onttrekken  aan  die  open  norm  wanneer   zij  gehandeld  heeft  volgens  de  vereisten  van  professionele  toewijding.  Beide  normen  staan   namelijk  los  van  elkaar.  De  norm  met  betrekking  tot  de  misleidende  handelspraktijken  wordt   beoordeeld   vanuit   het   standpunt   van   de   gemiddelde   consument   en   in   dit   geval   is   het   mogelijk  dat  deze  door  de  reclame  kan  worden  misleid.   b.  Misleiding  door  omissie   Weglaten   van   essentiële   informatie   die   een   consument   nodig   heeft   om   een   geïnformeerd   besluit  te  nemen     Het  is  niet  voldoende  om  aan  te  tonen  dat  er  essentiële  informatie  is  weggelaten.  Het  niet   aanwezig   zijn   van   die   informatie   moet   er   ook   toe   geleid   hebben   dat   de   consument   een   beslissing  nam  met  betrekking  tot  het  al  dan  niet  overgaan  tot  aankoop  van  het  goed.       Zo  is  er  een  zaak  waarbij  het  bouwjaar  van  de  fiets  niet  werd  vermeld.  Wat  zegt  de  rechter   hierop?  Essentiële  informatie  heeft  betrekking  op  belangrijke  kenmerken.  Het  bouwjaar  bij   een   fiets   is   geen   belangrijk   kenmerk   (dus   ook   geen   essentiële   informatie).   De   rechter   had   ook  kunnen  zeggen  dat  het  bouwjaar  wel  een  essentieel  element  van  informatie  is,  maar  dat   dit  element  niet  doorslaggevend  zal  zijn  voor  het  gedrag  van  de  consument.       Een   ander   voorbeeld   van   een   essentieel   kenmerk   dat   mogelijks   niet   echt   invloed   zal   uitoefenen   op   de   consument     doet   zich   voor   bij   de   aankoop   van   een   bouwgrond.   Er   staat   vermeld   dat   de   bouwgrond   te   koop   is,   maar   niet   wie   de   eigenaar   is.   De   eigenaar   van   een   goed   behoort   logischerwijze   tot   de   essentiële   informatie,   maar   bij   de   aankoop   van   een   bouwgrond   zal   dit   (meestal)   niet   echt   een   potentiële   invloed   hebben.   De   elementen   prijs   en   ligging  zijn  hier  bijvoorbeeld  van  veel  grotere  waarde.   Essentiële  informatie   Wat  is  nu  juist  essentiële  informatie?     Uitnodiging  tot  aankoop   Wanneer   er   een   uitnodiging   tot   aankoop   is,   definieert   de   wet   zelf   welke   informatie   essentieel  is  (en  dus  moet  worden  opgenomen).  Wanneer  er  geen   uitnodiging  tot  aankoop   is,   bepaalt   de   rechter   wat   essentiële   informatie   is   en   behoort   die   overweging   tot   zijn   discretionaire  bevoegdheid.  Het  zal  in  dat  geval  dus  op  een  feitenkwestie  neerkomen.     In   de   Belgische   rechtsleer   stelden   verschillende   auteurs   dat   men   een   uitnodiging   tot   aankoop   het   best   kon   vergelijken   met   een   ‘aanbod’   uit   het   gemeen   recht.   Dit   is   toch   niet   noodzakelijk  het  geval.  Een  uitnodiging  tot  aankoop  kan  een  aanbod  zijn,  maar  ook  andere   71  

 

boodschappen   kunnen   een   uitnodiging   tot   aankoop   inhouden.   Het   is   voldoende   dat   de   consument   op   basis   van   de   verstrekte   informatie   tot   een   geïnformeerd   besluit   kan   komen   en   om   dus   al   dan   niet   tot   transactie   over   te   gaan.   Indien   aan   die   voorwaarde   voldaan   is   betreft  het  een  uitnodiging  tot  aankoop.       Die   Rechtspraak   is   voor   de   lidstaten   belangrijker   dan   voor   België.   Wanneer   een   website   een   goed   en   de   prijs   vermeldt,   betreft   dit   volgens   Belgische   rechtspraak   al   een   aanbod.   Een   aanbod   kan   hier   namelijk   gericht   zijn   tot   het   publiek   in   het   algemeen.   In   Duitsland   kan   dit   bijvoorbeeld  niet,  omdat  een  aanbod  daar  niet  aan  mensen  in  het  algemeen  gericht  kan  zijn.   In   Duitsland   zal   alle   essentiële   informatie   dus   eerst   bepaald   moeten   zijn.   Sommige   ondernemingen   willen   namelijk   het   laatste   woord   en   zullen   dus   uitdrukkelijk   bepalen   dat,   wat  op  de  website  staat,  niet  kan  worden  gezien  als  een  aanbod.  Dit  verandert  echter  niets   aan   de   zaak.   Eens   er   voldoende   informatie   beschikbaar   is,   kan   men   besluiten   dat   het   een   uitnodiging  tot  aankoop  is,  ongeacht  het  aan  aanbod  is  of  niet.   Geen  bedoeling  te  misleiden  vereist   Valt  mooi  samen  met  vorige  regeling.  Men  moet  ook  hier  geen  kwade  trouw  aantonen.     Beperkingen  van  het  medium   VING   SVERIGE:   Voor   sommige   reclameboodschappen   gaat   men   toelaten   dat   bepaalde   informatie   essentieel   is,   maar   toch   niet   dient   te   worden   opgenomen   in   de   reclameboodschap  zelf,  zolang  de  info  ergens  anders  toegankelijk  is  (Vb.  op  website  van  de   onderneming).  Dit  is  bijvoorbeeld  het  geval  voor  reclame  die  te  horen  is  op  de  radio:  voor   verdere  voorwaarden  verwijst  men  vaak  naar  de  website  en  past  men  dus  deze  regel  toe.   c.  Open  norm  agressieve  handelspraktijken  (niet  behandeld)   Intimidatie,  dwang  of  ongepaste  beïnvloeding   Aanzienlijke  (potentiële)  beperking  van  de  keuzevrijheid  van  de  gemiddelde  consument   Besluit  over  een  transactie   Beoordeling  in  het  licht  van  de  context  en  omstandigheden   III.   Overkoepelende   norm   die   andere   oneerlijke   handelspraktijken   verbiedt   (Niet   behandeld)   a.  Strijdig  met  de  vereisten  van  professionele  toewijding   b.  Wezenlijke  verstoring  van  het  economisch  gedrag  van  de  consument   2.  Sanctionering   Artikel   VI.   38   WER   bepaalt   de   sanctie   en   deze   is   bijzonder   duidelijk   bij   het   ongevraagd   toezenden   van   producten.   Wat   moet   men   doen   bij   schending   van   andere   regels   van   handelspraktijken?       Er  bestaat  een  onderscheid  voor  6  handelspraktijken,  die  kunnen  worden  teruggevonden  in   de  zwarte  lijst  van  Artikel  100  en  103.  Bij  6  oneerlijke  handelspraktijken  MOET  de  rechter  de   sanctie   van   afgedwongen   aankoop   toepassen.   Hij   heeft   in   dat   geval   geen   beoordelingsvrijheid.     72  

 

Voor  alle  andere  schendingen  van  oneerlijke  handelspraktijken,  van  andere  bepalingen  van   de   zwarte   lijst   of   bij   miskenning   van   de   open   norm   KAN   de   rechter   de   sanctie   van   afgedwongen   aankoop   toepassen.   Hij   heeft   hier   de   discretionaire   bevoegdheid   om   al   dan   niet   te   sanctioneren.   Hij   kan   beslissen   dat   de   consument   het   goed   mag   behouden,   dat   hij   prijsvermindering  krijgt,  of  dat  hij  het  goed  dient  terug  te  geven.       Wat  is  het  probleem?  In  beide  gevallen  kan  de  sanctie  maar  toepassing  vinden  wanneer  de   overeenkomst   werd   gesloten   ingevolge   een   oneerlijke   handelspraktijk.   Er   bestaan   verschillende  strekkingen  over  de  term  ‘ingevolge’:   - De   meest   strenge   opvatting   is   deze   van   TERRYN.   Volgens   hem   betekent   ‘ingevolge’   dat   die   sanctie   slechts   toepassing   kan   vinden   wanneer   de   betrokken   oneerlijke   handelspraktijk  kan  beschouwd  worden  als  een  toepassing  van  een  van  de  klassieke   wilsgebreken.   Men   kan   dan   bijvoorbeeld   misleiding   door   omissie   beschouwen   als   dwaling   of   bedrog.   Indien   dat   het   geval   kan   men   sanctioneren.   De   dwaling   moet   betrekking   hebben   op   de   zelfstandigheid   van   de   zaak   en   verschoonbaarheid.   Men   moet   dus   aantonen   dat   men   zonder   wilsgebrek     en   dus   zonder   die   handelspraktijk   NIET   zou  hebben  gecontracteerd.  Dit  is  een  zeer  strenge  opvatting,  waarbij  men  deze   regels   bijna   nooit   zou   kunnen   toepassen,  aangezien  men   er   de   extra   bewijsplicht   van   de  wilsgebreken  aan  vasthangt.   - Een  tweede  strekking  houdt  vast  aan  het  feit  dat  deze  regels  niets  te  maken  hebben   met   de   wilsgebreken.   Men   vraagt   enkel   een   causaal   verband   tussen   de   oneerlijke   handelspraktijk   en   het   sluiten   van   de   overeenkomst.   Of   het   causaal   verband   moet   worden   bewezen   door   de   consument,   of   het   vermoed   wordt,   staat   nog   ter   discussie.   Er  is  namelijk  nog  geen  rechtspraak  over  terug  te  vinden.     I.  Ongevraagd  toezenden   Deze   sanctie   is   bijzonder   duidelijk   wanneer   het   gaat   over   ongevraagd   toezenden   van   producten.  Wanneer  iemand  geen  bestelling  heeft  geplaatst,  mag  men  ook  niets  toezenden.   Doet  men  dat  toch,  mag  men  het  goed  houden  zonder  ervoor  te  betalen.     II.  Rest  van  de  slides  niet  meer  gezien                              

73  

 

DEEL  2-­‐  BESCHERMING  TEGEN  GEBREKKIGE  GOEDEREN   Dit   heeft   te   maken   met   gebrekkige   of   onveilige   producten.   Hierover   bestaan   verschillende   regelingen  die  men  best  in  twee  kan  opsplitsen.  Ten  eerste  is  er  de  productveiligheid  en  de   productaansprakelijkheid.   Men   zal   hier   naar   gaan   kijken   wanneer   iemand   slachtoffer   geworden   is   van   een   onveilig   product,   of   schade   heeft   opgelopen   door   een   gebrekkig   of   onveilig  product.  In  het  WER  wordt  een  gebrekkig  product  omschreven  als  een  product  dat   niet  de  veiligheid  biedt  die  men  zou  verwachten.       Ten  tweede  bestaan  er  ook  regels  inzake  consumentenkoop.  Dit  is  totaal  iets  anders  en  dit   zal   men   aanwenden   wanneer   men   geconfronteerd   wordt   met   een   gebrek   aan   overeenstemming.  Wanneer  men  een  product  gaat  gebruiken  waar  het  normalerwijze  niet   voor   bestemd   is   of   ook   wanneer   een   product   niet   de   kwaliteit   biedt   die   men   kan   verwachten.       Een   voorbeeld   om   het   onderscheid   tussen   beide   takken   aan   te   tonen:   wanneer   een   GSM   vuurt  vat  tijdens  het  opladen  onder  het  hoofdkussen  van  de  consument,  kan  dit  leiden  tot   aansprakelijkheid   van   de   producent   van   de   GSM   op   grond   van   de   Product   Aansprakelijkheidswet.  Die  gsm  is  op  dat  moment  een  onveilig  product  gelet  op  het  feit  dat   hij  vuur  vat.  Anderzijds,  wat  als  een  smartphone  opeens  weigert  connectie  te  maken  met  het   internet,   terwijl   dat   volgens   de   normale   werking   van   het   product   wel   mogelijk   moet   zijn?   Hier   gaat   het   om   het   feit   dat   men   het   goed   niet   kan   gebruiken   voor   datgene   waar   het   normalerwijze  voor  bestemd  is.  Men  loopt  hier  geen  schade  op  inzake  onveiligheid.  Hier  zal   men  dus  de  regels  inzake  consumentenkoop  aanwenden.                                        

74  

 

H1:  Productveiligheid  en  Productaansprakelijkheid   A.  Overzicht   Waar  vinden  we  de  regelen  inzake  productveiligheid  en  productaansprakelijkheid?       Boek  IX  WER  handelt  over  de  productveiligheid  van  een  product,  maar  dit  bekijken  we  niet   omdat   deze   regels   geen   rechtstreekse   rechten   toekennen   aan   de   consument.   Het   boek   bevat  wel  regels  dat  ‘men  enkel  veilige  producten  op  de  markt  mag  brengen.’  Dit  zijn  echter   richtlijnen  voor  producenten,  maar  bieden  geen  rechtstreekse  rechten  voor  de  consument.   Een  consument  kan  zich  dus  niet  beroepen  op  boek  IX.  Hij  moet  daarom  gaan  kijken  naar  de   regels   inzake   productaansprakelijkheid,   die   wel   rechtstreekse   rechten   toekennen   aan   de   consument.       Ieder   normaal   persoon   zou   verwachten   dat   men   ook   die   regels   kan   terugvinden   in   het   WER.   Dit   is   echter   niet   zo.   De   Wet   van   25   februari   1991   betreffende   de   aansprakelijkheid   voor   producten  met  gebreken  is  de  juiste  wet  waar  men  in  moet  gaan  kijken.  Hoe  komt  dat  dit   niet   geïncorporeerd   is   in   het   nieuwe   wetboek?   Dit   heeft   te   maken   met   bevoegdheidsverdeling.   De   Wet   Productaansprakelijkheid   behoort   tot   de   bevoegdheid   van   de   minister   van   Justitie,   terwijl   het   nieuwe   WER   een   bevoegdheid   is   van   de   minister   van   Economische  Zaken.  Het  gebrek  aan  coherentie  in  het  WER  valt  dus  hoofdzakelijk  te  wijten   aan  het  feit  dat  bepaalde  regelgeving  niet  tot  de  bevoegdheid  van  de  opstellers  van  het  WER   behoort.       De   wet   van   25   februari   1991   inzake   productaansprakelijkheid   is   wel   het   resultaat   van   de   omzetting  van  een  Europese  Richtlijn  met  maximale  harmonisatie.  Binnen  het  beschermde   gebied  van  de  richtlijn,  mogen  de  lidstaten  dus  geen  bijkomende  bescherming  bieden.     Is  er  dan  verenigbaarheid  van  nationale  wetgeving  met  deze  richtlijn?     COMMISSIE  VS.  DENEMARKEN:  Men  kan  verschillende  personen  aansprakelijk  stellen  indien   je  schade  ondervindt  ingevolge  een  gebrekkig  product.  Als  een  fabrikant  zich  buiten  de  EU   bevindt,  of  men  maakt  de  identiteit  van  de  fabrikant  of  de  EG  invoerder  niet  bekend  dan  kan   men  de  leverancier  aanspreken.  Je  kan  de  leverancier  enkel  aanspreken  als  het  niet  mogelijk   is  om  de  fabrikant  of  de  invoerder  binnen  de  EEG  zelf  aan  te  spreken.  De  leverancier  is  dus   slechts  aansprakelijk  in  subsidiaire  orde.    Denemarken  besliste  dat  het  steeds  mogelijk  was   om   de   leverancier   aan   te   spreken,   ongeacht   de   fabrikant   zich   binnen   of   buiten   de   EU   bevond.  Volgens  Denemarken  was  er  geen  subsidiariteit  vereist  en  maakte  het  niet  uit  of  het   al  dan  niet  duidelijk  was  wie  de  fabrikant  was.  Dit  gaat  in  tegen  het  principe  van  maximale   harmonisatie,   want   de   richtlijn   heeft   duidelijk   vastgesteld   wie   wanneer   aansprakelijk   kan   worden  gesteld.  Indien  een  leverancier  dus  onmiddellijk  wordt  aangesproken  gaat  men  als   nationale  wetgever  die  aansprakelijkheid  uitbreiden.   MOTEURS   LEROY:   Dit   is   een   Franse   zaak.   Materiële   schade   wordt   in   de   wet   productaansprakelijkheid   slechts   vergoed   indien   deze   zaken   worden   gebruikt   voor   prive-­‐ doeleinden.   De   Franse   wetgever   had   het   systeem   van   objectieve   aansprakelijkheid   echter   uitgebreid   tot   goederen   die   worden   gebruikt   binnen   de   professionele   sfeer.   Heel   wat   mensen   hadden   verwacht   dat   dit   in   strijd   zou   zijn   met   de   maximale   harmonisatie   die   de   richtlijn   beidt.   Het   HvJ   heeft   dit   echter   anders   benaderd   en   beslist   dat   schade   aan   zaken   die   worden  gebruikt  voor  professionele  doeleinden  niet  het  beoogde  doel  waren  van  de  richtlijn   en   lidstaten   in   hun   eigen   nationale   wetgeving   dus   additionele   regelen   mogen   uitvaardigen   75  

 

met  betrekking  tot  zaken  die  niet  door  de  richtlijn  worden  geregeld.  Auteurs  in  de  rechtsleer   vinden  wel  dat  het  Hof  met  twee  maten  en  gewichten  heeft  gewerkt.       De  richtlijn  voorziet  in  een  stelsel  van  objectieve  aansprakelijkheid.  De  vraag  rees  dus  ook  of   de   richtlijn   zich   verzet   tegen   de   toepassing   van   de   klassieke   bepalingen   inzake   aansprakelijkheid   voor   onrechtmatige   daad.   Kan   je,   wanneer   de   schade   niet   terug   te   vorderen   valt   op   grond   van   de   wet   productaansprakelijkheid,   terugvallen   op   artikel   1382   BW?  Of  is  dit  in  strijd  met  de  maximale  harmonisatie  van  de  richtlijn?  NEEN.  De  richtlijn  gaat   uit  van  een  stelsel  van  objectieve  aansprakelijkheid  en  artikel  1382  BW  gaat  uit  van  een  fout-­‐ aansprakelijkheid.   Je   zal   dus   moeten   aantonen   dat   er   een   gebrek   is   aan   het   product   waardoor  je  schade  hebt  geleden,  maar  ook  dat  dit  gebrek  te  wijten  is  aan  een  fout  van  de   fabrikant.   De   bewijslast   is   dus   zwaarder   bij   artikel   1382   BW,   aangezien   men   alle   constitutieve  elementen  zal  moeten  gaan  aantonen  en  dit  brengt  dus  met  zich  mee  dat  de   regelen   inzake   productaansprakelijkheid   zich   niet   verzetten   tegen   een   bijkomende   toepassing.    

B.  Wet  Productaansprakelijkheid   1.  Toepassingsgebied   Wie  wordt  beschermd  door  deze  wet?     I.  Slachtoffer   Men   spreekt   over   het   slachtoffer   en   niet   over   de   ‘consument’   zoals   in   het   klassieke   consumentenrecht.  De  term  slachtoffer  is  dus  ruimer  dan  de  consument  en  omvat  om  het   even   wie   die   schade   ondervindt   met   een   gebrekkig   of   onveilig   product.   Wanneer   een   brandblusser   explodeert   kan   een   professor   lichamelijke   schade   ondervinden,   maar   wat   als   hij   ondertussen   zijn   professionele   activiteit   aan   het   uitoefenen   was?   De   kwalificatie   van   een   persoon  als  slachtoffer  heeft  niets  te  maken  met  het  handelen  voor  professionele-­‐  of  privé-­‐ doeleinden.  Op  het  niveau  van  materiële  schade  is  het  onderscheid  wel  belangrijk.     II.  Producent   Een  moeilijke  vraag  is  wie  allemaal  als  producent  te  beschouwen  valt.  Het  is  de  producent   die  de  aansprakelijke  partij  zal  zijn  en  die  dus  moet  worden  aangesproken.    Wie  is  dat  nu?   De  producent  is  de  fabrikant  van  het  product  of  van  een  onderdeel  ervan.       ZAAK   BELGISCHE   RS:   Iemand   rijdt   met   een   fiets   en   op   een   bepaald   ogenblik   breekt   de   zadelstang  af.  Wat  blijkt  nu?  De  zadelstang  wordt  geproduceerd  door  fabrikant  A  en  de  fiets   zelf   door   fabrikant   B.   Fabrikant   A   zorgt   dus   voor   het   onderdeel   zadelstang   van   de   fiets   en   fabrikant   B   voor   de   fiets   zelf.   Ze   kunnen   beide   als   producent   worden   beschouwd   en   de   vordering   op   grond   van   de   Wet   Productaansprakelijkheid   kan   dus   worden   ingesteld   tegen   beide   fabrikanten.   Wanneer   een   gebrek   of   onveiligheid   van   een   product   in   een   onderdeel   ervan   ligt,   kan   men   beide   producenten   aanspreken.   Er   bestaat   echter   1   uitzondering,   de   onderdelenexceptie,   maar   dat   is   voor   later.   Er   moet   enkel   worden   bewezen   dat   er   een   gebrek  is  maar  niet  dat  er  ook  een  fout  gemaakt  werd.       Distributienetbeheerders   zijn   producenten   van   elektriciteit.   Er   rust   dus   ook   op   hen   een   objectieve   aansprakelijkheid.   Wanneer   spreekt   men   echter   over   gebrekkige   of   onveilige   elektriciteit?  Het  zal  hier  gaan  om  elektriciteit  met  hoge  spanning,  dus  elektriciteit  die  in  een   76  

 

woning   voor   vuurwerk   zou   kunnen   zorgen   (vb.   in   een   waterpomp,   verwarmingsketel…).   Volgens   het   HvC   kunnen   distributienetbeheerders   inzake   materiële   schade   door   te   hoge   spanning  aansprakelijk  worden  gesteld.       Een  schijnbare  fabrikant  is   diegene   die   het   betrokken   product   niet   zelf   heeft   geproduceerd,   maar  wel  die  indruk  creëert  door  zijn  merknaam  op  het  product  aan  te  brengen.  Carrefour   brengt   bijvoorbeeld   haar   logo   aan   op   een   tube   zalf   die   ze   eigenlijk   niet   zelf   gefabriceerd   heeft.  Door  het  feit  dat  ze  wel  haar  logo  op  die  tube  heeft  aangebracht,  is  ze  als  schijnbare   fabrikant  ook  mogelijk  aansprakelijk  op  grond  van  de  wet.     à   Die   drie   partijen:   fabrikant   van   een   onderdeel,   fabrikant   van   het   eindproduct   en   de   schijnbare   fabrikant   zijn   allen   hoofdelijk   aansprakelijk.   De   slachtoffers   dienen   altijd   de   producent  aansprakelijk  te  stellen  indien  dit  mogelijk  is,  dus  wanneer  de  producent  van  het   geheel  of  een  onderdeel  zich  binnen  de  EU  bevindt.       Indien   de   producenten   gevestigd   zijn   buiten   de   EU,   moet   het   slachtoffer   de   mogelijkheid   hebben  om  diegene  die  de  producten  binnen  de  EG  invoert,  aansprakelijk  te  stellen.  Het  is   namelijk  makkelijker  om  iemand  aansprakelijk  te  stellen  die  zich  binnen  de  EU  bevindt.     Deze   bepaling   wordt   soms   anders   geïnterpreteerd.   à   HVB   BRUSSEL:   Men   kan   de   EG   invoerder   maar   aansprakelijk   stellen   indien   de   fabrikant   zich   buiten   de   EU   bevindt   (   =   correct).   HVB   LUIK:   Wanneer   een   fabrikant   gevestigd   is   in   een   lidstaat   van   de   EU   en   het   product   wordt   ingevoerd   van   de   ene   LS   naar   de   andere   LS   van   de   EU,   kan   men   zowel   de   fabrikant  als  de  invoerder  aansprakelijk  stellen.  Een  motorfiets  werd  geproduceerd  in  Italië   en  daarna  ingevoerd  in  België.  Volgens  de  rechter  kon  zowel  de  Italiaanse  fabrikant,  als  de   invoerder  die  het  product  in  België  bracht,  aansprakelijk  worden  gesteld.  De  prof  denkt  dat   dit   niet   strookt   met   de   richtlijn   en   de   wet,   omdat   er   eerst   binnen   de   EU   een   mogelijke   aansprakelijke  moet  worden  gevonden,  alvorens  de  invoerder  binnen  de  EU  aan  te  spreken.       Wie   is   juist   de   leverancier?   De   leverancier   is   de   rechtstreekse   contractpartner   van   het   slachtoffer.     De   wet   voorziet   slechts   in   een   subsidiaire   aansprakelijkheid   in   hoofde   van   de   leverancier.   In   bepaalde   omstandigheden   valt   de   identiteit   van   de   fabrikant   moeilijk   te   achterhalen.   De   leverancier   ontsnapt   aan   de   aansprakelijkheid   door   de   identiteit   van   de   fabrikant   of   bij   gebreke   hiervan,   de   EG   invoerder   kenbaar   te   maken.   Indien   de   fabrikant   failliet  gegaan  is,  dan  nog  kan  men  de  leverancier  niet  aanspreken.  Het  feit  dat  men  hierdoor   schadevergoeding  misloopt,  is  irrelevant.  Indien  men  rechtstreeks  bij  de  fabrikant  koopt,  dan   kan  je  de  fabrikant  aansprakelijk  stellen  in  haar  hoedanigheid  van  fabrikant.  à  Indien  men   bij  Vandenborre  een  wasmachine  van  Miele  koopt,  is  Vandenborre  de  leverancier  en  Miele   de  fabrikant.     à  Er  is  een  cascadesysteem  binnen  de  aansprakelijkheid.   III.  Product   Het   gaat   hier   over   de   aansprakelijkheid   voor   gebrekkige   en   onveilige   producten.   De   term   product   heeft   hier   een   andere   betekenis   dan   in   het   WER.   In   het   Wetboek   Economisch   Recht   omvat  de  term  ‘product’  alles:  onroerende  goederen,  diensten,  rechten  en  verplichtingen…   In  de  wet  Product  Aansprakelijkheid  zegt  men  over  een  product  dat  het  gaat  om  lichamelijke   roerende  goederen  (de  term  ‘goed’  in  WER).  -­‐à  zoals:  fiets,  medicijnen,  elektriciteit  wordt   zo  beschouwd  sinds  een  arrest  van  2006,  heupprothese…     77  

 

ARREST   10/05/2001:   Het   gaat   hier   om   een   niertransplantatie   en   moet   de   nier   met   een   of   andere  vloeistof  worden  behandeld.  De  nier  werd  beschadigd  en  de  patiënt  ondervond  dus   fysieke   schade.   Een   van   de   vragen   die   aanbod   kwam   was   of   die   vloeistof   kon   worden   beschouwd   als   een   lichamelijk   roerend   goed   in   de   zin   van   de   Wet   Productaansprakelijkheid.   Volgens  het  HvJ  kan  dit  bevestigend  worden  beantwoord.     Sommige   goederen   zijn   van   oorsprong   roerend   en   worden   onroerend   door   incorporatie   (ingebouwde  koelkast,…)  Zijn  dat  dan  nog  steeds  lichamelijke  roerende  goederen  volgens  de   WPAH?   Men   moet   altijd   kijken   naar   het   ogenblik   van   de   levering   en   wanneer   het   goed   toen   een  lichamelijk  roerend  goed  was,  kan  de  WPAH  worden  toegepast.       Ook   dieren   zijn   lichamelijke   roerende   goederen   in   het   licht   van   de   reglementering   van   Product   Aansprakelijkheid.   Hier   bestaat   vrij   veel   rechtspraak   over,   gelet   op   het   feit   dat   sommige   dieren   (rashonden,   -­‐katten   of   –paarden)   vaak   heel   veel   kosten.   Wanneer   men   dan   afwijkingen  moet  laten  herstellen,  of  laten  genezen  kan  dit  duur  oplopen.       2.  Bewijslast  bij  slachtoffer   Als   je   schade   ondervindt,   wat   moet   dan   worden   bewezen   worden   volgens   de   wet   Product   Aansprakelijkheid?     -­‐ Gebrek  (geen  fout)     -­‐  Schade   -­‐ Causaal  verband   -­‐ Vermoeden  dat  gebrek  aanwezig  was  bij  in  verkeer  stelling  à  Het  slachtoffer  moet   niet   aantonen   dat   het   gebrek   er   reeds   was   op   moment   van   in   verkeer   stelling   (wanneer   het   goed   het   productieproces   verlaat).   Dit   vermoeden   is   echter   weerlegbaar.     I.  Gebrek  (geen  fout)     a.  Veiligheidscriterium   Men  moet  geen  fout  aantonen,  maar  wel  een  gebrek.  Wanner  is  er  sprake  van  een  gebrekkig   product?  Het  gaat  dan  om  een  product  dat  niet  de  veiligheid  biedt  die  men  gerechtigd  is  te   verwachten.   In   de   Wet   Product   Aansprakelijkheid   wordt   met   een   gebrekkig   product,   een   onveilig  product  bedoeld.       Men   beoordeelt   het   gebrek   wel   in   abstracto.   Men   gaat   dus   niet   kijken   naar   de   verwachtingen  die  het  slachtoffer  in  concreto  had  over  het  product,  maar  wat  een  normaal   en  zorgvuldig  persoon  zou  verwachten  van  de  veiligheid  van  een  product.  Het  gaat  hier  dus   enkel  om  de  legitieme  verwachtingen  binnen  de  doelgroep.     RS  VERENIGDE  STATEN:  Een  vrouw  steekt  haar  kat  in  de  microgolfoven  om  te  kijken  wat  er   mee   zou   gebeuren.   De   kat   sterft   natuurlijk.   De   vrouw   stelt   de   fabrikant   van   de   microgolfoven   aansprakelijk,   kan   dit?   In   de   VS   besluit   men   tot   aansprakelijkheid   van   de   fabrikant.   Hier   zou   dit   niet   mogelijk   zijn   aangezien   men   enkel   tegemoet   komt   aan   de   legitieme  verwachtingen.     RS   BELGIE:   Een   heupprothese   is   een   lichamelijk   roerend   goed   en   wordt   ingeplant   bij   een   patiënt.   Na   8   jaar   ontstaat   een   pijn,   waarbij   men   ontdekt   dat   de   metalen   deeltjes   van   de   heupprothese   loskomen.   Men   mag   van   een   heupprothese   verwachten   dat   die   langer   78  

 

meegaat  dan  8  jaar  en  het  ligt  dus  niet  in  de  gerechtvaardigde  verwachting  dat  die  deeltjes   zouden  loskomen.     BRITSE   ZAAK-­‐   RICHARDSON   VS.   LRC   PRODUCTS:   Dit   is   een   zaak   met   betrekking   tot   het   gebruik  van  condooms.  Mag  men  verwachten  dat  een  condoom  absolute  veiligheid  biedt  op   vlak  van  zwangerschapspreventie?  Deze  zaak  had  wel  enorme  bewijsproblemen.  Is  zwanger   worden   namelijk   een   vorm   van   lichamelijke   schade?   De   rechter   besliste   dat   men   niet   redelijkerwijze  mag  verwachten  dat  men  nooit  zwanger  kan  worden.  Een  condoom  kan  dan   ook   niet   als   een   onveilig   product   worden   beschouwd,   omdat   bij   geen   enkel   voorbehoedsmiddel  de  garantie  op  bescherming  100%  is.     b.  Beoordeling  met  inachtneming  van  omstandigheden   De  presentatie  van  het  product   RB   BRUSSEL   10/02/2005:   Iemand  besliste  om  een  trapladder   te  gebruiken,  maar  doet  dat   niet  op  de  wijze  die  werd  aangegeven  op  het  laddertje  zelf.  Op  die  trapladder  stond  op  de   zijkant   een   icoontje   à   Het   laddertje   moet   worden   opengeklapt   en   op   een   stabiele   ondergrond  worden  gebruikt.  Je  moet  de  instructies  volgen  aangezien  deze  een  belangrijke   rol  gaan  spelen  bij  het  al  dan  niet  aanwezig  zijn  van  een  gebrek  in  het  product.  Hier  had  de   persoon  in  kwestie  de  instructies  niet  gevolgd  en  lichamelijke  schade  geleden.  Toch  slaagt  hij   niet   in   zijn   poging   om   de   fabrikant   aansprakelijk   te   stellen,   aangezien   de   gebruiker   ook   rekening  moet  houden  met  de  veiligheidscriteria  op  het  goed  en  rekening  moet  houden  met   de  presentatie.     RS   VERENIGD   KONINKRIJK:   Het   gebruik   van   tampons   kan   soms   een   toxische   shock   veroorzaken.   Dit   heeft   te   maken   met   het   feit   dat   zich   op   de   huid   en   ook   op   de   vingers   stafylokokken  bevinden.  In  sommige  omstandigheden  kunnen  die  een  infectie  veroorzaken.   Kan  men  in  zaken,  waar  sommige  vrouwen  door  het  gebruik  van  een  tampon  zo’n  toxische   schok   hadden   gekregen,   de   producent   aansprakelijk   stellen?   Men   moet   rekening   houden   met  de  presentatie  van  het  product.  Wanneer  de  verpakking  voor  zo’n  shock  waarschuwt  en   in   de   bijsluiter   informatie   wordt   gegeven   hoelang   men   een   tampon   juist   mag   inhouden,   kan   men   de   producent   niet   aansprakelijk   stellen.   Bij   een   normaal   gebruik   zal   de   aansprakelijkheid   dus   niet   kunnen   worden   vastgesteld.   Indien   de   producent   hier   op   de   verpakking  niet  voor  waarschuwt  of  ook  niet  in  de  bijsluiter,  kan  dit  wel.     GENEESMIDDEL   BRONCHITIS:   Bij   dit   geneesmiddel   bestond   een   bijwerking,   die   heel   uitzonderlijk   voorkwam,   namelijk   onomkeerbare   doofheid.   Wat   bleek   in   dit   geval?   De   bijsluiter  bevatte  geen  melding  van  deze  bijwerking,  omdat  het  zo  zeldzaam  was.  Wat  er  wel   stond  was  dat  in  uitzonderlijke  gevallen  aanleiding  tot  omkeerbare  doofheid  kon  bestaan.  De   personen   die   hiervan   het   slachtoffer   werden   gingen   de   producent   aansprakelijk   stellen   en   slaagden  in  hun  vordering.     Redelijkerwijze  voorzienbaar  gebruik   Er   wordt   toegelaten   dat   de   producent   aansprakelijk   wordt   gesteld   indien   het   oneigenlijke   gebruik  redelijkerwijze  voorzienbaar  is.  Speelgoed  voor  kinderen  is  in  principe  niet  bedoeld   om   in   de   mond   te   steken.   Een   producent   moet   wel   beseffen   dat   kinderen   dit   toch   vaak   doen.   Hij   moet   er   dus   voor   zorgen   dat   het   product   geen   kleurstoffen   bevat   die   schadelijk   kunnen  zijn  voor  de  gezondheid  van  het  kind.     CASSATIE   26/09/2003:  Een  kind  moest  een  beugel  dragen  met  elastiekjes.  Bij  het  normale   gebruik  moet  men  eerst  de  elastiekjes  verwijderen  en  pas  daarna  de  beugel.  Het  kind  had   79  

 

eerst   de   beugel   verwijderd   zonder   daarvoor   de   elastiekjes   los   te   maken.   Er   doet   zich   schade   voor   en   men   gaat   de   producent   van   de   beugel   aansprakelijk   stellen.   Biedt   die   beugel   de   veiligheid  die  men  redelijkerwijze  mag  verwachten?  Men  moet  niet  enkel  met  het  normale   gebruik   rekening   houden,   maar   ook   met   de   specifieke   omstandigheid.   Gezien   de   jonge   leeftijd   van   het   kind   kan   men   ervan   uitgaan   dat   zij   niet   altijd   specifieke   instructies   opvolgen.   Het  Hof  oordeelde  in  een  gedeelde  aansprakelijkheid.     Tijdstip  waarop  product  in  verkeer  is  gebracht   Je  mag  niet  besluiten  dat  een  product  onveilig  is  op  grond  van  kennis  die  men  nog  niet  had   ten   tijde   van   de   in   verkeer   stelling   van   het   product.   Men   moet   rekening   houden   met   de   stand  van  techniek  die  men  had  op  het  ogenblik  dat  het  product  op  de  markt  werd  gebracht.   Het  Hof  van  Justitie  oordeelde  dat  men  moet  kijken  naar  het  hoogste  niveau  van  kennis  dat   er  bestaat  om  als  aftoetsingsniveau  te  gebruiken.     II.  Schade     Welke  schade  moet  bewezen  worden?     Ten   eerste   is   er   de   persoonschade.   Dit   is   lichamelijke   schade   met   inbegrip   van   morele   schade   (vb.   brandwonden   zorgen   ook   voor   morele   schade   in   verband   met   mogelijk   littekens…).  Er  geldt  wel  een  beperking  dat  men  geen  vergoeding  kan  verkrijgen  voor  zaken   die   via   de   sociale   zekerheid   worden   terugbetaald.   Deze   laatste   zal   dan   wel   waar   regres   kunnen   uitvoeren   op   de   producent.     Wanneer   de   prof   dus   schade   zou   ondervonden   door   een   gebrekkig   goed   zal   men   op   sociale   zekerheidsgebied   moeten   rekening   houden   met   tussenkomst  van  arbeidsongevallenverzekering…       Wat  met  zaakschade?  Op  basis  van  de  wet  wordt  de  schade  aan  het  gebrekkig  goed  zelf  niet   vergoed.   Een   auto   is   bijvoorbeeld   in   een   huis   terechtgekomen,   niet   door   overdreven   snelheid   maar   door   het   feit   dat   de   remmen   het   begeven   hebben.   Gaat   men   dan   uit   van   schade  aan  de  remmen,  of  schade  aan  de  wagen?  Hier  is  geen  eensluidend  antwoord  voor   en   inzake   vergoeding   moet   men   hier   terugvallen   op   de   regelen   van   de   consumentenkoop.   De   consument   zal   namelijk   wel   tegemoetkoming   krijgen   voor   schade   aan   het   gebrekkige   goed  zelf.       Er  kan  ook  materiële  schade  worden  veroorzaakt  aan  andere  zaken  dan  het  gebrekkige  goed   zelf.   Hier   zal   men   wel   een   onderscheid   maken   tussen   het   privé   gebruik   en   het   professionele   gebruik.   Indien   de     schade   aan   de   zaak   een   goed   betreft   dat   normaal   voor   privé   gebruik   bestemd  is  (objectief  element)  en  daar  ook  effectief  voor  werd  gebruikt  (subjectief  element)   zal   er   vergoeding   zijn.   Wanneer   het   goed   objectief   gezien   een   goed   is   voor   privé   gebruik,   maar  toch  professioneel  werd  gebruikt,  zal  schade  hieraan  niet  worden  vergoed.     Men  moet  ook  rekening  houden  met  een  franchise.  Vergoeding  van  de  schade  komt  pas  in   aanmerking  wanneer  die  boven  een  bedrag  gaat  van  500  euro.  Betreft  het  een  aftrek  of  een   drempelfranchise?   Stel   dat   men   bijvoorbeeld   schade   oploopt   ten   belope   van   505   euro.   Bij   een   drempelfranchise   krijg   je   de   ganse   505   euro   vergoed.   Eens   de   drempel   van   500   euro   overschreden   is   komt   men   ook   daadwerkelijk   tussen   in   het   volledige   bedrag.   Bij   een   aftrekfranchise   zal   men   slechts   5   euro   vergoed   krijgen.   In   België   gaat   men   uit   van   een   aftrekfranchise.       80  

 

Wanneer  schade  niet  kan  worden  vergoed  op  grond  van  de  Wet  Product  Aansprakelijkheid   kan   men   nog   altijd   terugvallen   op   artikel   1382   BW.   Hier   geldt   wel   een   zwaardere   bewijslast,   maar  rechters  gaan  hier  vrij  soepel  mee  om.  Een  miskenning  van  veiligheidsvoorschriften  is   bijvoorbeeld   een   automatische   fout.   Deze   redenering   is   volgens   Kruithof   in   strijd   met   het   principe  van  de  richtlijn.  Als  men  besluit  tot  een  quasi  objectieve  aansprakelijkheid,  is  men  in   strijd  met  de  richtlijn.   III.  Causaal  Verband   a.  Algemeen   Het   causaal   verband   houdt   in   dat   de   schade   zich   niet   zou   hebben   voorgedaan   zonder   het   gebrek.  à  Equivalentieleer   LUIK  17/01/2013   b.  Theorie  van  de  juridische  zekerheid   Men   vereist   niet   dat   het   causaal   verband   met   100%   zekerheid   moet   worden   aangetoond.   Wanneer  men  een  zeer  grote  waarschijnlijkheid  kan  aantonen  is  dat  voldoende.  Zie  ook  de   zaak  van  het  geneesmiddel  voor  bronchitis  à  De  producent  verweerde  zich  door  het  feit  dat   men  niet  kon  aantonen  hoe  de  patiënt  in  kwestie  doof  was  geworden.  Er  zijn  ook  heel  wat   andere   oorzaken   mogelijk.   Daarop   stelde   men   een   expert   aan   die   vaststelde   dat   het   99%   zeker  was  dat  het  gebruik  van  het  geneesmiddel  de  doofheid  veroorzaakte.   c.  Verschillende  personen   Indien   men   verschillende   personen   aansprakelijk   kan   stellen,   zijn   deze   hoofdelijk   aansprakelijk.   De   fabrikant   van   het   onderdeel   en   deze   van   het   geheel   en   de   schijnbare   fabrikant  kunnen  bijvoorbeeld  alle  drie  tegelijkertijd  aansprakelijk  zijn.  Indien  men  de  schade   van  één  van  de  drie  volledig  terugbetaald  krijgt,  zullen  deze  onderling  verdelen  hoeveel  wie   nu  juist  moest  bijdragen.       Er  bestaat  wel  EEN   UITZONDERING:   de   onderdelenexceptie:   Stel  nu  dat  de  zadelstang  en  de   fiets  in  zijn  geheel  door  twee  aparte  fabrikanten  wordt  geproduceerd  en  er  doet  zich  schade   voor  ter  hoogte  van  de  stang.  Dan  zijn  er  twee  mogelijkheden:  ofwel  is  er  een  gebrek  in  de   zadelstang   en   kan   men   zowel   de   fabrikant   van   het   geheel   als   van   het   onderdeel   aansprakelijk   stellen,   want   deze   zijn   hoofdelijk   aansprakelijk;   ofwel   was   de   zadelstang   op   zich   wel   in   orde,   maar   is   er   door   een   verkeerde   installatie   bij   de   fiets   in   het   geheel   een   gebrek  ontstaan.  In  het  tweede  geval  is  enkel    de  fabrikant  van  het  geheel  aansprakelijk  en   NIET  de  fabrikant  van  het  onderdeel.  Het  betreft  dus  een  exceptie  die  specifiek  bestemd  is   voor   de   onderdelen   fabrikant.   Dit   heeft   betrekking   op   de   hypothese   dat   het   onderdeel   op   zich  niet  gebrekkig  is,  maar  door  verkeerde  montage  gebrekkig  is  geworden.     d.  Optreden  van  een  derde   Stel  nu  dat  de  schade  is  veroorzaakt  door  enerzijds  een  fout  van  een  derde  en  anderzijds  een   gebrek   in   het   product.   De   prof   wordt   bijvoorbeeld   van   de   baan   gemaaid   door   een   wagen   waarvan  de  remmen  niet  meer  werken.  De  wagen  is  gebrekkig,  maar  de  schade  is  dermate   hoog  omwille  van  het  feit  dat  de  snelheid  van  de  wagen  ook  aan  de  hoge  kant  was.  Men  kan   echter   de   producent   aansprakelijk   stellen   voor   de   volledige   schade.   De   producent   kan   op   zijn  beurt  dan  wel  verhaal  uitoefenen  tegen  de  derde  bestuurder.  Wanneer  het  slachtoffer   ook   in   fout   was,   kan   de   rechter   besluiten   tot   een   gedeelde   aansprakelijkheid.   Dit   is   echter   d   enige  mogelijke  beperking.  Exoneratiebedingen  zijn  bijvoorbeeld  niet  toegelaten.   81  

