CONSTITUTIONEEL ECZEEM 1147
Inleiding
De dermatoloog of kinderarts heeft bij uw kind constitutioneel eczeem geconstateerd. Deze folder geeft u meer informatie over deze aandoening en de behandelmogelijkheden.
Wat is constitutioneel eczeem?
Eczeem is een vervelende, hardnekkige ziekte van de huid die bij tien tot twintig procent van de baby’s in meer of mindere mate voorkomt. Veruit de meest voorkomende vorm van eczeem is constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem genoemd. Constitutioneel eczeem (CE) wordt gekenmerkt door: Jeuk: de huidafwijkingen jeuken en kinderen met constitutioneel eczeem hebben de neiging om te krabben, vooral als ze bloot zijn. Droge huid: de huid van kinderen met constitutioneel eczeem is droog en dof en voelt aan als schuurpapier. De huidafwijkingen zijn veelvormig en bestaan uit roodheid, bobbeltjes, blaasjes, rode of gele korstjes en schilfering. Door het krabben kunnen barsten en vergroving van de huid ontstaan. Bij jonge baby’s beginnen de huidafwijkingen vaak op de wangen, vervolgens breidt het eczeem zich uit naar de nek, de achterkant van de armen en de voorkant van de benen en naar de romp. Bij peuters en kleuters bevindt constitutioneel eczeem zich vooral in de lichaamsplooien, zoals ellebogen, knieholtes, polsen en nek. Constitutioneel eczeem is een chronische ziekte met opvlammingen en rustige periodes. Constitutioneel eczeem komt vaak voor in families waarin veel zijn met allergie en eczeem.
Oorzaken
Constitutioneel eczeem is een complexe ziekte waarbij meerdere oorzaken (factoren) een rol spelen. Eén belangrijke factor is erfelijkheid: zoals gezegd komt constitutioneel eczeem vaak in de familie voor. Maar het is ook waarschijnlijk dat omgevingsfactoren eveneens van invloed zijn op het ontstaan van constitutioneel eczeem. Welke factoren dat precies zijn, is
echter niet goed bekend, hoewel daarover veel theorieën de ronde doen. Constitutioneel eczeem komt vaak voor in gezinnen met aanleg (constitutie) voor een allergie. Bovendien hebben kinderen met constitutioneel eczeem aanleg voor een gevoelige en droge huid (vandaar de naam constitutioneel eczeem). Bij een normale huid zijn huidcellen met hechte verbindingen aan elkaar geplakt. Hierdoor vormt de huid een stevige barrière tegen de buitenwereld. Bij kinderen met constitutioneel eczeem zijn deze hechte verbindingen minder sterk. Hierdoor is de barrièrefunctie van de huid verminderd. Daardoor kan water makkelijker door de huid verdampen en ontstaat er een droge huid. Aan de andere kant is de huid meer doorgankelijk voor prikkels van buitenaf, deze kunnen makkelijker binnen dringen. Het is een normale reactie van het lichaam om zulke prikkels van buitenaf te lijf te gaan met een ontstekingsreactie. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook bij een wond: om de schade te herstellen en de wond te genezen wordt de huid eerst rood, dik en gaat ze jeuken. Bij een wond of een gewone prikkel is dit een tijdelijk proces dat weer ophoudt als de huid is genezen. Echter blijft bij constitutioneel eczeem het ontstekingsproces aanhouden, omdat er steeds prikkels blijven binnenkomen en doordat de huid zo droogt blijft: er ontstaat dus een voortdurende (chronische) ontsteking van de huid. Bij deze ontstekingsreactie ontstaat ook jeuk, waardoor uw kind gaat krabben. Dit leidt weer tot meer beschadiging van de huid, waarop weer een ontstekingsreactie ontstaat. Zo komt u in een vicieuze cirkel.