 

IV.  Aard  en  draagwijdte  van  de  aansprakelijkheid   a.  Foutloze  aansprakelijkheid   Men   gaat   uit   van   een   foutloze   aansprakelijkheid   en   exoneratiebedingen   zijn   dan   ook   verboden.   Het   HVB   VAN   ANTWERPEN   (06/04/2011)   besliste   dat   een   exoneratiebeding   waarbij   de   producent   zijn   aansprakelijkheid   voor   schade   die   normaal   gezien   zou   worden   vergoed  probeert  te  beperken  of  uitsluiten,  verboden  is,  ongeacht  het  gaat  om  lichamelijke   schade,   dan   wel   vergoedbare   materiële   schade.   Men   mag   de   aansprakelijkheid   op   geen   enkele   manier   uitsluiten.   Een   distributienetbeheerder   bepaalde   bijvoorbeeld   dat   hij   enkel   aansprakelijk   kon   worden   gesteld   voor   een   rechtstreekse   fout.   Dit   is   een   verboden   exoneratiebeding   aangezien   elektriciteit   een   product   is   op   grond   van   de   Wet   Productaansprakelijkheid   en   daar   een   objectieve   aansprakelijkheid   van   toepassing   is.   Ook   het  feit  of  het  om  een  contractuele  of  buitencontractuele  aansprakelijkheid  gaat  speelt  geen   belang  (contractueel  met  leverancier,  buitencontractueel  met  producent).     b.  Termijn   De  verjaringstermijn  bedraagt  drie  jaar  vanaf  het  moment  dat  het  slachtoffer  de  producent   aansprakelijk   kan   stellen.   Dit   betekent   eigenlijk   dat   de   termijn   begint   te   lopen   wanneer   men   door   het   gebrek   schade   heeft   geleden   en   wanneer   aan   de   voorwaarden   om   schadevergoeding  te  krijgen  op  grond  van  de  Wet  Product  Aansprakelijkheid  voldaan  is.       De  vervaltermijn  bedraagt  tien  jaar  en  begint  te  lopen  vanaf  de  in  verkeer  stelling  van  het   product.   Dit   is   het   moment   waarop   het   product   het   productieproces   verlaat   en   het   wordt   aangeboden  aan  het  publiek.  De  vervaltermijn  is  een  absolute  termijn  en  heeft  voorrang  op   de   verjaringstermijn.   Wanneer   men   8   jaar   na   de   in   verkeer   stelling   schade   lijdt   door   een   gebrek   aan   een   product,   heeft   men   nog   maar   2   jaar   om   een   vordering   in   te   stellen,   ondanks   het   feit   dat   de   verjaringstermijn   3   jaar   bedraagt.   De   termijn   om   een   vordering   te   kunnen   instellen  bedraagt  namelijk  ‘slechts’  10  jaar.   ARREST   O’BYRNE:  Een  kind  had  een  gebrekkig  vaccin  gekregen  en  werd  na  10  jaar  ernstig   ziek.   De   vervaltermijn   was   echter   overschreden   en   aangezien   deze   absoluut   is   kon   geen   vordering  meer  worden  ingesteld.     c.  Verweermiddelen  van  de  producent   Zelfs  wanneer  het  gebrek  schade  heeft  veroorzaakt,  kan  de  producent  zich  zo  verweren  dat   hij   niet   aansprakelijk   kan   worden   gesteld.   Toch   moeten   deze   verweermiddelen   restrictief   worden   ingevuld,   aangezien   het   uitzonderingen   zijn   en   dus   beperkend   moeten   worden   geïnterpreteerd.   Ze   mogen   zo   weinig   mogelijk   afbreuk   doen   aan   de   rechten   die   de   consumenten  in  principe  hebben.   Niet  in  verkeer  gebracht   De  producent  kan  aanvoeren  dat  hijzelf  het  product  niet  in  het  verkeer  heeft  gebracht,  zodat   het   product   eigenlijk   het   productieproces   nog   niet   heeft   verlaten   en   dus   nog   niet   op   de   markt  is  gebracht  (materieel  element).  De  producent  kan  ook  aanvoeren  dat  hij  nog  niet  de   bedoeling   had   om   het   product   op   de   markt   te   brengen,   maar   dat   tegen   zijn   zin   toch   gebeurde   (intentioneel   element).   Een   geneesmiddel   wordt   bijvoorbeeld   gestolen   en   op   de   markt   gebracht.   Dit   gebeurde   tegen   de   wil   van   de   producent   en   dit   geval   is   ook   de   enige   mogelijke   betekenis   die   aan   de   uitzondering   kan   worden   gegeven.   Een   ander   voorbeeld   is   deze  van  de  gebrekkige  vloeistof  die  in  de  nier  werd  aangebracht.  De  vloeistof  werd  in  het   ziekenhuis  zelf  vervaardigd  en  gebruikt  tijdens  een  ingreep  in  het  ziekenhuis.  De  vloeistof  is   82  

 

dus   niet   in   het   verkeerd   gebracht,   want   heeft   het   ziekenhuis   niet   verlaten,   werd   als   verweermiddel   door   het   ziekenhuis   gebruikt.   Dit   werd   niet   aanvaard.   Het   loutere   feit   dat   een   product   bij   derden   gebruikt   wordt   is   voldoende   om   te   besluiten   dat   het   in   verkeer   gesteld  werd.  Het  was  dus  niet  mogelijk  in  dit  geval  om  zich  op  de  uitzondering  te  beroepen.   Geen  gebrek  op  tijdstip  van  het  in  verkeer  brengen  of  gebrek  is  later  ontstaan   Het  aannemelijk  maken  door  de  producent  dat  het  gebrek  later  is  ontstaan  of  dat  het  gebrek   niet   aanwezig   bij   de   in   verkeer   stelling   houdt   een   omkering   in   van   het   vermoeden   dat   hiervoor   werd   besproken.   Wat   moet   het   slachtoffer   juist   bewijzen?   Er   moet   een   gebrek   zijn,   er   moet   schade   zijn   en   er   moet   een   causaal   verband   aanwezig   zijn.   Er   is   een   vermoeden   dat   het   gebrek   aanwezig   was   bij   de   in   verkeer   stelling,   maar   zoals   ook   werd   gezegd   is   dit   vermoeden  weerlegbaar.  Hier  kan  de  producent  dus  aantonen  dat  het  op  een  later  tijdstip   ontstaan  moet  zijn  (positief  bewijs)  ofwel  aannemelijk  maken  dat  het  gebrek  niet  aanwezig   was  bij  de  in  verkeer  stelling  (negatief  bewijs).  Bij  het  bespreken  van  dit  verweermiddel  wijst   de   prof   op   het   ‘aannemelijk  maken’.   Betekent   dit   hetzelfde   als   ‘bewijzen’?   Volgens   het   HvC   is  dit  niet  het  geval  en  is  bewijzen  vereist  wanneer  men  met  zekerheid  iets  moet  aantonen,   terwijl  aannemelijk  maken  eerder  iets  waarschijnlijk  maken  betekent.  Er  dient  geen  absoluut   bewijs   te   zijn,   het   aannemelijk   maken   is   voldoende.   Stel   dat   een   wagen   uitbrandt   ten   gevolge   van   een   storing   in   het   elektrisch   systeem   van   die   wagen.   Dit   is   een   duidelijk   voorbeeld   van   een   gebrek.   In   de   betrokken   zaak   bleek   dat,   vooraleer   die   storing   was   opgetreden,   de   eigenaar   van   de   wagen   zelf   een   elektrische   alarminstallatie   in   de   wagen   had   geïnstalleerd   en   dus   met   het   systeem   had   geprutst.   Hier   zou   men   aannemelijk   kunnen   maken  dat  het  gebrek  later  is  ontstaan.  Een  expert  zal  moeten  uitwijzen  of  er  een  causaal   verband  aanwezig  tussen  de  brand  en    de  wijzigingen  in  de  installatie.     Afwezigheid  van  economisch  doel  en  beroepsuitoefening   Dit  moet  beperkend  worden  ingevuld,  zoals  blijkt  uit  het  arrest  van  de  nier.  Het  ziekenhuis   beweerde   dat   zij   volledig   werden   gefinancierd   door   de   overheid   en   dat   de   patiënt   geen   vergoeding  moest  betalen  voor  het  gebruik  van  die  vloeistof.  Het  HvJ  weerde  dit  af.  Zelfs  als   het  gaat  om  een  instelling  die  geen  winst  nastreeft,  treedt  men  nog  altijd  op  in  het  kader  van   een  beroepsactiviteit.    Stel  dat  de  prof  voor  zijn  hobby  iets  in  elkaar  knutselt  en  het  daarna   verkoopt.  Indien  er  dan  een  gebrek  aanwezig  is  in  het  product  dat  hij  verkocht,  kan  hij    niet   aansprakelijk  worden  gesteld  op  grond  van  de  Wet  Product  Aansprakelijkheid  aangezien  hij   geen  professionele  activiteit  uitoefende.   Overeenstemming  met  dwingende  overheidsvoorschriften   Een  product  wordt  gebrekkig  door  het  feit  dat  men  dwingende  overheidsvoorschriften  heeft   gevolgd.   Het   komt   niet   veel   voor,   maar   in   zo’n   geval   kan   de   producent   niet   aansprakelijk   worden   gesteld   als   blijkt   dat   het   gebrek   volgde   uit   verplichtingen   opgelegd   door   de   overheid.  Er  zijn  geen  voorbeelden  terug  te  vinden  in  de  Belgische  Rechtspraak  waarin  zo’n   uitzondering  werd  aanvaard;  wel  een  waar  het  werd  afgewezen  à  MEDICIJN  BRONCHITIS:   Het  bedrijf  beweerde  dat  het  niet  aansprakelijk  kon  worden  gesteld  aangezien  de  overheid   de  bijsluiter  had  goedgekeurd.  De  REA  wijst  dit  af,  want  je  volgt  geen  dwingend  voorschrift.   De  overheid  heeft  niet  verboden  om  die  bijwerking  op  te  nemen.  Enkel  wanneer  ze  dat  wel   zou  gedaan  hebben,  zou  het  bedrijf  niet  aansprakelijk  kunnen  worden  gesteld.     Ontwikkelingsrisico   Dit  verweermiddel  sluit  aan  bij  een  van  de  beoordelingscriteria.  Men  gaat  uit  van  de  stand   van  techniek  op  het  moment  van  de  in  verkeer  stelling.  Een  producent  kan  niet  aansprakelijk   83  

 

worden   gesteld   voor   een   gebrek   wanneer   de   techniek   nog   niet   bestond   om   het   te   voorkomen.   Men   moet   wel   rekening   houden   met   de   meest   geavanceerde   kennis   die   er   bestaat,  wanneer  deze  publiek  gekend  is.     Onderdelenexceptie   Zie  hierboven                                                                              

84  

 

H2:  Consumentenkoop  (Artikel  1649  e.v.  BW)   Het  is  het  doel  van  de  wetgeving  om  de  consument  te  beschermen  wanneer  deze  vaststelt   dat  een  product  niet  de  werking  biedt,  die  men  zou  mogen  verwachten.  De  regelen  kunnen   worden   teruggevonden   in   het   Burgerlijk   Wetboek.   Deze   wetgeving   is   het   gevolg   van   een   richtlijn,   die   minimale   harmonisatie   nastreefde.   Er   kunnen   dus   verschillen   bestaan   tussen   verschillende  lidstaten,  want  de  ene  staat  biedt  al  wat  meer  additionele  bescherming  dan  de   andere.    

A.  Toepassingsgebied   1.  Consument   Een   consument   is   een   natuurlijke   persoon   die   handelt   voor   doeleinden   los   van   zijn   beroepsactiviteit.   De   regeling   beschermt   geen   rechtspersonen   en   ook   hier   past   men   het   bestemmingscriterium   toe.   Wat   met   gemengd   gebruik?   Volgens   RS   van   het   HvB   van   Antwerpen   en   Gent   gaat   het   in   dit   geval   om   hoofdzakelijk   gebruik   voor   privé   doeleinden.   Wanneer  een  goed  wordt  aangekocht  en  volledig  voor  professionele  doeleinden  dient,  valt   het  dus  niet  onder  de  bescherming  van  deze  wet.     2.  Verkoper   Elkeen  die  consumptiegoederen  verkoopt  in  het  kader  van  zijn  beroepsactiviteit  kan  worden   gezien  als  verkoper.  We  stellen  vast  dat  het  HvC  het  begrip  heeft  geïnterpreteerd  in  de  lijn   van  de  Wet  Markt  Praktijken  en  dus  ook  in  dezelfde  lijn  van  het  WER.  Goederen  moeten  dus   worden  verkocht  in  het  kader  van  een  economische  activiteit  die  men  op  zekere  duurzame   wijze  verricht.  Men  moet  dus  met  regelmaat  consumptiegoederen  verkopen.     CASS   21/01/2010:   Het   betrof   een   zaak   over   een   hobby   fokker.   Wat   moet   men   doen   met   iemand  die  dieren  verkoopt?  Men  moet  nagaan  of  die  dat  toevallig  doet  of  op  regelmatige   basis.   Vanaf   het   ogenblik   dat   men   tot   duurzaamheid   kan   besluiten   is   men   en   verkoper   in   de   zin  van  de  reglementering  inzake  consumentenkoop.       Wat   met   een   VZW?   De   wet   consumentenkoop   werd   ingevoerd   ten   tijde   van   de   Wet   Handelspraktijken,   waarin   het   begrip   verkoper   deze   betekenis   had:   een   persoon   die   optreedt  in  het  kader  van  zijn  beroepsactiviteit  of  ter  verwezenlijking  van  het  statutaire  doel.   Dit  laatste  stond  er  specifiek  in  om  de  ook  VZW’s  onder  de  notie  van  verkoper  te  brengen.     Wanneer   men   de   definitie   van   verkoper   nu   gaat   bekijken   in   het   Burgerlijk   Wetboek   is   van   deze   laatste   bepaling   geen   sprake.   Auteurs   in   de   rechtsleer   redeneerden   dus   dat   VZW’s   niet   onder  de  wet  vielen  omdat  het  in  de  Wet  Consumentenkoop  niet  specifiek  stond  vermeld  en   in  de  WHP  wel.  De  prof  sluit  zich  hier  niet  bij  aan:  men  mag  niet  a  contrario  gaan  afleiden.  Er   moet  ook  rekening  worden  gehouden  dat  de  Wet  Consumentenkoop  een  gevolg  is  van  een   omzetting   van   een   Europese   Richtlijn   en   dat   men   de   term   ‘verkoper’   dus   richtlijnconform   moet   gaan   interpreteren.   Er   wordt   enkel   vereist   dat   de   activiteit   met   zekere   regelmaat   wordt   gevoerd.   Europeesrechtelijk   kan   een   VZW   ook   gezien   worden   als   een   entiteit   die   beroepsactiviteiten   uitvoert.   Stel   dat   de   prof   zijn   wagen   aan   een   van   zijn   studenten   verkoopt.  Kan  de  student  zich  op  deze  wet  beroepen?  Neen,  want  de  prof  handelt  niet  in  het   kader   van   zijn   beroepsactiviteit   aangezien   hij   geen   professionele   verkoper   is.   Wanneer   2   handelaars   onderling   aan   elkaar   een   wagen   verkopen   kunnen   zij   zich   hier   ook   niet   op   beroepen.     85  

 

Een   particulier   koopt   een   wagen   aan   bij   een   garage   en   zou   graag   hebben   dat   die   garage   zijn   oude   wagen   probeert   te   verkopen.   De   garage   wil   hem   niet   overnemen,   dus   niet   zelf   in   eigendom  verwerven,  om  hem  dan  verder  te  verkopen.  De  garage  wil  de  wagen  wel  voor  de   particulier  verkopen.  Op  die  manier  wordt  de  garage  vertegenwoordiger  van  de  particulier.   De  garage  is  lasthebber  wanneer  de  wagen  wordt  verkocht.  De  koper  beroept  zich  op  de  wet   consumentenkoop,  kan  dit?  In  de  betrokken  zaak  zei  de  rechter  dat  de  mogelijkheid  bestond   in   hoofde   van   de   consument   om   zich   op   deze   regels   te   beroepen.   De   prof   vindt   dit   manifest   onjuist,   maar   de   specifieke   omstandigheden   van   de   zaak   kunnen   de   analyse   natuurlijk   beïnvloeden.   Wanneer   de   garage   niet   aangeeft   dat   hij   optreedt   als   lasthebber,   kan   de   particulier   zich   natuurlijk   op   de   wet   consumentenkoop   beroepen   aangezien   hij   ervan   overtuigd  is  met  een  verkoper  te  contracteren.         3.  Goederen   I.  Consumptiegoederen   Dit  zijn  alle  lichamelijke  roerende  goederen,  waarvan  men  op  het  ogenblik  van  de  levering   oordeelt   of   deze   lichamelijk   zijn.   Goederen   die   later   onroerend   worden   door   incorporatie   vallen  dus  ook  nog  onder  de  lichamelijke  roerende  goederen.     II.  Lichamelijke  roerende  goederen   Dieren   zijn,   voor   wat   de   consumentenkoop   betreft,   ook   lichamelijke   goederen.   De   rechtspraak  hierover  is  wel  vrij  moeilijk.       Tweedehandsgoederen  zijn  ook  goederen.  Het  is  niet  omdat  iets  niet  nieuw  is  dat  men  de   wetgeving  niet  kan  toepassen.  Er  gelden  wel  specifieke  regelen.  De  garantietermijn  bedraagt   normaal  2  jaar,  maar  soms  wordt  hier  contractueel  een  kortere  termijn  voorzien  zonder  dat   deze   minder   dan   1   jaar   mag   bedragen.   Dit   kan   expliciet   of   rekening   houdend   met   de   aard   van  het  goed.       Wat   valt   hier   niet   onder?   Gas,   elektriciteit   of   water,   tenzij   het   vooraf   in   een   bepaalde   hoeveelheid   wordt   verkocht.   Een   fles   water   valt   bijvoorbeeld   wel   onder   de   wet   consumentenkoop,  maar  water  uit  de  kraan  niet.  Gas  die  wordt  gebruikt  in  een  woning  valt   er  niet  onder,  maar  een  aankoop  van  een  gasfles  voor  de  barbecue  dan  weer  wel.       Goederen  in  uitvoering  van  een  beslag  vallen  ook  niet  onder  deze  wet.     4.  Verkoop  en  bepaalde  contracten  van  aanneming   De   wet   zegt   uitdrukkelijk   dat   de   regelen   inzake   consumentenkoop   ook   van   toepassing   kunnen  zijn  bij  te  vervaardigen  producten.  Het  goed  moet  dus  nog  gemaakt  worden  of  moet   op   maat   worden   gemaakt   (zoals   een   maatpak).   Ook   de   installatie   van   het   goed   valt   onder   deze   wet.   Wanneer   men   een   kast   koopt   en   men   komt   deze   thuis   in   elkaar   steken   zal   de   verkoper   niet   aan   zijn   aansprakelijkheid   kunnen   ontsnappen   door   aan   te   tonen   dat   de   installatie   verkeerd   gebeurd   is   (ook   niet   wanneer   derden   dit   doen   onder   zijn   verantwoordelijkheid).    

86  

 

B.  Wettelijke  garantie   Wat   is   de   essentie?   Wanneer   men   artikel   1649   BW   leest,   gaat   men   nooit   de   term   wettelijke   garantie   terugvinden.   De   wet   onderscheidt   twee   soorten   garanties:   enerzijds   de   garantie   door   de   wet   verplicht   (wettelijke)   en   anderzijds   de   garantie   die   men   vrijwillig   kan   verstrekken  (commerciële).     1.  3  cumulatieve  voorwaarden   Wat   houdt   die   wettelijke   garantie   in?   De   verkoper   is   aansprakelijk   voor   elk   gebrek   aan   overeenstemming   dat   aanwezig   is   bij   de   levering   en   zich   manifesteert   binnen   een   termijn   van   2   jaar   te   rekenen   vanaf   de   levering.   Men   spreekt   daarom   ook   vaak   over   de   wettelijke   garantie  van  2  jaar.  Dit  is  echter  geen   absolute  garantie.  Men  kan  dus  niet  automatisch  de   verkoper  aansprakelijk  stellen.  Er  moet  namelijk  een  gebrek  aan  overeenstemming  zijn  in  de   zin  van  de  wet  en  het  gebrek  moet  aanwezig  zijn  bij  de  levering.  Vooral  dit  laatste  punt  geeft   in  de  praktijk  veel  problemen.       2.  Onderscheid  met  commerciële  garantie   De   prof   werd   enige   tijd   geleden   aangesproken   door   een   student   in   verband   met   een   probleem   inzake   consumentenkoop.   Men   had   onder   meer   een   jacuzzi   en   een   douche   aangekocht  via  internet.  Wanneer  beide  worden  geleverd  en  geïnstalleerd  blijkt  er  meer  niet   dan  wel  aan  te  werken.  De  vraag  die  men  nu  moet  stellen  is:   • Betekent  dat  er  een  gebrek  aan  overeenstemming  is  bij  die  douche  en  jacuzzi?   • Wat   kan   men   daar   als   consument   tegen   doen   wanneer   er   een   gebrek   aan   overeenstemming  is?     • Wat   als   de   algemene   voorwaarden   iets   bedingen   omtrent   een   gebrek   aan   overeenstemming?         De  wettelijke  garantie  is  de  garantie  waarop  men  als  consument  sowieso  recht  heeft.  De  wet   bepaalt   wat   de   inhoud   is   van   die   garantie.   De   wet   bepaalt   wanneer   de   verkoper   aansprakelijk  is  en  hij  moet  de  consument  bieden  wat  de  wet  voorschrijft.  De  voorwaarden   en  gevolgen  van  de  aansprakelijkheid  worden  door  de  wet  geregeld  bij  wettelijke  garantie.   Het   valt   ook   op   dat   de   wettelijke   garantie   steeds   wordt   verstrekt   door   de   verkoper.   Men   moet  zich  dus  wenden  tot  de  rechtstreekse  contractpartner.  De  commerciële  garantie  wordt   vrijwillig  verstrekt,  maar  de  onderneming  is  daartoe  niet  verplicht.     Wanneer   men   beslist   om   wel   degelijk   een   commerciële   en   dus   vrijwillige   garantie   aan   te   bieden,   is   men   ook   vrij   om   de   inhoud   en   voorwaarden   daarvan   te   bepalen.   Men   kan   toepassingsvoorwaarden   formuleren   die   men   niet   aantreft   bij   een   wettelijke   garantie.     De   verkoper  mag  wel  geen  afbreuk  doen  aan  de  wettelijke  garantie.  De  commerciële  garantie   kan   worden   geboden   door   de   verkoper,   maar   ook   door   een   derde.   Wanneer   men   bijvoorbeeld  een  KIA  aankoopt,  verkrijgt  men  7  jaar  garantie.  Deze  wordt  echter  niet  door  de   verkoper   geboden,   maar   door   de   fabrikant.   Dit   is   een   vrijwillige   verbintenis   door   hetzij   de   verkoper,   hetzij   een   derde   (bij   wettelijke   garantie   zijn   het   verplichtingen   die   worden   opgelegd  voor  de  verkoper).  

87  

 

C.  Voorwaarden  inzake  aansprakelijkheid   1.  Gebrek  aan  overeenstemming  met  de  overeenkomst   Aan   dit   gebrek   is   sprake   wanneer   niet   wordt   voldaan   aan   een   van   de   criteria.   Een   goed   is   maar  oke,  indien  cumulatief  wordt  voldaan  aan  de  voorwaarden.  Als  er  een  ontbreekt  of  niet   genoeg  aan  voldaan  is,  vertoont  een  goed  een  gebrek.     • Een   goed   moet   voldoen   aan   de   beschrijving   die   de   verkoper   gegeven   heeft:   De   jacuzzi   bevatte   in   de   catalogus   enkele   functies,   maar   de   geleverde   jacuzzi   had   die   niet.     • Het   goed   moet   geschikt   zijn   voor   normaal   gebruik   of   in   voorkomend   geval   voor   bijzonder   gebruik   indien   dat   door   de   consument   werd   meegedeeld   en   door   de   verkoper   werd   aanvaard.   Dit   zijn   twee   verschillende   voorwaarden   maar   hebben   op   hetzelfde  betrekking,  namelijk  het  gebruik.     • Het   goed   moet   voldoen   aan   de   kwaliteit   die   men   normalerwijze   mag   verwachten.   Het  moet  de  prestaties  bieden  die  men  gerechtigd  is  te  verwachten.  Hier  gebeurt  een   beoordeling  in  abstracto.  Men  kijkt  naar  wat  een  gemiddeld,  normaal  en  zorgvuldig   consument   zou   verachten.   Daarbij   gaat   men   rekening   houden   met   de   aard   van   het   goed   en   de   publiekelijk   gedane   mededelingen   of   door   diens   vertegenwoordiger.   Waarmee   zou   men   rekening   kunnen   houden?   Bijvoorbeeld   de   duurzaamheid.   Van   bepaalde   goederen   weet   men   hoe   lang   ze   ongeveer   meegaan   of   men   kan   ook   rekening  houden  dat  het  al  om  een  tweedehands  goed  gaat.  Van  zo’n  goed  zal  men   minder   verwachten   dan   van   een   nieuw   goed   (RS   heeft   die   consumentvriendelijk   ingevuld).   Wanneer   een   consument   iets   gaat   aankopen   aan   een   lagere   prijs,   moet   men  er  dan  ook  van  uitgaan  dat  de  kwaliteit  minder  hoog  is?  De  prof  vindt  van  niet.   Er  bestaat  ook  geen  rechtspraak  over.  Wel  is  het  zo  dat  wanneer  men  iets  aankoopt   op   de   rommelmarkt,   men   niet   dezelfde   kwaliteit   koopt   als   in   de   winkel.   Het   is   dus   een   feitenkwestie.   De   kwaliteit   van   een   goed   wordt   ook   mede   bepaald   door   de   reclame,   ook   door   de   reclame   van   de   producent,   zelfs   al   heeft   men   een   vordering   tegen  de  verkoper.  Er  zijn  ook  uitzonderingen:  de  verkoper  kan  bijvoorbeeld  vooraf   verklaren  dat  de  reclame  van  de  producent  overdreven  is.  De  verkoper  is  hiertoe  niet   verplicht   wanneer   het   gaat   om   hyperbolische   reclame.   Een   andere   mogelijkheid   is   ook   proberen   bewijzen   dat   de   consument   geen   kennis   kon   hebben   gehad   van   de   publieke  gedane  mededelingen  (moeilijk  te  bewijzen  volgens  prof).   • Toepassing:   dieren   die   een   gebrek     aan   overeenstemming   vertonen   à   een   mopshond   had   een   waterhoofd,   maar   bij   verkoop   was   dit   nog   niet   zichtbaar.   Later   komt  er  een  onderzoek  en  de  verkoper  dacht  dat  het  kwam  door  dat  het  puppy’tje   gevallen  was.  Een  expert  toont  echter  een  aangeboren  afwijking  aan.  De  kwaliteit  is   niet  wat  men  verwacht  had,  aangezien  men  er  vanuit  mocht  gaan  dat  die  afwijking  er   niet  was.  De  verkoper  is  alsnog  aansprakelijk.     • Toepassing:   een   hond   die   lijdt   aan   kennelhoest   is   vaak   dodelijk   voor   de   hond.   Wanneer   zo’n   hond   wordt   geleverd   met   die   ziekte   is   de   verkoper   aansprakelijk.   Men   betaalt  vaak  een  bijzonder  hoge  prijs  voor  huisdieren  en  als  die  hond  dan  reeds  na   vijf   dagen   overlijdt,   zal   men   procederen.   Het   is   vrij   eenvoudig   om   te   zien   wanneer   een   dier   een   gebrek   aan   overeenstemming   vertoont,   maar   het   is   moeilijk   om   de   juiste  vergoeding  te  bepalen.  Men  heeft  zich  namelijk  gehecht  aan  het  dier.  Wat  als   de  kweker  de  hond  terug  wilde  nemen  en  600  betalen,  maar  de  baasjes  wilden  in  het   geval   van   de   hond   met   waterhoofd   een   operatie,   wat   gebeurt   er   dan?   Kan   een   88  

 

•

consument  dan  aanspraak  maken  op  een  vergoeding  voor  een  dure  operatie,  terwijl   de  hond  op  zich  maar  600  euro  heeft  gekost?     In   de   Belgische   rechtspraak   hebben  de  meeste  problemen  te  maken  met  de  verkoop   van  wagens.  Indien  een  wagen  tweedehands  wordt  verkocht,  moet  hij  wel  nog  altijd   kunnen  rijden.  Een  wagen  die  na  1  maand  in  panne  staat  vertoont  dus  logischerwijze   een   gebrek   aan   overeenkomst.   Men   heeft   de   wagen   aangekocht   voor   1000   euro,   maar  de  herstellingen  kosten  3000  euro.  Hier  is  de  RS  echter  wel  duidelijk.  Een  auto   van  17  jaar  moet  nog  kunnen  rijden  na  een  aantal  maanden  en  de  consument  mag   ook   verwachten   dat   die   gedurende   zekere   tijd   op   een   normale   manier   kan   rijden.   De   verkoper  kan  dus  aansprakelijk  gesteld  worden.  De  groene  kaart  die  werd  verkregen   bij  de  keuring  alvorens  hem  te  verkopen  geeft  geen  bewijs  en  hierdoor  kan  men  dus   de  aansprakelijkheid  niet  ontlopen.  

  Wat   indien   er   zich   een   gebrek   vertoont   ingevolge   de   installatie/montagehandleiding?   Een   installatie  die  door  de  verkoper  wordt  uitgevoerd,  maar  ook  indien  die  door  de  consument   zelf  werd  uitgevoerd  en  het  gebrek  valt  af  te  leiden  uit  een  fout  in  de  montagehandleiding,   kan  men  besluiten  tot  een  gebrekkig  goed.     Men  kan  de  verkoper  niet  aansprakelijk  stellen  wanneer  de  consument  kennis  had  van  het   gebrek   of   behoorde   kennis   te   hebben   van   het   gebrek   bij   het   sluiten   van   het   contract.   Wanneer   men   een   oude   telefoon   koopt   als   decoratiestuk   voor   in   de   woning,   kan   men   er   redelijkerwijze  van  uit  gaan  dat  die  telefoon  niet  meer  zal  werken.  Men  kan  de  verkoper  dus   niet   aansprakelijk   stellen,   want   men   wist   dat   er   niet   meer   mee   kon   worden   gebeld.   Ook   wanneer  men  een  oldtimer  aankoopt,  waarvan  men  weet  dat  die  niet  meer  rijdt,  kan  men   de   verkoper   van   die   wagen   niet   aansprakelijk   stellen.   Een   consument   dient   duidelijk   te   weten  en  te  beseffen  dat  het  goed  niet  geschikt  is  voor  normaal  gebruik.     2.  Gebrek  aanwezig  bij  levering     De  vraag  die  hier  rijst  is,  wie  de  bewijslast  draagt.  Stel  dat  een  mobiele  telefoon  niet  meer   werkt,  is  dat  dan  te  wijten  aan  een  gebrek  aanwezig  bij  levering  of  is  dat  te  wijten  aan  het   feit  dat  hij  is  blijven  liggen  in  de  regen.  Wie  de  bewijslast  draagt  hangt  af  van  het  tijdstip  van   het  zich  voordoen  van  het  gebrek.  Indien  dat  gebrek  zich  voordoet  binnen  de  zes  maanden   na   de   levering,   geldt   er   een   vermoeden   dat   dit   gebrek   aanwezig   was   bij   de   levering.   Dit   is   een  weerlegbaar  vermoeden,  maar  hierdoor  ligt  de  bewijslast  de  eerste  zes  maanden  bij  de   verkoper.       Indien  men  de  zes  maanden  voorbij  is,  ligt  de  bewijslast  voor  de  volgende  18  maanden  bij  de   consument.   Hij   dient   te   bewijzen   dat   het   gebrek   bij   de   levering   aanwezig   was.   Dit   is   iets   bijzonder  moeilijk  en  zal  vaak  slechts  kunnen  worden  geleverd  door  de  tussenkomst  van  een   expert.   Een   deskundige   kost   echter   geld   en   vrij   veel   geld.   Voor   consumptiegoederen   dient   men   dus   een   afweging   te   maken:   laat   ik   mijn   claim   vallen,   of   ga   ik   naar   de   rechter?   Als   men   naar  de  rechter  gaat  loopt  men  natuurlijk  ook  het  risico  dat  men  de  zaak  niet  wint  en  de  kost   dus   heel   hoog   wordt.   Men   heeft   namelijk   een   aangekocht   consumptiegoed   dat   niet   meer   werkt  en  daarbij  komen  ook  nog  eens  de  gerechtskosten  bij.       Het  is  daarom  dat  er  weinig  rechtspraak  bestaat  over  consumptiegoederen  met  een  gebrek   die  een  minder  hoge  aankoopwaarde  hadden.  Waar  er  wel  rechtspraak  over  bestaat:  auto’s,   laptop,  dieren,….   89  

 

In   de   praktijk   moet   men   denken:   vergeet   het   dat   er   een   garantie   geldt   van   2   jaar.   Na   zes   maanden  dient  men  zelf  in  te  staan  voor  de  bewijslast,  wat  heel  moeilijk  is.  Sommige  landen   hebben  dat  vermoeden  echter  uitgebreid.  Ze  hebben  de  termijn  van  zes  maanden  verlengd   tot  een  jaar  of  twee  jaar.  In  die  gevallen  is  er  daadwerkelijk  een  garantie  van  2  jaar.       Ook  zijn  er  bepaalde  praktijken  gaande  die  volgens  de  prof  echt  niet  door  de  beugel  kunnen.   We  bevinden  ons  vooral  in  de  sector  van  telecomoperatoren.  Bij  een  Belgacom  winkel  kan   men  niet  alleen  een  abonnement  aanschaffen,  maar  ook  telefoons  aankopen.  Stel  dat  een   gsm  niet  meer  werkt  zeggen  zulke  winkels  vaak:  ‘wij  kunnen  kijken  naar  uw  telefoon,  maar  u   dient   eerst   30   euro   te   betalen   en   indien   het   gebrek   zich   reeds   voordeed   bij   levering,   krijgt   u   de  30  euro  terug.’    Consumenten  gaan  vaak  deze  kost  al  niet  willen  betalen,  en  ook  sneller   overgaan   tot   de   aankoop   van   een   nieuwe   gsm.   Deze   praktijk   is   een   oneerlijke   manier   om   de   regeling   inzake   consumentenkoop   te   gaan   beoordelen.   De   vergoeding   is   veel   te   hoog   en   men   zou   dit   niet   mogen   eisen.   Dit   is   ook   het   standpunt   van   de   commissie   onrechtmatige   bedingen.     De   verkoper   kan   het   vermoeden   dat   geldt   binnen   de   eerste   zes   maanden,   kan   weerlegd   worden,   rekening   houdend   met   de   aard   van   de   goederen.   Het   feit   dat   een   goed   tweedehands   is,   daarop   zou   de   verkoper   zich   kunnen   verzetten   tegen   het   vermoeden.   Hierop  is  kritiek  gekomen  omdat  de  garantie  bij  tweedehandsgoederen  anders  quasi  nihil  is.   3.  Gebrek  manifesteert  zich  binnen  de  2  jaar   Men  moet  beginnen  rekenen  vanaf  de  levering.  Eens  de  termijn  is  verstreken,  kan  men  geen   beroep   meer   doen   op   de   wet   consumentenkoop.   Het   is   het   gebrek   dat   zich   dient   voor   te   doen  binnen  de  2  jaar.  Men  moet  niet  handelen  binnen  de  2  jaar.  Indien  men  dus  na  2  jaar   en     1   maand   het   goed   binnenbrengt   en   men   zegt   dat   het   gebrek   zich   al   langer   dan   een   maand  voordoet,  zou  men  zich  nog  kunnen  beroepen  op  de  wet  consumentenkoop.  Het  is   echter   weer   moeilijk   om   aan   te   tonen   dat   het   gebrek   zich   reeds   langer   dan   een   maand   voordoet.       Er  geldt  een  zelfde  termijn  voor  alle  goederen.  Niet  alle  goederen  moeten  2  jaar  meegaan   (vb.  Batterij  van  een  XBOX)  maar  sommige  goederen  moeten  wel  veel  langer  meegaan  dan  2   jaar  (vb.  Koelkast).       Er   is   wel   een   bijzondere   regeling   voor   tweedehandsgoederen.   Een   inkorting   tot   1   jaar   is   mogelijk  indien  men  dat  onderling  afspreekt.  Wat  indien  de  verkoper  zelf  de  termijn  beperkt   tot   zes   maanden?   Of   dat   de   verkoper   zegt   (gebeurt   veel   bij   wagens):   de   wagen   wordt   verkocht  in  de  staat  waarin  hij  zich  bevindt,  zonder  enige  garantie.  Dit  zijn  echter  bedingen   die  in  strijd  zijn  met  de  wet  en  aldus  nietig.  Wat  moet  men  dan  doen?  Men  kan  zeggen  dat   men  terugvalt  op  het  feit  dat  hier  eigenlijk  niks  bedongen  is  en  men  terug  onder  de  termijn   van  2  jaar  valt;  of  gaat  men  zeggen  dat  de  termijn  moet  worden  aangepast  tot  zodra  men   wetsconform  handelt  (1  jaar).     HVB   GENT:   We  moeten  terugvallen  op  de  wettelijke  regeling  en  men  gaat  kijken  naar  wat  er   geldt   bij   ontstentenis   van   een   beding   en   dat   is   de   termijn   van   2   jaar.   De   wet   consumentenkoop   is   er   nog   altijd   voor   de   consumenten   en   niet   voor   de   verkopers.   Het   afschrikwekkend   effect   zou   ook   weg   zijn   wanneer   men   gewoon   gaat   corrigeren   naar   wat   wettelijk  conform  is.       90  

 

Wat   indien   een   gebrek   zich   manifesteert   na   twee   jaar   (verborgen   gebreken)?   De   regeling   inzake   verborgen   gebreken   is   een   gemeenrechtelijke   regeling.   Zolang   men   zich   binnen   die   twee   jaar   bevindt   moet   men   dus   beroep   doen   op   de   wet   consumentenkoop.   De   regeling   inzake  verborgen  gebreken  zegt  wel  dat  men  een  vordering  moet  instellen  binnen  een  korte   termijn.   Een   deel   van   de   rechtsleer   is   er   van   overtuigd   dat   men   die   regels   niet   meer   kan   inroepen   na   2   jaar.   De   prof   gaat   hier   niet   mee   akkoord   want   hij   interpreteert   die   ‘korte   termijn’  dat  men  de  vordering  zo  snel  mogelijk  moet  instellen  vanaf  wanneer  het  gebrek  zich   voordoet.  De  bewijslast  ligt  natuurlijk  moeilijker  indien  het  gebrek  zich  lang  na  de  levering   voordoet.     4.  Termijnen   I.  Vervaltermijn   Er   kan   een   facultatieve   meldingstermijn   door   de   onderneming   en   de   consument   overeengekomen   worden.   Men   kan   in   het   contract   voorzien   wanneer   de   consument   een   gebrek  vaststelt,  hij  dit  moet  melden  aan  de  onderneming.       De   minimumtermijn   is   2   maanden.   Wat   indien   de   onderneming   de   facultatief   overeengekomen   termijn   miskent?   Dit   kan   geenszins   leiden   tot   het   verlies   van   vordering   volgens   de   toenmalige   minister   van   Consumentenrechten.   In   de   wet   staat   dit   niet.   De   partijen  kunnen  in  het  contarct  ook  afspreken  wat  de  gevolgen  zijn  van  de  miskenning  van   zo’n  termijN.  Dit  si  ook  wat  in  de  praktijk  gebeurt.  Het  is  een  clausule  die  voorziet  in  verval   van   recht.   De   verklaring   van   de   minister   kan   wel   gevolg   hebben   indien   er   in   het   contract   geen  sanctie  is  opgenomen.   II.  Verjaringstermijn   De   verjaringstermijn   bedraagt   1   jaar   vanaf   de   vaststelling   van   het   gebrek   zonder   dat   die   verstrijking   van   de   verjaringstermijn   zich   kan   voordoen   binnen   de   wettelijke   garantietermijn   van  2  jaar.       Hypothese   1:   Vijf   maand   na   de   levering   doet   zich   een   gebrek   voor.   De   verjaringstermijn   verstrijkt   na   24   maand,   want   de   verjaringstermijn   kan   nooit   verstrijken   vooraleer   de   wettelijke  garantietermijn  is  verstreken.       Hypothese  2:  Een  gebrek  doet  zich  voor  18  maanden  na  de  levering  en  we  gaan  ervan  uit  dat   dit   gebrek   aanwezig   was   bij   de   levering.   De   vordering   verjaart   een   jaar   later,   dus   30   maanden   na   de   levering.   Je   zal   wel   moeten   aantonen   dat   het   gebrek   zich   heeft   gemanifesteerd  binnen  de  2  jaar.  Een  eventueel  herstel  van  een  goed  of  een  vervanging  van   schorst   enkel   de   termijn   en   stuit   hem   niet.   Stel   nu   dat   er   zich   na   18   maand   een   gebrek   voordoet   en   het   goed   wordt   ingeleverd   bij   de   onderneming.   1   maand   later   is   het   goed   hersteld.  Na  23  maand  wordt  er  opnieuw  een  gebrek  vastgesteld.  De  vordering  verjaart  dus   na   31   maand.   Een   stuiting   zou   impliceren   dat   er   na   de   vervanging   een   volledig   nieuwe   termijn  begint  te  lopen  en  dat  is  niet.  De  verjaring  wordt  enkel  geschorst  voor  de  periode  dat   het  goed  in  vervanging  was.   5.  Bijzondere  vraag  à  Lot  van  de  zichtbare  gebreken   Stel  dat  men  een  zwart  lederen  salon  koopt  op  basis  van  een  catalogus.  Dat  salon  wordt  na   een   paar   weken   geleverd   en   blijkt   knalroos   te   zijn.   Wat   zou   men   eigenlijk   moeten   doen?   Vanuit   het   gemeen   verbintenissenrecht   zegt   men   dat   de   zichtbare   gebreken   worden   91  

 

aanvaard,   wanneer   men   niet   direct   protesteert.   Wijzigt   de   wet   consumentenkoop   dat?   Schaffen  zij  die  spoedige  protestplicht  af?       Daaromtrent   bestaan   2   strekkingen   en   de   rechtspraak   heeft   zich   daar   nog   niet   over   uitgesproken.   Ten   eerste   is   er   de   strekking   die   wordt   verdedigd   door   klassieke   academici   verbintenissenrecht.  Zij  zijn  van  oordeel  dat  een  regeling  inzake  consumentenkoop  een  van   de   essentiële   regels   van   het   verbintenissenrecht   aan   de   kant   schuift.   (oordeel   van   Samoy,   Sofie   Styns).   Ten   tweede   is   er   de   strekking   van   mensen   die   zich   bezighouden   met   consumentenrecht.  Zij  zeggen  dat  men  niet  teveel  een  nationale  reflex  mag  hebben  en  de   regels   moeten   worden   bekeken   vanuit   de   Europese   Richtlijn:   voor   elk   gebrek   aan   overeenstemming   moet   de   consument   minstens   over   die   meldingstermijn   van   2   maand   beschikken.   Indien   er   geen   meldingstermijn   is   voorzien   zou   men   eigenlijk   kunnen   protesteren  gedurende  een  termijn  van  2  jaar.     Een   argument   dat   werd   voorgesteld   door   de   verbintenisrechtelijke   strekking   is   zeker   niet   correct.   Men   beriep   zich   op   de   regel   die   stelt   dat   er   geen   gebrek   is   aan   overeenstemming   indien  de  consument  het  gebrek  kende  bij  het  sluiten  van  het  contract.  Dit  klopt  niet,  want   het   gaat   niet   over   het   sluiten   van   het   contract,   maar   over   het   moment   van   de   levering.   Hun   tweede   argument   dat   zij   aanvoeren   is   dat   men   bij   ontstentenis   van   termijn   niet   kan   aanvaarden   dat   men   eerst   23   maanden   in   de   roze   salon   zou   blijven   zitten,   om   dan   na   24   maanden   te   zeggen   dat   men   een   zwarte   salon   wou.   Hier   ligt   er   echter   geen   fout   in   die   termijn   van   2   jaar,   maar   misbruikt   de   consument   gewoon   zijn   rechten.   Volgens   de   prof   voldoen  de  regels  van  het  rechtsmisbruik.    

D.  Rechten  van  de  consument   De   keuze   tussen   de   drie   mogelijkheden   is   niet   absoluut.   Er   geldt   een   soort   van   hiërarchie.   Het   is   pas   wanneer   herstel   of   vervanging   om   een   of   andere   reden   niet   mogelijk   is,   de   consument  zich  kan  beroepen  op  een  prijsvermindering.  Men  geeft  dus  de  voorkeur  aan  een   uitvoering   in   natura.   Wanneer   men   geconfronteerd   wordt   met   een   gebrek   aan   overeenstemming   en   de   aansprakelijkheid   van   de   verkoper   duidelijk   is,   MOET   men   zich   wenden   tot   de   verkoper   tot   herstel   of   vervanging   door   de   verkoper.   Indien   men   dat   niet   doet  en  men  gaat  naar  een  derde  om  het  goed  te  laten  herstellen,  leidt  dit  tot  een  verval   van  recht.   1.  Herstel  of  vervanging  door  de  verkoper   Een   herstelling   of   een   vervaging   moet   kosteloos   gebeuren.   Wanneer   een   persoon   dus   gedurende   enige   werkuren   aan   een   goed   moet   besteden,   is   die   kost   ten   laste   van   de   verkoper.  Het  Hof  van  Justitie  heeft  in  een  aantal  specifieke  gevallen  de  kosteloosheid  van   een  herstel/vervanging  ruim  geïnterpreteerd.   HVJ   ZAAK   QUELLE:   Een   fornuis   werkt   niet   meer   en   de   verkoper   wil   het   herstellen.   De   verkoper   vraagt   wel   een   verbruiksvergoeding   voor   de   termijn   dat   men   het   fornuis   wel   heeft   kunnen   gebruiken,   in   ruil   voor   een   volledig   nieuw   fornuis.   Volgens   HvJ   betekent   kosteloos   dat   er   geen   vergoeding   kan   worden   gevraagd   voor   het   gebruik   alvorens   het   gebrek   zich   heeft  voorgedaan.  Het  is  fundamenteel  voor  de  consument  dat  die  vervanging  kosteloos  is.     HVJ   WEBER/PUTZ:   Weber   koopt   vloertegels   aan   en   hij   legt   een   groot   stuk   van   die   vloer   samen   met   zijn   broer.   Nu   blijkt   er   op   een   aantal   tegels   vlekken   aanwezig   te   zijn.   Die   vlekken   blijken  onmogelijk  uit  te  wissen  zijn.  De  gebroeders  eisen  dus  een  vervanging.  Ze  eisen  ofwel   92  

 

een  vergoeding  van  het  uitbreken  van  die  vloer  en  het  opnieuw  leggen  ervan  of  dat  er  op   kosten  van  de  verkoper  een  vloer  wordt  uitgebroken  en  opnieuw  wordt  gelegd.  In  de  zaak   Putz  gaat  het  om  een  gelijkaardige  situatie  maar  het  gaat  hier  om  een  vaatwasmachine.  De   vaatwasmachine   was   online   besteld   en   werkt   na   een   paar   maand   niet   meer.   Wat   eist   de   consument   nu?   Hij   eist   dat   de   kosten   die   worden   gemaakt   door   de   onderneming   om   de   vaatwasmachine   uit   te   breken   en   opnieuw   te   installeren   worden   vergoed   door   de   verkoper.   Wat  zegt  het  Hof?  Indien  de  consument  te  goeder  trouw  overging  tot  installatie  zonder  dat   hij  het  gebrek  kende,  moeten  alle  kosten  worden  gedragen  door  de  verkoper.  Indien  blijkt   dat  die  kosten  bijzonder  hoog  oplopen  en  men  vaststelt  dat  die  kosten  hoger  worden  dan  de   verkoopprijs  van  het  goed,  moet  de  nationale  rechter  de  bevoegdheid  hebben  om  die  kost   te  gaan  beperken.  De  rechter  moet  rekening  houden  met  de  ernst  van  het  gebrek,  met  de   waarde   van   de   goederen   zonder   het   gebrek,   maar   ook   met   een   hoog   niveau   van   consumentenbescherming.       Indien  we  ons  binnen  het  gebied  van  vervanging  of  herstelling  bevinden  heeft  de  consument   wel   de   vrije   keuze   tussen   de   twee.   Die   keuze   is   niet   absoluut.   Indien   de   keuze   voor   vervanging   onredelijk   of   buiten   verhouding   is   kan   men   daar   niet   aan   voldoen.   In   bepaalde   gevallen   is   een   van   de   beide   rechtsmiddelen   niet   mogelijk.   Een   tweedehandswagen   kan   niet   vervangen   worden,   omdat   een   vervanging   impliceert   dat   men   hetzelfde   goed   in   de   plaats   krijgt.   In   sommige   gevallen   is   een   herstel   niet   mogelijk   (tegelvloer   met   onuitwisbare   vlekken).   Stel   nu   dat   er   slechts   1   rechtsmiddel   mogelijk   is   en   tegenover   een   prijsvermindering  of  ontbinding  brengt  dit  zeer  hoge  kosten  met  zich  mee.     VREDERECHTER   LANDEN/ZOUTLEEUW:   Een   tweedehandswagen   wordt   aangekocht   voor   1600   euro   en   de   kost   van   het   herstel   zou   vele   malen   hoger   zijn   dan   de   oorspronkelijke   aankoopprijs.  Het  vredegerecht  besliste  dat  een  herstel  ook  buiten  proportie  kan  staan  ten   opzichte  van  de  ontbinding.  De  koop  werd  dus  ontbonden.     HVJ:  Ook  al  is  de  prijs  disproportioneel,  men  kan  vervanging/herstel  niet  weigeren  omwille   van  die  kosten.  De  nationale  rechter  heeft  wel  de  mogelijkheid  om  enigszins  die  kosten  te   gaan  beperken.  Wat  zegt  het  Hof  dan  in  een  volgende  beslissing?  Wanneer  die  consument   geen  vergoeding  krijgt  van  zijn  volledige  schade,  moet  hem  de  mogelijkheid  worden  gegeven     om  te  opteren  voor  de  ontbinding  van  de  overeenkomst.     Wat   met   dieren,   die   men   niet   wil   laten   vervangen?   Vervangen   kan   immers   voor   immense   overlast   zorgen.   Het   dier   kostte   echter   600   euro   en   de   operatie   3000     euro.   Kan   men   als   verkoper  opteren  voor  het  feit  dat  men  geen  recht  heeft  op  herstel  omdat  het  in  onredelijke   verhouding  ligt  met  de  aankoopprijs?  Neen,  maar  men  gaat  zich  steunen  op  de  theorie  van   het   rechtsmisbruik.   Wanneer   de   vervanging   door   de   verkoper   wordt   aangeboden   en   men   gaat   er   als   consument   niet   op   in,   omwille   van   emotionele   redenen   en   men   gaat   in   op   herstel,   moet   de   consument   begrijpen   dat   de   verkoper   niet   de   gehele   kost   op   zich   zal   nemen.  Anders  maakt  men  zich  schuldig  aan  rechtsmisbruik.     Wanneer  een  goed  keer  op  keer  stuk  gaat  en  men  herstelt  het  goed  telkenmale  kan  men  als   consument   op   de   duur   aanvoeren   dat   die   herstelling   grote   overlast   inhoudt   en   een   vervanging  eisen.  

93  

 

2.  Prijsvermindering  of  ontbinding   Er  kan  geen  ontbinding  worden  gevorderd  bij  gebrek  met  geringe  betekenis.  Een  consument   had  een  salon  besteld  en  werd  geleverd  met  ronde  poten,  terwijl  hij  vierkante  poten  wilde.   De  rechtbank  aanvaardde  de  ontbinding  niet  omwille  van  gebrek  met  geringe  betekenis.   In  een  Spaanse  zaak  ging  het  om  de  koop  van  een  cabrio,  waarbij  iets  lekte  in  het  dak.  De   Spaanse   rechter   besliste   dat   niet   kon   worden   overgegaan   tot   ontbinding   omdat   dit   een   gebrek  van  geringe  betekenis  is.  à  Feitenkwestie     Om  ontbinding  te  bekomen  dient  men  naar  de  rechter  te  stappen,  maar  wie  beslist  of  het   gebrek  gering  is?  Dit  is  niet  in  de  wet  bepaald,  maar  men  gaat  er  van  uit  dat  diegene  die  de   ontbinding  wil,  moet  aantonen  dat  het  gebrek  voldoende  ernstig  is.     Wat   zijn   de   gevolgen   van   een   ontbinding?   Er   gebeurt   teruggave   van   goed   en   prijs.   Toch   indien   men   een   goed   gedurende   enige   periode   normaal   heeft   kunnen   gebruiken,   zal   men   niet   de   gehele   aankoopprijs   terugkrijgen.   Er   zal   een   gebruiksvergoeding   worden   aangerekend.   De   rechter   bepaalt   een   passende   prijs   die   aan   de   consument   moet   worden   terugbetaald.     SOLEDAD/AUTOCIBA:  Spaanse  consument  vordert  ontbinding  ten  gevolge  van  lek  in  het  dak   van  de  auto.  Spaanse  rechter  staat  dit  niet  toe  omwille  van  gebrek  van  geringe  betekenis.  In   het  Spaanse  recht  is  het  zo  dat  wanneer  een  vordering  wordt  afgewezen,  men  geen  enkele   andere  vordering  nog  kan  instellen.  Men  kan  dus  ook  geen  passende  prijsvermindering  meer   vragen.   Hij   had   dat   al   in   zijn   eerste   vordering   in   subsidiaire   orde   moeten   vragen.   De   prejudiciële  vraag  die  aan  het  hof  werd  voorgelegd,  betrof  niet  de  vraag  of  het  gebrek  van   een  geringe  betekenis  was,  maar  of  dat  het  Spaanse  recht  wel  in  overeenstemming  is  met   het   Europese   recht.   Het   Hof   redeneert   hier   naar   analogie   zoals   in   zaken   met   oneerlijke   bedingen:  men  gaat  uit  van  een  hoog  niveau  van  consumentenbescherming  en  men  gaat  er   van  uit  dat  consumenten/sommige  advocaten  de  rechten  van  de  consument  niet  kent.  Het   kan  niet  dat  een  consument  die  ten  onrechte  de  ontbinding  vordert,  ook  volledig  in  de  kou   blijft   staan.   De   rechter   moet   hem   op   de   mogelijkheid   wijzen   dat   de   vordering   nog   zou   kunnen  worden  gewijzigd,  of  dat  het  mogelijk  is  om  achteraf  nog  een  vordering  in  te  stellen.   Een   efficiënte   bescherming   van   een   consument   vereist   ook   de   nodige   betrokkenheid   van   de   rechter.  Dit  sluit  aan  bij  het  ambtshalve  opwerpen  van  het  bestaan  van  een  oneerlijk  beding.       Men   gaat   uit   van   de   subsidiariteit   van   enerzijds   herstel/vervanging   ten   opzichte   van   ontbinding/prijsvermindering.   Soms   vordert   men   al   direct   een   ontbinding   terwijl   dat   niet   kan,  of  men  doet  direct  beroep  op  een  derde  zonder  de  verkoper  de  kans  te  geven  om  nog   aan   de   verwachtingen   van   de   consument   te   voldoen.   Belgische   rechtspraak   is   hier   altijd   bijzonder  streng  en  ziet  het  beroep  doen  op  een  derde  als  verval  van  recht.  Wanneer  er  een   gebrek   is   en   de   verkoper   is   aansprakelijk   heeft   hij   hier   eigenlijk   contractbreuk   gedaan.   Wanneer   hij   dan   zijn   goed   bij   een   derde   laat   bestellen   voor   500   euro   en   het   heeft   hem   origineel  1000  euro  gekost,  is  het  logisch  dat  hij  zijn  1000  euro  niet  kan  krijgen,  maar  men   zou   wel   500   euro   kunnen   vorderen.   Er   kan   misschien   wel   een   oplossing   voor   deze   rechtspraak   in   het   arrest   SOLEDAD/AUTOCIBA.   De   rechter   zou   de   ontbinding   niet   kunnen   uitspreken   omwille   van   de   rechtshiërarchie,   maar   men   zou   wel   kunnen   tussenkomen.   Het   feit   dat   een   consument   in   de   kou   blijft   staan,   louter   omdat   hij   de   rechtshiërarchie   niet   respecteert,   kan   niet.   Het   gaat   integraal   tegen   de   vereiste   van   een   effectieve   consumentenbescherming.   94  

 

3.  Aanvullende  schadevergoeding   Het   feit   dat   een   consument   zich   op   een   van   bovenstaande   rechtsmiddelen   heeft   kunnen   beroepen,   wil   niet   zeggen   dat   hij   geen   schadevergoeding   zou   kunnen   krijgen.   Een   voorbeeld   dat   al   enkele   keren   in   de   rechtspraak   aan   bod   is   gekomen:   een   consument   rijdt   met   de   wagen   en   wordt   plots   geconfronteerd   met   een   gebrek   aan   overeenstemming;   de   motor   is   namelijk   oververhit.   Wat   moet   men   doen?   Men   moet   stoppen   en   op   grond   van   wet   consumentenkoop   zal   men   de   wagen   kunnen   laten   herstellen.   Dit   dekt   waarschijnlijk   niet   alle  kosten,  want  er  kunnen  takelkosten.  Voor  deze  additionele  kost,  additionele  schade  zal   men   vergoeding   kunnen   krijgen.   Een   tweede   voorbeeld   waarbij   een   wagen   wordt   vervangen,   leidt   ook   tot   het   feit   dat   men   voor   die   nieuwe   wagen   een   nieuwe   inschrijvingstaks  zal  moeten  betalen.  Hiervoor  kan  dan  ook    aanvullende  schadevergoeding   worden  gevraagd.   4.  Schadebeperkingsplicht   Men   mag   het   gebrekkige   goed   niet   verder   gebruiken,   waardoor   de   schade   ernstiger   zou   worden.  Indien  men  dit  toch  doet  is  het  een  schending  van  de  schadebeperkingsplicht.  

E.  Commerciële  garantie   1.  Omschrijving   Een  commerciële  garantie  is  een  vrijwillige  toekenning  van  de  verkoper  of  fabrikant.  Hij  zal   zich   op   enigerlei   wijze   bekommeren   over   het   goed   indien   er   iets   mee   gebeurt.   Men   kan   een   positieve   garantie   bieden,   moet   meer   zijn   dan   de   wettelijke   garantie:   verlenging   van   de   termijn  van  vermoeden,  uitbreiding  van  de  rechtsmiddelen,…       De  verschijningsvorm  van  een  commerciële  garantie  heeft  geen  enkel  belang.  Dit  kan  zowel   opgelijst  staan  in  mooi  documentje,  maar  kan  evengoed  op  het  kassaticket  staan.   2.  Bindend  karakter   De  garantie  is  verbindend  voor  de  onderneming.  Dit  kan  niet  enkel  blijken  uit  de  tekst  van  de   garantie   zelf,   maar   ook   door   wat   bijvoorbeeld   in   reclame   is   gezegd.   Het   bindend   karakter   betreft  de  contract  verhouding  tussen  de  fabrikant  en  de  consument.   3.  Behoud  van  wettelijke  bescherming   De   fabrikant   moet   iets   extra   bieden,   vb.:   een   fabrieksgarantie   van   7   jaar   of   150.000   kilometer,  volgens  het  eerst  bereikte  criterium  (zonder  kilometerbeperking  tijdens  de  eerste   36   maand)   à   KIA.   Is   dit   geldig?   Ja,   maar   de   verkoper   kan   zich   niet   beroepen   op   de   beperkingen   van   de   commerciële   garantie   om   zich   te   ontdoen   van   de   wettelijke   garantie.   Wanneer  bijvoorbeeld  wordt  gevraagd  om  een  garantiekaart  in  te  vullen  en  je  doet  dat  niet,   dan  verlies  je  de  commerciële  garantie,  maar  nooit  de  wettelijke.     à  Goede  raad:  kopieer  kassaticket  onmiddellijk  bij  goederen  van  bepaalde  waarde,  omdat   de  inkt  vaak  verdwijnt.     à   Wat   men   ook   vaak   hoort:   sorry   maar   u   kan   geen   aanspraak   maken   op   de   wettelijke   garantie,  aangezien  men  de  originele  verpakking  niet  meer  heeft.       Wat   men   in   de   praktijk   heel   vaak   ziet   gebeuren   is   dat   men   u   een   commerciële   garantie   aanbiedt  tegen  betaling:  men  heeft  een  wettelijke  garantie  van  2  jaar,  maar  tegen  betaling   krijgt   men   een   extra   garantie   van   5   jaar.   Dit   blijft   ook   vallen   onder   de   regels   van   commerciële   garantie.   Men   moet   dit   nog   altijd   onderscheiden   van   verzekeringscontracten   95  

 

voor   schadegevallen.   Wanneer   men   vandaag   een   Smartphone   aankoopt,   wordt   vaak   gevraagd  of  men  een  extra  garantie  zou  willen.  Ook  vragen  ze  vaak  of  men  bijvoorbeeld  een   contract   wil   afsluiten   tegen   valschade.   Dit   valt   niet   onder   deze   regels,   aangezien   het   niet   gaat  om  een  gebrek  aan  overeenstemming.                                                                  

96  

 

DEEL   3-­‐   MINNELIJKE   INVORDERING   VAN   SCHULDEN   VAN   DE   CONSUMENT   H1:   MINNELIJKE   INVORDERING   VAN   SCHULDEN   VAN   DE   CONSUMENT   A.  Invordering  van  Schulden   Er   bestaan   een   aantal   spelers   op   de   markt   die   achterstallige   schulden   invorderen   bij   consumenten   en   ondernemingen.   Om   schulden   van   consumenten   terug   te   vorderen,   zijn   bijkomende  waarborgen  vereist.     Men   gaat   eigenlijk   schulden   invorderen   zonder   uitvoerbare   titel.   Incassobureaus   deden   soms   aan   bepaalde   wanpraktijken.   Men   kwam   consumenten   soms   echt   bedreigen   of   publiekelijk  vernederen.  Er  kwam  een  wetsvoorstel  waarbij  een  verbod  werd  geformuleerd   om  voor  andermans  rekening  schulden  van  consumenten  in  te  vorderen.  Dit  stuitte  op  heel   wat   protest   en   het   voorstel   werd   geamendeerd.   Er   kwamen   gedragsregelen   voor   de   minnelijke   invordering   van   schulden   van   de   consument.   Men   kan   de   taak   van   de   incassobureaus   niet   afschaffen,   maar   de   miskenning   van   die   regels   worden   civielrechtelijk   gesanctioneerd,   waarbij   het   er   op   neer   komt   dat   de   consument   wordt   vrijgesteld   van   betalingsverplichting.     Het   belang   van   het   onderscheid   vindt   zich   daar   dat   de   regelen   die   gelden   voor   activiteit   van   minnelijke  invordering  ruimer  zijn  dan  de  regels  voor  de  gewone  minnelijke  invordering.  

B.  Toepassingsgebied   1.  Minnelijke  invordering   De  gewone  minnelijke  invordering  betreft  een  situatie  waarbij  iemand  een  schuld  tracht  te   innen  zonder  een  uitvoerbare  titel.  Wie  die  persoon  is,  is  irrelevant.  Stel  dat  A  van  B  nog  100   euro   moet  krijgen  en   men   schakelt   daar   iemand  voor   in,   is   dat   geen   enkel   probleem,   zolang   B  maar  een  consument  is.   2.  Activiteit  van  minnelijke  invordering     Hier   moet   het   gaan   om   een   beroepsactiviteit,   waarbij   men   voor   andermans   rekening   schulden   gaat   invorderen.   Dit   gebeurt   in   de   praktijk   door   incassobureaus,   advocaten   en   gerechtsdeurwaarders.   Zij   doen   dat   wel   degelijk   in   het   kader   van   hun   beroepsactiviteit.   Vroeger   waren   advocaten   en   gerechtsdeurwaarders   uitgesloten   van   de   regels   van   de   minnelijke   invordering.   Sinds   2009   vallen   zij   wel   degelijk   onder   de   personen   die   in   hun   activiteit  minnelijke  invorderingen  gaan  doen.       De   invordering   tegen   betaling   van   overgenomen   schulden,   valt   ook   onder   deze   regeling   aangezien  men   hierdoor   de   wet   zou   kunnen  omzeilen.   Mocht   men  enkel   verbieden   om   voor   andermans   rekening   schulden   te   gaan   invorderen,   dan   zou   men   de   wet   makkelijk   kunnen   vermijden  door  te  zeggen  dat  de  schulden  werden  overgenomen  en  dus  voor  eigen  rekening   worden  ingevorderd.       97  

 

Een  uitzondering:  Er  is  geen  activiteit  van  minnelijke  invordering  van  schulden  wanneer  men   heeft  bijgedragen  tot  het  tot  stand  komen  van  de  verhouding,  die  aanleiding  heeft  gegeven   tot   de   schuld.   Verhuurders   doen   vaak   beroep   op   een   immo-­‐kantoor   die   dan   op   zoek   gaan   naar  huurders.  In  de  praktijk  gaat  dat  immo-­‐kantoor  niet  alleen  op  zoek  naar  huurders,  maar   eens  het  contract  gesloten  is,  ook  zal  zorgen  voor  de  verdere  opvolging  van  het  contract.  Het   zal   de   huurgelden   innen   en   stappen   ondernemen   indien   die   huurgelden   niet   worden   betaald.  Indien  zo’n  makelaar  de  schulden  van  zo’n  huurder  gaat  invorderen,  is  dat  dan  een   activiteit  van  minnelijke  invordering?  Volgens  de  letter  van  de  wet  wel.  Zij  doet  dan  in  het   kader   van   haar   beroepsactiviteit   en   ze   doet   dat   voor   andermans   rekening.   Het   immo-­‐ kantoor  heeft  wel  bijgedragen  tot  het  sluiten  van  het  contract  tussen  verhuurder  en  huurder   en  daardoor  gaat  dus  het  vastgoedkantoor  niet  beschouwd  kunnen  worden  als  een  entiteit   die  een  activiteit  heeft  van  minnelijke  invordering  van  schulden.   3.  Schulden  van  de  consument   De   wet   geldt   alleen   in   de   mate   waar   er   schulden   worden   ingevorderd   van   de   consument.   Men  moet  dit  hier  gaan  invullen  op  dezelfde  manier  als  in  het  WER.   I.  Bestemmingscriterium   Het   gaat   om   een   persoon   die   schulden   is   aangegaan   voor   hoofdzakelijk   privédoeleinden.   Men   moet   kijken   naar   de   bestemming   van   het   goed   of   die   dienst   waarvoor   de   schuld   is   aangegaan.     II.  Gemengde  schulden   III.  Bewijslast  

C.  Bescherming  privé-­‐leven   Artikel   3   bevat   een   aantal   verboden   gedragingen.   Er   zijn   twee   belangrijke   vaststellingen.   Deze  gelden  voor  iedereen  die  tot  minnelijke  invordering  overgaat.   1.  Van  toepassing  op  elke  minnelijke  invordering   Ten   eerste   geldt   artikel   3   voor   elke   minnelijke   invordering.   Het   is   dus   niet   vereist   dat   het   gaat  om  een  activiteit  van  minnelijke  invordering.  Elke  invordering  zonder  uitvoerbare  titel   dient   deze   gedragsregelingen   te   respecteren   wanneer   het   gaat   om   het   invorderen   van   schulden  bij  een  consument.   2.  Algemene  bepaling   We  gaan  in  hoofdzaak  aandacht  besteden  aan  paragraaf  2  van  artikel  3  waarin  een  lijst  met   verboden   gedragingen   staan.   Deze   lijst   bevat   een   niet-­‐limitatieve   opsomming.   Dit   blijkt   uit   paragraaf   1   van   artikel   3   die   een   soort   van   algemeen   vangnet   bevat,   een   soort   catch-­‐all   bepaling  waar  men  zaken  kan  gaan  onderbrengen  die  niet  in  de  opsomming  van  paragraaf  2   voorkomen.  Het  verbiedt  elke  gedraging/praktijk  die  ofwel  de  consument  kan  misleiden  of   zijn  privacy  kan  schenden.     3.  Lijst  van  verboden  gedragingen   I.  Verwarring  creëren  omtrent  hoedanigheid  invorderaar   Een   eerste   verbodsbepaling   die   men   terugvindt   verbiedt   om   een   verwarring   te   creëren   omtrent   de   persoon   die   tot   invordering   overgaat.   Dit   is   een   bepaling   die   vooral   slaat   op   bepaalde   praktijken   van   incassobureaus.   Wat   deden   zij   juist?   Incassobureaus   vermeldden   98  

 

vaak  de  afbeelding  van  vrouwe  justitia  op  hun  briefpapier,  zodat  schuldenaren  niet  zouden   denken  dat  de  brief  van  incassobureaus  afkomstig  was,  maar  van  een  gerechtelijke  instantie   of   deurwaarders.   Een   tweede   praktijk   die   vaak   voorkwam   was   dat   de   personen   bij   het   incassobureau  hun  brieven  gingen  ondertekenen  met  ‘Meester’  of  ‘Inspecteur’,  terwijl  deze   personen  noch  advocaat,  noch  mensen  zijn  die  bij  de  politie  werken.     II.  Mededeling  die  onjuiste  bedreigingen  bevat   Een   tweede   verbodsbepaling   betreft   het   voorzien   van   onjuiste   juridische   bedreigingen.   Men   mag   dus   in   het   kader   van   invorderen   van   schulden   van   een   consument   geen   zaken   uiten/geen  bedreigingen  uiten  die  vanuit  juridisch  oogpunt  onjuist  zijn.  Men  mag  wel  gaan   dragen  met  zaken  die  wel  correct  zijn,  vb.:  wanneer  een  brief  wordt  verstuurd  in  het  kader   van  een  minnelijke  invordering  bij  een  consument  mag  men  wel  zeggen  dat  als  er  binnen  de   maand  niet  betaald  wordt  een  gerechtelijke  procedure  zal  worden  opgestart  en  men  voor  de   rechtbank   zal   moeten   verschijnen.   Dit   is   een   bedreiging,   maar   die   is   juridisch   wel   correct.   Wat  mag  men  niet  doen?  Men  mag  niet  dreigen  dat  indien  er  binnen  de  maand  niet  betaald   wordt,   beslag   zal   worden   gelegd   op   de   goederen   van   de   schuldenaar.   Dit   klopt   niet,   want   men   dreigt   met   een   uitvoerbaar   beslag   en   een   minnelijke   invordering   bevat   niet   eens   een   uitvoerbare  titel.     III.  Inning  van  niet  voorziene  of  wettelijk  toegestane  bedragen   Een   zeer   belangrijke   regel   is   het   verbod   om   bedragen   te   gaan   innen   die   noch   door   de   overeenkomst   zijn   voorzien   of   door   de   wet   zijn   toegestaan.   Wat   kan   men   dan   wel   gaan   invorderen,   rekening   houdend   met   een   situatie   waarbij   iemand   een   schuld   niet   op   tijd   betaald?   Men   kan   de   schuldvordering   zelf   invorderen,   nalatigheidsintresten   aan   de   wettelijke  intrestvoet  (2,75%)  of  een  intrest  die  contractueel  bepaald  is  en  eventueel  hoger   ligt   (vb.   8%).   Er   kan   ook   een   forfaitaire   schadevergoeding   worden   ingevorderd,   indien   er   een  schadebeding  aanwezig  is  in  het  contract.  Wat  deze  regel  eigenlijk  zegt  is  dat  wanneer   er  in  het  contract  geen  nalatigheidsintrest  of  schadebeding  is  voorzien,  men  enkel  datgene   wat   door   de   wet   is   toegestaan   kan   vragen.   Wat   zegt   de   wet?   Een   nalatigheidsintrest   mag   worden  gevraagd  aan  de  wettelijke  intrestvoet  vanaf  de  ingebrekestelling.    De  wet  bepaalt   geen   grens     met   betrekking   tot   contractueel   vastgestelde   nalatigheidsintresten.   Hier   kan   men  wel  rekening  gaan  houden  met  de  regels  inzake  onrechtmatige  bedingen.     IV.  Inning  van  de  schuld  in  aanwezigheid  van  of  bij  een  derde   Hier   gaat   het   om   2   verschillende   hypothesen.   Ten   eerste   is   er   de   inning   van   schuld   in   aanwezigheid   van   een   derde.   Waarom?   Dit   is   een   situatie   die   de   privacy   van   de   schuldenaar   schendt  (zie  voorbeeld  van  incassobureau  dat  langsgaat  bij  een  café  van  de  schuldenaar  en   deze   vernedert   in   bijzijn   van   zijn   vrienden).   De   vraag   is   hoever   men   moet   gaan   in   de   interpretatie  van  die  regel.  Een  leuk  voorbeeld  gegeven  door  een  collega  prof  in  Antwerpen   betrof   het   feit   dat   een   bepaald   incassobureau   rondrijdt   met   wagens   waarop   in   vrij   grote   letters  staat  dat  het  gaat  om  een  wagen  van  een  incassobureau.  Als  de  schuldenaar  in  een   woonwijk   woont   en   men   parkeert   die   wagen   op   de   oprit,   dan   kunnen   alle   buren   zien   wie   er   komt   aanbellen.   Mag   dat?   De   lijst   met   opsommingen   moet   restrictief   geïnterpreteerd   worden,  dus  in  eerste  instantie  zegt  de  prof  dat  men  zo’n  wagen  niet  kan  zien  als  een  verbod   van  vordering  in  aanwezigheid  van  een  derde.  Er  is  echter  ook  de  algemene  bepaling  die  in   paragraaf  1  vermeld  wordt,  waarin  elke  schending  van  privacy  van  de  consument  verboden   is.  Er  is  met  betrekking  tot  die  wagens  nog  geen  rechtspraak  te  vinden,  maar  men  zou  deze   catch-­‐all  bepaling  hier  wel  kunnen  gebruiken.   99  

 

  Wat  mag  men  ook  niet  doen?  Men  kan  niet  de  schuld  proberen  innen  bij   een  derde.  Stel  dat   zoonlief   een   bepaalde   schuld   niet   heeft   betaald   en   men   weet   wie   de   ouders   zijn,   zodat   men   daar   kan   proberen   invorderen.   Let   op,   dit   betekent   niet   noodzakelijk   dat   een   praktijk   van   loondelegatie  verboden  is.  Wanneer  een  consument  bij  wege  van  zekerheid  bij  het  aangaan   van   een   schuld   zijn   loon   gaat   overdragen   (de   toelating   geven   aan   de   schuldeiser   om   de   schuldvordering  bij  de  werkgever  te  gaan  innen)  is  dit  niet  noodzakelijk  verboden.     V.  Belagen  van  de  schuldenaar   Men  mag  de  schuldenaar  niet  belagen  die  zijn  schuld  uitdrukkelijk  en  gemotiveerd  betwist.   Wat   betekent   belagen?   Waar   komt   dit   woord   nog   voor?   In   de   strafwet,   wanneer   het   gaat   om  een  stalken  van  een  persoon,  wordt  dit  woord  ook  gebruikt.  Is  er  dus  slechts  een  verbod   wanneer  de  schuldenaar  echt  wordt  gestalkt?  De  minister  antwoordde  hierop  dat  het  woord   een  autonome  betekenis  krijgt  en  dat  het  niet  om  stalking  gaat,  maar  dat  het  meer  is  dan   louter   lastig   vallen.   Het   is   vereist   opdat   men   deze   specifieke   verbodsbepaling   zou   kunnen   inroepen   dat   de   schuldenaar   niet   alleen   wordt   belaagd,   maar   dat   hij   die   schuld   ook   heeft   betwist  om  bepaalde  redenen.  Is  het  dan  wel  toegestaan  dat  een  schuldenaar  wordt  belaagd   zonder  dat  hij  die  vordering  betwist  heeft?  Neen,  want  dan  kan  men  weer  teruggaan  naar   paragraaf  1.       Er  zijn  nog  een  aantal  andere  zaken  terug  te  vinden  in  paragraaf  2  die  weinig  verdere  uitleg   vragen.    

D.  Activiteit  van  minnelijke  invordering   De   regelen   die   we   vanaf   nu   gaan   bekijken   gelden   enkel   voor   mensen   die   een   activiteit   tot   minnelijke   invordering   voeren.   De   schuldenaar   zelf   of   iemand   die   buiten   zijn   beroepsactiviteit   overgaat   tot   minnelijke   invordering   zijn   niet   onderworpen   aan   deze   regels,   maar  incassobureaus,  deurwaarders  en  advocaten  wel.       Wanneer   men   de   wetgeving   tot   stand   heeft   gebracht,   is   dit   gebeurd   uit   de   optiek   dat   incassobureaus  door  en  door  slecht  zijn  en  dat  advocaten  en  gerechtsdeurwaarders  goede   mensen  zijn.  In  2009  is  dit  al  iets  gecorrigeerd  doordat  advocaten  en  gerechtsdeurwaarders   nu  ook  onder  de  activiteit   van   minnelijke   invordering  vallen  (daarvoor  enkel  onder  artikel   3).   Er   gebeuren   een   aantal   praktijken   die   niet   door   de   beugel   kunnen.   Er   bestaan   gerechtsdeurwaarders   die   hun   handtekening   lenen   aan   incassobureaus.   Wanneer   mensen   die  regelmatig  hun  schulden  niet  betalen  een  brief  krijgen  van  incassobureaus  reageert  men   hier   vaak   luchtig   op,   maar   wanneer   ze   het   woord   ‘gerechtsdeurwaarder’   zien   is   men   vaak   wat   meer   in   paniek.   Het   ondertekenen   van   brieven   van   incassobureaus   door   een   gerechtsdeurwaarder  is  dus  deontologisch  niet  verantwoord.       1.  Voorafgaande  inschrijving   Men  moet  in  het  bezit  zijn  van  een  voorafgaande  inschrijving  bij  de  FOD  Economie.  Die  regel   is   vooral   van   belang   in   het   kader   van   administratieve   sancties   waarin   de   wet   voorziet.   De   wet  voorziet  in  de  mogelijkheid  om  die  inschrijving  te  schrappen  of  schorsen  wanneer  een   entiteit  die  zich  bezighoudt  met  een  activiteit  van  minnelijke  invordering  de  wet  miskent.    

100  

 

2.  Verzekering  beroepsaansprakelijkheid   Incassobureaus   moeten   een   specifieke   verzekering   beroepsaansprakelijkheid   hebben.   Waarom  dit  belangrijk  is  zal  straks  blijken  wanneer  het  gaat  over  de  civiele  sanctie.    Dit  geldt   ook   weer   niet   voor   advocaten   en   gerechtsdeurwaarders   omdat   zij   vanuit   hun   eigen   plichten   al  dienen  te  beschikken  over  een  verzekering  beroepsaansprakelijkheid.   3.  Schrapping  en  schorsing  (=  administratieve  sanctie)   Wat   is   het   verschil   tussen   een   schrapping   en   een   schorsing?   Bij   schrapping   verdwijnt   men   van  de  lijst  en  kan  men  de  activiteit  enkel  uitvoeren  wanneer  men  een  nieuwe  inschrijving   bekomt.   De   wet   bevat   hier   een   belangrijke   beperking   dat   wanneer   men   2   keer   een   schrapping   heeft   ondergaan,   men   definitief   van   de   lijst   verdwijnt.   Bij   een   schorsing   wordt   men   gewoon   tijdelijk   van   de   lijst   verwijderd.   Deze   regel   geldt   echter   niet   voor   advocaten   en   gerechtsdeurwaarders.  Dit  is  niet  zo  verbazend  omdat  zij  hun  eigen  tuchtorgaan  hebben  en   aldus   ook   hun   eigen   inschrijving.   Dit   geeft   voldoende   garanties   opdat   consumenten   niet   zouden  worden  misleid.    

E.  Vergoeding   1.  Door  overeenkomst  bepaald   Artikel   5   verbiedt   de   invordering   van   bedragen   die   niet   door   de   overeenkomst   zijn   voorzien.   Het   artikel   spreekt   dus   niet   over   bedragen   die   wettelijk   zijn   toegestaan,   wat   dus   betekent   dat   men   kan   overgaan   tot   invordering   tot   contractueel   voorziene   nalatigheidsintresten   en   tot  een  contractueel  voorzien  schadebeding.  Dit  betekent  dat  men  de  nalatigheidsintresten   vanaf   ingebrekestelling   in   de   wet   bepaald   niet   zou   kunnen   vorderen.   Is   dit   de   bedoeling?   Neen,   dit   zou   in   strijd   zijn   met   het   gelijkheidsbeginsel.   Het   is   niet   omdat   incassobureaus   overgaan  tot  het  invorderen  van  schulden,  dat  zij  geen  wettelijke  nalatigheidsintresten  kan   vorderen.     2.  Artikel  1153  BW?     3.  Kosten  ingebrekestelling  door  gerechtsdeurwaarder   Tot  voor  2009  gingen  gerechtsdeurwaarders  over  tot  inning  van  aanmaningsrechten.  Het  zijn   rechten   die   werden   voorzien   in   een   KB   en   dus   wettelijk   werden   toegestaan.   In   de   rechtsleer   was   men   de   mening   toegedaan   dat   deze   echter   niet   konden   worden   gevraagd   bij   een   minnelijke   invordering.   Men   viel   toen   nog   onder   artikel   3   (zodat   het   eigenlijk   wel   zou   kunnen)  maar  vanaf  2009  onder  artikel  5.  In  de  parlementaire  voorbereiding  bleek  duidelijk   dat  gerechtsdeurwaarders  vanaf  dan  die  aanmaningsrechten  niet  meer  kunnen  invorderen,   tenzij   dit   contractueel   is   voorzien.   Bij   kantoren   die   regelmatig   overgaan   tot   minnelijke   invordering  van  schulden  is  dit  wel  een  groot  bedrag  dat  wegvalt  (8  euro  per  dossier).    

F.  Ingebrekestelling   1.  Eerste  stap,  ingebrekestelling   Wanneer   het   gaat   om   een   activiteit   van   minnelijke   invordering,   moet   de   ingebrekestelling   starten   met   een   schriftelijke   ingebrekestelling.   Volgens   de   prof   mag   dit   ook   elektronisch   gebeuren.    