Relatie tussen constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie
Constitutioneel eczeem is een ziekte die vooral bij allergische kinderen voorkomt. De eerste vorm van allergie bij jonge kinderen is vaak een voedselallergie. Zodoende is het niet zo vreemd dat vaak gedacht wordt dat voedselallergie de oorzaak is van constitutioneel eczeem. Maar dit is onjuist, om een aantal redenen:
De belangrijkste oorzaak van constitutioneel eczeem is, zoals hierboven is uitgelegd, de afwijkende huid(structuur). Constitutioneel eczeem is dus vooral een huidziekte en niet zozeer een allergische ziekte. Constitutioneel eczeem verdwijnt nooit helemaal, zelfs niet als uw kind alle voedingsmiddelen zou vermijden die mogelijk een allergische reactie kunnen veroorzaken. Het merendeel van de kinderen met constitutioneel eczeem heeft überhaupt geen aantoonbare allergie. In de meeste gevallen van constitutioneel eczeem speelt een voedselallergie dus geen rol in het ontstaan van de ziekte. In zeldzame gevallen is een voedselallergie echter wel een van de prikkels die opvlamming van het eczeem kan uitlokken. Vaak is dit erg duidelijk: als uw baby het betreffende voedingsmiddel krijgt, neemt het eczeem zeer duidelijk toe (vaak samen met andere verschijnselen zoals braken, diarree, een rode huid of jeukende galbulten). Als het voedingsmiddel wordt weggelaten, verbetert het eczeem, keer op keer. Meestal gaat het in deze (zeldzame) gevallen om koemelk of kippenei, soms om pinda’s, noten of soja. Aangezien eczeem meer voorkomt in families met allergieën, komt het nogal eens voor dat kinderen zowel een allergie voor een voedingsmiddel hebben als eczeem, maar dat er geen oorzakelijke relatie is tussen deze twee. Deze kinderen reageren op het bewuste voedingsmiddel bijvoorbeeld met galbulten (urticaria) of met hevig braken en diarree, maar niet met een toename van het eczeem. Bij deze kinderen heeft vermijding van het betreffende allergeen dus geen gunstig effect op het eczeem. Meestal speelt een allergie voor inhalatieallergenen, zoals huisstofmijt, kat of hond, geen belangrijke rol bij constitutioneel eczeem. Een allergie heeft maar een beperkte rol bij constitutioneel eczeem. Bij de behandeling is aandacht voor de huid veel belangrijker dan aandacht voor eventuele vermeende allergieën.
Behandeling
Zoals gezegd is constitutioneel eczeem een chronische ziekte van de huid. Succesvolle behandeling betekent dan ook
dagelijkse, voortdurende aandacht voor de huid. De huid van kinderen met constitutioneel eczeem vraagt om dagelijks ‘onderhoud’: wat bij mensen zonder constitutioneel eczeem vanzelf gaat, moet bij kinderen (en volwassenen) met constitutioneel eczeem door middel van een behandeling (zalftherapie) gebeuren. In het Sint Franciscus Gasthuis hebben de dermatologen en kinderartsen daarvoor een gezamenlijke aanpak ontwikkeld. Hierbij zijn deze vijf punten van groot belang: 1. Uitleg over de ziekte Om constitutioneel eczeem goed te kunnen behandelen is het belangrijk dat u begrijpt hoe de ziekte ontstaat en wat u daaraan kunt doen. Dat is de taak van de behandelend arts. Ook kan de doktersassistente u aan informatie helpen in het Dermatologisch Dagbehandelingscentrum. 2. Prikkels vermijden Uw kind moet de prikkels vermijden die het eczeem doen verergeren. Bij sommige kinderen verergert het eczeem door douchen of baden, doordat natuurlijke huidvetten worden afgewassen. Wij adviseren u om uw kind maximaal twee maal per week kortdurend te laten douchen of in bad te doen en hierbij geen zeep te gebruiken. Het water mag niet te heet zijn. Zowel zeep als te warm water drogen de huid uit. Na het douchen of baden met badolie, dient u de huid af te deppen en in te smeren met neutrale zalf. Vermijd broeierige synthetische of wollen kleding. Katoen wordt meestal het best verdragen. Eventueel kan uw arts speciale onderkleding voorschrijven (Dermasilk® of Padycare®). Tevens moet uw kind proberen krabben te vermijden. 