101  

 

2.  Wachttermijn,  bijkomende  maatregelen   Na   die   zending   van   ingebrekestelling,   waarin   de   consument   wordt   aangemaand   om   zijn   schuld  te  betalen  dient  een  wachttermijn  te  worden  gerespecteerd  van  15  kalenderdagen.   Binnen  die  termijn  mag  men  geen  bijkomende  maatregelen  nemen.     3.  Verplichte  vermeldingen   Een   aantal   vermeldingen   dienen   worden   opgenomen:   wie   is   de   schuldeiser,   wie   is   de   schuldenaar,   wat   is   het   bedrag   dat   wordt   ingevorderd,…   Men   moet   ook   uitdrukkelijk   gaan   aangeven  dat  binnen  die  termijn  van  15  dagen  (wachttermijn)  geen  verdere  invorderingen   zullen  geschieden.       Gaat   het   om   een   invordering   van   een   advocaat   of   gerechtsdeurwaarder,   dan   moet   daar   nog   iets   bijkomend   bijstaan:   “Deze   brief   betreft   een   minnelijke   invordering   en   geen   rechtelijke   invordering  (dagvaarding  voor  de  rechtbank  of  beslag)”.  Men  heeft  hier  de  consument  willen   beschermen   door   het   feit   dat   consumenten   vaak   zullen   denken   bij   een   brief   van   een   advocaat   of   deurwaarder   dat   zij   reeds   voor   de   rechtbank   worden   gedaagd.   De   prof   vraagt   zich   echter   af   of   deze   beschrijving   voldoende   is.   Er   zijn   heel   wat   minder   aandachtige   consumenten   die   niet   goed   weten   wat   dit   betekent.   Men   mag   de   kennis   die   vaak   worden   geconfronteerd  met  een  bepaalde  schuldenlast  niet  overschatten.    

G.  Huisbezoek   Eens   die   ingebrekestelling   met   wachttermijn   is   verstreken,   mag   men   de   schuldenaar   thuis   gaan  opzoeken  om  die  schulden  te  betalen.  In  het  eerste  wetsontwerp  ging  men  uit  van  een   algemeen  verbod  op  huisbezoek,  wat  men  daarna  heeft  afgezwakt  tot  het  respecteren  van   die  wachttermijn.  Er  moet  echter  aan  een  aantal  voorwaarden  voldaan  zijn.     1.  Schriftelijk  document   Er   moet   een   schriftelijk   document   worden   voorgelegd,   met   een   aantal   verplichte   vermeldingen.     2.  Bepaalde  vermeldingen   De  vermeldingen  zijn  hetzelfde  als  in  stap  1,  aangevuld  met  de  vermelding  van  de  persoon   die  overgaat  tot  huisbezoek.     3.  Bepaald  formalisme   Er  moet  in  vette  letters  worden  vermeld  dat  de  consument  het  huisbezoek  kan  weigeren  of   op   elk   moment   kan   beëindigen.   Het   is   aan   het   incassobureau   om   te   bewijzen   dat   zij   dit   document  hebben  voorgelegd.  Wanneer  men  dit  niet  respecteert  is  de  sanctie  dramatisch.   De   prof   spreekt   hier   ook   alleen   over   incassobureaus,   omdat   dit   een   praktijk   is   die   niet   gebeurd  door  advocaten  of  gerechtsdeurwaarders.   4.  Betaling  tijdens  huisbezoek   I.  Betalingsbewijs   Betaling  kan  gebeuren  tijdens  het  huisbezoek,  maar  dan  moet  door  het  incassobureau  een   betalingsbewijs  worden  gegeven.   II.  Bewijslast   Het  incassobureau  moet  bewijzen  dat  dit  bewijs  van  betaling  is  gegeven.  De  bewijslast  rust   dus  op  het  incassobureau.  Wie  draagt  in  het  gemeen  recht  het  bewijs  van  betaling?  Diegene   102  

 

die  beweert  betaald  te  hebben.  Het  is  nog  steeds  eerst  aan  de  consument  om  te  bewijzen   dat  hij  bij  gelegenheid  van  dat  huisbezoek  tot  betaling  is  overgegaan.  Deze  regel  houdt  dus   geen  afwijking  van  artikel  1315  BW.  Er  vindt  hier  geen  omkering  van  bewijslast  plaats.  Het  is   aan   de   consument   om   te   bewijzen   dat   hij   heeft   betaald,   en   pas   dan   is   het   aan   het   incassobureau  om  te  bewijzen  dat  zij  dat  document  hebben  afgegeven.    

H.  Sanctionering   1.  Vordering  tot  staken   Een   concurrerend   incassobureau,   een   consumentenorganisatie   of   eventueel   een   individuele   consument   zou   een   vordering   tot   staken   kunnen   gaan   instellen.   Men   kan   dus   aan   de   rechtbank   van   koophandel   vragen   om   een   stopzetting   te   bevelen   van   een   handeling   die   ingaat  tegen  de  wet.     2.  Waarschuwingsprocedure/vaststelling  en  opsporing   De  economische  inspectie  kan  inbreuken  opsporen  en  vaststellen  en  zo  sanctioneren.     3.  Administratieve  sancties   4.  Strafsancties   Consumentenbescherming   is   geen   prioriteit   van   het   parket,   dus   zijn   zij   vooral   van   belang   voor  de  FOD  economie  om  een  voorstel  van  transactie  te  doen  zodat  de  strafsanctie  vervalt.   5.  Burgerrechtelijke  sancties   I.  Toepassingsgebied   a.  Activiteit  van  minnelijke  vordering   Stel  dat  een  consument  een  televisie  koopt  met  een  waarde  van  1000  euro  en  hij  deze  niet   onmiddellijk  betaalt.  De  verkoper  heeft  een  vordering  op  de  consument  en  doet  beroep  op   een   incassobureau.   Het   incassobureau   gaat   onmiddellijk   over   tot   een   huisbezoek   en   de   consument  betaalt  ter  plaatse.  Er  is  geen  schriftelijke  ingebrekestelling  gebeurd.  Artikel  14   houdt  in  dat  het  incassobureau  de  1000  euro  dient  terug  te  betalen  EN   dat  de  consument   bevrijdt   is   van   zijn   schuld   ten   overstaan   van   de   schuldeiser.   Dit   betekent   eigenlijk   dat   hij   zijn   televisie   gratis   heeft   gekregen.   Dit   is   een   bonus   voor   de   consument,   maar   pech   voor   het   incassobureau.  Wat  gaat  de  schuldeiser  doen?  Hij  zal  zeggen  dat  het  incassobureau  een  fout   heeft  gemaakt  die  voor  de  schuldeiser  schade  heeft  veroorzaakt.  Het  incassobureau  is  dus   ten   aanzien   van   de   schuldeiser   aansprakelijk   voor   een   bedrag   van   1000   euro.   Het   incassobureau  zal  dus  nog  eens  1000  euro  uit  eigen  zak  moeten  gaan  ophoesten  om  aan  die   schuld   te   voldoen.   Stel   nu   dat   het   incassobureau   die   fout   heel   veel   heeft   gemaakt   en   dat   met  de  nieuwe  reglementering  een  collectieve  vordering  wordt  opgestart.  Dit  zou  wel  eens   een   bijzonder   pijnlijke   situatie   voor   het   incassobureau   kunnen   worden.   Dit   is   meteen   de   reden  dat  artikel  4  voorziet  in  de  plicht  tot  een  verzekering  beroepsaansprakelijkheid.  Zij  kan   haar  aansprakelijkheid  dus  niet  ontlopen  door  een  faillissement.  Dit  is  een  bijzonder  zware   sanctie,   maar   is   deze   verantwoord?   Het   is   misschien   niet   verantwoord   dat   die   consument   zijn  1000  euro  ziet  worden  kwijtgescholden,  want  dit  is  ook  zijn  schade  niet.  Het  heeft  wel   een  bijzonder  afschrikwekkend  effect  voor  de  incassobureaus.       Deze   sanctie   op   grond   van   artikel   14   geldt   voor   de   schending   van   de   artikels   3   (gedragsregelen),  6  (voorafgaande  ingebrekestelling)  en  7  (huisbezoek).   103  

 

b.  Advocaten  en  gerechtsdeurwaarders?     Geldt  dit  ook  voor  advocaten  en  gerechtsdeurwaarders?  In  principe  zou  men  dit  bevestigend   moeten   antwoorden   aangezien   zij   sinds   2009   vallen   onder   entiteiten   die   een   activiteit   van   minnelijke  invordering  gaan  voeren.  Er  is  echter  een  verzoek  tot  nietigverklaring  ingediend   bij   het   Grondwettelijk   Hof   voor   de   toepassing   van   artikel   14   op   gerechtsdeurwaarders   en   advocaten.   Dit   zou   disproportioneel   en   ongrondwettelijk   zijn.   Het   GwH.   heeft   deze   redenering   ook   aanvaard,   maar   maakt   daarbij   een   onderscheid   tussen   een   schending   van   artikel   3   en   een   schending   van   artikel   6/7   van   de   wet.   Wat   artikel   6/7   van   de   wet   betreft   gaat   een   schending   van   die   regelen   niet   kunnen   leiden   tot   de   toepassing   van   artikel   14   omdat  dit  een  disproportionele  sanctie  is.  Wanneer  een  incassobureau  niet  eerst  overgaat   tot   een   voorafgaande   schriftelijke   ingebrekestelling   is   artikel   14   van   toepassing,   maar   wanneer  gerechtsdeurwaarders  of  advocaten  dit  vergeten  vindt  artikel  14  geen  toepassing.   Wanneer  advocaten  en  gerechtsdeurwaarders  die  verplichte  vermelding  dus  niet  opnemen   leidt   dit   niet   tot   toepassing   van   artikel   14.   Ontsnappen   advocaten/gerechtsdeurwaarders   dan  altijd  aan  de  toepassing  van  artikel  14?  Neen  want  artikel  3  bestond  reeds  lang,  dus  bij   schending  daarvan  is  artikel  14  wel  van  toepassing.       Heeft   het   Grondwettelijk   Hof   hier   eigenlijk   geen   ongelijkheid   geschapen?   Of   een   consument   nu  geconfronteerd  wordt  met  een  huisbezoek  van  een  incassobureau  of  met  een  huisbezoek   van  een  gerechtsdeurwaarder,  hij  bevindt  zich  een  zeer  gelijkaardige  situatie?     II.  Schending  bij  bepaalde  artikelen   a.  Betaling  is  geldig   De   betaling   die   de   consument   doet   aan   het   incassobureau   bij   het   huisbezoek   is   geldig   en   werkt  bevrijdend  voor  de  consument  tegenover  de  schuldeiser.   b.  Teruggave   Het   incassobureau   zal   de   betaling   moeten   teruggeven   aan   de   consument   bij   wijze   van   sanctie,   maar   zal   dan   wel   aansprakelijk   zijn   voor   zijn   fout   tegenover   de   schuldeiser   en   die   betaling  uit  eigen  zak  moeten  betalen.     III.  Uitzondering  van  kennelijke  vergissing  die  rechten  van  de  consument  niet  schaadt   De  bedoeling  van  die  regel  is  eigenlijk  om  er  voor  te  zorgen  dat  wanneer  de  schending  van   die  wet  minimaal  is,  die  zware  sanctie  geen  toepassing  zou  ondervinden.  De  voorwaarde  is   wel  dat  de  consument  geen  schade  mag  hebben  geleden.  Een  voorbeeld  hiervan  is:  In  het   document  moet  men  melding  maken  van  de  persoon  die  tot  de  invordering  overgaat  en  van   de   persoon   die   tot   huisbezoek   overgaat.   Het   secretariaat   heeft   echter   de   naam   van   de   persoon   die   zich   aanmeldt   tot   huisbezoek   echter   verkeerd   geschreven.   Dit   schaadt   de   rechten   van   de   consument   niet   en   hier   kan   men   dus   niet   overgaan   tot   de   toepassing   van   artikel  14.     IV.  Niet-­‐verschuldigd/te  hoog  bedrag     De   situatie   waarin   er   te   veel   wordt   ingevorderd   is   dus   een   situatie   waarin   meer   wordt   gevorderd  dan  contractueel  voorzien  of  wettelijk  is  toegestaan.  Wat  is  de  sanctie?  Datgene   wat   men   teveel   heeft   gevorderd,   dient   te   worden   terugbetaald,   dit   verhoogd   met   nalatigheidsintresten.   Is   dit   een   zware   sanctie?   Neen,   dit   is   geheel   logisch   en   de   regel   is   compleet  overbodig,  aangezien  het  gewoon  een  bevestiging  is  wat  in  het  burgerlijk  wetboek   staat  met  betrekking  tot  de  onverschuldigde  betaling.  Het  burgerlijk  wetboek  zegt  wat  teveel   104  

 

is   gevraagd,   moet   worden   terugbetaald   en   indien   dit   te   kwader   trouw   gebeurde   dienen   ook   nalatigheidsintresten  worden  betaald.                                                                                

105  

 

DEEL  4-­‐  BESCHERMING  VAN  DE  REIZIGER   Inleiding   A.  Bescherming  van  de  reiziger   De  reiscontractenwet  is  een  omzetting  van  een  Europese  Richtlijn  Pakketreizen  (1990)  met   een  nieuw  voorstel  van  Richtlijn  uit  2013.  Men  lijkt  dit  echter  op  de  lange  baan  te  schuiven.   Een  van  de  belangrijkste  zaken  is  dat  men  het  toepassingsgebied  verder  zou  gaan  uitbreiden   en   gaan   aanpassen   aan   de   huidige   vakantiemarkt.     De   huidige   richtlijn   is   gebaseerd   op   minimale   harmonisatie   waardoor   lidstaten   in   extra   bescherming   kunnen   voorzien   en   er   velen  ook  gebruik  van  hebben  gemaakt.     Daarnaast  bestaan  er  ook  een  aantal  Europese  Verordeningen  die  de  passagier  moeten  gaan   beschermen  (te  land,  ter  zee  en  in  de  lucht).  De  meeste  bekende  Verordening  is  diegene  die   de   passagier   beschermt   bij   annulatie,   instapweigering   en   vertraging   van   de   vlucht.   Deze   Verordening  is  in  werking  getreden  sinds  februari  2005  en  maakt  momenteel  ook  voorwerp   uit  van  een  herziening,  maar  daar  zijn  ook  problemen  mee.       Ten   derde   is   er   ook   een   Verordening   die   treinreiziger   (2009)   beschermt   en   als   laatste   een   Europese   Verordening   die   voorziet   in   bescherming   van   passagiers   die   over   zee   of   binnenwateren   reizen   (vooral   cruise-­‐schepen).     Deze   Richtlijnen   worden   hier   niet   verder   besproken,   met   uitzondering   van   een   ARREST   VAN   HET   HVJ   MET   BETREKKING   TOT   TREINREIZIGERS:   Wanneer   er   een   vertraging   is   van   meer   dan   1   uur   dienen   passagiers   een   deel   van   de   ticketprijs   terugbetaald   te   krijgen.   Wanneer   men   kijkt   naar   de   algemene   voorwaarden  van  de  NMBS  (en  ook  vele  andere  maatschappijen)  voldeden  deze  niet  aan  die   terugbetaling   bij   overmacht.   Die   Verordening   voorziet   echter   niet   in   een   situatie   van   overmacht   en   aldus   kunnen   spoorwegmaatschappijen   dat   ook   niet   in   hun   algemene   voorwaarden  voorzien.  De  consument  heeft  dus  ook  recht  op  terugbetaling  bij  overmacht.       Laatste  categorie  waar  nog  iets  over  verteld  zal  worden  zijn  de  regelen  inzake  Timesharing   (omzetting   Europese   Richtlijn).   Timesharing     is   een   bekende   techniek   waarbij   mensen   een   recht   van   gebruik   krijgen   met   betrekking   tot   een   onroerend   goed,   voor   een   bepaalde   periode  van  het  jaar.  De  richtlijn  voorziet  in  maximale  harmonisatie.  Voor  de  rest  bestaan  er   ook   nog   Verordeningen   betreffende   de   rechten   van   autobus-­‐   en   touringcarpassagiers   (2013),    

B.   Zwarte   lijst   van   luchtvaartmaatschappijen   die   het   Europese   luchtruim   niet   binnen  mogen   Bij  binnenvluchten  dient  men  dit  beter  altijd  te  controleren  in  minder  ontwikkelde  landen.        

106  

 

H1:  Reiscontractenwet  (1994)   A.  Toepassingsgebied   1.  Contract  tot  reisorganisatie   Artikel  1,  1°  Wet:   “Een  contract  tot  reisorganisatie  is  de  overeenkomst  waarbij  een  persoon  zich  in  eigen  naam   jegens  een  andere  verbindt,  om  tegen  betaling  van  een  totaalprijs,  ten  minste  twee  van  de   volgende  drie  diensten:  (1)vervoer,  (2)  logies,  (3)  andere  niet  met  vervoer  of  logies  verband   houdende  toeristische  diensten  die  niet  bijkomstig  zijn  tee  opzichte  van  het  vervoer/logies,  in   een  door  hem  en/of  door  een  derde  van  tevoren  georganiseerde  combinatie  te  leveren,  voor   zover   de   diensten   een   overnachting   behelzen   of   zich   uitstrekken   over   een   tijdspanne   van   meer  van  24  uur  Afzonderlijke  facturering  van  diverse  onderdelen  van  eenzelfde  combinatie   bevrijdt  de  reisorganisator  of  –bemiddelaar  niet  van  de  verplichtingen  vervat  in  de  wet.”   I.  In  eigen  naam   In   eerste   instantie   gaat   het   hier   om   Touroperators  (Jetair,   Neckerman).  Ze   verbinden   zich   in   eigen   naam   door   een   combinatie   aan   van   vervoer   en   logies   aan   te   bieden.   Dit   betekent   niet   dat   zij   ook   de   reis   zelf   uitvoeren.   Zij   doen   beroep   op   een   uitvoeringsagent.   Een   lokale   hotelier  dient  dan  als  uitvoeringsagent  om  aan  de  verbintenis  te  voldoen.     II.  Vervoer,  logies   Wat   als   vervoer   en   logies   in   1   zijn   gecombineerd   (slaaptrein,   cruise,..)?   Heb   je   dan   een   contractreis?   Het   Hof   van   Justitie   heeft   zich   hierover   uitgesproken   in   de   zaak   PAMMER.  Het   antwoord  van  het  Hof  van  Justitie  is  JA.  Het  feit  dat  logies  en  vervoer  gecombineerd  zijn  in  1   entiteit   is   irrelevant.   Het   ene   mag   wel   niet   bijkomstig   zijn   aan   het   andere.   Daarom   is   er   twijfel  bij  een  slaaptrein  of  er  voldaan  is  aan  de  voorwaarden  voor  een  pakketreis.  Men  zou     namelijk   kunnen   veronderstellen   dat   de   bedden   in   de   trein   ondergeschikt   zijn   aan   het   vervoer.   III.  Andere  toeristische  diensten   Hier  gaat  het  om  maaltijden,  excursies,…     IV.  Van  tevoren  georganiseerde  combinatie   Kan   men   ook   spreken   van   een   contract   van   reisorganisatie   bij   op   maat   gemaakte   reizen?   Men   wil   bijvoorbeeld   naar   Turkije   en   men   heeft   voorkeuren   met   betrekking   tot   locatie,   slaapplaatsen,…  Is  er  dan  ook  sprake  van  een  van  tevoren  georganiseerde  combinatie?  Het   HvJ   heeft   zich   ook   hier   moeten   over   uitspreken   en   meent   dat   men   “van   tevoren”   niet   restrictief   mag   interpreteren.   Met   andere   woorden,   reizen   à   la   carte,   op   maat   gemaakt,   maar  waarbij  de  touroperator  zich  uiteindelijk  toe  verbindt,  zijn  eveneens  reizen  die  vallen   onder  het  toepassingsgebied.     V.  Overnachting  van  meer  dan  24  uur   Hier   hebben   we   een   ‘vergeten’   arrest   met   verstrekkende   gevolgen   voor   de   aansprakelijkheidsverdeling  in  de  reisbranche.  à  CLUB  TOUR  ARREST  

107  

 

VI.  Totale  prijs   a.  Afzonderlijke  facturatie   Men   kan   niet   aan   de   toepassing   van   de   wet   ontsnappen   door   alle   kosten   afzonderlijk   aan   te   rekenen.     b.  Reële  prijs   Moet   er   een   reële   prijs   betaald   zijn?   Wat   indien   men   een   reis   wint?   Het   ging   hier   om   een   aanbod   voor   abonnees   van   een   krant   waarbij   men   alleen   de   luchthaventaksen   moest   betalen   en   wanneer   men   alleen   reisde,   een   supplement   voor   een   eenpersoonskamer   moest   worden  betaald.  Als  de  prijs  die  men  betaalt  eigenlijk  geen  reële  prijs  is,  kan  men  dan  nog   spreken   van   een   contract   van   reisorganisatie   en   is   die   wet   dan   nog   van   toepassing?   Het   Hof   van  Justitie  antwoordde  bevestigend.     VII.  Wat  bij  het  uitsluitend  verstrekken  van  logies?     In  dit  geval  kan  men  niet  spreken  van  een  contract  van  reisorganisatie  aangezien  er  slechts   één  van  de  twee  vereiste  diensten  wordt  aangeboden.  Indien  men  boekt  bij  de  touroperator   zelf,  verbindt  deze  zich  ook  in  eigen  naam,  dus  is  er  ook  geen  sprake  van  een  contract  tot   reisbemiddeling.   Er   bestaat   rechtspraak   die   dit   niet   fair   vindt.     Stel,   men   boekt   bij   Thomas   Cook   een   autoreis.   De   logies   worden   aangeboden   door   Thomas   Cook   maar   het   vervoer   niet.   Men   boekt   op   de   site   van   Thomas   Cook,   dus   er   ontstaat   in   casu   noch   een   contract   tot   reisorganisatie   (indien   hij   ook   geen   andere   toeristische   diensten   boek),   noch   een   contract   tot   reisbemiddeling.   Indien   het   water   in   het   hotel   bijvoorbeeld   onzuiver   is   zodat   het   zwembad  niet  kan  worden  gebruikt  heeft  diegene  die  een  contract  tot  reisorganisatie  bezit,   recht  op  een  schadevergoeding.  Als  men  met  de  auto  naar  het  hotel  gereden  is,  niet.       Men  gaat  echter  de  regelen  gaan  toepassen  in  de  rechtspraak  naar  analogie  gaan  toepassen.     Men   moet   daar   altijd   mee   oppassen,   maar   men   kan   dat   perfect   gaan   inkleden   bij   de   toepassing  van  de  algemene  zorgvuldigheidsnorm.  Thomas  Cook  is  nog  altijd  principaal  van   de   uitvoeringsagent   (hotelier).   Wanneer   de   accommodatie   niet   voldoet   aan   de   gewenste   eisen  is  dit  nog  altijd  de  verantwoordelijkheid  van  Thomas  Cook.     2.  Contract  tot  reisbemiddeling   Artikel  1,  2  Wet:  “elke  overeenkomst  waarbij  een  persoon  zich  verbindt  tot  het  verstrekken   aan   een   andere,   tegen   betaling   van   een   prijs,   hetzij   van   een   contract   tot   reisorganisatie,   hetzij  van  een  of  meer  afzonderlijke  prestaties  die  enigerlei  reis  of  verblijf  mogelijk  maken.”     Hier  gaat  het  om  de  situatie  waarbij  een  entiteit  (reisbemiddelaar  genaamd)  de  mogelijkheid   biedt   om   een   of   meerdere   reisprestaties   te   gaan   verwerven,   maar   hij   optreedt   als   vertegenwoordiger.  Hij  verbindt  zich  in  tegenstelling  tot  de  touroperator  niet  in  eigen  naam,   maar   in   naam   van   en   voor   rekening   van   een   andere   entiteit   die   toeristische   diensten   verstrekt.   Wanneer   men   via   een   reisbureau   overgaat   tot   het   boeken   van   een   vlucht   en   verblijf   komt   een   contract   tot   reisbemiddeling   tot   stand   met   dat   reisbureau.   De   reiziger   heeft  echter  ook  een  contract  tot  reisorganisatie  met  bijvoorbeeld  Thomas  Cook.     I.  Reisprestatie  (niet  noodzakelijk  combinatie)   Opdat  het  zou  gaan  om  een  contract  tot  reisbemiddeling  is  het  niet  noodzakelijk  dat  het  zou   gaan   om   een   combinatie   van   logies   en   vervoer.   De   vereiste   is   alleen   dat   dat   reisbureau   108  

 

optreedt   als   vertegenwoordiger.   Het   verbindt   zich   niet   in   eigen   naam,   maar   bemiddelt   slechts  tussen  de  consument  en  diegene  die  de  reis  aanbiedt.     II.  Vertegenwoordiging   Stel  dat  men  een  vlucht  boekt  op  de  site  van  Brussels  Airlines    naar  Rome  is  er  geen  contract   tot   reisorganisatie   ontstaan.   Er   zal   ook   geen   contract   tot   reisbemiddeling   zijn,   aangezien   Brussels   Airlines   zich   hier   in   eigen   naam   verbindt.   De   reiscontractenwet   zal   niet   van   toepassing  zijn.  Wanneer  men  diezelfde  vlucht  boekt  bij  een  reisbureau  zal  een  contract  tot   reisbemiddeling  ontstaan.     3.  Reiziger   Wanneer   men   een   contract   tot   reisorganisatie   zou   gaan   boeken   in   de   hoedanigheid   van   zijn   beroepsuitoefening   is   men   nog   altijd   reiziger.   Men   hoeft   geen   consument   te   zijn   in   de   klassieke   betekenis   van   het   woord.   Men   hoeft   niet   noodzakelijk   het   contract   hebben   ondertekend.  Wanneer  een  man  zijn  echtgenote  verrast  door  een  reis  te  boeken,  heeft  de   echtgenote   dat   contract   niet   zelf   gesloten,   maar   ze   kan   zich   wel   op   de   reiscontractenwet   beroepen.  Het  is  dus  van  toepassing  op  elkeen  die  van  de  reis  gaat  genieten.     4.  In  België  verkochte  of  te  koop  aangeboden  reizen   In  1994  (voor  men  boekte  via  internet)  was  het  heel  makkelijk  om  aan  te  tonen  of  een  reis  al   dan   niet   werd   aangeboden   in   België.   Vandaag   is   dit   bijzonder   moeilijk,   want   wanneer   wordt   een  reis  aangeboden  in  België  in  een  virtuele  omgeving?  Men  moet  hier  niet  teveel  rekening   meer  mee  houden  en  rekening  houden  met  de  verwijzingsregels  in  de  Rome  I  Verordening   (pagina  7).  

B.  Reispromotie   1.  Geen  misleidende  elementen   Dit   is   eigenlijk   gewoon   een   herhaling   van   de   algemene   principes   inzake   misleidende   handelspraktijken.  In  de  praktijk  werd  daar  vroeger  regelmatig  tegen  gezondigd.  Liberty  TV   zond  reportages  uit  over  vakantiebestemmingen  en  daarin  bood  men  ook  reizen  aan.  Men   bood  een  reis  voor  3  of  4  dagen  aan  in  het  Noorden  van  Tunesië  en  men  liet  daarbij  filmpjes   zien  van  de  woestijn  van  Tunesië  die  zich  700  kilometer  verder  bevond.     2.  Verplichte  vermeldingen  in  de  brochure   We   gaan   niet   bekijken   welke   vermeldingen   moeten   vermeld   worden.   Wat   men   wel   moet   weten   is   dat   de   wet   niet   verplicht   om   een   reisbrochure   te   verstrekken,   maar   als   men   dat   doet  moeten  er  verplichte  vermeldingen  worden  opgenomen.     3.  Bindend  karakter  van  de  vermeldingen  in  de  brochure     Ten  tweede  is  datgene  wat  men  vermeldt  ook  bindend.  Datgene  wat  men  vermeldt  dringt  de   overeenkomst   binnen.   De   enige   uitzondering   is   dat   men   voorafgaand   aan   het   sluiten   van   een  contract  meedeelt  dat  bepaalde  elementen  uit  de  reclame  niet  meer  kloppen.  Het  is  aan   de   reisoperator   om   aan   te   tonen   dat   hij   dit   voorafgaand   aan   het   sluiten   van   het   contract   heeft  meegedeeld.  

109  

 

C.  Informatieverplichting   1.  Voor  het  sluiten  van  het  contract   I.  Paspoorten,  visa,  inentingen   Men  moet  voor  het  sluiten  van  het  contract  vermelden  welke  paspoorten,  visa  of  inentingen   men   nodig   heeft.   Er   zijn   landen   waar   men   gewoon   een   visum   kan   kopen   aan   de   grens,   maar   voor  andere  landen  dient  men  naar  de  ambassade  te  gaan  of  zelf  een  officiële  vertaling  van   het  paspoort  dient  voor  te  leggen.     ARREST  RB.  GENT  2010-­‐  Een  man  zijn  vader  is  zwaar  ziek  en  bevindt  zich  in  Iran.  De  man  wil   zijn  vader  nog  bezoeken  voor  het  te  laat  is  en  boekt  een  vlucht  naar  Iran  (Brussel-­‐Londen-­‐ Teheran).  Men  weigert  in  Londen  echter  de  man  aan  boord  te  laten  gaan,  omdat  hij  niet  in   het   bezit   was   van   een   transit-­‐visum.   Hij   was   hierover   niet   op   de   hoogte   gesteld   door   zijn   touroperator   en   vordert   schadevergoeding.   De   touroperator   verweert   zich   door   te   zeggen   dat   ze   hem   verwittigd   hadden   dat   hij   moest   kijken   op   bepaalde   (meegedeelde)   websites   om   te  kijken  welke  visa  hij  nodig  had.  De  rechtbank  van  1e  aanleg  in  Gent  aanvaardt  het  verweer   van   de   touroperator   niet.   Er   dient   geen   algemene   vermelding   te   zijn   vanwege   de   touroperator,  maar  men  moet  concreet  zelf  aangeven  wat  nodig  is  om  de  reis  te  maken.     II.  Reisvoorwaarden   De  reisvoorwaarden  zijn  eigenlijk  de  algemene  voorwaarden.  Wanneer  men  vroeger  een  reis   wou  boeken,  ging  men  naar  het  reisbureau  en  vroeg  men  een  reisbrochure  die  de  algemene   voorwaarden   bevatte.   Nu   boekt   men   vaak   online,   maar   ook   daar   zijn   de   algemene   voorwaarden   makkelijk   te   vinden   en   vooraleer   men   op   ‘akkoord’   drukt   zal   men   ook   de   algemene   voorwaarden   normaal   te   zien   krijgen.   (zie   voorbeeld   van   Ryan   Air   dat   al   eerder   gegeven   was   met   betrekking   tot   algemene   voorwaarden   die   op   verschillende   pagina’s   te   zien  waren)   III.  Verzekeringen   Er   zijn   drie   belangrijke   reisverzekeringen:   annuleringsverzekering,   bagageverzekering   en   bijstandsverzekering.   a.  Annuleringsverzekering   Het  kan  soms  nuttig  zijn  om  een  annuleringsverzekering  te  sluiten.  Wanneer  men  als  reiziger   zijn   reis   annuleert,   zal   men   hier   vaak   geld   voor   moeten   betalen.   Men   kan   zich   hiervoor   verzekeren.   De   annuleringsverzekering   dekt   echter   niet   alle   gevallen   van   annulering.   Men   moet   goed   checken   wat   er   gedekt   is.   Wanneer   men   vaak   reist   is   het   vaak   beter   om   een   annuleringsverzekering  te  sluiten  voor  een  geheel  jaar.     b.  Bagageverzekering   Waarom   kan   dit   interessant   zijn?   Omwille   van   het   feit   dat   in   geval   van   verlies   of   beschadiging  van  de  bagage,  de  aansprakelijkheid  van  de  luchtvaartmaatschappijen  beperkt   is.   Dit   is   het   resultaat   van   het   Verdrag   van   Montreal   waarin   de   aansprakelijkheid   van   de   luchtvaartmaatschappij   slechts   gaat   tot   1000   SDR   (ongeveer   1200   euro)   per   persoon.   Wanneer   men   dus   wil   dat   alle   verlies   gedekt   wordt,   dient   men   beter   een   bagageverzekering   af  te  sluiten.    

110  

 

c.  Bijstandsverzekering     Dit  kan  men  ook  weer  doen  voor  een  heel  jaar  (algemene  verzekering)  maar  men  kan  dit  ook   weer  afsluiten  bij  een  bepaalde  reis.       Wanneer   een   reisbemiddelaar   de   reiziger   niet   informeert   over   deze   mogelijkheden   kan   hij   aansprakelijk  worden  gesteld.  Over  het  algemeen  is  dit  geen  probleem,  want  wanneer  een   reisbemiddelaar  er  in  slaagt  een  verzekering  te  verkopen  krijgt  hij  hier  ook  commissie  voor.   Hij  zal  dit  dus  ook  zeker  vermelden.   2.  Voor  de  aanvang  van  de  reis   Men  dient  voor  de  aanvang  van  de  reis  ook  melding  te  maken  over  bijvoorbeeld  tussenstops   die  gebeuren.   3.  Algemene  raadgevingsplicht   Deze   geldt   voor   de   touroperator   en   reisbemiddelaar   om   raad   te   geven   aan   de   reiziger.   Normaal   wordt   hieraan   voldaan   in   de   reisbrochure.   Vaak   vermeldt   dit   dat   een   hotel   bijvoorbeeld   niet   geschikt   is   voor   kinderen   of   niet   toegankelijk   is   voor   mensen   met   een   rolstoel.  De  raadgevingsplicht  speelt  veel  meer  bij  het  bezoeken  van  een  rijksbemiddelaar  en   minder   wanneer   men   een   reis   online   boekt.   De   risbemiddelaar   zal   zelf   kunnen   vaststellen   wanneer  een  persoon  een  handicap  heeft  en  bepaalde  hotels  aan-­‐  of  afraden.  De  site  waar   men  een  reis  op  boekt  kan  dit  natuurlijk  niet  merken.     4.  Sanctie  bij  miskenning  informatie-­‐  en  raadgevingsverplichting   Wanner   er   miskenning   is   kan   dit   aanleiding   geven   tot   schadevergoeding.   Er   bestaat   ook   morele  schadevergoeding,  wegens  derving  van  het  reisgenot.  Dit  is  namelijk  vaak  de  enige   vorm  van  schade  die  men  zal  kunnen  aantonen.  (vb.  Er  zit  geen  water  in  het  zwembad  in  een   zeer  warm  land).  In  die  gevallen  maakt  men  aanspraak  op  schadevergoeding  wegens  derving   van  reisgenot.  

D.  Totstandkoming  van  het  contract  tot  reisorganisatie   1.  Vorm  en  Inhoud   De  reiscontractenwet  dateert  van  1994  en  toen  werden  de  meeste  reizen  geboekt  via  een   reisbemiddelaar.   Er   werd   een   bestelbon   opgemaakt   en   opgestuurd   naar   de   touroperator.   Vandaag  worden  reizen  vaak  rechtstreeks  geboekt  bij  een  touroperator  en  is  die  bestelbon   steeds  minder  van  belang.   I.  Bestelbon   Een   contract   kwam   pas   tot   stand   wanneer   de   touroperator   de   bestelbon   bevestigde.   Wanneer   dit   niet   gebeurde   binnen   de   21   dagen,   is   de   reis   nietig,   idem   voor   afwijkende   bepalingen.   Wat   als   er   geen   bestelbon   werd   opgemaakt   of   er   afwijkende   bepalingen   voorhanden  waren?  à  Zie  Cassatie  Rechtspraak   II.  Reisbevestiging   Vandaag   krijgt   men   vaak   onmiddellijk   bevestiging.   De   bestelbon   en   reisbevestiging   kunnen   nu  in  1  document  worden  gevonden  vanwege  de  technologische  evolutie.     III.  Geen  of  afwijkende  reisbevestiging   Indien  men  geen  bevestiging  of  een  afwijkende  bevestiging  kreeg  was  de  reis  nietig.   111  

 

IV.  Sanctie:  relatieve  nietigheid  (ernstige  schending  rechten  consument)   Een  vraag  die  zich  men  wel  stelde  is,  wat  als  geen  bestelbon  wordt  opgemaakt?  Of  wat  als   niet   alle   door   de   wet   verplichte   vermeldingen   worden   opgenomen?   Leidt   dit   dan   tot   nietigheid?  HET   HOF   VAN   CASSATIE  heeft  hierover  geoordeeld  en  zegt  dat  er  geen  sprake   kan  zijn  van  automatische  nietigheid  wanneer  er  geen  bestelbon  is,  of  wanneer  er  verplichte   meldingen  niet  worden  opgenomen.       Een   overeenkomst   kan   nietig   zijn,   maar   de   rechter   zal   dit   moeten   beoordelen   rekening   houdend   met   de   ernst   van   de   inbreuk   en   de   schade   die   dat   met   zich   meebrengt   voor   de   consument.  Men  gaat  dus  uit  van  een  relatieve  nietigheid  die  kan  worden  gevorderd  door  de   consument.   Pas   wanneer   men   ervan   kan   uitgaan   dat   de   belangen   van   de   consument   geschaad  zijn  kan  men  besluiten  tot  nietigheid.     De   formele   totstandkomingsvoorwaarden   moeten   dus   met   de   nodige   voorzichtigheid   worden  benaderd  omdat  (1)  bestelbon  en  bevestiging  vandaag  vaak  samenvallen  en  men  (2)   maar  van  een  relatieve  nietigheid  kan  spreken.   2.  Mogelijkheid  tot  prijswijzigingen   Stel   dat   men   een   reis   redelijk   lang   op   voorhand   boekt,   heeft   de   touroperator   dan   nog   de   mogelijkheid   om   de   prijs   voor   die   reis   te   wijzigen?   Kan   men   op   het   moment   nadat   men   bevestigd  heeft  nog  overgaan  tot  een  wijziging  van  de  prijs?       In   principe   is   een   contract   bindend   en   bij   een   contract   van   bepaalde   duur   mag   men   in   principe  niet  eenzijdig  wijzigingen  aanbrengen.       In   de   reiscontractenwet   is   een   specifieke   regeling   opgenomen   om   bepaalde   zaken   nog   te   wijzigingen.  Lex   specialis   derogat   generalis,  dus  zullen  deze  regels  voorrang  hebben  op  de   algemene   regels   opgenomen   in   boek   6   WER.   De   reden   of   gronden   op   basis   waarvan   een   prijswijziging   is   beperkt.   Dit   kan   alleen   maar   op   grond   van   een   aantal   in   de   wet   bepaalde   factoren.   I.  Voorzien  in  het  contract   In   de   meeste   reisvoorwaarden   is   deze   clausule   automatisch   opgenomen.   Wanneer   men   in   de  overeenkomst  voorziet  dat  de  prijs  kan  worden  gewijzigd,  kan  dit  ook  aanleiding  geven   tot  prijsdaling.  De  wijziging  kan  dus  zowel  in  het  nadeel  als  in  het  voordeel  van  de  reiziger   vallen.   Een   of   twee   jaar   geleden   hebben   de   touroperators   massaal   kortingen   moeten   toekennen  op  reizen  aangezien  de  brandstofprijs  van  kerosine  zo  spectaculair  gedaald  was.     II.  Op  grond  van  bepaalde  factoren   Een  prijswijziging  kan  maar  plaats  vinden  wanneer  ze  haar  oorzaak  vindt  in  een  van  de  wet   vernoemde  factoren:   -­‐ Een  van  die  redenen  is  bijvoorbeeld  een  gestegen  of  gedaalde  brandstofprijs.     -­‐ Andere   redenen   zijn   wisselkoersen.   Hier   is   men   niet   verplicht   om   de   prijs   aan   te   passen.  Het  hangt  af  van  wat  in  het  contract  bepaald  is.  Dit  is  wel  een  element  dat  er   zeer  sterk  tot  kan  leiden  dat  de  prijs  stijgt.   -­‐ Ten  derde  is  er  ook  een  factor  die  gebaseerd  is  op  taksen  en  heffingen.  Na  9/11  heeft   men  bijvoorbeeld  een  veiligheidstaks  ingevoerd.  Reizigers  die  toen  al  een  reis  hadden  

112  

 

geboekt,   waarin   een   clausule   van   mogelijke   prijswijzigingen   voorzien   was,   moesten   deze  veiligheidstaks  bijbetalen.   III.  Prijsstijging>  10%   Het   kan   wel   zijn,   bij   een   drastische   wijziging,   dat   men   geconfronteerd   wordt   met   een   relatieve  sterke  prijsstijging.  Om  de  reiziger  daartegen  de  beschermen,  moet  de  reiziger  bij   een   stijging   van   meer   dan   10%   de   mogelijkheid   krijgen   om   zijn   reis   te   annuleren.   Ofwel   betaalt  men  de  stijging,  of  men  doet  afstand  van  het  contract  waarbij  men  ook  kosteloos  het   betaalde  voorschot  zal  terugkrijgen.     IV.  Geen  prijsstijging  binnen  20  dagen  voor  vertrek   Dit  wordt  niet  altijd  gerespecteerd  in  de  praktijk.   V.  Toepassing     “De  in  het  contract  overeengekomen  prijs  kan  niet  worden  herzien,  tenzij  dit  uitdrukkelijk  in   het   contract   is   voorzien   samen   met   de   precieze   berekeningswijze   ervan,   en   voor   zover   de     herziening  het  gevolg  is  van  een  wijziging  in   a)  de  op  de  reis  toegepaste  wisselkoersen  en/of   b)  de  vervoerskosten,  met  inbegrip  van  de  brandstofkosten  en/of   c)  de  voor  bepaalde  diensten  verschuldigde  heffingen  en  belastingen.   Er   moet   dan   wel   aan   de   voorwaarde   worden   voldaan   dat   bedoelde   wijzigingen   ook   aanleiding  zullen  geven  tot  een  verlaging  van  de  prijs.     De  prijzen  voor  het  verblijf  en  de  andere  diensten  in  het  buitenland  werden  berekend  volgens   de   tarieven   en   wisselkoersen   die   op   18.10.10   golden.   Bij   wijziging   van   de   wisselkoersen   na   deze  datum  worden  de  prijzen  voor  verblijf  en  andere  diensten  in  het  buitenland  niet  herzien.     De   heffingen   en   taksen   die   verschuldigd   zijn   voor   de   geleverde   diensten   werden   eveneens   berekend   volgens   de   tarieven   die   op   18.10.10   golden.   Verhogingen   of   verlagingen   van   de   heffingen   en/of   taksen   na   deze   datum   worden   netto   bij   de   reissom   gevoegd   respectievelijk   netto  ervan  afgetrokken.     De   prijs   voor   het   vervoer   per   vliegtuig   is   berekend   volgens   de   tarieven   die   golden   op   06.10.2010,   met   inbegrip   van   de   op   dat   ogenblik   gekende   brandstoftoeslagen.   De   door   de   luchtvaartmaatschappij   ná   deze   datum   meegedeelde   brandstoftoeslagen   of   kortingen   worden  netto  bij  de  reissom  gevoegd  respectievelijk  ervan  afgetrokken.”   Clausule  uit  de  reisvoorwaarden  van  Jetair  (versie  2011)  

E.  Verbreking  van  de  reis  door  de  reiziger   Een  voor  de  praktijk  bijzonder  interessante  vraag:  kan  ik  mijn  reis  annuleren  en  wat  gaat  mij   dat  kosten?  Men  kan  altijd  een  reis  annuleren,  men  zou  dit  zelf  kunnen  door  op  het  ogenblik   van  vertrek  niet  op  te  dagen.  Het  is  echter  niet  aan  te  raden  om  dit  op  deze  manier  te  doen.     1.  Schadevergoeding   De   kost   die   men   hiervoor   dient   te   betalen   hangt   af   van   of   men   al   dan   niet   een   annulatie-­‐ verzekering   heeft   afgesloten.   Een   annulatie-­‐verzekering   voorziet   in   een   betaling   van   de   kosten  (een  schadevergoeding)  ingevolge  een  verbreking  van  het  contract.  Indien  men  een   annulatie-­‐verzekering  heeft  worden  deze  kosten  door  de  verzekeraar  terugbetaald.     113  

 

  Indien   men   niet   in   het   bezit   is   van   een   annulatie-­‐verzekering,   of   het   gaat   om   een   annulering   omwille  van  een  reden  die  niet  gedekt  wordt  door  de  verzekering  (vb.  Beste  vriendin  heeft   uw  lief  afgepakt),  zal  men  zelf  voor  de  vergoeding  moeten  instaan.  Altijd  goed  in  gedachten   houden  dat  men  de  reis  altijd  kan  annuleren.     I.  Maximum  eenmaal  de  reissom   Men   kan   altijd   maximum   eenmaal   de   reissom   vragen   als   vergoeding.   Indien   men   een   reis   heeft  geboekt  in  een  luxe-­‐resort  kan  dit  natuurlijk  hoog  oplopen.  Zal  dit  ook  altijd  worden   gevraagd?   Neen,   men   zal   moeten   gaan   kijken   naar   wat   in   de   reisvoorwaarden   staat.   Hoe   langer  men  verbreekt  voor  vertrek,  hoe  kleiner  die  vergoeding  zal  zijn.       “Toepassing   Jetair:   annulering   reis   Bulgarije,   Canarische   eilanden,   Cyprus,   Egypte,   Griekenland,  Italië,  Jordanië,  Madeira,  Malta,  Marokko,  Tunesië,  Turkije,  Israël,  Cabo  Verde   a)  tot  56  dagen  voor  de  vertrekdag:  €  100  per  persoon;   b)  vanaf  de  55e  tot  de  28e  dag  voor  de  vertrekdag:  €  200  per   persoon;   c)  vanaf  de  27e  tot  de  7e  dag  voor  de  vertrekdag:  €  400  per   persoon;   d)  vanaf  de  6e  tot  de  1ste  dag  voor  de  vertrekdag:  100%  van  de   reissom  met  maximum  €  625  per  persoon;   e)  op  de  vertrekdag  of  bij  niet-­‐aanmelding:  100%  van  de  reissom”   II.  Verbrekingsbeding   Wat   indien   dit   schadebeding   er   anders   zou   uitzien,   en   dit   altijd   100%   van   de   reis   zou   bedragen,   ongeacht   het   moment   van   annulering?   Wat   zou   men   als   jurist   hierop   kunnen   zeggen?  Men  zal  moeten  kijken  naar  de  regeling  inzake  onrechtmatige   bedingen.  Daarin  zijn   regels   vervat   met   betrekking   tot   kennelijke   bovenmatige   of   potentieel   voorzienbare   schade.   De   kans   is   bijzonder   hoog   dat   men   een   geannuleerd   ereis   nog   aan   iemand   anders   kan   verkopen.     Kan  men  hier  de  regeling  toepassen  uit  artikel  83,17°  WER  en  artikel  83,  24°  WER?  Gaat  dit   hier   om   een   schadebeding?   Neen,   het   gaat   hier   om   een   verbrekingsbeding   dus   kan   men   deze  artikelen  niet  toepassen.  De  regeling  inzake  schadebedingen  is  hier  niet  van  toepassing.   Zo’n   beding   kan   onrechtmatig   zijn,   maar   enkel   op   basis   van   de   algemene   toetsingsnorm,   waaraan  dan  ook  de  nodige  bewijslast  vasthangt   2.  Niet  aan  de  reiziger  toe  te  rekenen  omstandigheid   De   reiscontractenwet   bepaalt   dat   de   verbrekingsvergoeding   niet   verschuldigd   is   indien   de   omstandigheid  van  verbreking  niet  aan  de  reiziger  kan  worden  toegerekend.  Men  zou  hier   de  indruk  kunnen  krijgen,  dat  wanneer  men  bijvoorbeeld  van  de  trap  valt  en  daardoor  niet   zou  kunnen  gaan  skiën,  men  de  reis  hier  kosteloos  zou  kunnen  annuleren.  Is  die  overmacht   ook  zo  ruim  omschreven  in  de  reiscontractenwet?       Neen,   men   moet   het   begrip   overmacht   hier   juist   zeer   eng   interpreteren.   Het   feit   dat   men   beslist   om   geen   annulatie-­‐verzekering   af   te   sluiten,   betekent   automatisch   dat   men   niet   kosteloos  kan  annuleren  omwille  van  feiten  die  doorgaans  wel  door  zo’n  verzekering  worden   gedekt.       114  

 

Voorafgaand  aan  de  totstandkoming  van  zo’n  contract  dient  een  reisbemiddelaar  informatie   te  geven  omtrent  zulke  verzekeringen.  Stel  nu,  dat  hierover  geen  informatie  wordt  gegeven   (mogelijkheid   om   annulatie-­‐verzekering   af   te   sluiten),   dan   zal   men   wel   kosteloos   kunnen   annuleren.   Men   kan   de   reiziger   hier   namelijk   niet   verwijten   dat   hij   geen   verzekering   heeft   afgesloten,  aangezien  er  miskenning  van  informatieverplichting  is  gebeurd.       Indien   men   geboekt   heeft   bij   een   reisbemiddelaar   zal   men   natuurlijk   altijd   wel   eerst   de   vergoeding   van   annulering   moeten   betalen   aan   de   reisorganisator   en   zal   men   daarna   het   geld  kunnen  terugvorderen  van  de  reisbemiddelaar  met  betrekking  tot  de  geleden  schade.   De  kans  bestaat  natuurlijk  altijd  dat  een  reisbemiddelaar  dit  niet  zal  doen  en  dient   men  een   vordering  in  rechte  in  te  stellen  of  kan  men  naar  de  commissie  reizen  stappen  (zie  later).       Gezien  het  feit  dat  het  begrip  overmacht  zo  eng  dient  te  worden  geïnterpreteerd,  wat  kan   dan   wel   vallen   onder   omstandigheden   die   niet   aan   de   reiziger   te   wijten   zijn?   Men   kan   bijvoorbeeld   kosteloos   annuleren   wanneer   er   zich   bepaalde   omstandigheden   voordoen   waarin   het   niet   echt   veilig   is   om   naar   land   van   bestemming   af   te   reizen   (Politiek,   Natuurrampen…).   Men   zal   zich   hier   altijd   baseren   op   het   reisadvies   dat   wordt   gegeven   door   de  FOD  Buitenlandse  Zaken.  Een  aantal  jaren  geleden  durfden  heel  veel  mensen  niet  meer   afreizen  naar  Jordanië  na  de  aanslagen  op  9/11.  Buitenlandse  Zaken  gaf  hieromtrent  echter   geen   negatief   reisadvies,   dus   de   mensen   die   niet   wilden   vertrekken   moesten   zelf   instaan   voor   de   annulatie.   Men   baseert   zich   op   de   FOD   Buitenlandse   Zaken   aangezien   zij   een   objectieve  basis  bieden.  Er  zijn  altijd  mensen  die  sneller  bang  zijn  dan  anderen.   3.  Overdraagbaarheid  van  de  boeking   Hier   gaat   het   over   een   situatie   waarbij   men   geen   annulatie-­‐verzekering   heeft   en   waarbij   het   contract   vereist   dat   een   verbrekingsvergoeding   dient   te   worden   betaald   en   men   er   niet   meer  in  slaagt  om  de  reis  kosteloos  te  annuleren.       Een   andere   oplossing   is   de   reis   overdragen   aan   een   andere   persoon.   De   persoon   die   niet   meer  op  reis  kan  heeft  een  absoluut  recht  om  de  reis  over  te  dragen.  Men  moet  natuurlijk   de   reis   overdragen   aan   personen   die   ook   voldoen   aan   de   voorwaarden   van   die   reis   (geen   trekking  in  de  Himalaya  overdragen  aan  overgrootmoeder  van  90  jaar).       Hier   moeten   wel   enkele   bedenkingen   worden   gemaakt.   Ten   eerste   zal   men   een   administratieve   kost   kunnen   aanrekenen   (bijvoorbeeld   veranderen   van   naam   op   vliegtuigticket),  maar  los  van  deze  kosten  zal  men  kunnen  overdragen.  Ten  tweede  blijft  men   hoofdelijk   aansprakelijk.  Indien  de  nieuwe  reiziger  dus  niet  op  tijd  betaalt,  zal  men  blijven   instaan  voor  de  betaling  van  die  reis.    

F.  Uitvoering  van  het  contract  tot  reisorganisatie   1.  Niet-­‐uitvoering  van  de  reis  of  wijziging  van  een  wezenlijk  punt  door  de  reisorganisator   I.  Voor  de  aanvang  van  de  reis   Wanneer  de  reisorganisator  vaststelt  dat  de  reis  niet  kan  worden  uitgevoerd  of  dat  er  een   wijziging   is   van   een   wezenlijk   punt,   dient   hij   dit   te   melden   voor   aanvang   van   de   reis.   Wanneer   de   reisorganisator   zijn   informatieplicht   goed   naleeft   kunnen   zich   echter   weinig   problemen  voordoen.  Indien  zo’n  situatie  zich  voordoet,  kan  men  ofwel    de  reis    kosteloos   115  

 

annuleren   of   men   kan   een   alternatief   aanvaarden   dat   door   de   touroperator   wordt   voorgesteld.   Het   is   iets   waar   beide   partijen   in   alle   vrijheid   een   nieuw   contract   tot   stand   kunnen  brengen.     a.  Annulering/informatie   Als   de   reisorganisator   meent   dat   de   reis   niet   kan   uitgevoerd   worden   op   grond   van   een   wezenlijk  punt  van  de  overeenkomst:  vb.  Wanneer  een  hotel  werd  geboekt,  en  men  in  dat   hotel   niet   kan   logeren,   omdat   het   bijvoorbeeld   niet   op   tijd   klaar   is;   kan   hij   de   keuze   laten   tussen  het  kosteloos  annuleren  van  het  contract,  met  teruggave  van  de  voorschotten  of  een   een  alternatief  bieden.     b.  Alternatief   Over  het  algemeen  zijn  hier  weinig  problemen  mee  en  kunnen  partijen  wel  een  alternatief   uitvogelen.     Dit   alternatief   kan   zowel   van   hogere   waarde,   gelijke   waarde,   als   van   lagere   waarde  zijn.  Er  komt  vrijblijvend  een  nieuw    reiscontract  tot  stand.   c.  Schadevergoeding   Wanneer   men   kiest   voor   de   annulering   kan   men   bijkomend   aanspraak   maken   op   een   schadevergoeding.  Deze  vergoeding  is  evenwel  niet  verschuldigd  in  situaties  van  overmacht.     II.  Tijdens  de  reis   Hier  zijn  echter  veel  meer  problemen  mee  en  zeker  wanneer  het  hoogseizoen  is  op  moment   van   de   reis.   Indien   er   dan   problemen   zijn,   ligt   de   verantwoordelijkheid   volledig   bij   de   reisorganisator.   a.  Alternatief   De  reisorganisator  dient  op  dat  moment  onmiddellijk  naar  oplossingen  te  zoeken.  Men  dient   een   alternatief   te   bieden   dat   waardig   is   (voor   dezelfde   prijs).   Wanneer   een   alternatief   dat   geboden   wordt   veel   duurder   is   dan   de   originele   boeking   zal   men   hier   niet   voor   moeten   bijbetalen.  Wanneer  het  alternatief  goedkoper  en  misschien  minder  goed  is  kan  men  dit  in   principe   niet   zomaar   weigeren.   Er   zal   wel   een   vergoeding   verkregen   worden,   maar   veranderen   van   hotel   zal   op   zich   zeer   moeilijk   zijn.   Hier   zien   we   een   duidelijk   verschil   met   een  alternatief  dat  wordt  geboden  voor  de  reis,  waar  weigeren  wel  mogelijk  is.   b.  Weigering  alternatief  (deugdelijke  redenen)   Men   kan   een   geboden   alternatief   enkel   weigeren   wanneer   men   beschikt   over   een   deugdelijke   reden   om   dit   te   doen.   Een   voorbeeld   uit   de   RS   (Geschillencommissiereizen):   gezin  had  reis  geboekt  in  hotel  aan  de  zee  met  zwembad  en  de  touroperator  had  hen  een   alternatief  geboden  van  twee  hotelkamers  in  aparte  hotels,  in  de  stad,  zonder  zwembad.  Het   is   ongehoord   om   een   gezin   op   te   splitsen   gedurende   de   gehele   duur   van   de   vakantie.   Het   kan   voorvallen   dat   men   genoodzaakt   is   dit   te   doen   voor   1   nacht.   Hier   zal   men   dus   niet   kunnen  weigeren.  

G.  Aansprakelijkheid   1.  Aansprakelijkheid  van  de  reisorganisator   De   aansprakelijkheid   van   de   reisorganisator   is   bijzonder   ruim   betrekking   tot   de   niet-­‐goede   uitvoering  van  de  reis  (ook  van  andere  personen),  maar  ook  met  betrekking  tot  opgelopen   schade  (lichamelijk,  moreel,  …).   116  

 

I.  Verwachtingen  op  grond  van  een  reisbrochure   De   reisbrochure   speelt   hierin   een   zeer   belangrijke   rol.   Men   zal   nagaan   of   de   beloofde   prestaties   daadwerkelijk   werden   uitgevoerd   op   basis   van   verwachtingen   die   de   reiziger   redelijkerwijze  mocht  hebben  op  grond  van  deze  brochure.  Wanneer  de  brochure  vermeldt   dat   er   een   zwembad   aanwezig   zal   zijn   in   het   hotel,   mag   de   reiziger   ervan   uitgaan   dat   er   effectief   zwembad   aanwezig   zal   zijn   en  men   dit   ook   kan   gebruiken.   Een   voorbeeld  uit  de  RS   is   dat   er   bij   een   bepaalde   reis   wel   degelijk   een   zwembad   aanwezig   was,   maar   dit   gesloten   was   en   door   de   reiziger   niet   kon   gebruikt   worden.   De   reisorganisator   werd   hiervoor   aansprakelijk  gesteld.     Een   ander   voorbeeld   is   dat   een   koppel   voor   hun   huwelijksreis   een   prachtig   hotel   had   geboekt   waar   het   rustig   vertoeven   zou   zijn:   de   zwembaden   waren   overbevolkt,   de   airconditioning   werkte   niet   (warme   bestemming)   en   men   had   heel   heraanleggingen   in   het   hotel.  Het  koppel  kon  hiervoor  schadevergoeding  aanvragen.     II.  Uitgebreide  aansprakelijkheid   a.  Andere  personen  (vb.  Facultatieve  excursie)   Met  betrekking  tot  slechte  uitvoeringen  van  de  reis  kan  men  aansprakelijk  worden  gesteld   voor  alle  handelingen  die  worden  uitgevoerd  door  uitvoeringsagenten  waarop  men  beroep   doet.  Een  betrokken  reiziger  boekt  een  excursie  in  Egypte  om  een  tochtje  te  maken  op  de   Nijl.   Helaas   voor   de   reiziger   was   dit   bootje   niet   in   orde,   het   zinkt   en   reiziger   sterft.   De   touroperator  tracht  zich  aan  zijn  aansprakelijkheid  te  onttrekken  door  te  wijzen  op  het  feit   dat  dit  een  facultatieve  excursie   was.  Men  heeft  hier  niet  gekeken  naar  de  facultatieve  aard,   maar   naar   diegene   die   de   excursie   aanbiedt.   Is   dit   een   excursie   die   kan   worden   geboekt   onder  begeleiding  van  de  touroperator,  of  is  dat  een  excursie  die  men  in  alle  vrijheid  heeft   geboekt  (door  bijvoorbeeld  langs  de  haven  te  wandelen  en  daar  een  tochtje  te  boeken).         Dit  geldt  bijvoorbeeld  ook  voor  autoverhuur.  Wanneer  men  een  auto  huurt  in  het  hotel  via   de  hostess  van  de  touroperator  valt  dit  onder  hun  aansprakelijkheid.  Wanneer  men  dit  zelf   doet,  natuurlijk  niet.     b.  Schade  (m.i.v.  morele  schade)   De   grens   tussen   al   dan   niet   verantwoordelijkheid   is   vaak   vrij   vaag.   Men   kan   de   aansprakelijkheid   niet   zomaar   wegbedingen   in   bedingen   in   clausules.   Het   is   belangrijk   te   weten   dat   de   reisorganisator   in   geen   geval   zijn   aansprakelijkheid   voor   lichamelijke   schade   kan   uitsluiten.   Als   hij   de   prestaties   niet   zelf   levert,   dan   kan   de   organisator   zijn   aansprakelijkheid   inzake   stoffelijke   en   morele   schade   evenwel   beperken   tot   tweemaal   de   prijs  van  de  reis.     III.  Uitzonderingen   Niet  verbazend,  is  er  een  uitzondering  voorzien  in  geval  van  overmacht.  Wanneer  men  met   kerst  in  Thailand  vertoefde  ten  tijde  van  de  Tsunami  en  men  heeft  ontzettend  veel  schade,   kan  de  touroperator  hier  niet  voor  aansprakelijk  worden  gesteld.     De   touroperator   komt   ook   niet   tussen   wanneer   de   schade   te   wijten   is   aan   het   optreden   van   de   reiziger   zelf.   Stel   dat   men   bij   een   rondreis   aanwezig   moet   zijn   op   een   bepaald   tijdstip   om   te   vertrekken   naar   een   volgende   bestemming   en   men   daagt   niet   op,   kan   de   touroperator   117  

 

hiervoor  niet  aansprakelijk  worden  gesteld.  Dit  is  een  situatie  die  volledig  te  wijten  is  aan  de   reiziger  zelf.     IV.  Bijstandsverplichting   Ook   al   is   de   reisorganisator   niet   aansprakelijk,   dan   nog   geldt   er   steeds   een   bijstandsverplichting.  Wanneer  een  reiziger  in  nood  is  en  zichzelf  niet  kan  behelpen,  dient   de  touroperator  in  te  grijpen.       Personen  zitten  in  een  hotel  en  midden  in  de  nacht  breekt  er  brand  uit  in  het  hotel  die  te   wijten   was   aan   een   externe   oorzaak   (overmacht).   Indien   dit   zou   te   wijten   zijn   aan   gebrekkig   onderhoud  zou  de  touroperator  wel  aansprakelijk  kunnen  worden  gesteld.  De  mensen  lopen   uit   het   hotel   en   lopen   naar   het   strand.   De   reisorganisator   is   in   principe   niet   aansprakelijk   want   de   schade   is   opgelopen   door   een   omstandigheid   die   te   wijten   is   aan   overmacht.   De   touroperator   is   wel   aansprakelijk   wegens   het   niet   nakomen   van   hun   bijstandsverplichting.   De   klanten   bevonden   zich   namelijk   op   het   strand   zonder   dat   iemand   zich   om   hen   bekommerde.  In  dit  geval  is  er  dus  wel  degelijk  aansprakelijkheid  waarbij  men  aanspraak  kan   maken   op   een   morele   schadevergoeding.   De   reisorganisator   had   iemand   moeten   sturen   om   de   mensen   te   voorzien   van   een   onderkomen,   eten…   De   reizigers   in   kwestie   kunnen   dus   aanspraak  maken  op  een  schadevergoeding.       Wanneer   men   die   verplichting   wel   nakomt   en   de   bijstandsverplichting   dus   naar   regelmaat   werd  nageleefd,  zal  de  reisorganisator  in  geval  hij  niet  aansprakelijk  kan  worden  gesteld  voor   het  schadegeval,  de  gemaakte  kosten  van  de  bijstand  kunnen  terugvorderen  van  de  reiziger.   V.  Exoneratiebedingen   Exoneratiebedingen   worden   zeer   sterk   aan   banden   gelegd.   Men   kan   zich   zoals   eerder   vermeld   voor   lichamelijke   schade   al   niet   exonereren.   Voor   materiële   schade   kan   men   het   bedrag  beperken  tot  twee  maal  de  reissom.  Aansprakelijkheidsbeperkingen  die  vervat  liggen   in   internationale   verdragen   werken   ook   door   voor   reisorganisatoren.   Wanneer   men   bijvoorbeeld  bagage  verloren  heeft  in  de  luchthaven,  bepaalt  het  verdrag  van  Montréal  dat   de  maximum  vergoedbare  schade  1200  euro  bedraagt.     2.  Aansprakelijkheid  van  de  reisbemiddelaar   De   taak   van   de   reisbemiddelaar   is   veel   beperkter.   In   principe   staat   deze   niet   in   voor   de   goede   uitvoering   van   de   reis.   Hij   is   enkel   aansprakelijk   voor   de   totstandkoming   van   het   contract   en   is   enkel   aansprakelijk   voor   bepaalde   informatieverplichtingen.   Het   feit   dat   het   hotel  niet  in  orde  is,  kan  hem  niet  worden  verweten.   I.  Belgische  touroperator   II.  Buitenlandse  touroperator   Wanneer  een  reisbemiddelaar  optreedt  voor  een  buitenlandse  touroperator  kan  hij  eigenlijk   worden  gezien  als  een  reisorganisator  en  is  hij  wel  aansprakelijk  voor  de  uitvoering  van  de   reis.          

118  

 

H.  Verplichtingen  van  de  reiziger  en  verjaring     1.  Verplichtingen  van  de  reiziger   Wat   moet   men   doen   om   die   schade   af   te   dwingen?   Men   moet   ter   plaatse   een   klacht   neerleggen  en  een  aangetekende  brief  sturen  binnen  de  maand.     I.  Geen  sanctie  bij  niet-­‐naleving   De   wet   bevat   geen   enkele   sanctie   met   betrekking   tot   het   feit   dat   men   dit   niet   heeft   gedaan.   Er  zijn  wel  enkele  voorbeelden  uit  de  RS  waar  men  beslist  dat  hoe  langer  men  wacht  om  een   klacht  in  te  dienen,  hoe  minder  kans  men  maakt  op  schadevergoeding.  Men  gaat  uit  van  het   vermoeden   dat   wanneer   men   een   rotvakantie   heeft   gehad,   men   hier   ook   snel   stappen   zal   ondernemen  om  vergoeding  te  krijgen.  Er  geldt  echter  geen  enkele  vervaltermijn.   2.  Verjaring   De   enige   termijnen   waar   men   wel   rekening   mee   moet   houden   zijn   de   verjaringstermijnen   met  betrekking  tot  lichamelijke  schade  (2  jaar)  en  andere  schade  (1  jaar).  Wanneer  gaat  die   verjaring  in?       Het   startmoment   gaat   in   vanaf   het   einde   van   het   schade-­‐verwekkende   feit.   Wanneer   er   bijvoorbeeld   in   het   hotel   waar   men   verblijft   een   duidelijk   gebrek   aanwezig   is,   begint   de   termijn  pas  te  lopen  wanneer  de  vakantie  ten  einde  is.   I.  Lichamelijke  schade   Hier  geldt  een  termijn  van  twee  jaar.   II.  Andere  schade   Bij  materiële  schade  geldt  een  verjaringstermijn  van  1  jaar.  

I.  Geschillencommissie  Reizen   Men  gaat  in  eerste  instantie  contact  opnemen  met  de  reisorganisator  en  de  situatie  in  der   minne  proberen  regelen.  Meestal  zal  men  een  soort  van  aankoopvouchers  gaan  verstrekken   voor  een  volgende  vakantie.  Een  aantal  opmerkingen  hier  zijn  dat  het  vaak  gaat  om  vouchers   met   beperkte   waarde   en   ook   niet   iedereen   zal   nog   met   de   zelfde   organisator   op   vakantie   willen  gaan.  Hierop  kan  men  een  vordering  in  rechte  instellen  of  een  klacht  indienen  bij  de   Geschillencommissie  Reizen.     1.  Keuzevrijheid  in  algemene  voorwaarden   Indien  men  geen  minnelijke  overeenkomst  kan  sluiten  heeft  men  de  keuze  om  een  vordering   in   rechte   in   te   stellen   of   men   kan   zich   wenden   naar   de   Geschillencommissie   Reizen.   De   touroperator   dient   zich   dan   ook   te   houden   aan   de   keuze   van   de   reiziger,   aangezien   een   dwingende  arbitrage  op  gespannen  voet  staat  met  de  wet  onrechtmatige  bedingen.       2.  Klachtengeld   Men  zal  eerst  een  soort  van  klachtengeld  moeten  betalen  wanneer  men  een  klacht  indient   bij   de   commissie   reizen.   Dit   bedraagt   10%   van   de   vergoeding   met   een   minimum   van   100   euro.   Het   klachtengeld   is   uiteindelijk   ten   laste   van   de   verliezer.   Vordert   de   reiziger   2000   euro,  zal  het  klachtengeld  200  euro  bedragen  maar  bij  winst  zal  dit  gedragen  worden  door   de   touroperator.   Vordert   de   reiziger   2000   euro   en   wordt   hem   de   helft   toegekend   zal   de   119  

 

reiziger   ook   een   deel   van   de   kosten   dienen   te   dragen.   Indien   de   eis   te   hoog   gevorderd   wordt,   dient   men   ook   zelf   een   deel   van   het   klachtengeld   te   betalen,   zelfs   bij   gezamenlijke   aansprakelijkheid.   3.  Voor-­‐  en  nadelen   Een  belangrijk  nadeel  is  dat  de  beslissing  van  de  Geschillencommissie  Reizen  bindend  is  en   daartegen   geen   hoger   beroep   openstaat.   Men   kan   wel   een   beslissing   van   een   administratiefrechtelijk   orgaan   nietig   laten   verklaren,   maar   die   procedure   is   heel   omslachtig   en   kan   lang   duren.   Het   kan   ook   juist   een   voordeel   zijn   met   betrekking   tot   de   duur   van   de   procedure  om  een  vordering  bij  de  geschillencommissie  in  te  stellen.  Zulke  procedures  zijn   namelijk  veel  sneller  afgelopen  dan  een  procedure  bij  een  rechtbank.       Er  wordt  wel  gezegd  dat  de  vergoedingen  die  worden  toegekend  door  de  commissie  reizen,   lager  liggen  dan  de  vergoedingen  toegekend  door  de  rechtbank.  Hieromtrent  is  echter  geen   empirisch  onderzoek  gebeurd  dus  kan  men  dit  niet  met  zekerheid  zeggen.                                                          

120  

 

H2:  Bescherming  Luchtreizigers   A.  Verordening   De  Verordening  is  in  werking  getreden  op  17  februari  2005  en  ondertussen  ligt    er  reeds  een   ontwerp   van   wijziging   op   de   tafel.   Men   wil   wel   de   essentiële   elementen   van   de   wet   behouden.   Oorspronkelijk   viel   er   over   deze   Verordening   weinig   te   zeggen,   toch   is   er   de   laatste  jaren  heel  veel  Rechtspraak  van  het  Hof  van  Justitie  die  vaak  ophefmakend  is,  maar   die  door  sommige  Belgische  touroperators  niet  wordt  toegepast.  

B.  Toepassingsgebied   1.  Luchthaven   In   de   eerste   plaats   is   er   een   belangrijk   element   met   betrekking   tot   het   territoriaal   toepassingsgebied.   De   Verordening   vindt   toepassing   wanneer   men   vertrekt   vanuit   een   luchthaven  op  het  gebied  van  een  lidstaat.  Vertrekt  men  vanop  een  luchthaven  die  gelegen   is   op   het   grondgebied   van   een   niet-­‐lidstaat   van   de   EU   (vb.   Istanbul),   dan   kan   men   slechts   aanspraak   maken   op   de   Verordening   wanneer   deze   vlucht   wordt   uitgevoerd   door   een   communautaire   luchtvaartmaatschappij.   Dit   is   een   maatschappij   die   haar   exploitatievergunning  in  een  Lidstaat  van  de  Europese  Unie  heeft  verkregen.  Men  moet  wel   de  twee  vluchten  apart  gaan  bekijken.  Indien  men  vertrekt  vanuit  een  EU  lidstaat  naar  een   niet-­‐EU   lidstaat   dan   is   de   Verordening   van   toepassing.   Keert   men   terug   met   een   niet-­‐ communautaire  maatschappij  dan  is  de  Verordening  niet  van  toepassing,  ook  al  niet  omdat   men   vertrekt   vanuit   een   niet-­‐EU   lidstaat.   Ook   bestaat   er   discussie   met   betrekking   tot   het   nemen  van  tussenvluchten  die  eventueel  vertrekken  vanuit  niet-­‐EU  lidstaten  met  eventueel   ook   niet-­‐communautaire   maatschappijen.   Er   bestaan   echter   verschillende   strekkingen   die   dit  probleem  anders  interpreteren.  Er  bestaat  helaas  nog  geen  rechtspraak  van  het  HvJ  over.   2.  Bevestigde  boeking  +  tijdig  aanmelden  bij  incheckbalie   Wat   is   een   tijdige   aanmelding?   Een   tijdige   aanmelding   is   diegene   die   door   de   luchtvaartmaatschappij   wordt   gecommuniceerd.   Is   men   te   laat,   dan   kan   men   zich   niet   beroepen  op  de  verordening.  Wanneer  er  geen  specifiek  tijdstip  vermeld  word,  moet  men   45   minuten   voor   vertrek   aanwezig   zijn   op   de   luchthaven   (niettegenstaande   intercontinentale  vluchten).       Wanneer   men   echter   reist   met   een   Chartervlucht   dient   men   vaak   veel   vroeger   op   de   luchthaven   te   zijn   en   dan   zal   de   opgelegde   termijn   gelden.   Regels   zijn   op   zich   duidelijk   maar   in  de  praktijk  zijn  er  vaak  bewijsproblemen.  Wanneer  men  dus  tijdig  aanwezig  was  maar  de   rij  zodanig  lang  was  dat  men  te  laat  aan  de  balie  komt,  zal  men  dit  moeilijk  kunnen  bewijzen.   Uiteraard,   als   men   kijkt   naar   de   geest   van   de   Verordening   volstaat   het   dat   men   op   de   luchthaven  aanwezig  is.  Hier  kunnen  natuurlijk  wel  bewijsproblemen  ontstaan.       Die   bewijsproblemen   kunnen   ook   ontstaan   aan   de   andere   kant,   want   wanneer   sluit   de   incheckbalie.   Mensen   beweerden   in   een   vordering   tegen   Ryan   Air   dat   zij   op   tijd   aan   de   incheckbalie   waren   (40   minuten   op   voorhand)   maar   dat   deze   al   gesloten   was.   Ryan   Air   diende  te  bewijzen  wanneer  zij  die  dan  wel  hadden  gesloten,  maar  kon  dat  niet.  

121  

 

3.  Instapweigering   Een  instapweigering  betekent  dat  u  de  toegang  tot  het  vliegtuig  wordt  ontzegd  zonder  dat   men  daarbij  beschikt  over  objectieve  redenen.  Wanneer  iemand  tekenen  van  Ebola  vertoont   mag  men  dit  natuurlijk  wel  doen,  of  wanneer  men  extreem  dronken  is  en  men  mag  ook   niet   opstappen  maar  is  dit  geen  instapweigering.       Instapweigering  betreft  in  eerste  instantie  overboeking  en  met  deze  vermelding  wilde  men   die  praktijk  van  overboeking  tegengaan.  Toch,  zo  blijkt  uit  de  RS  van  het  Hof  van  Justitie,  is   daar  absoluut  niet  meer  toe  beperkt.       ARREST   CACHAFEIRO-­‐   Iemand   heeft   een   vlucht   geboekt   om   van   Brussel   naar   Frankfurt   te   vliegen   en   vervolgens   van   Frankfurt   naar   Porto.   Al   deze   luchthavens   bevinden   zich   op   het   grondgebied   van   een   lidstaat   van   de   EU.   De   Vlucht   van   Brussel   naar   Frankfurt   wordt   vertraagd,   waardoor   de   luchtvaartmaatschappij   ervan   uitgaat,   gelet   op   de   omvang   van   de   vertraging,  dat  de  reizigers  voor  hun  overstap  niet  tijdig  kunnen  inchecken.  Men  beslist  om   die  tickets  te  annuleren  en  ze  toe  te  kennen  aan  andere  reizigers.  De  lucht  landt  in  Frankfurt   men  haast  zich  naar  de  gate  voor  de  vlucht  naar  Porto  en  ze  zijn  op  tijd.  Wanneer  zij  met  hun   instapkaart  die  zij  al  verkregen  hadden  in  Brussel,  zich  aanmeldden  krijgen  ze  te  horen  dat   hun  kaarten  reeds  zijn  geannuleerd  omdat  men  er  van  uitging  dat  men  niet  op  tijd  zou  zijn.  Is   dit   een   instapweigering?   Ja,   men   meldde   zich   tijdig   aan   en   werd   geweigerd   zonder   objectieve  redenen.         ARREST   FINNAIR-­‐   Een   luchtvaartmaatschappij   (Finnair)   moet   overgaan   tot   het   annuleren   van   een   vlucht   omwille   van   slechte   weersomstandigheden.   De   dag   nadien   heeft   Finnair   opnieuw  een  vlucht.  Wat  doen  zij  nu?  Ze  gaan  de  mensen  van  de  geannuleerde  vlucht  op  de   eerstkomende  vlucht  plaatsen  en  de  passagiers  die  een  ticket  hadden  voor  die  vlucht  gaat   men   op   een   volgende   vlucht   plaatsen.   Men   wil   gaan   vermijden   dat   de   slachtoffers   van   de   geannuleerde   vlucht   twee,   drie   dagen   moeten   wachten   om   op   hun   bestemming   te   geraken.   Het   offer   dat   men   hiervoor   moet   maken   is   dat   men   de   passagiers   die   die   vlucht   dan   zouden   nemen   op   hun   beurt   moeten   wachten.   Men   sprake   over   reorganisatie   van   vluchten   als   gevolg  van  overmacht.  Volgens  het  Hof  van  Justitie  is  dit  ook  een  geval  van  overmacht.       We  kunnen  dus  zien  dat  het  hier  niet  meer  louter  gaat  om  overboeking.  Overmacht  speelt   een  rol  bij  annulering  en  vertraging,  maar  niet  bij  instapweigering.     4.  Annulering   Het  Hof  van  Justitie  heeft  geoordeeld  dat  wat  er  op  de  borden  staat  in  de  luchthaven  niet   relevant  is.  Men  moet  gaan  kijken  of  de  vlucht,  zoals  deze  geboekt  was,  wordt  uitgevoerd.   Het   is   pas   wanneer   het   vluchtplan   volledig   wordt   afgelast,   dat   men   over   een   annulering   spreekt.   Een   langdurige   vertraging   mondt   dus   niet   automatisch   uit   in   een   annulering.   Stel,   men  zit  in  de  Dominicaanse  Republiek  en  er  zit  een  konijn  in  de  motor.  Alvorens  het  vliegtuig   kan   vertrekken   dient   die   motor   terug   helemaal   proper   te   zijn.   Indien   men   een   ander   vliegtuig  aanbiedt  waarbij  de  passagiers  dus  van  toestel  moeten  wisselen  is  dit  gewoon  een   vertraging  en  geen  annulering.  Het  toestel  waarmee  men  vliegt  is  dus  irrelevant.       Bij   een   annulatie   wordt   de   oorspronkelijke   vlucht   volledig   geschrapt   en   worden   de   passagiers  overgeboekt  naar  een  andere.   122  

 

  ARREST   RODRIGUEZ-­‐   Spreekt  men  nog  steeds  van  annulering  wanneer  men  wel  degelijk  is   vertrokken,  maar  men  terugkeert  naar  het  land  van  vertrek  omwille  van  problemen.  Volgens   het   Hof   van   Justitie   is   dit   wel   degelijk   een   annulering.   Dit   kan   natuurlijk   ook   uitmonden   in   een  vertraging  wanneer  men  dan  moet  overstappen  op  een  ander  vliegtuig.  

C.  Instapweigering   Er  is  een  app  ontwikkeld  door  de  EU  die  een  reiziger  in  zijn  rechten  voorziet.   1.  Vrijwilligers   Men  kijkt  bij  instapweigering  altijd  naar  mensen  die  vrijwillig  hun  vlucht  willen  opgeven  om   mensen  die  dan  worden  geweigerd  zonder  objectieve  redenen  hun  plaats  te  geven.     I.  Bijstand  (volledige  terugbetaling  OF  alternatieve  vlucht)   Men  krijgt  bijstand  door  volledige  terugbetaling  of  aanbieding  van  een  andere  vlucht.   II.  Aanvullende  voordelen   Mensen   kunnen   ook   onderhandelen   over   aanvullende   voordelen   (betalen   van   extra   overnachting,   of   upgraden   van   economy   naar   business).   Zij   dienen   dit   echter   zelf   te   doen.   Indien   men   de   gewilde   voordelen   niet   krijgt,   kan   men   altijd   zeggen   om   de   vrijwilliger   te   behandelen   als   ‘niet-­‐vrijwiliger’   (zie   hieronder).   Men   moet   zich   dus   nooit   alleen   tevreden   stellen  met  een  hotel  aangezien  men  als  niet-­‐vrijwilliger  veel  meer  krijgt.   2.  Onvoldoende  vrijwilligers   Wat  als  men  geen  vrijwilliger  is?  Dus  als  men  mensen  niet  aan  boord  laat  gaan,  tegen  hun   zin.     I.  Compensatie  (onmiddellijk)   Men   krijgt   onmiddellijk   compensatie   in   cash,   dus   geen   aankoopvouchers   en   de   prijzen   zijn   die  per  passagier:   – Vluchten  tot  1500  km:  250  euro   – Andere  intracommunautaire  vluchten  en  vluchten  tussen  1500  en  3500  km:  400  euro   – Andere  vluchten:  600  euro   – Verlagen  met  50%  wanneer  andere  vlucht  wordt  aangeboden  en  de  aankomsttijd   bepaalde  grenzen  niet  overschrijdt  (binnen  de  2,  3,  4  uur  landen  na  de   oorspronkelijke  landtijd).     I.EN    Bijstand  (volledige  terugbetaling  OF  alternatieve  vlucht  EN  recht  op  verzorging)   Men  heeft  naast  de  compensatie  ook  weer  recht  op  bijstand.     3.  Recht  op  verzorging?     Men   krijgt   in   de   eerste   plaats   verzorging.   Dit   zijn   maaltijden   en   verfrissingen   in   redelijke   verhouding   tot   de   wachttijd.   Men   krijgt   ook   hotelaccommodatie   voor   zover   men   zo   lang   moet  wachten  dat  er  een  nacht  is  inbegrepen.  Indien  men  vrijwilliger  is  zal  men  dus  meestal   een  hotel  aanbieden  aangezien  men  daar  als  niet-­‐vrijwilliger  automatisch  recht  op  heeft.  Je   moet   dus   als   vrijwilliger   op   je   strepen   staan   omdat   je   meer   kan   bekomen   dan   louter   de   wettelijk  voorziene  verzorging.  Indien  de  maatschappij  niet  wil  toegeven  zeg  je  gewoon  dat   je  geen  vrijwilliger  bent  en  als  ze  je  dan  uit  het  vliegtuig  laten  heb  je  recht  op  alles  van  een   niet-­‐vrijwilliger.     Ook   het   vervoer   tussen   luchthaven   en   plaats   van   accommodatie   dient   voorzien  te  zijn.  Dit  kan  gebeuren  in  de  vorm  van  een  trein/bus-­‐  ticket  of  een  voucher  voor   123  

 

een  taxi.  Een  element  waar  men  aan  kan  zien  dat  de  verordening  bijna  tien  jaar  oud  is,  is  dat   men  toegang  moet  krijgen  tot  2  telefoons  en  mails.  Ook  reizigers  met  bijzondere  behoeften   dienen  aandacht  te  krijgen  (vb.  Kinderen  die  alleen  reizen).  

D.  Annulering   1.  Bijstand   I.  Recht  op  terugbetaling/  andere  vlucht  (naar  keuze)   II.  Recht  op  verzorging     Dit   wordt   niet   door   alle   luchtvaartmaatschappijen   spontaan   verstrekt.   Een   situatie   van   overmacht   geldt   echter   niet   voor   recht   op   verzorging   maar   in   geval   van   annulering   wel   voor   compensatie.       ARREST   MCDONAGH   T.   RYANAIR-­‐   Ryan   Air   deed   niet   mee   aan   het   voorzien   voor   hotelaccommodatie   bij   annulering.   De   reiziger   in   kwestie   bracht   dit   voor   de   rechtbank.   Ryanair   bracht   ten   gronde   aan   dat   er   naast   buitengewone   omstandigheden   ook   nog   iets   bestand   als   bijzonder   buitengewone   omstandigheden   en   dat   zij   daar   dan   niet   aan   de   verzorgingsplicht   moet   voldoen.   Als   men   aan   zulke   crisissituaties   moet   voldoen   aan   die   verzorging   kan   men   de   tickets   niet   meer   goedkoop   aanbieden.   Het   Hof   van   Justitie   heeft   deze   redenering   volledig   van   de   kaart   geveegd.   Men   is   die   verzorging   altijd   verplicht,   ongeacht  overmacht  en  ongeacht  hoe  groot  die  overmacht  is.     2.  Compensatie   Compensatie   dient   altijd   te   worden   voorzien   tenzij   er   buitengewone   omstandigheden   aanwezig  zijn  die  ondanks  alle  redelijke  maatregelen  niet  konden  worden  vermeden   I.  Uitzonderingen   II.   Buitengewone   omstandigheden   die   ondanks   redelijke   maatregelen   niet   konden   worden   vermeden   Welke   situaties   zouden   hier   aan   kunnen   voldoen:   terrorisme,   sabotage,   maar   meer   realistische   voorbeelden   zijn   de   technische   pannes.   Een   luchtvaartmaatschappij   moet   haar   vlucht  annuleren  omdat  men  plots  met  een  technisch  probleem  wordt  geconfronteerd.  Kan   men  dit  beschouwen  als  een  situatie  van  overmacht,  als  een  buitengewone  omstandigheid.   Het   antwoord   van   het   Hof   van   Justitie   zegt   daarop   neen.   Niet   elke   omstandigheid   van   technische  panne  kan  worden  beschouwd  als  een  situatie  die  ondanks  redelijke  maatregelen   niet  kon  worden  vermeden.  Een  technische  panne  kan  dit  zijn,  maar  men  moet  nagaan  of  de   maatschappij  op  het  ogenblik  dat  zij  met  zo’n  omstandigheid  wordt  geconfronteerd,  zij  alle   redelijke  maatregelen  heeft  genomen  om  de  reizigers  van  deze  situatie  te  ontdoen.  Niet  elke   technische  panne  mag  tot  een  annulering  gaan  leiden  en  indien  dit  wel  zo  is,  zal  dit  ook  geen   overmacht   zijn.   Het   argument   wordt   wel   vaak   gebruik,   maar   is   niet   noodzakelijk   een   valabel   argument   rekening   houdend   met   de   RS   van   het   Hof   van   Justitie.   Indien   de   luchtvaartmaatschappij  kan  bewijzen  dat  het  wettelijk  verplichte  onderhoud  is  uitgevoerd,  is   dit  niet  genoeg  om  aan  de  overmacht  te  voldoen.  Het  is  ook  niet  voldoende  dat  men  slechts   zeer   occasioneel   met   dergelijke   pannes   wordt   geconfronteerd.   Men   moet   de   situatie   bekijken  vanuit  het  oogpunt  van  de  reiziger.    