3. Huid vet houden Het is van het grootste belang om de droge huid bij eczeem vet te houden. Dat kan op twee manieren: het badwater aanvetten met vette badolie (zonder arachide olie, dit is een pinda olie) vette crème of zalf gebruiken. U kunt daarvoor het beste een basiscrème/zalf gebruiken die de arts kan voorschrijven. Pure vaseline is minder geschikt omdat het zo taai en plakkerig is en de huid afsluit. Vette zalf kunt u zonder beperkingen gebruiken. Het advies is om uw kind met
constitutioneel eczeem minstens twee keer per dag geheel in te vetten en bij elke luierwisseling de droge plekjes ook nog in te vetten. 4. Ontsteking bestrijden Het is belangrijk om de voortdurende ontsteking van de huid krachtig te bestrijden zodat de jeuk-krab-beschadigingontsteking-jeuk-cyclus wordt doorbroken. Hiervoor zijn goede geneesmiddelen op de markt, namelijk corticosteroïdzalven. Deze staan in de volksmond ook wel bekend als ‘hormoonzalven’. Ze hebben vaak een slechte naam, omdat ervan wordt gezegd dat ze de huid dunner zouden maken of dat ze invloed op de groei zouden hebben. Het is op zichzelf juist dat deze bijwerkingen kunnen optreden, maar dit gebeurt uitsluitend bij een te hoge dosering. Bij correct gebruik zijn corticosteroïdzalven effectief en volstrekt veilig; dit is in tientallen onderzoeken over langere termijn aangetoond. Om de ontsteking van de huid rustig te krijgen is vaak intensieve behandeling nodig. Dat betekent dat u gedurende één tot twee weken de aangedane huiddelen één keer per dag met corticosteroïdzalf dun moet insmeren. Vrijwel altijd wordt het eczeem hiervan rustig. Het is belangrijk om de huid daarna te onderhouden met en basiscrème/zalf. Zodra de huid weer rood en vurig wordt, begint u weer met corticosteroïdzalf. Het is belangrijk om niet te wachten tot de opvlamming van het eczeem op zijn hoogtepunt is, want dan loopt u met de behandeling achter de feiten aan. Als u snel begint, heeft u maar weinig corticosteroïdzalf nodig om de huid van uw kind weer rustig te krijgen. Mensen die het bangst zijn voor bijwerkingen van ‘hormoonzalven’ en die dus het langst wachten met gebruik ervan, hebben uiteindelijk vaak meer zalf nodig dan mensen die corticosteroïdzalf snel toepassen. De corticosteroïdzalven worden ingedeeld in groepen (klassen). Huisartsen schrijven meestal een klasse 1-zalf voor, zoals Hydrocortison 1%. Deze zalf is zwak werkzaam. Vaak geeft dit maar een lichte verbetering van het eczeem. In het Sint Franciscus Gasthuis worden sterkere corticosteroïdzalven gebruikt, zoals Triamcinolonzalf, Fluticasonzalf en Mometasonzalf.
5. Alternatieven voor ontstekingsremmende zalf Sinds enkele jaren zijn ook zogenoemde TIM-zalven op de markt (topische immunomodulatoren) zoals Tacrolimus en Pimecrolimus. Deze middelen zijn niet gebaseerd op corticosteroïden en zijn dus geen ‘hormoonzalf’. Het gaat hier om geneesmiddelen die, in tabletvorm of in een infuus, worden gebruikt om afstoting na orgaantransplantaties tegen te gaan. Deze middelen zijn effectief, maar niet effectiever dan corticosteroïdzalven. Ze hebben op de korte termijn weinig bijwerkingen, hooguit wat (voorbijgaande) branderigheid van de huid. Op de lange termijn is nog onduidelijk of deze middelen wellicht de kans op huidkanker zouden vergroten. Gebruik op de lange termijn dient u te vermijden.