124  

 

3.  Informatie  omtrent  alternatief   4.  Zie  omtrent  de  invulling  van  de  overmacht   ARREST  EGLITIS-­‐  Passagiers  moeten  vertrekken  vanuit  een  luchthaven  ergens  in  Scandinavië.   Wat   blijkt,   in   de   regio   is   er   een   grote   stroomonderbreking.   Dit   is   duidelijk   overmacht   in   hoofde  van  de  luchtvaartmaatschappij  en  die  onderbreking  duurt  2  uur.  Na  2  uur  kunnen  de   mensen   terug   aan   boord   gaan,   maar   net   op   dat   moment   wordt   die   vlucht   geannuleerd   omdat  door  die  vertraging  de  maximaal  toegelaten  werktijd  van  de  piloten  en  crew  zou  zijn   overschreden   tegen   de   tijd   dat   men   de   bestemming   bereikt.   De   luchtvaartmaatschappij   beroept   zich   natuurlijk   op   overmacht,   te   wijten   aan   die   stroomonderbreking.   Het   Hof   van   Justitie   zegt   wel   dat   men   niet   alle   maatregelen   heeft   genomen   om   aan   die   situatie   iets   te   kunnen  veranderen.  Dit  is  volgens  de  prof  zeer  strenge  rechtspraak.    

E.  Vertraging     Wat  in  de  praktijk  nog  vaker  voorkomt  is  dat  men  het  slachtoffer  wordt  van  een  vertraging.   Vanaf  dat  de  vertraging  een  zekere  omvang  heeft,  heeft  men  recht  op  verzorging  (2,  3  of  4   uur).     1.  Omvang  van  de  vertraging  bepaalt  of  regeling  toepassing  vindt   Belangrijk  hierbij  is  dat  de  omvang  van  de  vertraging  moet  bekeken  worden  in  verhouding   met  de  geplande  vertrektijd.     2.  Bijstand   Wanneer   men   meer   dan   2   uur   vertraging   heeft   na   ogenblik   van   vertrek   moet   men   hulp   bieden,  zoals  het  voorzien  van  maaltijden  en  verfrissingen  en  het  recht  om  twee  telefoons  te     plegen.   Er   dient   hotelaccommodatie   en   transport   te   worden   voorzien   indien   er   slechts   opnieuw   vertrek   zal   zijn   de   dag   erna.   Er   zal   ook   een   volledige   terugbetaling   van   de   vlucht   of   het  aanbieden  van  een  andere  vlucht  plaatsvinden  bij  een  vertraging  van  meer  dan  vijf  uur.     3.  Geen  uitzondering  voorzien  voor  overmacht   In  de  praktijk  wordt  dit  echter  niet  altijd  nageleefd.  Prof  heeft  ooit  1  keer  gevlogen  en  men   had  bij  terugkeer  een  vertraging  van  meer  dan  4  uur.  Dit  was  niet  de  schuld  van  Ryan  Air.  De   prof  kreeg  dit  niet  aangezien  er  niemand  van  Ryan  Air  aanwezig  was.  Hij  zit  uiteindelijk  in  het   vliegtuig  en  spreekt  de  stewardess  hierop  aan  en  zij  zegt  dat  de  prof  inderdaad  recht  heeft   op  drinken  en  eten,  maar  dat  ze  daar  bij  Ryan  Air  niet  aan  meedoen.     4.  Geen  compensatie  voorzien  in  de  Verordening   I.   Recht   op   compensatie   volgens   HvJ   indien   men   meer   dan   drie   uur   later   op   bestemming   aankomt  (uitzondering  overmacht)   Wanneer   men   naar   de   verordening   kijkt   kunnen   we   hier   geen   compensatie   in   geld   zien   (wel   bij  annulering  en  instapweigering),  maar  het  Hof   van   Justitie   heeft  geoordeeld  dat  hoewel   een  langdurige  vertraging  niet  als  een  annulering  kan  worden  gekwalificeerd,  passagiers  zich   wel   in   een   soortgelijke   situatie   bevinden   (indien   zes   uur   vertraging   is   dit   vergelijkbaar   met   een   annulatie   en   een   volgende   vlucht   nemen   die   zes   uur   later   op   bestemming   aankomt).   Wanneer  men  in  geval  van  vertraging  geen  compensatie  zou  toekennen  aan  de  passagier,  dit   een   schending   van   het   gelijkheidsbeginsel   zou   inhouden.   Ondanks   het   feit   dat   de   Verordening   heir   niets   over   bepaalt,   voorziet   men   toch   in   compensatie.   Men   moet   hier   125  

 

kijken   naar   de   vertraging   bij   aankomst.   Bedraagt   die   dan   meer   dan   drie   uur   heeft   men   recht   op  compensatie,  zelfs  wanneer  men  die  vertraging  onderweg  oploopt  (bijvoorbeeld  missen   connectie).  à  ARREST  STURGEON   II.  Zelfs  indien  vertraging  slechts  bij  aansluiting  ontstaat   Stel  dat  men  door  vertraging  van  de  eerste  vlucht  een  aansluiting  mist.  De  eerste  vlucht  had   minder  dan  2  uur  vertraging,  dus  men  kan  nog  geen  rechten  laten  gelden.  Toch  moet  men  in   dit   geval   kijken   naar   de   grote   vertraging   die   zal   opgelopen   zijn   bij   moment   van   bestemmingsaankomst.   Wanneer   er   bij   verre   bestemmingen   maar   1   vlucht   per   dag   is,   is   het   perfect   mogelijk   dat   men   pas   24   uur   later   toekomt.   In   deze   gevallen   heb   je   wel   degelijk   rechten.   III.  Daadwerkelijke  aankomsttijd   Een   laatste   arrest   van   4   september   2014   (Germanwings   GmbH   vs.   Ronny   Henning)   had  het   over  de  vraag  over  wat  nu  precies  het  tijdstip  van  aankomst  is.  Is  dat  het  moment  van  touch   down,  het  moment  waarop  men  aan  de  gate  staat,  waarop  de  vliegtuigdeuren  opengaan,…   Het  Hof  van  Justitie  heeft  beslist  dat  men  is  ‘aangekomen’  op  het  moment  dat  de  passagiers   daadwerkelijk  het  vliegtuig  kunnen  verlaten.         Is  het  makkelijk  om  uw  rechten  op  dit  punt  te  laten  gelden  in  deze  situaties?  NEEN!                                            

126  

 

H3:  Timesharing  (kort  behandeld  in  de  les)   A.  Aantrekkelijke  vakantieformule?   Veel   mensen   dromen   van   een   tweede   verblijf   in   het   buitenland.   Dit   is   echter   niet   zo   makkelijk   te   bekostigen.   Timesharing   lijkt   tegemoet   te   komen   aan   de   droom   van   vele   mensen.  Men  krijgt  namelijk  de  mogelijkheid  om  gedurende  een  bepaalde  periode  van  het   jaar  gebruik  te  maken  van  een  vakantiewoning.  Vandaag  krijgt  men  niet  alleen  het  recht  op   een   bepaald   onroerend   goed,   maar   door   een   puntensysteem   kan   men   kiezen   uit   verschillende   onroerende   goederen.   Oorspronkelijk   betrof   de   overeenkomst   slechts   1   welbepaald  goed,  met  het  nadeel  dat  men  steeds  naar  dezelfde  bestemming  op  reis  moest.     1.  Voordelen   -­‐  Velen  dromen  van  een  eigen  vakantieverblijf,  maar  de  financiële  obstakels  zijn  meestal  te   groot.  Dankzij  de  timesharing-­‐formule  komt  die  droom  binnen  handbereik;     -­‐   De   kosten   verbonden   aan   tweede   verblijven   kunnen   worden   verdeeld   onder   de   verschillende  bezitters  van  een  timeshare;   -­‐  De  langdurige  leegstand  van  vakantiewoningen  wordt  er  door  vermeden.   2.  Nadelen   -­‐   Sommige   verkopers   bedienen   zich   van   misleidende   reclame,   waarbij   timesharing   wordt   voorgesteld  als  een  belegging  of  ten  onrechte  als  een  eigendomsrecht;   -­‐   De   verkooptechnieken   zijn   vaak   agressief   (telemarketing   gekoppeld   aan   nepwedstrijden,   enquêtes  of  loterijen,  gewonnen  reizen,  verkoop  na  demonstratie  in  een  luxueus  hotel  of  na   een  excursie  ter  plaatse,  het  innen  van  grote  voorschotten  enz.)   -­‐   De   prospectussen   zijn   soms   zeer   summier   en   zwijgen   zedig   over   de   juridische   aard   van   het   verworven   recht,   de   moeilijk   verifieerbare   kwaliteit   van   het   goed,   de   jaarlijks   bijkomende   kosten,  de  vervoers-­‐  en  verplaatsingskosten,  de  inventaris  van  de  residenties  en  de  weken   waarover  de  verkopers  beschikken  (bv  bij  puntensystemen),  enz.;   -­‐   Het   omruilen   of   verkopen   van   de   timeshare   is   soms   moeilijk   tot   onmogelijk   als   de   verblijfplaats  en  de  periode  oninteressant  zijn;   -­‐   De   nieuwste   plaag   bestaat   erin   dat   oneerlijke   firma's   beloven   een   koper   te   vinden   of   beweren  er  al  een  gevonden  te  hebben  voor  de  week  die  iemand  bezit  op  voorwaarde  dat   men  een  nieuwe  timeshare  koopt  (de  zogenaamde  "buy-­‐sell"-­‐techniek).  Sommigen  beloven   ook   de   timeshare   door   te   verkopen   tegen   een   onrealistische   prijs.   Meestal   wordt   deze   belofte  niet  nagekomen  of  lijdt  de  consument  een  aanzienlijk  financieel  verlies.  

B.  Wet  28  augustus  2011  strekkende  tot  omzetting  RL  2008/122/EG   De  wetgever  is  tussengekomen  omdat  er  vaak  minder  koosjere  praktijken  plaatsvonden.  De   verkooptechnieken   waren   vaak   bijzonder   agressief.   Men   brengt   mensen   bijvoorbeeld   naar   een   afgelegen   plek   voor   een   timeshare   evenement   en   wanneer   ze   niet   akkoord   gaan   of   niet   in   het   project   willen   instappen   werden   deze   mensen   bijzonder   slecht   behandeld   (vb.   zorg   maar   zelf   terug   voor   je   vervoer).   Men   benadrukte   ook   vaak   alle   voordelen   maar   men   haalde   nauwelijks  aan  dat  er  jaarlijks  nog  verschillende  kosten  dienden  te  worden  betaald.       De   wet   noemt   men   de   ‘Timesharing   Wet’,   alhoewel   nergens   het   woord   timeshare   wordt   vermeld.   Men   bespreekt   een   gamma   aan   overeenkomsten   die   onder   de   globale   noemer   ‘timeshare’  kunnen  worden  gebracht.     127  

 

1.  Modernisering  bestaande  regelgeving   De  wet  van  2011  heeft  eigenlijk  een  wet  van  ’99  vervangen.  Beide  wetten  zijn  het  resultaat   van   een   omzetting   van   een   Europese   Richtlijn.   De   eerste   Richtlijn   was   gebaseerd   op   minimale  harmonisatie  terwijl  een  volgende  Richtlijn  er  een  was  van  maximale  harmonisatie   zodat  ook  de  wetgeving  in  de  lidstaten  zelf  diende  te  worden  aangepast  aangezien  zij  geen   extra  bescherming  meer  kunnen  bieden.   2.  Toepassingsgebied   I.  Bescherming  consument   De   consument   kan   men   in   de   klassieke,   traditionele   betekenis   gaan   invullen:   een   natuurlijke   persoon  die  voor  privédoeleinden  een  timeshare  overeenkomst  zal  sluiten.     II.  In  verhouding  tot  “handelaar”   Niet  laten  misleiden  door  het  begrip  ‘handelaar’.  Wij  denken,  door  de  Belgische  Wetgeving,   onmiddellijk  aan  een  ‘koopman’.  Het  gaat  hier  niet  enkel  om  een  ‘koopman’,  maar  om  een   soort   onderneming.   Het   gaat   om   een   entiteit   die   een   economische   activiteit   met   hier   als   voorwerp,   het   aanbieden   van   timeshare   overeenkomsten.   In   het   Wetboek   Economisch   Recht  zien  we  dat  wij  de  term  handelaar  hebben  vervangen  door  het  woord  onderneming.  In   de   timeshare   wet   heeft   men   dit   echt   niet   gegaan,   maar   dienen   we   het   wel   zo   te   interpreteren.  Men  bedoelt  eenieder/elke  entiteit  die  in  het  kader  van  haar  beroepsactiviteit   timeshare  overeenkomsten  gaat  aanbieden.     III.  Voor  verschillende  soorten  overeenkomsten   a.  Overeenkomst  betreffende  gebruik  van  goederen  in  deeltijd     Hier   gaat   het   om   een   overeenkomst,   of   een   groep   van   overeenkomsten   met   een   looptijd   van   meer   dan   1   jaar,   waarbij   de   consument   tegen   de   betaling   van   een   vergoeding,   het   recht   verwerft   om   gebruik   te   maken   van   één   of   meer   overnachtings-­‐accommodaties   en   dit   voor   meer  dan  één  verblijfsperiode.   Accommodatie   Er   bestaat   een   mogelijkheid   om   gebruik   te   maken   van   een   bepaalde   overnachtings-­‐ accommodatie.   Wanneer   we   dit   vergelijken   met   de   vorige   timeshare   wetgeving,   ging   het   nog   over   gebruik   van   onroerende   goederen.   Hier   zien   we   dus   een   zekere   modernisering.   Deze  accommodatie  hoeft  nu  namelijk  niet  in  een  onroerend  goed  te  zijn.  Het  kan  even  goed   een   kajuit   op   een   cruiseschip   bevatten.     Het   hoeft   hier   ook   niet   telkens   hetzelfde   onroerend   goed   te   zijn.   Er   kan   een   formule   bestaan   waarbij   men   kan   kiezen   uit   een   aantal   appartementen  waar  men  dan  elk  jaar  kan  verblijven.     b.  Overeenkomst  betreffende  een  vakantieproduct  van  lange  duur   Opnieuw  gaat  het  om  een  overeenkomst  of  groep  van  overeenkomsten  die  gesloten  worden   voor  een  periode  langer  dan  1  jaar,  waarbij  de  consument  een  vergoeding  betaalt.  In  casu   gaat   het   wel   om   het   verkrijgen   van   recht   op   kortingen   en   voordleen   met   betrekking   tot   accommodatie  (en  vervoer  of  andere  diensten).     Puntensysteem   De  bedoeling  van  deze  definitie  is  dat  ook  de  zogenaamde  timeshare  puntensystemen  onder   de  wetgeving  zouden  vallen.  In  de  klassieke  timeshare  formule  verkrijgt  men  het  recht  om   128  

 

van   een   bepaald   onroerend   goed   gebruik   te   maken.   In   een   modernere   formule   krijgt   men   bijvoorbeeld   per   jaar   100   punten.   Op   basis   van   die   punten   kan   men   kiezen   van   welk   goed   men  gebruik  wil  maken  (in  juli  kost  het  dus  meer  punten  dan  in  maart,  een  luxeappartement   kost   meer   punten   dan   een   basic   punten).   Het   is   ook   mogelijk   dat   men   nog   een   opleg   zal   moeten  betalen  omdat  men  de  reis  niet  puur  kan  bekostigen  met  de  verworven  punten.   c.  Doorverkoopovereenkomst   Dit   is   een   specifieke   overeenkomst   waarin   men   bepaalt   dat   men   bereid   is   om   een   consument   bij   te   staan   met   het   oog   op   verkoop   van   een   recht   van   gebruik   in   deeltijd   of   vakantieproduct  van  lange  duur.       Mensen  zijn  vaak,  na  een  aantal  jaren,  uitgekeken  op  hun  timeshare  formule.  Men  wil  niet   jarenlang   naar   dezelfde   bestemming   gaan.   Hier   kan   men   afspreken   met   de   verkoper   van   die   timeshare   formule   dat   hij   deze   overeenkomst   zou   kunnen   gaan   doorverkopen,   tegen   een   bepaalde  formule.   d.  Uitwisselingsovereenkomst   Deze   worden   gekenmerkt   door   het   feit   dat   een   systeem   wordt   georganiseerd   waarbij   de   rechten   (timeshare   rechten)   waarover   iemand   beschikt,   worden   tijdelijk   geruild   met   de   rechten  waarover  iemand  anders  beschikt,  tegen  een  vergoeding.     Stel,  persoon  A  heeft  een  appartement  ter  beschikking  via  timeshare  aan  de  Costa  del  Sol  en   persoon  B  heeft  dit  aan  de  Costa  Brava.  Hier  zou  men  kunnen  gaan  wisselen.     3.  Voorschriften  inzake  reclame   Deze  voorschriften  willen  de  misbruiken  die  bestaan  bij  timesharing  aanpakken.   I.  Mogelijkheid  informatie  te  verkrijgen   II.  Uitnodiging  promotie-­‐  of  verkoopevenement  moet  commerciële  aard  kenbaar  maken   Wanneer   men   reclame   maakt   voor   zulke   evenementen,   moet   de   bedoeling   ook   duidelijk   zijn.   Vroeger   gebeurde   het   vaak   dat   men   een   ‘uitstap’   deed   en   werd   men   plots   ergens   afgezet  waar  er  opeens  reclame  werd  gemaakt  voor  zulke  timeshare  formules.  Men  wil  het   verrassingselement,  door  deze  bepaling,  dus  uitschakelen.     III.  Tijdens  evenement  moet  informatie  beschikbaar  zijn   IV.  Bepaalde  producten  mogen  niet  als  een  investering  gepromoot  worden   Timeshare   formules   mogen   niet   als   investering   worden   aangemerkt   aangezien   dit   meestal   ook  geen  goede  investering  is.     4.  Precontractuele  informatie  (art.  8)   Wanneer   iemand   een   timeshare   contract   zou   gaan   sluiten,   wil   men   dat   deze   persoon   dat   met   kennis   van   zaken   doet.   Men   wil   dat   mensen   een   weloverwogen   beslissing   kunnen   nemen.     I.  Voordat  consument  gebonden  is   Voordat   een   contract   effectief   ondertekend   is   moet   men   bepaalde   informatie   hebben   ontvangen.    

129  

 

II.  Kosteloos   III.  Duidelijk  en  te  begrijpen   IV.  Aan  de  hand  van  standaardformulieren   Zitten   in   bijlage   bij   de   wet.   Men   is   als   timeshare   verkoper   dus   niet   volledig   vrij   met   betrekking  tot  de  wijze  waarop  men  een  product  aan  de  man  wil  brengen.  De  informatie  die   moet  worden  opgenomen  verschilt  ook  van  type  contract  tot  type  contract  (zie  verschillende   types  hierboven).     V.  Op  papier  of  duurzame  drager   VI.  Maakt  deel  uit  van  het  aanbod  en  van  de  overeenkomst   Precontractuele   informatie   is   in   principe   bindend.   Datgene   wat   in   de   precontractuele   fase   wordt  gecommuniceerd  is  meteen  ook  verbindend.  Een  uitzondering:  er  kunnen  wijzigingen   worden   afgesproken,   mits   het   feit   dat   dit   duidelijk   onder   de   aandacht   van   de   consument   wordt   gebracht.   (vb.   zwembad   aanwezig   bij   het   onroerend   goed,   maar   voor   het   gebruik   dient  men  toch  een  extra  vergoeding  te  betalen).     a.  Geen  wijziging  mogelijk  behoudens  uitdrukkelijk  akkoord  of  overmacht   De   consument   heeft   op   dat   moment   nog   altijd   de   mogelijkheid   om   af   te   zien   van   de   overeenkomst.   5.  Verplichte  vermeldingen  in  overeenkomst  (art.  9)   I.  Precontractuele  informatie   Deze   informatie   moet   worden   hernomen,   logisch,   want   het   maakt   integraal   deel   uit   van   het   contract.     II.  Bijkomende  elementen   Ook  plaats  en  datum  van  de  ondertekening  dient  te  worden  opgenomen.     III.  Herroepingsrecht   IV.  Verbod  betaling  tijdens  herroepingstermijn   Men  mag  gedurende  de  bedenktermijn  geen  enkele  betaling  van  de  consument  ontvangen.   a.  Afzonderlijke  ondertekening  door  consument  van  de  laatste  twee  vereisten   Het   volstaat   niet   dat   de   consument   zijn   handtekening   zet   aan   het   einde   van   de   overeenkomst.   Er   zal   ook   nog   eens   een   afzonderlijke   ondertekening   moeten   zijn   met   betrekking  tot  het  herroepingsrecht  en  dat  verbod  van  betaling.       Hier   staat   echter   geen   civielrechtelijke   sanctie   op.   Wanneer   men   vroeger   onder   de   oude   wetgeving   bepaalde   elementen   niet   opnam,   kon   dit   leiden   tot   nietigheid.   Nu   is   men   dit   blijkbaar   vergeten.   Wanneer   men   die   afzonderlijke   ondertekening   dus   niet   naleeft,   kan   men   het   contract   ook   niet   nietig   laten   verklaren.   Er   is   wel   nog   een   nietigheidssanctie,   maar   enkel   voor   datgene   wat   afwijkt   van   wat   in   de   wet   is   bepaald.   Het   feit   dat   niet   ondertekend   is,   kan   nietig  worden  verklaard.  

130  

 

V.  Standaard  herroepingsformulier   Ook   hier   moet   een   standaard   herroepingsformulier   worden   meegedeeld   (zie   ook   Boek   VI   WER).   In   de   Timeshare   Richtlijn   is   men   voor   de   eerste   maal   met   zo’n   standaardformulier   gaan  werken.  De  consument  kan  dit  gebruiken,  maar  moet  niet.     6.  Taal  (niet  gezien)   I.  Precontractuele  informatie   II.  Overeenkomst   7.  Herroepingsrecht     Men   kan   zich   de   vraag   stellen   waarom   voorzien   wordt   in   een   herroepingsrecht,   want   dit   breng   kosten   met   zich   mee   voor   de   aanbieder.   In   principe   is   men   verbonden   eens   men   akkoord  gegaan  is  met  de  overeenkomst  (pacta  sunt  servanda),  maar  het  herroepingsrecht   biedt   een   termijn   om   daarop   terug   te   komen.   Is   dit   eigenlijk   gerechtvaardigd?   Dit   is   een   belangrijk  voordeel  voor  de  consument,  maar  brengt  ook  een  aantal  kosten  met  zich  mee,   aangezien   men   er   rekening   mee   moet   houden   dat   de   overeenkomst   nog   steeds   kan   worden   afgebroken.     Wat  zou  de  juridische  grond  voor  rechtvaardiging  kunnen  zijn?  Stel,  men  is  op  vakantie  en   men  heeft  een  fantastische  dag  achter  de  rug.  Op  het  einde  van  die  dag  wordt  er  gevraagd   of  men  geen  interesse  zou  hebben  in  een  timeshare  formule.  Na  die  leuke  dag  twijfelt  men   geen   seconde   en   men   ondertekent   die   overeenkomst.   Wanneer   zo’n   formule   wordt   ondertekend   tijdens   een   vakantie,   wat   regelmatig   gebeurt,   gaan   mensen   zich   niet   altijd   rationeel   gedragen.   Met   dit   herroepingsrecht   wil   men   eigenlijk   een   oplossing   bieden   voor   dat  irrationeel  gedrag.       Dat  irrationele  gedrag  is  natuurlijk  niet  de  enige  reden.  Men  gaat  er  van  uit  dat  timeshare   contracten,  vaak  complexe  contracten  zijn.  Men  wil  de  consumenten  de  mogelijkheid  bieden   om  later  op  dat  contract  terug  te  keren.  Het  is  ook  daarom  dat  men  bij  consumentenkrediet   een  herroepingsrecht  voorziet,  gezien  de  complexiteit.       De   agressieve   verkoop   praktijken   is   ook   een   element   dat   kan   bijdragen   tot   de   verantwoording  van  rechtvaardiging  van  dat  herroepingsrecht.   I.  Veertien  kalenderdagen   Dit   is   geen   immens   lange   periode,   maar   zou   moeten   volstaan   om   terug   te   komen   op   het   irrationele  gedrag  en  zou  moeten  volstaan  om  zich  genoeg  te  informeren.  

131  

 

a.   Vanaf   dag   van   sluiten   of   indien   later   ontvangen   van   de   overeenkomst   of   bindende   overeenkomst   II.  Kosteloos,  zonder  schadevergoeding   III.  Handelaar  verstrekt  geen  standaard  herroepingsformulier   a.   Bedenktermijn   van   1   jaar   en   14   dagen,   tenzij   formulier   alsnog   binnen   het   jaar   wordt   verstrekt   De   wetgever   hecht   er   heel   veel   belang   aan   dat   de   onderneming/verkoper,   dat   herroepingsformulier   verstrekt.   Wat   is   een   van   de   klassieke   problemen   met   dat   herroepingsrecht?   Het   wordt   eigenlijk   bijzonder   weinig   uitgeoefend   en   zo   wil   men   dit   stimuleren.  Men  geeft  de  consument  een  eenvoudig  standaardformulier  waar  hij  enkel  nog   een  paar  gegevens  dient  in  te  vullen  en  door  hem  zo’n  formulier  te  geven  wil  men  eigenlijk   aan  de  consument  zeggen  dat  het  niet  not  done  is  om  dat  recht  uit  te  oefenen.     IV.  Handelaar  verstrekt  niet  de  vereiste  precontractuele  informatie   a.  Bedenktermijn  is  drie  maanden  en  14  dagen  tenzij  informatie  wordt  verstrekt  binnen  de   drie  maanden   Beide  termijnen  worden  nog  gecorrigeerd  wanneer  het  herroepingsformulier  of  informatie   toch  nog  wordt  gegeven.  Dan  begint  een  termijn  van  2  weken  te  lopen.     V.  Herroeping  kan,  maar  moet  niet  via  standaardformulier     VI.  Herroepen  geschiedt  op  papier  of  duurzame  drager   De   wetgever   gaat   ervanuit   dat   de   consument   hierdoor   kan   bewijzen   dat   hij   het   recht   effectief  heeft  uitgeoefend.  Een  loutere  herroeping  op  papier  is  toch  evenmin  een  zekerheid   voor   de   consument.   Wanneer   men   een   gewone   brief   stuurt   met   daarin   het   modelformulier,   heeft   men   daar   ook   geen   bewijs   van   (alleen   indien   aangetekend   of   via   fax).   Als   de   wetgever   daar  dan  toch  zo  om  bekommerd  is  zou  hij  beter  een  stapje  verdergaan  en  zeggen  dat  het   moet   gebeuren   op   een   wijze   die   toelaat   aan   de   consument   om   achteraf   ook   te   kunnen   bewijzen  dat  men  gebruik  gemaakt  heeft  van  de  herroeping.   VII.  Verzending  binnen  bedenktermijn  volstaat   Het   is   niet   noodzakelijk   dat   de   onderneming   die   herroeping   reeds   heeft   ontvangen   op   de   laatste  dag  van  de  bedenktermijn.     VIII.  Van  rechtswege  beëindiging  van  aanvullende  overeenkomst   Dit   zijn   overeenkomsten   die   geen   zin   hebben   zonder   het   bestaan   van   een   timeshare   contract.   Dergelijke   aanvullende   overeenkomsten   die   geen   bestaansreden   meer   hebben,   wanneer  de  timeshare  overeenkomst  an  sich  wordt  beëindigd,  worden  ook  van  rechtswege   beëindigd.   IX.  Lot  van  de  kredietovereenkomst   Indien   men   een   krediet   heeft   getroffen   met   de   timeshare   verkoper   zelf,   of   een   met   hem   bekende   derde,   zal   de   herroeping   met   zich   meebrengen   dat   ook   de   kredietovereenkomst   teniet  gaat.  Let  op,  als  men  natuurlijk  een  kredietovereenkomst  zal  gaan  sluiten  die  volledig   losstaat   van   die   timeshare   verkoper,   geldt   de   regel   niet.   Hier   heeft   men   geen   verboden   kredietovereenkomst  aangezien  de  lening  volledig  losstaat  van  die  timeshare  overeenkomst.     132  

 

8.  Betalingen   I.  Verbod  van  de  betaling  (of  gelijkwaardig)  binnen  de  bedenktermijn   Van   de   consument   mag   op   geen   enkele   wijze   een   vergoeding   worden   gevraagd   zolang   de   bedenktermijn  loopt.   II.  Doorverkoopovereenkomsten:  geen  betaling  voor  verkoop  heeft  plaatsgehad   Hier  bestaat  een  bijzonder  regime  dat  zegt  dat  geen  betaling  mag  plaatsvinden  vooraleer  de   overeenkomst  is  geëindigd  of  is  doorverkocht.  Er  is  namelijk  voordien  nog  geen  enkel  zich  op   resultaat.   III.  Vakantieproducten  van  lange  duur   a.  Verplichte  betalingsregeling  met  termijnen   Men  moet,  als  timeshare  verkoper,  hier  een  verplichte  betalingsregeling  uitwerken,  waarbij   het  bedrag  dat  elk  jaar  dient  te  worden  betaald,  steeds  gelijk  moet  zijn.  Voorafgaand  aan  het   ogenblik   dat   een   bedrag   verschuldigd   is,   dient   men   de   consument   hiervan   in   kennis   te   stellen.     b.  Beëindigingsmogelijkheid  vanaf  de  tweede  betalingstermijn   Dit  is  eigenlijk  een  opzegmogelijkheid  die  door  de  wetgever  is  voorzien  voor  wat  betreft  de   vakantieproducten   van   lange   duur.   Eens   een   periode   is   verstreken   en   men   wordt   op   de   hoogte   gebracht   dat   men   een   nieuwe   periode   dient   te   betalen,   kan   de   consument   beëindigen.  Dit  wordt  bijvoorbeeld  niet  voorzien  bij  overeenkomsten  voor  deeltijds  gebruik.     9.  Sanctionering  (niet  behandeld)   I.  Nietigheid  van  bedingen   II.  Vordering  tot  staken   III.  Strafsancties   IV.  Bevoegdheden  FOD  Economie                                

133  

 

DEEL  5:  ONROEREND  GOED   H1:  Woningbouw   A.  Toepassingsgebied  Wet  Breyne   Een  Belg  is  geboren  met  een  baksteen  in  de  maag,  dus  zullen  heel  veel  mensen  overgaan  tot   het   bouwen   of   aankopen   van   een   onroerend   goed.   Wanneer   men   een   onroerend   goed   bouwt   dient   men   rekening   te   houden   met   de   Woningbouwwet   en  de   Wet   Breyne,   al   is   deze   wet  wel  verouderd,  gezien  hij  dateert  van  1971.     Deze   wet   laat   toe   om   vast   te   stellen   dat   een   consument,   een   particulier,   wanneer   hij   overgaat   tot   het   bouwen   van   een   woning,   een   bijzondere   bescherming   geniet.   Dit,   terwijl   een  particulier,  die  overgaat  tot  de  aankoop  van  een  afgewerkt  gebouw/appartement  geen   bijzondere  bescherming  krijgt.     De  bedoeling  van  de  wet  is  zeer  duidelijk:  Men  wil  de  bouwheer  beschermen  ten  opzichte   van  de  aannemer.   1.  Wederkerige  Overeenkomst   Spreekt  voor  zich.     2.  Tot  eigendomsovergang/  Verbintenis  te  bouwen   Het   gaat   om   een   wederkerige   overeenkomst   waarbij   ofwel   de   ene   partij   (aannemer)   de   verbintenis   op   zich   neemt   m   een   onroerend   goed   te   gaan   bouwen,   ofwel   de   andere   partij   (bouwheer)  de  verbintenis  op  zich  neemt  om  een  onroerend  goed,  dat  nog  niet  is  afgewerkt,   in  eigendom  over  te  dragen,  maar  waarbij  de  verkoper  de  woning  wel  nog  zal  afwerken.     Het  ideale  scenario  is  dat  een  bouwfirma  eerst  een  bestelling  ontvangt  en  dan  op  bestelling   de  gewenste  woning  zal  bouwen.  Wanneer  er  niet  voldoende  opdrachten  van  woningbouw   zijn,   gebeurt   het   vaak   dat   bouwfirma’s   reeds   ruwbouwen   van   woningen   beginnen   op   te   trekken.     Zo   zal   men   proberen   om   die,   reeds   ten   dele   opgerichte   woning,   te   verkopen   en   probeert  men  zo  om  mensen  te  overtuigen.  Ze  verbinden  zich  er  dan  toe  de  woning  verder   af  te  werken.       Indien   men   overgaat   tot   de   aankoop   van   een   ruwbouw,   moet   het   onderscheid   worden   gemaakt  tussen  de  situatie  waarbij  de  verkoper  op  zich  neemt  om  het  goed  te  voltooien  of   verder  af  te  werken,  dan  wel  de  situatie  waarbij  de  particulier  zelf  zijn  huis  verder  afmaakt.   In  het  geval  men  voor  optie  B  kiest  en  dus  zelf  de  woning  verder  af  zal  werken,  zal  de  Wet   Breyne    niet  van  toepassing  zijn.     3.  Te  bouwen  of  in  aanbouw  zijnde   I.  Voltooiingsverplichting  verkoper/aannemer   Die  voltooiingsverplichting  is  essentieel.  In  de  praktijk  heeft  een  consument/particulier  vaak   een   contract   met   een   bouwonderneming   waarbij   men   vraagt   om   een   water-­‐  en  winddichte   woning  te  bouwen.  Daar  is  de  verplichting  van  de  bouwfirma  beperkt  om  te  voorzien  in  de   ruwbouw,   de   fundering,   muren,   ramen   en   dak.   De   afwerking   binnenin   (elektriciteit,   sanitair,   verwarming,   bepleistering,   isolatie,..)   zal   gebeuren   door   de   opdrachtgever   zelf.   Ook   deze   134  

 

verbintenis   valt   niet  onder   de   Wet   Breyne,   omdat   in   hoofde   van   de   verkoper/aannemer   wel   degelijk  een  voltooiingsplicht  aanwezig  dient  te  zijn.     Hoe  beslist  men  eigenlijk  of  er  al  dan  niet  voltooiingsplicht  aanwezig  is?  Dus  vanaf  wanneer   kan  men  zeggen  dat  de  Wet  Breyne  toepassing  vindt?  Wat  als  men  sanitair  voorziet,  maar  de   koper   wil   keuken   zelf   installeren?   Men   gebruikt   het   criterium   van   bewoonbaarheid.   Wanneer  de  verplichtingen  van  de  aannemer  op  rusten  dat  hij  ervoor  moet  zorgen  dat  de   woning  bewoonbaar  is,  zal  de  Wet  Breyne  moeten  worden  nageleefd.  Wanneer  dus  in  het   contract  vermeld  staat  dat  de  aannemer/verkoper  moet  zorgen  voor  sanitair,  elektriciteit  en   eventueel   bevloering,   kan   men   ervan   uitgaan   dat   aan   het   bewoonbaarheidscriterium   voldaan  is.  Men  valt  dan  onder  de  Wet  Breyne.     Wanneer  men  overgaat  tot  de  aankoop  van  een  afgewerkt  onroerend  goed  dient  men  geen   rekening  te  houden  met  de  Wet  Breyne.  De  particulier  zal  niet  beschermd  zijn  wanneer  hij   aankoopt   van   een   andere   particulier,   maar   ook   niet   wanneer   men   een   afgewerkte   woning   aankoopt  bij  een  projectontwikkelaar.     4.  Huis  of  appartement   5.  Huisvesting  of  huisvesting  en  beroepsdoeleinden   Element   huisvesting   dient   aanwezig   te   zijn.   Wanneer   men   later   advocaat   wordt   en   men   werkt   een   beroepsruimte   in,   in   de   woning   die   men   wil   aankopen,   doet   dit   geen   afbreuk   aan   de  toepassing  van  de  Wet,  zolang  het  onroerend  goed  ook  dienst  doet  als  huisvesting.  Het  is   ook   niet   noodzakelijk   dat   de   bouwheer   zelf   zijn   intrek   neemt   in   het   onroerend   goed,   men   kan  dat  ook  perfect  verhuren.   6.  Een  of  meer  stortingen   Een   of   meer   stortingen   dienen   te   geschieden   voorafgaand   aan   het   voltooien   van   de   woning.   Bouwondernemingen   beginnen   vaak   al   met   het   vragen   van   een   voorschot,   dus   aan   die   vereiste  is  meestal  automatisch  voldaan.   7.  Verbouwingswerken/  Uitbreidingswerken   Ook   verbouwingen   kunnen   vallen   onder   de   Wet   Breyne,   mits   naleving   van   enkele   voorwaarden.   I.  80%   De   kost   van   een   verbouwing   dient   80%   te   bedragen   van   de   aankoopprijs   van   het   onroerend   goed  (het  moet  dus  gaan  om  zeer  belangrijke/zware  verbouwingen).   II.  18.600  euro   De   prijs   van   de   verbouwingen   dient   een   minimum   van   18.600   euro   te   bedragen.   Deze   voorwaarde  mag  eigenlijk  vergeten  worden,  want  wanneer  men  verbouwingswerken  dient   te  doen  aan  80%  van  de  aankoopprijs,  zit  men  sowieso  al  aan  18.600  euro.   III.  Moeten  deel  uitmaken  van  de  overeenkomst  tot  eigendomsovergang   Dit   is   de   belangrijkste   beperking.   De   verkoper   van   het   goed   moet   deze   werken   dus   uitvoeren.  

135  

 

8.  Onroerend  goed  in  België   Dit   is   een   regeltje   van   IPR,   aangezien   men   de   Wet   niet   kan   toepassen   bij   het   bouwen   van   een  tweede  verblijf  in  Frankrijk.  Het  onroerend  goed  moet  in  België  te  vinden  zijn.  

B.  Verplichte  vermeldingen   De   vermeldingen   dienen   op   straffe   van   nietigheid   van   de   overeenkomst   te   worden   opgenomen.   1.  Identiteit  van  de  eigenaar   De   identiteit   van   de   eigenaar   dient   te   worden   opgenomen,   indien   er   eigendom   wordt   overgedragen.   Een   bouwonderneming   beschikt   bijvoorbeeld   over   verschillende   gronden,   waarop   mensen   woningen   kunnen   bouwen.   Men   biedt   de   mogelijkheid   om   via   hen   een   bouwgrond  te  kopen.  Het  wordt  vaak  gedaan  dat  men  hele  grote  stukken  grond  aankoopt,   ze  laat  verkavelen  en  dan  op  goedkope  wijze  bouwgrond  ter  beschikking  stelt.  Dit  is  bijna  de   enige   manier   om   nog   een   betaalbare   bouwgrond   te   kunnen   aankopen.   Zo   zijn   de   particulieren  ook  verplicht  om  met  die  bouwonderneming  verder  in  zee  te  gaan  om  dan  ook   effectief  de  woning  te  bouwen.  Je  ziet  heel  vaak  dat  de  gronden  die  men  verkoopt  en  dus  in   eigendom   zal   gaan   overdragen,   niet   toebehoren   aan   de   bouwonderneming   zelf,   maar   aan   een  deelvennootschap.  Het  is  daarom  zeer  belangrijk  om  te  vermelden  wie  juist  overgaat  tot   eigendomsoverdracht.   2.  Gegevens  bouwvergunning   Men   moet   de   gegevens   opnemen   waarover   men   beschikt   met   betrekking   tot   de   bouwonderneming.   Men   kan   die   gegevens   echter   maar   opnemen,   als   men   ook   effectief   reeds  beschikt  over  een  bouwvergunning.     I.  Opschortende  voorwaarde  verkrijgen  bouwvergunning   Grote  bouwfirma’s  sluiten  in  realiteit  vaak  al  contracten  af,  zonder  al  te  beschikken  over  de   vereiste   bouwvergunningen.   Men   moet   dat   contract   dan   opstellen   onder   opschortende   voorwaarde   van   verkrijgen   van   bouwvergunning.   Wanneer   de   vergunning   niet   wordt   geleverd,   is   men   dan   ook   niet   gebonden   door   het   afgesloten   aannemerscontract.   Door   dit   beding  dienen  particulieren  ook  geen  schadevergoeding  te  betalen  wanneer  de  verbreking   van  het  contract  te  wijten  is  aan  het  niet  verkrijgen  van  vergunning.     3.  Eventueel  opschortende  voorwaarde  inzake  bekomen  van  financiering   Het   opnemen   van   deze   clausule   is   ten   zeerste   aan   te   raden.   Het   is   vrijwel   onmogelijk   om   de   dag  vandaag  nog  een  woning  aan  te  schaffen,  te  bouwen  of  verbouwen  zonder  hypothecaire   lening.   Men   moet   krediet   gaan   verwerven,   maar   men   zal   dat   pas   krijgen   wanneer   men   voldoende   kredietwaardigheid   kan   aantonen   en   wanneer   de   waarborg   die   men   wil   verstrekken   voldoende   is.   Na   de   omzetting   van   de   RL   Hypothecair   Krediet   zal   men   die   kredietwaardigheid  zelf  moeten  beoordelen  los  van  de  waarborg  die  men  zal  geven.       Een   bouwonderneming   zal   echter   niet   moeilijk   doen   over   deze   clausule.   Men   zal   er   alleen   voor  moeten  zorgen  dat  ze  voldoende  duidelijk  is  inzake  het  verkrijgen  van  krediet  in  hoofde   van  de  bouwheer.  Is  het  voldoende  om  naar  1  bank  te  stappen  en  krediet  aan  te  vragen  of  is   men  verplicht  om  meerdere  banken  te  contacteren?  Wat  moet  de  bouwheer  doen  als  blijkt   dat  hij  de  financiering  niet  kan  krijgen?  Welk  bedrag  dient  hij  daarvoor  te  betalen?  Dit  zijn   elementen   die   men   voor   alle   zekerheid   beter   uitdrukkelijk   vermeld.   Doorgaans   eist   men   dat   er   aan   minimum   3   kredietinstellingen   krediet   dient   te   worden   gevraagd.   Vervolgens   dient   136  

 

men   kennis   te   geven   aan   de   tegenpartij   op   relatief   korte   termijn.   Ten   derde   zal   men   ook   bepalen   welke   forfaitaire   schadevergoeding   kan   worden   gevorderd   van   de   bouwheer   wanneer   hij   zijn   contractuele   plichten   niet   nakomt.     De   schadevergoeding   zal   nooit   verschuldigd  zijn  omwille  van  het  feit  dat  men  geen  hypothecair  krediet  bekomt,  maar  wel   omdat  men  de  verplichtingen,  opgenomen  in  het  contract,  niet  naleeft  (zoals  kennisgeving   op  korte  termijn).  Men  moet  dus  voldoende  aandacht  besteden  aan  de  aanwezigheid  van  de   clausule,  maar  ook  aan  de  redactie  ervan.   4.  Beschrijving  privatieven  en  gemeenschappelijke  gedeelten   Voornamelijk  van  belang  bij  appartementen.   5.  Prijs   I.  Vast   Dit   betekent   dat   op   het   ogenblik   dat   het   contract   wordt   gesloten   en   het   lastenboek   klaar   is,   men  weet  welke  prijs  zal  moeten  worden  betaald  voor  de  uitvoering  van  de  werken  die  in   het   lastenboek   beschreven   staan.     Wanneer   men   natuurlijk   achteraf   allerlei   extra’s   vraagt,   zal   er   wel   een   meerprijs   worden   aangerekend.   Anderzijds   mag   men,   indien   alles   zoals   beschreven   staat   wordt   uitgevoerd,   geen   extra   vergoedingen   meer   aanrekenen.     Het   voordeel  voor  de  bouwheer  is  hier,  dat  hij  weet  hoeveel  het  hem  zal  kosten  aan  het  begin   van  de  werken.     II.  Variabel   De   variabiliteit   wordt   beperkt   bij   KB,   zodat   deze   slechts   kan   schommelen   in   functie   van   2   factoren:  de  lonen  van  de  arbeidskrachten  en  de  prijzen  van  de  materialen.     a.  Lonen/  materialen   Met  betrekking  tot  de  prijzen  van  de  materialen  moet  wel  worden  opgelet.  10  jaar  geleden   vond  een  heel  sterke  prijsstijging  van  het  staal  plaats.  De  prijzen  die  voorzien  waren  in  heel   wat  lastenboeken  werden  zo  omhoog  getrokken,  gezien  de  grote  aanwezigheid  van  staal  in   een  woning.     b.  Maximale  prijsstijging   De  maximale  prijsstijging  bedraagt  80%.   6.  Gewestelijke  Overheidstegemoetkomingen     Dit  zijn  er  vandaag  de  dag  steeds  minder.   7.  Datum  start  werken/  Uitvoeringstermijn   I.  Startdatum  bepalen   Meestal   kan   men   de   exacte   datum   van   de   start   van   werken   niet   op   voorhand   melden.   Waarom   niet?   Op   het   ogenblik   van   het   sluiten   van   de   overeenkomst   is   men   vaak   nog   niet   in   het   bezit   van   een   bouwvergunning   of   de   nodige   financiering.   Meestal   zal   men   een   datum   vastleggen  in  functie  van  een  aantal  objectieve  gegevens:  vb.  2  weken  na  het  verkrijgen  van   de  bouwvergunning.   II.  Uitvoeringstermijn  in  werkdagen   Ook   de   uitvoeringstermijn   zal   moeten   worden   vermeld.   Men   zal   die   uitdrukken   in   werkdagen.   Werkdagen   zijn   echter   alleen   de   dagen   wanneer   er   geen   weerverlet   is.   In   137  

 

werkelijkheid   zal   de   termijn   dus   langer   zijn   dan   bijvoorbeeld   180   weekdagen   omdat   men   niet  op  alle  180  dagen  zal  kunnen  werken.   III.  Vergoeding  bij  overschrijding  van  de  termijn   Men   is   als   aannemer   verplicht   om   in   een   schadevergoeding   te   voorzien   wanneer   de   uitvoeringstermijn  niet  kan  worden  nageleefd.  Die  forfaitair  bepaalde  schadevergoeding  kan   niet  volledig  vrij  worden  vastgesteld.  Die  moet  namelijk  minstens  zo  hoog  zijn  als  de  huur  die   men  zou  betalen  voor  het  huren  van  een  gelijkwaardig  onroerend  goed.  Moet  men  zich  op   het  moment  van  afsluiten  van  het  contract  zorgen  maken  indien  de  vergoeding  laag  is?  Het   is  een  bepaling  van  dwingend  recht,  dus  men  kan  dat  later  dan  nog  altijd  kan  corrigeren.   8.  Wijze  van  oplevering   Wijze   van   oplevering:   de   oplevering   moet   in   2   fasen   geschieden,   namelijk   een   voorlopige   en   definitieve  oplevering.   9.  Erkenning  kennisname  gegevens   De   wet   voorziet   ook   in   een   wachttermijn   van   15   dagen.   Men   moet   eerst   de   gegevens   in   zijn   bezit  hebben  en  dan  de  wachttermijn   van  15  dagen  respecteren,  alvorens  de  overeenkomst   te   sluiten.   De   wachttermijn   wordt   in   de   praktijk   vaak   miskend,   aangezien   men   vaak   laat   verklaren/verklaart   dat   de   informatie   al   15   dagen   in   het   bezit   is.   Het   is   dan   moeilijk   om   tegenbewijs   te   leveren.   Eigenlijk   houdt   zo’n   wachttermijn   het   omgekeerde   in   van   een   herroepingstermijn.  Hier  krijgt  men  de  informatie,  moet  men  wachten  en  wordt  dan  pas  de   overeenkomst  gesloten.  Bij  een  herroepingstermijn  sluit  men  eerste  de  overeenkomst,  krijgt   men  dan  ook/of  erna  bepaalde  informatie  en  begint  dan  de  bedenkingstijd  te  lopen.       10.  Vermelding  van  de  sanctie   Het  vermelden  van  de  sanctie  behoort  ook  tot  een  van  de  formele  verplichtingen  waaraan   men  voldoen  bij  het  contract.  De  sanctie  die  staat  op  het  niet  opnemen  van  deze  verplichte   vermeldingen   is   de   nietigheid.   Dit   is   ook   het   geval   bij   de   waarborgen.   Zij   worden   ook   gesanctioneerd  met  nietigheid.   I.  Nietigheidssanctie  bij  miskenning  Artikel  7/12   Artikel  7  en  Artikel  12  dienen  integraal  te  worden  opgenomen  in  de  overeenkomst.  Op  die   manier   kan   de   bouwheer   zien   of   er   al   dan   niet   sprake   is   van   miskenning   van   de   formele   voorwaarden.  Zo  ja,  kan  hij  overgaan  tot  het  inroepen  van  de  nietigheid.  Artikel  7  vermeldt   alle  gegevens  die  dienen  te  worden  opgenomen.  Artikel  12  slaat  op  de  waarborgen.   11.  Aanhechten  van  stukken   Dit  kunnen  plannen  zijn,  het  lastenboek…      

C.  Oplevering   1.  Wat  houdt  de  oplevering?     Dit  houdt  in  dat  men  aangeeft  dat  de  werken,  volgens  plan,  zijn  uitgevoerd,  dus  op  die  wijze   die  werd  overeengekomen.  Dit  gebeurt  in  2  fasen:  voorlopig  en  definitief.  Tussen  die  twee   fasen  moet  minstens  1  jaar  verstrijken.  Waarom  1  jaar?  De  woning  moet  de  vier  seizoenen   eens  doorstaan  hebben,  omdat  een  huis  zich  nog  moet  ‘zetten’.         138  

 

2.  Voorlopige  oplevering   Wat   gebeurt   er   in   de   praktijk   vaak   bij   een   voorlopige   oplevering?   In   principe   moet   de   architect   daarbij   aanwezig   zijn,   maar   er   zijn   architecten   en   architecten.   Veel   grote   bouwondernemingen  werken  met  een  vaste  architect  en  deze  architect  krijgt  bijna  90%  van   zijn   inkomsten   via   die   bouwonderneming.   Deze   architect   zal   zich   dus   niet   al   te   streng   opstellen   bij   zo’n   oplevering.   Het   is   dus   vaak   beter   om   met   een   onafhankelijk   architect   te   werken.  Bouwondernemingen  hebben  dat  niet  graag  en  zal  ook  veel  duurder  zijn.  Toch  zal   zo’n  architect  de  werken  veel  onafhankelijker  opvolgen.       Bij  een  voorlopige  oplevering  gaat  men  de  woning  bekijken  en  zal  men  noteren  wat  allemaal   nog   niet   in   orde   is.   Op   het   moment   van   de   voorlopige   oplevering   speelt   die   architect   een   zeer  grote  rol.    De  prof  gaf  het  voorbeeld  dat  hij  de  architect  bij  zich  had  op  het  moment  van   de  voorlopige  oplevering  en  deze  zaken  opmerkte  die  een  leek  niet  ziet.     In   eerste   instantie   houdt   de   voorlopige   oplevering   een   aanvaarding   in   van   zichtbare   gebreken.  Men   kan   deze   zichtbare   gebreken   wel   nog   aanvechten   tot   op   het   moment   van   de   definitieve  oplevering.  Dit  is  niet  het  geval  voor  verborgen  gebreken.    Men  kan  ook  afstand   doen   van   het   recht   op   inroepbaarheid   van   zichtbare   gebreken.   Wanneer   de   douche   bijvoorbeeld   20   cm   smaller   is   dan   voorzien,   maar   men   gaat   daarmee   akkoord   bij   de   voorlopige  oplevering,  kan  men  dit  later  niet  meer  aanvechten.       Architecten   schatten   doorgaans   het   volledige   kostenplaatje   iets   lager   in   dan   de   bouwonderneming.  Wanneer  zij  een  offerte  maken  voor  vb.  180.000  euro  mag  je  er  als  klant   vanuit  gaan  dat  de  definitieve  prijs  toch  200.000  euro  zal  zijn.   3.  Definitieve  oplevering   Waar   de   voorlopige   oplevering   geschiedt   in   aanwezigheid   van   partijen,   schriftelijk   en   tegensprekelijk,  is  dit  vaak  niet  het  geval  voor  de  definitieve,  ook  al  staat  het  in  de  wet.  Vaak   vindt   men   in   het   contract   dat   de   definitieve   oplevering   geschiedt   behoudens   aangetekend   schrijven  aan  de  aannemer.  Men  moet  altijd  goed  in  de  gaten  houden  wanneer  die  termijn   van   1   jaar   verstrijkt,   zodat   men   eventuele   grieven   nog   tijdig   kan   laten   weten.   Via   een   aangetekend  schrijven  kan  men  de  tijdigheid  daarvan  bewijzen.   4.  Steeds  schriftelijk  en  tegensprekelijk   Zie  hierboven   5.  Weigering  van  de  oplevering   Men   kan   de   oplevering   weigeren,   maar   in   de   praktijk   gebeurt   het   veel   meer   dat   men   de   oplevering   aanvaardt,   mits   men   rekening   houdt   met   het   feit   dat   er   zaken   nog   moeten   worden   veranderd   (deze   worden   genoteerd).   Men   zal   natuurlijk   wel   weigeren   bij   fundamentele   gebreken   zoals   bijvoorbeeld   een   scheef   dak,   want   de   woning   is   op   moment   van  voorlopige  oplevering  nog  niet  bewoond.  

139  

 

6.  Vermoedens   I.  Onweerlegbaar  (niet  verschijnen)   II.  Weerlegbaar  (bewoning)   Vanaf   het   moment   dat   men   de   woning   gaat   bewonen,   wordt   er   vermoed   dat   men   de   oplevering  aanvaardt  (voorlopige).  Je  mag  de  woning  niet  gaan  bewonen,  vooraleer  je  kennis   hebt   gegeven   van   de   gebreken   die   nog   moeten   worden   rechtgezet.   Een   aangetekend   schrijven  zal  eerst  moeten  worden  verstuurd.  

D.  Aansprakelijkheid/  Risico   1.  Overdracht  van  eigendom  en  risico   Overdracht   van   eigendom   en   risico   worden   door   de   Wet   Breyne   gesplitst.   Hoe   wordt   eigendom   overgedragen?   Wanneer   men   bouwt   op   een   stuk   grond   is   er   overdraht   van   eigendom   zodra   er   materialen   in   de   grond   worden   verwerkt   (funderingen,   muren,…),   dus   van  zodra  zaken  onroerend  worden  door  incorporatie.       In   het   gemeen   recht   gaan   eigendom   en   risico   op   hetzelfde   moment   over,   maar   dat   is   niet   het   geval   bij   woningbouw.   De   overdracht   van   het   risico   gebeurt   pas   bij   de   voorlopige   oplevering.  Wanneer  men  dus  bezig  is  aan  de  woning,  men  metst  een  schouw  fout  en  ze  valt   om  door  een  storm,  dan  is  dat  op  risico  van  de  aannemer.       à  Eigendom  gaat  onmiddellijk  over,  Risico  pas  bij  voorlopige  oplevering.   2.  Waarborgen   De  Wet  Breyne  werkt  met  een  systeem  van  waarborgen.  De  miskenning  van  die  bepalingen   (Artikel  12)  worden  gesanctioneerd  met  nietigheid  van  de  overeenkomst.     I.  Erkende  aannemers:  5%   Er  moet  een  waarborg  verstrekt  worden  door  erkende  aannemers  ten  belope  van  5%  van  de   prijs  van  de  werken.   II.  Niet-­‐erkende  aannemers   Niet   erkende   aannemers   moeten   voldoen   aan   een   voltooiingswaarborg   of   terugbetalingswaarborg.   Dit   zijn   garanties,   meer   bepaald   bankgaranties   waarbij   de   kredietinstelling  zich  garant  zal  stellen  voor  terugbetaling  van  reeds  betaalde  sommen  geld   of  zal  instaan  voor  de  voltooiing  van  de  werken.   a.  Voltooiingswaarborg   Wanneer  de  niet-­‐erkende  aannemer  niet  overgaat  tot  voltooiing  van  de  werken,  zal  de  bank   een  bedrag  overmaken  om  de  werken  dan  toch  te  voltooien.  Heel  wat  bouwondernemingen   handelen  onder  de  noemer  van  niet-­‐erkende  aannemer.  Men  is  vaak  erkend  voor  bepaalde   werken,   maar   voor   andere   dan   weer   niet.   Opdat   de   woning   bewoonbaar   zou   geraken,   moet   men  vaak  werken  uitbesteden  aan  andere  aannemers.  Vandaar  dat  men  vaak  handelt  onder   het  systeem  van  niet-­‐erkende  aannemers.   b.  Terugbetalingswaarborg   Hier  betaalt  men  de  bedragen  terug.   140  

 

In   de   praktijk   werkt   men   meer   met   een   voltooiingswaarborg   dan   met   een   terugbetalingswaarborg.  Wanneer  de  aannemer  niet  zorgt  voor  de  voltooiing  van  de  werken   zal  de  bank  een  vergoeding  uitkeren  die  dan  de  bouwheer  toelaat  om  de  werken  verder  af  te   werken.   3.  Aansprakelijkheid   I.  Architect/  Verkoper   De  aannemer  en  architect  dragen  gedurende  tien  jaar  aansprakelijkheid  voor  fundamentele   gebreken   van   het   gebouw.   Het   gaat   niet   om   de   kleine   gebreken,   maar   om   deze   die   de   stabiliteit  van  het  gebouw  in  gedrang  kunnen  brengen.  De  Wet  Breyne  laat  toe  om  ook  de   verkoper  van  het  onroerend  goed  te  onderwerpen  aan  deze  aansprakelijkheid.  De  regeling  is   van  openbare  orde,  wat  betekent  dat  hier  op  geen  enkele  wijze  van  kan  worden  afgeweken.       De   termijn   van   tien   jaar   begint   te   lopen   bij   de   definitieve   oplevering.   Het   is   niet   verboden   om   afspraken   te   maken   tussen   de   partijen   onderling,   ondanks   dat   de   regeling   van   openbare   orde  is.     II.  Opeenvolgende  eigenaars   Indien   het   onroerend   goed   binnen   de   tien   jaar   zou   worden   verkocht,   kunnen   ook     latere   eigenaars  zich  beroepen  op  de  aansprakelijkheid  tegen  aannemer,  architect  of  verkoper  (1).  

E.  Betaling  en  sancties   1.  Betaling   Het  gaat  hier  vaak  (meestal,  dan  wel  altijd)  over  grote  sommen  geld.  Hoe  moet  de  betaling   dan  plaatsvinden?     I.  Niets  voor  de  ondertekening  van  de  overeenkomst   De   wetgever   heeft   willen   vermijden   dat   de   consument   zou     moeten   betalen   voor   er   ook   maar  iets  van  werken  heeft  plaatsgevonden.   II.  Voorschot  van  maximaal  5%   De   consument   zal   een   beperkt   voorschot   betalen   en   de   rest   van   de   betalingen   uitvoeren   naarmate  de  uitvoering  van  de  werken  vordert.  Bij  een  onderhandse  akte  mag  het  voorschot   maximum  5%  bedragen  van  de  prijs  van  het  contract.     III.  Verlijden  authentieke  akte  (Prijs  van  grond  +  Uitgevoerde  werken)   Gaat   het   om   een   authentieke   akte,   waarbij   het   onroerend   goed   wordt   overgedragen   in   eigendom,   (Vb.   Bouwonderneming   is   eigenaar   van   de   grond   en   men   draagt   eigendom   ervan   over)  wordt  bij  het  verlijden  van  die  akte  de  prijs  van  de  grond  betaald.       Indien   de   bouwonderneming   reeds   gestart   was   met   het   bouwen   van   een   water-­‐   en   winddichte   woning   is   het   logisch   dat   bij   het   verlijden   van   de   akte   de   waarde   betaald   die   het   goed   op   dat   moment   heeft   (   Prijs   grond   +   reeds   uitgevoerde   werken).   Om   misbruik   te   vermijden,   moet   de   werkelijke   waarde   worden   geattesteerd   door   een   onafhankelijk   architect.   Na   het   sluiten   van   de   overeenkomst   zal   de   rest   betaald   worden   bij   uitgevoerde   werken.  

141  

 

IV.  Saldo  (bij  gedeelten  voor  uitgevoerde  werken)   De  rest  van  de  prijs  (resterend  saldo)  wordt  vaak  betaald  in  schijven:  Vb.  eerste  schijf  na  het   zetten  van  de  muren,  tweede  schijf  na  de  ramen,…  Dit  biedt  de  mogelijkheid  om  gebruik  te   kunnen   maken   van   de   ENAC.   Men   kan   eerst   een   goede   uitvoering   eisen   vooraleer   over   te   gaan  tot  betaling.  De  twee  prestaties  dienen  wel  in  verhouding  te  staan  met  elkaar.  Men  kan   bijvoorbeeld   geen   betaling   weigeren,   wanneer   na   het   leggen   van   een   volledig   dak,   tien   pannen  kapot  zijn.       Het   risico   is   natuurlijk   dat,   indien   men   bij   aanwezigheid   van   een   gebrek   een   deel   van   de   betaling  achterhoudt,  de  aannemer  ook  niet  meer  zal  willen  verder  werken.       Wat   als   men   niet   voldoet   aan   de   betalingen   omdat   de   termijn   van   uitvoering   niet   werd   gerespecteerd,   doordat   men   zoveel   discussies   heeft?   Men   moet   kijken   naar   het   argument   dat  men  naar  voor  brengt.  Wanneer  dit  argument  gerechtvaardigd  is,  zal  de  aannemer  het   overschrijden  van  de  termijn  moeten  vergoeden.       Wanneer   er   problemen     zijn   over   technische   kwesties,   kan   men   terecht   bij   de   verzoeningscommissie  bouw.  Deze  verstrekken  dan  een  bindend  advies.   2.  Sancties   I.  Nietigheid  beding   Er  zal  nietigheid  van  beding  zijn  indien  deze  afwijken  van  wat  hierboven  werd  gezien.   II.  Nietigheid  overeenkomst   Er  is  nietigheid  van  de  overeenkomst  wanneer  niet  wordt  voldaan  aan  artikel  7  en  12.  Deze   kan  worden  opgeworpen  door  de  bouwheer.     III.  Tijdstip  inroepen  nietigheid   Wanneer  het  gaat  om  een  onderhandse  akte,  kan  men  de  nietigheid  opwerpen  tot  op  het   moment  van  de  voorlopige  oplevering.  Bij  een  authentieke  kan  men  de  nietigheid  opwerpen   tot   het   verlijden   van   de   akte.   De   notaris   moet   daar   echter   opmerken   dat   niet   voldaan   is   aan   de  artikels  7  of  12.  Men  kan  natuurlijk  ook  de  notaris  aansprakelijk  stellen.  Er  wordt  namelijk   van  hem  verwacht  dat  hij  een  degelijke  akte  opstelt  en  controleert  of  alles  in  orde  is.     Wat  houdt  die  nietigheid  in?  Normaal  gezien  wordt  dat  een  restitutio  in  integrum.  Men  zou   dus  de  woning  moeten  afbreken  en  alle  bedragen  die  zijn  betaald,  terugbetalen.  De  woning   zal   blijven   staan   en   de   kosten   die   zijn   gemaakt   door   de   aannemer   zullen   ook   behouden   blijven,   maar   de   winsten   die   de   aannemer   heeft   gemaakt   zullen   moeten   worden   teruggegeven.                     142  

 

INHOUDSTAFEL     ALGEMENE  INFORMATIE  ....................................................................................................  1   A.  Overzicht  ............................................................................................................................................................................  1   DEEL  1-­‐  CONSUMENTENRECHT  IN  HET  WER:  TOEPASSINGSGEBIED  BOEK  VI  EN  XIV  WER  ....  2   H1:  Inleiding  .......................................................................................................................  2   A.  Boek  VI  en  Boek  XIV  WER  ..........................................................................................................................................  2   1.  Dubbele  doelstelling  .......................................................................................................................................................  2   2.  Veelal  omzetting  van  Europese  Richtlijnen  .........................................................................................................  2   I.  Minimale  en  Maximale  harmonisatie  ..............................................................................................................................  2   a.  Minimale  harmonisatie  ...................................................................................................................................................  3   b.  Maximale  harmonisatie  ..................................................................................................................................................  3   B.  Belangrijke  Begrippen  ..................................................................................................................................................  4   1.  Ratione  Materiae  .............................................................................................................................................................  4   I.  Diensten  ........................................................................................................................................................................................  4   II.  Goederen  ....................................................................................................................................................................................  5   III.  Producten  .................................................................................................................................................................................  5   2.  Ratione  Personae  .............................................................................................................................................................  5   I.  Consument  ..................................................................................................................................................................................  5   II.  Onderneming  ............................................................................................................................................................................  6   III.  Beoefenaars  van  Vrije  Beroepen  ....................................................................................................................................  7   C.  Territoriaal  Toepassingsgebied  ...............................................................................................................................  7   1.  Contractuele  Aspecten  ..................................................................................................................................................  7   I.  Rome  I  verordeningà  Bijzondere  verwijzingsregel  ................................................................................................  8   II.  Bijzondere  verwijzingsregel  niet  van  toepassing  .....................................................................................................  8   III.  Toepassingsvoorwaarden  voor  bijzondere  verwijzingsregel  inzake  consumentenovereenkomsten  ..............................................................................................................................................................................................................  8  

2.  Precontractuele  Aspecten  .........................................................................................................................................  10   3.  Handelspraktijken  ........................................................................................................................................................  10  

H2:  Informatie  aan  de  consument  en  prijsaanduiding   ......................................................  11   A.  Informatie  .......................................................................................................................................................................  11   1.  Wat?  ...................................................................................................................................................................................  11   I.  Hoeveelheidsaanduiding  (Artikel  VI.  11  e.v.  WER)  ................................................................................................  11   II.  Etikettering,  gebruiksaanwijzingen  en  garantiebewijzen  (Artikel  VI.  8  WER)  ........................................  11   a.  Voor  de  gemiddelde  consument  begrijpelijke  taal  ...........................................................................................  11   b.  Gelet  op  het  taalgebied  waar  de  goederen  of  diensten  worden  aangeboden  ......................................  11   2.  Algemene  informatieplicht  (Artikel  VI.  2  WER)  ..............................................................................................  11   I.  Toepassingsgebied  ...............................................................................................................................................................  11   a.  Overeenkomsten  tussen  ondernemingen  en  consument  ..............................................................................  11   b.  Producten  ..........................................................................................................................................................................  11   c.  Uitgesloten:  overeenkomsten  op  afstand  en  buiten  de  verkoopruimte  gesloten  overeenkomsten  .....................................................................................................................................................................................................  11   d.  Informatieverplichting  geldt  niet  indien  de  informatie  reeds  duidelijk  blijkt  uit  de  context  .......  11   II.  Voorwerp  van  de  informatie  ...........................................................................................................................................  11   a.  Belangrijkste  kenmerken  van  het  product:  .........................................................................................................  11   b.  Verkoopvoorwaarden  (niet  in  RL  CR)  ...................................................................................................................  12   c.  Rechten  en  plichten  door  wet  bepaald?  ................................................................................................................  12   III.  Tijdstip  waarop  informatie  verstrekt  moet  worden  ...........................................................................................  12   IV.  Wijze  waarop  informatie  verstrekt  moet  worden  ...............................................................................................  13   a.  Duidelijk  en  begrijpelijk  ...............................................................................................................................................  13   b.  Schriftelijk,  elektronisch  of  mondeling  .................................................................................................................  13  

143  

 

V.  Schuldenaar  van  de  informatie:  onderneming  ........................................................................................................  13   VI.  Sanctionering  .......................................................................................................................................................................  13   a.  Geen  specifieke  sanctie  ................................................................................................................................................  13   b.  Artikel  VI.  38  WER  (misleiding  door  ommissie?)  .............................................................................................  13   c.  Gemeen  recht  ....................................................................................................................................................................  13   VII.  Verhouding  artikelen  VI.  2  en  VI.  8  WER  ................................................................................................................  13   a.  Artikel  VI.  2  WER  ............................................................................................................................................................  13   b.  Artikel  VI.  8  WER  ............................................................................................................................................................  13  

B.  Verplichting  tot  Prijsaanduiding  (valt  weg  voor  vak  Consumentenbescherming)  ........................  13   1.  Toepassingsgebied  .......................................................................................................................................................  14   I.  Onderneming  ..........................................................................................................................................................................  14   II.  Consument  ..............................................................................................................................................................................  14   III.  Goederen  ................................................................................................................................................................................  14   IV.  Diensten  (Artikel  VI.3  WER  geldt  enkel  voor  homogene  diensten)  .............................................................  14   a.  Niet  homogene  diensten:  bestek  (KB  30/6/1996  betreffende  prijsaanduiding  producten,   diensten  en  de  bestelbon)  ...............................................................................................................................................  14   V.  Te  koop  aanbieden  ..............................................................................................................................................................  14   a.  Quid  reclame?  (Artikel  VI.  6  WER)  ..........................................................................................................................  14   b.  Artikel  VI.3  geldt  niet  bij  openbare  verkoop  ......................................................................................................  14  

2.  Artikel  VI.  3  WER  ..........................................................................................................................................................  14   I.  Hoe?  .............................................................................................................................................................................................  14   a.  Schriftelijk  ..........................................................................................................................................................................  14   Quid  elektronisch?  ........................................................................................................................................................  14   b.  Ondubbelzinnig  ...............................................................................................................................................................  14   c.  Leesbaar  en  goed  zichtbaar  (bij  uitstalling  goederen  en  bij  homogene  diensten)  ............................  14   d.  Let  op:  KB  30/6/1996  ..................................................................................................................................................  14   Producten  .........................................................................................................................................................................  14   Aanduiding  verkoopprijs  .....................................................................................................................................  14   Aanduiding  per  meeteenheid  .............................................................................................................................  14   Homogene  diensten  .....................................................................................................................................................  14   II.  Toepassing  in  de  Rechtspraak  .......................................................................................................................................  14   a.  Gebruik  scanners  (Brussel  21/3/2006,  JB  HP  2006,  32)  ..............................................................................  14   b.  Reisbrochures  à  Berekening  Prijs  .........................................................................................................................  14   c.  Prijslijst  op  de  toonbank  ..............................................................................................................................................  14   d.  Verschillende  prijzen  ....................................................................................................................................................  14  

3.  Artikel  VI.  4  WER  ..........................................................................................................................................................  14   I.  Totale  prijs  of  totale  tarief  .................................................................................................................................................  14   a.  BTW  (ook  voor  niet-­‐homogene  diensten)  ...........................................................................................................  14   b.  Taksen  (via  onderneming  te  betalen)  ...................................................................................................................  15   c.  kosten  die  moeten  worden  bijbetaald  ...................................................................................................................  15   Verplicht  ............................................................................................................................................................................  15   Bedrag  niet  door  consument  beïnvloed  kan  worden  ....................................................................................  15  

3.  Artikel  6  WMPC  .............................................................................................................................................................  15   I.  Toepassingen  in  de  Rechtspraak  ....................................................................................................................................  15   a.  Dossierkosten  en  reserveringskosten  ...................................................................................................................  15   b.  Luchthaventaksen  ..........................................................................................................................................................  15   c.  Taksen  ter  plaatse  te  betaalbaar  ..............................................................................................................................  15  

H3:  Onrechtmatige  Bedingen  ...........................................................................................  16   A.  Toepassingsgebied  .....................................................................................................................................................  16   1.  Voor  wie  bedoeld?  ........................................................................................................................................................  16   2.  Vereiste  van  een  overeenkomst  ..............................................................................................................................  16   3.  Bedingen  en  voorwaarden  .......................................................................................................................................  17   B.  Voorvraag  .......................................................................................................................................................................  17   1.  Bindende  kracht  van  de  algemene  voorwaarden  ...........................................................................................  17   144  

 

I.  Redelijke  mogelijkheid  tot  kennisname  ......................................................................................................................  18   II.  Voorafgaand  aan  totstandkoming  ................................................................................................................................  18   III.  Aanvaarding:  uitdrukkelijk  of  stilzwijgend?  ..........................................................................................................  19   IV.  Problematiek  stijlclausule  ..............................................................................................................................................  19  

C.  Toepasselijk  Recht  ......................................................................................................................................................  19   1.  Gemeen  Recht  .................................................................................................................................................................  19   I.  Bepaald  op  bepaalbaar  voorwerp  ..................................................................................................................................  20   II.  Goede  trouw  ...........................................................................................................................................................................  20  

2.  Boek  VI  Wetboek  Economisch  Recht  ....................................................................................................................  20   I.  Zwarte  Lijst  met  verboden  bedingen  (art.  VI.  83  WER)  .......................................................................................  21   a.  Artikel  VI  83,  2  en  3°  WER  ..........................................................................................................................................  21   b.  Artikel  VI  83,  4°  WER  ....................................................................................................................................................  22   c.  Artikel  VI  83,  5°  WER  ....................................................................................................................................................  23   d.  Artikel  VI.84,  10°  en  11°  WER  ...................................................................................................................................  23   e.  Artikel  VI.84,  9°  WER  ....................................................................................................................................................  24   f.  Schadebedingen  ...............................................................................................................................................................  24   Schadebeding  vs.  Verbrekingsbeding  ...................................................................................................................  24   Verbodsbepalingen  in  het  Gemeen  Recht  ...........................................................................................................  26   Artikel  VI.83,  17°  WER  (ZEER  BELANGRIJK)  ....................................................................................................  26   Wederkerigheid  .......................................................................................................................................................  26   Gelijkwaardigheid  ...................................................................................................................................................  27   Artikel  VI.  83,  24°  WER  ...............................................................................................................................................  28   Gevolgen  van  een  nietig  Schadebeding  ................................................................................................................  29   g.  Artikel  VI.  83,  13°  WER  ................................................................................................................................................  30   h.  Artikel  VI.  83,  25°  WER  ................................................................................................................................................  31   i.  Artikel  VI.  83,  30°  WER  .................................................................................................................................................  31   j.  De  stilzwijgende  verlenging  (Artikel  VI.  83,  19°  en  20°  WER;  Artikel  VI.  91  WER)  ...........................  31   Artikel  VI.  83,  19°  en  20  °  WER  ...............................................................................................................................  31   Artikel  VI.  91  WER  ........................................................................................................................................................  32   Contracten  van  bepaalde  duur  ..........................................................................................................................  32   Informatieverplichting  ..........................................................................................................................................  32   Opzegrecht  .................................................................................................................................................................  32   k.  Artikel  VI.  83,  22°  WER  ................................................................................................................................................  33   l.  Artikel  VI.  83,  23°  WER  .................................................................................................................................................  33   Rechtspraak  H.V.J.  Bevoegdheidsbedingen  ........................................................................................................  34   Rechtspraak  H.V.J.  Arbitragebedingen  .................................................................................................................  34   m.  Artikel  VI.  83,  21°  WER  ...............................................................................................................................................  35   n.  Artikel  VI.  83,  26°  WER  ................................................................................................................................................  35   II.  Algemene  Toetsingsnorm  ................................................................................................................................................  35   a.  Definitie:  Artikel  I.8,  22°  WER  ...................................................................................................................................  36   b.  Beding  of  voorwaarde  ..................................................................................................................................................  36   Kennelijk  onevenwicht  ...............................................................................................................................................  36   Rechten  en  plichten  van  de  partijen  .....................................................................................................................  36   c.  Beoordelingscriteria  ......................................................................................................................................................  36   d.  Toepassingen  ...................................................................................................................................................................  37   Verbrekingsbedingen  ..................................................................................................................................................  37   Expertisekosten  .............................................................................................................................................................  38   Verzekeringsmaatschappijen  ...................................................................................................................................  38   III.  Sanctionering  .......................................................................................................................................................................  38   a.  Nietigheid  ...........................................................................................................................................................................  38   IV.  Rechtskeuzebedingen  .......................................................................................................................................................  38  

3.  Vergelijking  met  CESL  (niet  behandeld)  ............................................................................................................  39   I.  Zwarte  Lijst  ..............................................................................................................................................................................  39   II.  Grijze  Lijst  ...............................................................................................................................................................................  39  

145  

 

III.  Algemene  Toetsingsnorm  ...............................................................................................................................................  39   IV.  Sanctie  .....................................................................................................................................................................................  39  

H4:  Overeenkomsten  op  afstand  ......................................................................................  40   A.  Inleiding-­‐  Schema  ........................................................................................................................................................  40   1.  Drie  categorieën  regelen  ...........................................................................................................................................  40   2.  Van  minimale  naar  maximale  harmonisatie  ...................................................................................................  40   B.  De  algemene  Regeling  ...............................................................................................................................................  40   1.  Toepassingsgebied  .......................................................................................................................................................  40   I.  Onderneming-­‐  Consument  ................................................................................................................................................  41   II.  Overeenkomst  op  afstand  ................................................................................................................................................  41   a.  Georganiseerd  systeem  ................................................................................................................................................  41   b.  Tot  en  met  sluiten  van  overeenkomst  ...................................................................................................................  41   c.  Uitsluitend  gebruik  ........................................................................................................................................................  41   d.  Van  één  of  meer  technieken  voor  communicatie  op  afstand  ......................................................................  41   e.  Richtlijn  Consumentenrechten  .................................................................................................................................  41   Louter  bezoek  van  verkoopruimte  van  de  verkoper  .....................................................................................  41   Reservaties  .......................................................................................................................................................................  42   f.  Bijzondere  vragen  ...........................................................................................................................................................  42   Vertegenwoordigers  ....................................................................................................................................................  42   Quid  Collishop?  ...............................................................................................................................................................  42   Quid  opeenvolgende  verrichtingen  (vb.  Boekenclub?)  ................................................................................  42   g.  Goederen  en  Diensten  ..................................................................................................................................................  43   Financiële  diensten:  bijzondere  regeling  ............................................................................................................  43   2.  Overeenkomsten  op  afstand  ....................................................................................................................................  43   I.  Inhoud  van  de  informatieplicht  (VI.  45  WER)  ..........................................................................................................  43   a.  Wat?  ......................................................................................................................................................................................  43   Voornaamste  kenmerken  ..........................................................................................................................................  43   Info  Herroepingsrecht  (modelformulier)  ...........................................................................................................  43   Info  terugzending  ..........................................................................................................................................................  44   Bewijslast  rust  op  onderneming  .............................................................................................................................  44   II.  Precontractuele  informatie  (VI.  46  WER)  .................................................................................................................  44   a.  Wanneer?  ...........................................................................................................................................................................  44   b.  Bijzonderheden  ...............................................................................................................................................................  44   III.  Bevestiging  contract  (VI.  46  §7  WER)  .......................................................................................................................  45   a.  Uiterlijk  ...............................................................................................................................................................................  45   Bij  levering  goed  ............................................................................................................................................................  45   Voor  uitvoering  van  de  dienst  .................................................................................................................................  45   b.  Op  een  duurzame  drager  ............................................................................................................................................  45   c.  Wat?  ......................................................................................................................................................................................  45   IV.  Sancties  miskenning  informatieplichten  .................................................................................................................  46   a.  Specifiek  (VI.  45  §5  en  VI.  48  WER)  ........................................................................................................................  46   Geen  informatie  over  de  kosten:  kosten  niet  betalen  (enkel  bij  miskenning  precontractuele   informatie  .........................................................................................................................................................................  46   Geen  informatie  over  herroepingsrecht:  verlenging  met  12  maand  +  geen  vergoeding  voor   waardevermindering  ...................................................................................................................................................  46   b.  Algemeen  ...........................................................................................................................................................................  46  

3.  Herroepingsrecht  .........................................................................................................................................................  47   I.  Verantwoording  .....................................................................................................................................................................  47   a.  Goederen  ............................................................................................................................................................................  47   b.  Diensten  ..............................................................................................................................................................................  47   II.  Modaliteiten  ...........................................................................................................................................................................  47   a.  14  Kalenderdagen  vanaf  ..............................................................................................................................................  47   b.  Eventueel  +12  maand  (sanctie  bij  miskenning  informatieverplichtingen  herroepingsrecht)  .....  47   c.  Hoe?  ......................................................................................................................................................................................  48  

146  

 

Modelformulier  of  anderszins  (eventueel  online)  ..........................................................................................  48   Versturen  binnen  termijn  ..........................................................................................................................................  48   Goederen  terugsturen  binnen  14  dagen  na  de  herroeping  .........................................................................  48   Eventueel  vergoeding  voor  waardevermindering/vergoeding  voor  gepresteerde  diensten  ......  49   III.  Gebruik  en  vergoeding  voor  waardevermindering  .............................................................................................  49   a.  Gebruik  versus  Testen  ..................................................................................................................................................  49   b.  Vergoeding  voor  waardevermindering  is  niet  gelijk  aan  vergoeding  voor  gebruik  .........................  49   c.  Vergoeding  niet  verschuldigd  bij  miskenning  informatieverplichting  herroepingsrecht  ..............  50   d.  Misbruik  .............................................................................................................................................................................  50   IV.  Beschadiging  gedurende  bedenktermijn?  ...............................................................................................................  50   a.  Bij  transport  naar  consument  ...................................................................................................................................  50   b.    Bij  transport  naar  onderneming  .............................................................................................................................  50   c.  Bij  consument  thuis  ingevolge  overmacht?  .........................................................................................................  50   V.  Verplichtingen  onderneming  ..........................................................................................................................................  51   a.  Terugbetaling  ...................................................................................................................................................................  51   b.  Binnen  de  14  dagen  na  ontvangst  herroepingsrecht  ......................................................................................  51   c.  Sanctie  bij  niet-­‐naleving  van  de  terugbetalingsplicht  .....................................................................................  51   VI.  Eisen  van  betaling  en/of  voorschot  gedurende  bedenktermijn  ....................................................................  52   a.  Niet  langer  verboden  ....................................................................................................................................................  52   b.  Reactie  op  rechtspraak  Hof  van  Justitie  ...............................................................................................................  52   c.  Reactie  Belgische  wetgever  ........................................................................................................................................  52   d.  Impact  op  effectiviteit  van  herroepingsrecht?  ..................................................................................................  52   e.  Alternatieven?  ..................................................................................................................................................................  52  

4.  Uitzonderingen  op  het  Herroepingsrecht  (VI.  53  WER!)  ............................................................................  53  

I.  Volledig  uitgevoerde  diensten  (toestemming)  .........................................................................................................  53   II.  Maatwerk  ................................................................................................................................................................................  53   III.  Beperkt  houdbaar  ..............................................................................................................................................................  53   IV.  Kranten  (uitz.)  .....................................................................................................................................................................  53   V.  Logies,  accommodatie,  vervoer,  autoverhuur  en  vrije  tijd  ................................................................................  53   VI.  Zuiver  digitale  inhoud,  begonnen  met  uitvoering  en  dubbel  akkoord  consument  ...............................  54   VII.  Verzegelde  goederen  die  om  gezondheidsredenen  niet  kunnen  worden  teruggezonden  ...............  54   VIII.  Levering  van  goederen  die  na  de  levering  onherroepelijk  vermengd  zijn  met  andere  goederen54   IX.  Verzegelde  audio-­‐video  ...................................................................................................................................................  54   X.  Openbare  veiling  ..................................................................................................................................................................  54   XI.  Diensten  voor  weddenschappen  en  loterijen  ........................................................................................................  54  

C.  Financiële  Diensten  ....................................................................................................................................................  54   1.  toepassingsgebied  ........................................................................................................................................................  54   I.  Overeenkomst  op  afstand  ..................................................................................................................................................  54   II.  Consument  ..............................................................................................................................................................................  54   III.  Onderneming  en  aanbieder  ...........................................................................................................................................  54   IV.  Financiële  diensten  (m.i.v.  financiële  instrumenten)  .........................................................................................  55   V.  Initieel  akkoord  en  opeenvolgende  verrichtingen  van  dezelfde  aard  ..........................................................  55  