Wat moet u niet doen?
Het heeft geen enkele zin om te proberen op zoek te gaan naar een oorzaak (bijvoorbeeld naar een of meer voedingsmiddelen) voor het eczeem. Dit is een heilloze weg die alleen maar leidt tot onnodige beperkingen van de voeding, waardoor de kans groot is dat de voeding onvolwaardig wordt en uw kind slechter groeit. Constitutioneel eczeem is een chronische huidziekte, dus behandeling van de huid moet voorop staan. Behandeling met homeopathische middelen of ‘natuurlijke’ zalven heeft geen bewezen effect. Vermijd huismiddeltjes tegen de jeuk, want deze bevatten vaak veel menthol dat op een intacte huid redelijk jeukstillend werkt, maar op een eczeemhuid vaak een tegenovergesteld effect heeft. Laat u ook niet van de wijs brengen door mensen die zeggen dat het behandelen van het eczeem met corticosteroïzalf ertoe zou leiden dat de allergie ‘naar binnen slaat’ en dat dit de kans op astma en hooikoorts (allergische rhinitis) vergroot. Dit is een bakerpraatje en wordt niet gesteund door wetenschappelijk onderzoek. Ongeveer een derde van de kinderen met constitutioneel eczeem, krijgt later astma of hooikoorts, onafhankelijk van de behandeling van het eczeem.
Wat kunt u wel doen?
Laat u vooral goed voorlichten. Vraag om informatie bij uw arts. De patiëntenorganisatie Vereniging voor Mensen met Constitutioneel eczeem (VMCE) heeft een informatieve website waar u goede informatieboekjes kunt bestellen (zie achterin deze brochure). Streef niet naar genezing van het constitutioneel eczeem. Het is een chronische ziekte die vaak jarenlang blijft bestaan met opvlammingen en betere periodes. Het doel van de behandeling is het eczeem onder controle te hebben, zodat uw kind een zo normaal mogelijk leven kan leiden. Zoek een goede en passende behandeling voor uw kind. In het Sint Franciscus Gasthuis werken kinderartsen en dermatologen intensief samen op het gebied van de behandeling van kinderen met constitutioneel eczeem. Op het Dermatologisch Dagbehandelingscentrum van het Sint Franciscus Gasthuis krijgt u zalfinstructie en uitleg/instructie over de zogenaamde wet wrap (zie de wet wrap folder) en Dermasilk behandeling. Behandeling in een Academisch Centrum is dan ook alleen nodig bij (zeer) ernstige vormen van constitutioneel eczeem, die niet goed reageert op intensieve standaardtherapie.
Vragen
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie, aarzel dan niet om die met uw kinderarts of dermatoloog te bespreken. Het kan handig zijn uw vragen van tevoren op papier te zetten. Ook kunt u de website van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem raadplegen. De gegevens vindt u hieronder. Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) Postbus 26 3860 AA Nijkerk Telefoonnummer: 033 - 247 1044 Website: www.vmce.nl E-mail:
[email protected] Ook vindt u meer informatie op de website: http://www.umcutrecht.nl/subsite/eczeem-kinderen
Huidinfolijn Bereikbaar op werkdagen van 9.30 uur tot en met 16.30 uur via telefoonnummer: 026 - 351 4160. Sint Franciscus Gasthuis Polikliniek Dermatologie & Kindergeneeskunde Kleiweg 500 3045 PM Rotterdam Telefoonnummer: 010 – 461 6161 (algemeen) Telefoonnummer: 010 - 461 6131 (polikliniek Dermatologie) Telefoonnummer: 010 – 461 6860 (Dermatologisch dagbehandelingscentrum) Website: www.sfg.nl Verantwoording Deze tekst is opgesteld door dermatoloog dr. M.C.G. van Praag en kinderarts drs. J.T.C.M. Verhallen. mei 2011