2.  Overeenkomsten  op  afstand  en  financiële  diensten  ......................................................................................  55   I.  Informatieplicht  .....................................................................................................................................................................  55   a.  te  gelegener  tijd  voordat  de  consument  gebonden  is  door  overeenkomst  of  aanbod  .....................  55   Bevestiging  informatie  ................................................................................................................................................  55   Contractvoorwaarden  .................................................................................................................................................  55   Schriftelijk  of  via  duurzame  drager  .......................................................................................................................  55   Uitzondering  in  geval  van  onmogelijkheid  ........................................................................................................  55   b.  Passend  middel  ...............................................................................................................................................................  55   c.  Inhoud  van  de  informatie  ............................................................................................................................................  55   d.  Additionele  informatieplichten  in  nationale  wetgeving  ................................................................................  55   e.  Soepele  regeling  in  geval  van  te  koop  aanbieding  via  telefoon  ..................................................................  55  

147  

 

II.  Sanctie  bij  schending  informatieplicht  .......................................................................................................................  55   a.  Aanbieder  ...........................................................................................................................................................................  55   b.  Opzegging  ..........................................................................................................................................................................  55   c.  Gemeen  recht  ....................................................................................................................................................................  56   III.  Herroepingsrecht  ...............................................................................................................................................................  56   a.  14  kalenderdagen  ...........................................................................................................................................................  56   b.  Startpunt  ............................................................................................................................................................................  56   c.  Eindpunt  .............................................................................................................................................................................  56   d.  Gevolgen  Herroeping  ....................................................................................................................................................  56   e.  Uitzonderingen  ................................................................................................................................................................  56  

D.  Vrije  Beroepen  ..............................................................................................................................................................  56  

H5:  Buiten  de  verkoopruimte  gesloten  overeenkomsten  ..................................................  57   A.  Toepassingsgebied  (Artikel  I.  8,  31°  WER)  ......................................................................................................  57   I.  Definitie  .....................................................................................................................................................................................  57   a.  Onderneming-­‐  Consument  .........................................................................................................................................  57   b.  Goederen  of  diensten  ....................................................................................................................................................  57   c.  Fysieke  aanwezigheid  beide  partijen  .....................................................................................................................  57   d.  Buiten  de  verkoopruimte  ............................................................................................................................................  57   =  onverplaatsbaar:  permanente  uitoefening  OF  verplaatsbaar:  gewoonlijke  uitoefening  ...........  57   Ook  indien  op  vraag  van  de  consument  ..............................................................................................................  57   Openbare  plaats  .............................................................................................................................................................  57   Salons  en  beurzen  .........................................................................................................................................................  58   II.  2  gelijkgestelde  verrichtingen  ........................................................................................................................................  58   a.  Overeenkomst  IN  verkoopruimte  of  op  afstand  meteen  na  aangesproken  BUITEN   verkoopruimte  .....................................................................................................................................................................  58   b.  Overeenkomst  tijdens  excursie  ................................................................................................................................  58   II.  Uitzonderingen  (Artikel  VI.  66  WER)  ..........................................................................................................................  58   a.  Voedingrondes  .................................................................................................................................................................  58   b.  Kredieten/verzekeringen  ...........................................................................................................................................  58   c.  Menslievend  doel  <  50  euro  .......................................................................................................................................  58   III.  Vergelijking  regeling  WMPC  ..........................................................................................................................................  58  

B.  Uitgangspunt  .................................................................................................................................................................  58   1.  Dubbele  informatieplicht  ..........................................................................................................................................  58   I.  Precontractuele  informatie  (Artikel  VI.  64  WER)  ...................................................................................................  59   a.  Wat?  ......................................................................................................................................................................................  59   b.  Hoe?  ......................................................................................................................................................................................  59   c.  Wanneer?  ...........................................................................................................................................................................  59   d.  Sancties  ...............................................................................................................................................................................  59   Algemeen  ..........................................................................................................................................................................  59   Specifiek  ............................................................................................................................................................................  59   Geen  info  over  kosten  à  Kosten  niet  betalen  ...................................................................................................  59   Geen  info  over  herroepingsrecht  à  Verlenging  met  12  maand  +  geen  vergoeding  voor   waardevermindering  ...................................................................................................................................................  59   II.  Latere  bevestiging  ...............................................................................................................................................................  59   a.  Kopie  ondertekend  contract  ......................................................................................................................................  59   b.  OF  bevestiging  contract  op  papier  of  (mits  akkoord)  andere  duurzame  drager  ................................  59  

2.  Herroepingsrecht  .........................................................................................................................................................  59   I.  Verantwoording  van  het  herroepingsrecht  bij  verkopen  buiten  de  onderneming  ..................................  59   II.  Termijn?  ...................................................................................................................................................................................  60   a.  14  dagen  vanaf  sluiten  van  de  dienstenovereenkomst  of  in  bezit  nemen  van  de  goederen  door   consument  ..............................................................................................................................................................................  60   b.  Verschilt  van  regeling  in  de  WMPC  (verantwoord?)  ......................................................................................  60  

148  

 

c.  Eventueel  +12  maand  bij  niet-­‐naleving  informatieplichten  met  betrekking  tot  herroepingsrecht  .....................................................................................................................................................................................................  60   III.  Hoe?  ..........................................................................................................................................................................................  60   a.  geen  VOORSCHOT  binnen  7  werkdagen  na  contractsluiting  (!)  ................................................................  60   b.  Wijze  van  uitoefening  ...................................................................................................................................................  61   c.  Verplichtingen  onderneming  en  consument  ......................................................................................................  61   Bijzondere  regel:  levering  bij  het  sluiten  van  de  overeenkomst  bij  consument  thuis  ....................  61   d.  Uitzonderingen  op  herroepingsrecht  (Artikel  VI.  73  WER)  ........................................................................  61  

C.  Reglementering  ambulante  handel  ......................................................................................................................  61   1.  Toepassingsgebied  .......................................................................................................................................................  61   I.  Wet:  Producten  (LRG)  .........................................................................................................................................................  61   a.  KB:  ook  diensten  (daad  van  koophandel  of  ambachtsactiviteit)  ...............................................................  61   II.  Verkoop  aan  consumenten  buiten  vestiging  vermeld  in  KBO  ..........................................................................  61   a.  Let  op:  er  zijn  uitsluitingen  .........................................................................................................................................  61  

2.  Bescherming  ...................................................................................................................................................................  61   I.  Vereiste  van  voorafgaande  machtiging  .......................................................................................................................  61   a.  Verkoper  moet  deze  aan  consument  tonen  .........................................................................................................  62   II.  Verkoop  enkel  toegelaten  op  openbare  markten,  openbare  weg  en  gelijkgestelde  plaatsen  (o.m.   Winkelgalerijen)  ........................................................................................................................................................................  62   III.  Verkoop  ook  toegelaten  bij  consumenten  thuis  ...................................................................................................  62   a.  Onder  de  250  euro  per  consument  .........................................................................................................................  62   b.  Uitzonderingen:  zie  K.B.  ..............................................................................................................................................  62   c.  Onverenigbaarheid  RL  Oneerlijke  Handelspraktijken  ...................................................................................  62   IV.  Bijzondere  regeling  K.B.  ..................................................................................................................................................  62   a.  Water,  gas,  elektriciteit,  telefonie,  internet,  één  enkel  huishoudtoestel  (max.  700  euro),   huisinrichting  en  tuinaanleg  (max.  700  euro)  ........................................................................................................  62   b.  Bijkomende  voorwaarden  ..........................................................................................................................................  62   Schriftelijk  contract  ......................................................................................................................................................  62   Bevestiging  van  het  contract  via  persoonlijk  aan  de  consument  gericht  schrijven  .........................  62   Herroepingsrecht  van  14  werkdagen  na  ontvangst  van  de  bevestiging  ...............................................  62   c.  Uitzondering:  voorafgaandelijk  en  uitdrukkelijk  verzoek  van  de  consument  (Artikel  5,  8  Wet)  62   d.  Verenigbaarheid  met  RL  Consumentenrechten  ................................................................................................  62  

H6:  Reclame  en  oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten  ..................................  63   A.  Structuur  van  de  regeling  ........................................................................................................................................  63   1.  Artikels  ..............................................................................................................................................................................  63   I.  Artikel  I.8  WER:  Definities  .................................................................................................................................................  63   II.  Artikel  VI.  17  WER:  Vergelijkende  reclame  ..............................................................................................................  63   III.  Artikel  VI.92  e.v.  WER:  Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten  ............................................  63   IV.  Artikel  VI.38  WER:  Sanctie  bij  miskenning  regelen  oneerlijke  handelspraktijken  jegens   consumenten  ...............................................................................................................................................................................  63   V.  Artikel  VI.  104  WER:  Oneerlijke  marktpraktijken  jegens  andere  personen  ..............................................  63   VI.  Artikel  VI.  110  WER:  Ongewenste  communicaties  ..............................................................................................  63  

2.  Wanneer  pas  je  welke  regeling  toe?  .....................................................................................................................  63   I.  Partijen  in  het  geding  zijn  niet  bepalend  ....................................................................................................................  63   II.  Wel  bepalend  is  de  partij  tot  wie  de  reclame  of  de  praktijk  is  gericht  .........................................................  63  

B.  Definities  .........................................................................................................................................................................  64   1.  Reclame  (Artikel  I.  8,  13°)  .........................................................................................................................................  64   I.  Mededeling  ...............................................................................................................................................................................  64   II.  Onderneming/producten  .................................................................................................................................................  64   III.  Verkoopsbevorderend  karakter  ..................................................................................................................................  64   a.  Rechtstreeks  .....................................................................................................................................................................  64   b.  Onrechtstreeks  ................................................................................................................................................................  64   IV.  Ongeacht  aangewende  communicatietechnieken  ................................................................................................  64   V.  Toepassingen  .........................................................................................................................................................................  64  

149  

 

a.  Krantenartikel  (Voorz.  Kh.  Brussel  2000)  ...........................................................................................................  64   b.  Aanbesteding  (Gent  17  juni  1999)  ..........................................................................................................................  65   c.  Website  (Voorz.  Kh.  Brugge  2006)  ..........................................................................................................................  65   d.  Gesponsorde  koppeling  ...............................................................................................................................................  65   e.  Metatag  (Antwerpen  2009  à  HvJ  2013)  .............................................................................................................  65  

2.  Handelspraktijken  (Artikel  I.8,  23°  WER)  .........................................................................................................  66   I.  Verklaring,  gedraging,  omissie,  voorstelling  van  zake,  commerciële  communicatie  met  inbegrip  van   reclame  ..........................................................................................................................................................................................  66  

B.  Oneerlijke  handelspraktijken  jegens  consumenten  .....................................................................................  66   1.  Structuur  ..........................................................................................................................................................................  66   I.  Zwarte  lijsten  van  verboden  misleidende  en  agressieve  handelspraktijken  ..............................................  66   a.  Misleidende  handelspraktijken  ................................................................................................................................  66   Gedragscode  ....................................................................................................................................................................  66   Vertrouwenslabel  ..........................................................................................................................................................  67   Lokvogelreclame  (Artikel  100,5°)  ..........................................................................................................................  67   Bait  and  switch  praktijken  (Artikel  100,6°)  ......................................................................................................  67   Bedrieglijk  beweren  dat  product  slechts  beperkte  tijd  beschikbaar  zal  zijn  (Artikel  100,7°)  ....  67   Onderscheiden  kenmerken  .......................................................................................................................................  68   Zich  voordoen  als  particulier  ...................................................................................................................................  68   b.  Agressieve  praktijken  ...................................................................................................................................................  68   Verlaten  van  het  pand  .................................................................................................................................................  68   Consument  thuis  bezoeken  .......................................................................................................................................  69   Hardnekkig  aandringen  via  telefoon,  fax,…  .......................................................................................................  69   Reclame  gericht  aan  kinderen  .................................................................................................................................  69   Bestaansmiddelen  van  de  handelaar  ....................................................................................................................  69   Winnen  van  een  prijs  (Purely  Creative,  HvJ)  .....................................................................................................  69   Ongevraagd  toezenden  ...............................................................................................................................................  69   II.  Open  normen  die  misleidende  en  agressieve  handelspraktijken  verbieden  .............................................  70   a.  Misleidende  verklaringen  ...........................................................................................................................................  70   Juiste  of  Onjuiste  informatie  .....................................................................................................................................  70   Die  de  consument  bedriegt  of  kan  bedriegen  ...................................................................................................  70   Criterium  van  de  gemiddelde  consument  ..........................................................................................................  70   Betreffende  de  door  de  wet  bepaalde  elementen  ...........................................................................................  70   Besluit  tot  een  transactie  dat  hij  anders  niet  had  genomen  .......................................................................  70   Professionele  toewijding?  .........................................................................................................................................  70   b.  Misleiding  door  omissie  ..............................................................................................................................................  71   Weglaten  van  essentiële  informatie  die  een  consument  nodig  heeft  om  een  geïnformeerd   besluit  te  nemen  ............................................................................................................................................................  71   Essentiële  informatie  ...................................................................................................................................................  71   Uitnodiging  tot  aankoop  .......................................................................................................................................  71   Geen  bedoeling  te  misleiden  vereist  .....................................................................................................................  72   Beperkingen  van  het  medium  ..................................................................................................................................  72   c.  Open  norm  agressieve  handelspraktijken  (niet  behandeld)  .......................................................................  72   Intimidatie,  dwang  of  ongepaste  beïnvloeding  ................................................................................................  72   Aanzienlijke  (potentiële)  beperking  van  de  keuzevrijheid  van  de  gemiddelde  consument  ........  72   Besluit  over  een  transactie  ........................................................................................................................................  72   Beoordeling  in  het  licht  van  de  context  en  omstandigheden  ...............................................................  72   III.  Overkoepelende  norm  die  andere  oneerlijke  handelspraktijken  verbiedt  (Niet  behandeld)  ..........  72   a.  Strijdig  met  de  vereisten  van  professionele  toewijding  ................................................................................  72   b.  Wezenlijke  verstoring  van  het  economisch  gedrag  van  de  consument  ..................................................  72  

2.  Sanctionering  .................................................................................................................................................................  72   I.  Ongevraagd  toezenden  .......................................................................................................................................................  73   II.  Rest  van  de  slides  niet  meer  gezien  .............................................................................................................................  73  

150  

 

DEEL  2-­‐  BESCHERMING  TEGEN  GEBREKKIGE  GOEDEREN  ...................................................  74   H1:  Productveiligheid  en  Productaansprakelijkheid  ..........................................................  75   A.  Overzicht  .........................................................................................................................................................................  75   B.  Wet  Productaansprakelijkheid  ..............................................................................................................................  76   1.  Toepassingsgebied  .......................................................................................................................................................  76   I.  Slachtoffer  .................................................................................................................................................................................  76   II.  Producent  ................................................................................................................................................................................  76   III.  Product  ...................................................................................................................................................................................  77   2.  Bewijslast  bij  slachtoffer  ...........................................................................................................................................  78   I.  Gebrek  (geen  fout)  ................................................................................................................................................................  78   a.  Veiligheidscriterium  ......................................................................................................................................................  78   b.  Beoordeling  met  inachtneming  van  omstandigheden  ...................................................................................  79   De  presentatie  van  het  product  ...............................................................................................................................  79   Redelijkerwijze  voorzienbaar  gebruik  .................................................................................................................  79   Tijdstip  waarop  product  in  verkeer  is  gebracht  ..............................................................................................  80   II.  Schade  .......................................................................................................................................................................................  80   III.  Causaal  Verband  .................................................................................................................................................................  81   a.  Algemeen  ............................................................................................................................................................................  81   b.  Theorie  van  de  juridische  zekerheid  .....................................................................................................................  81   c.  Verschillende  personen  ................................................................................................................................................  81   d.  Optreden  van  een  derde  ..............................................................................................................................................  81   IV.  Aard  en  draagwijdte  van  de  aansprakelijkheid  .....................................................................................................  82   a.  Foutloze  aansprakelijkheid  ........................................................................................................................................  82   b.  Termijn  ...............................................................................................................................................................................  82   c.  Verweermiddelen  van  de  producent  ......................................................................................................................  82   Niet  in  verkeer  gebracht  ............................................................................................................................................  82   Geen  gebrek  op  tijdstip  van  het  in  verkeer  brengen  of  gebrek  is  later  ontstaan  ..............................  83   Afwezigheid  van  economisch  doel  en  beroepsuitoefening  .........................................................................  83   Overeenstemming  met  dwingende  overheidsvoorschriften  .....................................................................  83   Ontwikkelingsrisico  .....................................................................................................................................................  83   Onderdelenexceptie  .....................................................................................................................................................  84   H2:  Consumentenkoop  (Artikel  1649  e.v.  BW)  ..................................................................  85   A.  Toepassingsgebied  .....................................................................................................................................................  85   1.  Consument  .......................................................................................................................................................................  85   2.  Verkoper  ...........................................................................................................................................................................  85   3.  Goederen  ..........................................................................................................................................................................  86   I.  Consumptiegoederen  ..........................................................................................................................................................  86   II.  Lichamelijke  roerende  goederen  ..................................................................................................................................  86   4.  Verkoop  en  bepaalde  contracten  van  aanneming  .........................................................................................  86   B.  Wettelijke  garantie  .....................................................................................................................................................  87   1.  3  cumulatieve  voorwaarden  ....................................................................................................................................  87   2.  Onderscheid  met  commerciële  garantie  ............................................................................................................  87   C.  Voorwaarden  inzake  aansprakelijkheid  ............................................................................................................  88   1.  Gebrek  aan  overeenstemming  met  de  overeenkomst  ...................................................................................  88   2.  Gebrek  aanwezig  bij  levering  ..................................................................................................................................  89   3.  Gebrek  manifesteert  zich  binnen  de  2  jaar  .......................................................................................................  90   4.  Termijnen  .........................................................................................................................................................................  91   I.  Vervaltermijn  ..........................................................................................................................................................................  91   II.  Verjaringstermijn  ................................................................................................................................................................  91   5.  Bijzondere  vraag  à  Lot  van  de  zichtbare  gebreken  ....................................................................................  91   D.  Rechten  van  de  consument  .....................................................................................................................................  92   1.  Herstel  of  vervanging  door  de  verkoper  .............................................................................................................  92   151  

 

2.  Prijsvermindering  of  ontbinding  ...........................................................................................................................  94   3.  Aanvullende  schadevergoeding  .............................................................................................................................  95   4.  Schadebeperkingsplicht  ............................................................................................................................................  95   E.  Commerciële  garantie  ...............................................................................................................................................  95   1.  Omschrijving  ...................................................................................................................................................................  95   2.  Bindend  karakter  .........................................................................................................................................................  95   3.  Behoud  van  wettelijke  bescherming  ....................................................................................................................  95  

DEEL  3-­‐  MINNELIJKE  INVORDERING  VAN  SCHULDEN  VAN  DE  CONSUMENT  ......................  97   H1:  MINNELIJKE  INVORDERING  VAN  SCHULDEN  VAN  DE  CONSUMENT  ............................  97   A.  Invordering  van  Schulden  .......................................................................................................................................  97   B.  Toepassingsgebied  .....................................................................................................................................................  97   1.  Minnelijke  invordering  ...............................................................................................................................................  97   2.  Activiteit  van  minnelijke  invordering  ..................................................................................................................  97   3.  Schulden  van  de  consument  .....................................................................................................................................  98   I.  Bestemmingscriterium  .......................................................................................................................................................  98   II.  Gemengde  schulden  ............................................................................................................................................................  98   III.  Bewijslast  ...............................................................................................................................................................................  98   C.  Bescherming  privé-­‐leven  .........................................................................................................................................  98   1.  Van  toepassing  op  elke  minnelijke  invordering  ..............................................................................................  98   2.  Algemene  bepaling  ......................................................................................................................................................  98   3.  Lijst  van  verboden  gedragingen  ............................................................................................................................  98   I.  Verwarring  creëren  omtrent  hoedanigheid  invorderaar  ....................................................................................  98   II.  Mededeling  die  onjuiste  bedreigingen  bevat  ...........................................................................................................  99   III.  Inning  van  niet  voorziene  of  wettelijk  toegestane  bedragen  ..........................................................................  99   IV.  Inning  van  de  schuld  in  aanwezigheid  van  of  bij  een  derde  ............................................................................  99   V.  Belagen  van  de  schuldenaar  .........................................................................................................................................  100   D.  Activiteit  van  minnelijke  invordering  .............................................................................................................  100   1.  Voorafgaande  inschrijving  ....................................................................................................................................  100   2.  Verzekering  beroepsaansprakelijkheid  ...........................................................................................................  101   3.  Schrapping  en  schorsing  (=  administratieve  sanctie)  ...............................................................................  101   E.  Vergoeding  ..................................................................................................................................................................  101   1.  Door  overeenkomst  bepaald  .................................................................................................................................  101   2.  Artikel  1153  BW?  .......................................................................................................................................................  101   3.  Kosten  ingebrekestelling  door  gerechtsdeurwaarder  ...............................................................................  101   F.  Ingebrekestelling  ......................................................................................................................................................  101   1.  Eerste  stap,  ingebrekestelling  ..............................................................................................................................  101   2.  Wachttermijn,  bijkomende  maatregelen  ........................................................................................................  102   3.  Verplichte  vermeldingen  ........................................................................................................................................  102   G.  Huisbezoek  ..................................................................................................................................................................  102   1.  Schriftelijk  document  ...............................................................................................................................................  102   2.  Bepaalde  vermeldingen  ..........................................................................................................................................  102   3.  Bepaald  formalisme  .................................................................................................................................................  102   4.  Betaling  tijdens  huisbezoek  ..................................................................................................................................  102   I.  Betalingsbewijs  ...................................................................................................................................................................  102   II.  Bewijslast  .............................................................................................................................................................................  102   H.  Sanctionering  .............................................................................................................................................................  103   1.  Vordering  tot  staken  ................................................................................................................................................  103   2.  Waarschuwingsprocedure/vaststelling  en  opsporing  ..............................................................................  103   3.  Administratieve  sancties  ........................................................................................................................................  103   4.  Strafsancties  ................................................................................................................................................................  103   5.  Burgerrechtelijke  sancties  .....................................................................................................................................  103   I.  Toepassingsgebied  ............................................................................................................................................................  103   152  

 

a.  Activiteit  van  minnelijke  vordering  .....................................................................................................................  103   b.  Advocaten  en  gerechtsdeurwaarders?  ..............................................................................................................  104   II.  Schending  bij  bepaalde  artikelen  ...............................................................................................................................  104   a.  Betaling  is  geldig  ..........................................................................................................................................................  104   b.  Teruggave  .......................................................................................................................................................................  104   III.  Uitzondering  van  kennelijke  vergissing  die  rechten  van  de  consument  niet  schaadt  ......................  104   IV.  Niet-­‐verschuldigd/te  hoog  bedrag  ..........................................................................................................................  104  

DEEL  4-­‐  BESCHERMING  VAN  DE  REIZIGER  .......................................................................  106   Inleiding  .........................................................................................................................  106   A.  Bescherming  van  de  reiziger  ...............................................................................................................................  106   B.  Zwarte  lijst  van  luchtvaartmaatschappijen  die  het  Europese  luchtruim  niet  binnen  mogen  .  106   H1:  Reiscontractenwet  (1994)  ........................................................................................  107   A.  Toepassingsgebied  ..................................................................................................................................................  107   1.  Contract  tot  reisorganisatie  .................................................................................................................................  107   I.  In  eigen  naam  .......................................................................................................................................................................  107   II.  Vervoer,  logies  ...................................................................................................................................................................  107   III.  Andere  toeristische  diensten  .....................................................................................................................................  107   IV.  Van  tevoren  georganiseerde  combinatie  ..............................................................................................................  107   V.  Overnachting  van  meer  dan  24  uur  ..........................................................................................................................  107   VI.  Totale  prijs  .........................................................................................................................................................................  108   a.  Afzonderlijke  facturatie  ............................................................................................................................................  108   b.  Reële  prijs  .......................................................................................................................................................................  108   VII.  Wat  bij  het  uitsluitend  verstrekken  van  logies?  ...............................................................................................  108   2.  Contract  tot  reisbemiddeling  ...............................................................................................................................  108   I.  Reisprestatie  (niet  noodzakelijk  combinatie)  ........................................................................................................  108   II.  Vertegenwoordiging  ........................................................................................................................................................  109   3.  Reiziger  ..........................................................................................................................................................................  109   4.  In  België  verkochte  of  te  koop  aangeboden  reizen  .....................................................................................  109   B.  Reispromotie  ..............................................................................................................................................................  109   1.  Geen  misleidende  elementen  ................................................................................................................................  109   2.  Verplichte  vermeldingen  in  de  brochure  .........................................................................................................  109   3.  Bindend  karakter  van  de  vermeldingen  in  de  brochure  ...........................................................................  109   C.  Informatieverplichting  ...........................................................................................................................................  110   1.  Voor  het  sluiten  van  het  contract  .......................................................................................................................  110   I.  Paspoorten,  visa,  inentingen  .........................................................................................................................................  110   II.  Reisvoorwaarden  ..............................................................................................................................................................  110   III.  Verzekeringen  ..................................................................................................................................................................  110   a.  Annuleringsverzekering  ...........................................................................................................................................  110   b.  Bagageverzekering  .....................................................................................................................................................  110   c.  Bijstandsverzekering  .................................................................................................................................................  111   2.  Voor  de  aanvang  van  de  reis  ................................................................................................................................  111   3.  Algemene  raadgevingsplicht  ................................................................................................................................  111   4.  Sanctie  bij  miskenning  informatie-­‐  en  raadgevingsverplichting  .........................................................  111   D.  Totstandkoming  van  het  contract  tot  reisorganisatie  .............................................................................  111   1.  Vorm  en  Inhoud  ..........................................................................................................................................................  111   I.  Bestelbon  ...............................................................................................................................................................................  111   II.  Reisbevestiging  ..................................................................................................................................................................  111   III.  Geen  of  afwijkende  reisbevestiging  ........................................................................................................................  111   IV.  Sanctie:  relatieve  nietigheid  (ernstige  schending  rechten  consument)  ..................................................  112   2.  Mogelijkheid  tot  prijswijzigingen  ......................................................................................................................  112   I.  Voorzien  in  het  contract  ..................................................................................................................................................  112   II.  Op  grond  van  bepaalde  factoren  ................................................................................................................................  112   153  

 

III.  Prijsstijging>  10%  ...........................................................................................................................................................  113   IV.  Geen  prijsstijging  binnen  20  dagen  voor  vertrek  ..............................................................................................  113   V.  Toepassing  ...........................................................................................................................................................................  113  

E.  Verbreking  van  de  reis  door  de  reiziger  .........................................................................................................  113   1.  Schadevergoeding  .....................................................................................................................................................  113   I.  Maximum  eenmaal  de  reissom  .....................................................................................................................................  114   II.  Verbrekingsbeding  ...........................................................................................................................................................  114  

2.  Niet  aan  de  reiziger  toe  te  rekenen  omstandigheid  ...................................................................................  114   3.  Overdraagbaarheid  van  de  boeking  .................................................................................................................  115   F.  Uitvoering  van  het  contract  tot  reisorganisatie  ..........................................................................................  115   1.  Niet-­‐uitvoering  van  de  reis  of  wijziging  van  een  wezenlijk  punt  door  de  reisorganisator  .......  115   I.  Voor  de  aanvang  van  de  reis  ..........................................................................................................................................  115   a.  Annulering/informatie  ..............................................................................................................................................  116   b.  Alternatief  .......................................................................................................................................................................  116   c.  Schadevergoeding  ........................................................................................................................................................  116   II.  Tijdens  de  reis  ....................................................................................................................................................................  116   a.  Alternatief  .......................................................................................................................................................................  116   b.  Weigering  alternatief  (deugdelijke  redenen)  .................................................................................................  116  

G.  Aansprakelijkheid  ....................................................................................................................................................  116   1.  Aansprakelijkheid  van  de  reisorganisator  .....................................................................................................  116   I.  Verwachtingen  op  grond  van  een  reisbrochure  ...................................................................................................  117   II.  Uitgebreide  aansprakelijkheid  ....................................................................................................................................  117   a.  Andere  personen  (vb.  Facultatieve  excursie)  ..................................................................................................  117   b.  Schade  (m.i.v.  morele  schade)  ...............................................................................................................................  117   III.  Uitzonderingen  .................................................................................................................................................................  117   IV.  Bijstandsverplichting  .....................................................................................................................................................  118   V.  Exoneratiebedingen  .........................................................................................................................................................  118  

2.  Aansprakelijkheid  van  de  reisbemiddelaar  ...................................................................................................  118   I.  Belgische  touroperator  ....................................................................................................................................................  118   II.  Buitenlandse  touroperator  ...........................................................................................................................................  118  

H.  Verplichtingen  van  de  reiziger  en  verjaring  .................................................................................................  119   1.  Verplichtingen  van  de  reiziger  ............................................................................................................................  119   I.  Geen  sanctie  bij  niet-­‐naleving  .......................................................................................................................................  119  

2.  Verjaring  .......................................................................................................................................................................  119   I.  Lichamelijke  schade  ..........................................................................................................................................................  119   II.  Andere  schade  ....................................................................................................................................................................  119  

I.  Geschillencommissie  Reizen  .................................................................................................................................  119   1.  Keuzevrijheid  in  algemene  voorwaarden  .......................................................................................................  119   2.  Klachtengeld  ................................................................................................................................................................  119   3.  Voor-­‐  en  nadelen  ........................................................................................................................................................  120  

H2:  Bescherming  Luchtreizigers  ......................................................................................  121   A.  Verordening  ................................................................................................................................................................  121   B.  Toepassingsgebied  ..................................................................................................................................................  121   1.  Luchthaven  ...................................................................................................................................................................  121   2.  Bevestigde  boeking  +  tijdig  aanmelden  bij  incheckbalie  .........................................................................  121   3.  Instapweigering  .........................................................................................................................................................  122   4.  Annulering  ....................................................................................................................................................................  122   C.  Instapweigering  ........................................................................................................................................................  123   1.  Vrijwilligers  ..................................................................................................................................................................  123   I.  Bijstand  (volledige  terugbetaling  OF  alternatieve  vlucht)  ...............................................................................  123   II.  Aanvullende  voordelen  ..................................................................................................................................................  123   2.  Onvoldoende  vrijwilligers  ......................................................................................................................................  123   I.  Compensatie  (onmiddellijk)  ..........................................................................................................................................  123   154  

 

I.EN    Bijstand  (volledige  terugbetaling  OF  alternatieve  vlucht  EN  recht  op  verzorging)  .......................  123  

3.  Recht  op  verzorging?  ...............................................................................................................................................  123   D.  Annulering  ..................................................................................................................................................................  124   1.  Bijstand  ..........................................................................................................................................................................  124   I.  Recht  op  terugbetaling/  andere  vlucht  (naar  keuze)  .........................................................................................  124   II.  Recht  op  verzorging  .........................................................................................................................................................  124  

2.  Compensatie  ................................................................................................................................................................  124   I.  Uitzonderingen  ....................................................................................................................................................................  124   II.  Buitengewone  omstandigheden  die  ondanks  redelijke  maatregelen  niet  konden  worden   vermeden  ...................................................................................................................................................................................  124  

3.  Informatie  omtrent  alternatief  ...........................................................................................................................  125   4.  Zie  omtrent  de  invulling  van  de  overmacht  ...................................................................................................  125   E.  Vertraging  ....................................................................................................................................................................  125   1.  Omvang  van  de  vertraging  bepaalt  of  regeling  toepassing  vindt  ........................................................  125   2.  Bijstand  ..........................................................................................................................................................................  125   3.  Geen  uitzondering  voorzien  voor  overmacht  ................................................................................................  125   4.  Geen  compensatie  voorzien  in  de  Verordening  ............................................................................................  125   I.  Recht  op  compensatie  volgens  HvJ  indien  men  meer  dan  drie  uur  later  op  bestemming  aankomt   (uitzondering  overmacht)  ..................................................................................................................................................  125   II.  Zelfs  indien  vertraging  slechts  bij  aansluiting  ontstaat  ...................................................................................  126   III.  Daadwerkelijke  aankomsttijd  ....................................................................................................................................  126  

H3:  Timesharing  (kort  behandeld  in  de  les)  ....................................................................  127   A.  Aantrekkelijke  vakantieformule?  ......................................................................................................................  127   1.  Voordelen  ......................................................................................................................................................................  127   2.  Nadelen  ..........................................................................................................................................................................  127   B.  Wet  28  augustus  2011  strekkende  tot  omzetting  RL  2008/122/EG  .................................................  127   1.  Modernisering  bestaande  regelgeving  .............................................................................................................  128   2.  Toepassingsgebied  ....................................................................................................................................................  128   I.  Bescherming  consument  .................................................................................................................................................  128   II.  In  verhouding  tot  “handelaar”  ....................................................................................................................................  128   III.  Voor  verschillende  soorten  overeenkomsten  .....................................................................................................  128   a.  Overeenkomst  betreffende  gebruik  van  goederen  in  deeltijd  .................................................................  128   Accommodatie  .............................................................................................................................................................  128   b.  Overeenkomst  betreffende  een  vakantieproduct  van  lange  duur  .........................................................  128   Puntensysteem  ............................................................................................................................................................  128   c.  Doorverkoopovereenkomst  ....................................................................................................................................  129   d.  Uitwisselingsovereenkomst  ...................................................................................................................................  129   3.  Voorschriften  inzake  reclame  ..............................................................................................................................  129   I.  Mogelijkheid  informatie  te  verkrijgen  ......................................................................................................................  129   II.  Uitnodiging  promotie-­‐  of  verkoopevenement  moet  commerciële  aard  kenbaar  maken  ..................  129   III.  Tijdens  evenement  moet  informatie  beschikbaar  zijn  ...................................................................................  129   IV.  Bepaalde  producten  mogen  niet  als  een  investering  gepromoot  worden  .............................................  129   4.  Precontractuele  informatie  (art.  8)  ..................................................................................................................  129   I.  Voordat  consument  gebonden  is  .................................................................................................................................  129   II.  Kosteloos  ..............................................................................................................................................................................  130   III.  Duidelijk  en  te  begrijpen  ..............................................................................................................................................  130   IV.  Aan  de  hand  van  standaardformulieren  ................................................................................................................  130   V.  Op  papier  of  duurzame  drager  ....................................................................................................................................  130   VI.  Maakt  deel  uit  van  het  aanbod  en  van  de  overeenkomst  ...............................................................................  130   a.  Geen  wijziging  mogelijk  behoudens  uitdrukkelijk  akkoord  of  overmacht  .........................................  130   5.  Verplichte  vermeldingen  in  overeenkomst  (art.  9)  .....................................................................................  130   I.  Precontractuele  informatie  ............................................................................................................................................  130   II.  Bijkomende  elementen  ..................................................................................................................................................  130   155  

 

III.  Herroepingsrecht  ............................................................................................................................................................  130   IV.  Verbod  betaling  tijdens  herroepingstermijn  .......................................................................................................  130   a.  Afzonderlijke  ondertekening  door  consument  van  de  laatste  twee  vereisten  .................................  130   V.  Standaard  herroepingsformulier  ...............................................................................................................................  131  

6.  Taal  (niet  gezien)  ......................................................................................................................................................  131   I.  Precontractuele  informatie  ............................................................................................................................................  131   II.  Overeenkomst  ....................................................................................................................................................................  131  

7.  Herroepingsrecht  ......................................................................................................................................................  131   I.  Veertien  kalenderdagen  ..................................................................................................................................................  131   a.  Vanaf  dag  van  sluiten  of  indien  later  ontvangen  van  de  overeenkomst  of  bindende   overeenkomst  ....................................................................................................................................................................  132   II.  Kosteloos,  zonder  schadevergoeding  .......................................................................................................................  132   III.  Handelaar  verstrekt  geen  standaard  herroepingsformulier  ........................................................................  132   a.  Bedenktermijn  van  1  jaar  en  14  dagen,  tenzij  formulier  alsnog  binnen  het  jaar  wordt  verstrekt  ..................................................................................................................................................................................................  132   IV.  Handelaar  verstrekt  niet  de  vereiste  precontractuele  informatie  .............................................................  132   a.  Bedenktermijn  is  drie  maanden  en  14  dagen  tenzij  informatie  wordt  verstrekt  binnen  de  drie   maanden  ...............................................................................................................................................................................  132   V.  Herroeping  kan,  maar  moet  niet  via  standaardformulier  ...............................................................................  132   VI.  Herroepen  geschiedt  op  papier  of  duurzame  drager  ......................................................................................  132   VII.  Verzending  binnen  bedenktermijn  volstaat  ......................................................................................................  132   VIII.  Van  rechtswege  beëindiging  van  aanvullende  overeenkomst  .................................................................  132   IX.  Lot  van  de  kredietovereenkomst  ..............................................................................................................................  132  

8.  Betalingen  ....................................................................................................................................................................  133   I.  Verbod  van  de  betaling  (of  gelijkwaardig)  binnen  de  bedenktermijn  ........................................................  133   II.  Doorverkoopovereenkomsten:  geen  betaling  voor  verkoop  heeft  plaatsgehad  ...................................  133   III.  Vakantieproducten  van  lange  duur  .........................................................................................................................  133   a.  Verplichte  betalingsregeling  met  termijnen  ....................................................................................................  133   b.  Beëindigingsmogelijkheid  vanaf  de  tweede  betalingstermijn  .................................................................  133  

9.  Sanctionering  (niet  behandeld)  ..........................................................................................................................  133   I.  Nietigheid  van  bedingen  .................................................................................................................................................  133   II.  Vordering  tot  staken  ........................................................................................................................................................  133   III.  Strafsancties  ......................................................................................................................................................................  133   IV.  Bevoegdheden  FOD  Economie  ...................................................................................................................................  133  

DEEL  5:  ONROEREND  GOED  ............................................................................................  134   H1:  Woningbouw  ...........................................................................................................  134   A.  Toepassingsgebied  Wet  Breyne  .........................................................................................................................  134   1.  Wederkerige  Overeenkomst  .................................................................................................................................  134   2.  Tot  eigendomsovergang/  Verbintenis  te  bouwen  .......................................................................................  134   3.  Te  bouwen  of  in  aanbouw  zijnde  ........................................................................................................................  134   I.  Voltooiingsverplichting  verkoper/aannemer  ........................................................................................................  134   4.  Huis  of  appartement  ................................................................................................................................................  135   5.  Huisvesting  of  huisvesting  en  beroepsdoeleinden  .......................................................................................  135   6.  Een  of  meer  stortingen  ............................................................................................................................................  135   7.  Verbouwingswerken/  Uitbreidingswerken  ....................................................................................................  135   I.  80%  ..........................................................................................................................................................................................  135   II.  18.600  euro  .........................................................................................................................................................................  135   III.  Moeten  deel  uitmaken  van  de  overeenkomst  tot  eigendomsovergang  ...................................................  135   8.  Onroerend  goed  in  België  ......................................................................................................................................  136   B.  Verplichte  vermeldingen  .......................................................................................................................................  136   1.  Identiteit  van  de  eigenaar  .....................................................................................................................................  136   2.  Gegevens  bouwvergunning  ...................................................................................................................................  136   I.  Opschortende  voorwaarde  verkrijgen  bouwvergunning  .................................................................................  136   156  

 

3.  Eventueel  opschortende  voorwaarde  inzake  bekomen  van  financiering  .........................................  136   4.  Beschrijving  privatieven  en  gemeenschappelijke  gedeelten  ..................................................................  137   5.  Prijs  ..................................................................................................................................................................................  137   I.  Vast  ...........................................................................................................................................................................................  137   II.  Variabel  .................................................................................................................................................................................  137   a.  Lonen/  materialen  ......................................................................................................................................................  137   b.  Maximale  prijsstijging  ...............................................................................................................................................  137  

6.  Gewestelijke  Overheidstegemoetkomingen  ...................................................................................................  137   7.  Datum  start  werken/  Uitvoeringstermijn  ......................................................................................................  137   I.  Startdatum  bepalen  ...........................................................................................................................................................  137   II.  Uitvoeringstermijn  in  werkdagen  .............................................................................................................................  137   III.  Vergoeding  bij  overschrijding  van  de  termijn  ....................................................................................................  138  

8.  Wijze  van  oplevering  ...............................................................................................................................................  138   9.  Erkenning  kennisname  gegevens  .......................................................................................................................  138   10.  Vermelding  van  de  sanctie  ..................................................................................................................................  138   I.  Nietigheidssanctie  bij  miskenning  Artikel  7/12  ...................................................................................................  138  

11.  Aanhechten  van  stukken  ......................................................................................................................................  138   C.  Oplevering  ...................................................................................................................................................................  138   1.  Wat  houdt  de  oplevering?  ......................................................................................................................................  138   2.  Voorlopige  oplevering  .............................................................................................................................................  139   3.  Definitieve  oplevering  .............................................................................................................................................  139   4.  Steeds  schriftelijk  en  tegensprekelijk  ................................................................................................................  139   5.  Weigering  van  de  oplevering  ...............................................................................................................................  139   6.  Vermoedens  ..................................................................................................................................................................  140   I.  Onweerlegbaar  (niet  verschijnen)  ..............................................................................................................................  140   II.  Weerlegbaar  (bewoning)  ..............................................................................................................................................  140  

D.  Aansprakelijkheid/  Risico  ....................................................................................................................................  140   1.  Overdracht  van  eigendom  en  risico  ...................................................................................................................  140   2.  Waarborgen  ................................................................................................................................................................  140   I.  Erkende  aannemers:  5%  .................................................................................................................................................  140   II.  Niet-­‐erkende  aannemers  ...............................................................................................................................................  140   a.  Voltooiingswaarborg  ..................................................................................................................................................  140   b.  Terugbetalingswaarborg  ..........................................................................................................................................  140  

3.  Aansprakelijkheid  .....................................................................................................................................................  141   I.  Architect/  Verkoper  ..........................................................................................................................................................  141   II.  Opeenvolgende  eigenaars  .............................................................................................................................................  141  

E.  Betaling  en  sancties  .................................................................................................................................................  141   1.  Betaling  .........................................................................................................................................................................  141   I.  Niets  voor  de  ondertekening  van  de  overeenkomst  ...........................................................................................  141   II.  Voorschot  van  maximaal  5%  .......................................................................................................................................  141   III.  Verlijden  authentieke  akte  (Prijs  van  grond  +  Uitgevoerde  werken)  ......................................................  141   IV.  Saldo  (bij  gedeelten  voor  uitgevoerde  werken)  ................................................................................................  142  

2.  Sancties  ..........................................................................................................................................................................  142   I.  Nietigheid  beding  ...............................................................................................................................................................  142   II.  Nietigheid  overeenkomst  ..............................................................................................................................................  142   III.  Tijdstip  inroepen  nietigheid  .......................................................................................................................................  142  

INHOUDSTAFEL  ..............................................................................................................  143             157  

 

       

158