Commerciële wereldverbeteraars

14e jaargang nummer 6, juni 2007 Maandblad van de EVD, agentschap van het ministerie van Economische Zaken

Buitenlandse Markten Duitsland Gezelligheid is voor in de Kneipe 8 ‘Comfort in kraancabines’ Daan Potters van Merford Cabins 10 EK Voetbal Oekraïne Nu schieten om te scoren 26

Commerciële wereldverbeteraars

BM 26 14



13e jaargang 14e jaargang,nummer maand 2006 6, juni 2007

Buitenlandse Markten

In dit nummer...

Cover Commerciële wereldverbeteraars Omslagfoto: ChinaFotoPress

Duizenden ondernemers binnen handbereik

18 30

Markten 8 Duitsland Zakencultuur

Gezelligheid is voor in de Kneipe

13 Madagaskar Kansrijke sectoren

De Uitdaging ‘Je kunt hier alles verbouwen’

19 China Onze man in Peking

Chinese tijger maakt technologiesprong

22 Servië Scheepsbouw

En verder... En 6 Uitgelicht verder...

Volle kracht vooruit

26 Oekraïne EK Voetbal 2012

Nu schieten om te scoren

20 Business 6 Bijzondere Rubrieksnaam 24 14 Fotopagina Rubrieksnaam

29 Zakendoen via de IFC

28 Orders 21 Oog Tien op vragen



Adviesbureaus gezocht

33 vragen 22 Tien Rubrieksnaam 36 24 Wereldzaken Fotopagina

30 Golfregio Water

41 36 Colofon Wereldzaken



Krachtenbundeling

42 44 Agenda 44 WWW

32 Trinidad & Tobago Kansrijke sectoren

Ook BM ontvangen? www.evd.nl/bm Ook BM ontvangen? www.evd.nl/bm

Met een advertentie in BM bereikt u duizenden ondernemers met internationale ambities. Bel voor meer informatie over advertentiemogelijkheden: Recent, Joop Slor > 020 - 330 89 98.

10

Gesloten smeltkroes blijkt gezonde markt

35 Internationaal betalingsverkeer



‘Meer duidelijkheid en minder regels’

Interview



Daan Potters van Merford Cabins

‘Comfort in kraancabines’



Uitgelicht

BM juni 2007

Holland in top 10 wereldmerken

Luxaflex uit Argentinië De Nederlandse producent van raam­ bekleding en architectuurproducten Hunter Douglas heeft in Villa Martelli in de provincie Buenos Aires een nieuwe fabriek voor gordijnen en jaloezieën geopend. Het project kost ruim 1,1 miljoen US dollar en verdubbelt de lokale productie­ capaciteit. Hunter Douglas is al 20 jaar in Argentinië actief met het merk Luxaflex. In 2006 zag het bedrijf de LatijnsAmerikaanse omzet toenemen tot 150 miljoen dollar en had het 1225 werk­ nemers in dienst in de regio.

In de top 10 van de Nation Brand Index 2007 wordt ‘Holland’ als tien­ de gewaardeerd en stijgt hiermee één plaats sinds het vierde kwar­ taal van 2006. De NBI meet bij 25.000 consumenten over 40 landen. Daarnaast is ook de merkwaarde van Nederland gestegen: met 138 US miljard dollar tot 930 miljard dollar. Op de wereldmerkenranglijst van samensteller Simon Anholt staat Engeland weer op nummer één.

Foto: Nicholas Burrough

Foto: HH

Bron: Adformatie.nl

In vuur en vlam voor export

Oranje tram promoot Nederland in Praag

Passie voor export, dat was een van de doorslaggevende factoren voor de verkiezing van Rik Jacobs, commercieel directeur van Vertex Dental, tot export­ manager van het jaar. De ExportVan links naar rechts: Frank Hauwert (Fenedex), de exportmanager van het jaar Rik Jacobs, Raymond manager Award is Smid (ExportSelect) en jurylid Gerard Muggen (Stork een initiatief van Thermeq bv). exportorganisatie Fenedex en wer­ vingsbureau voor exportmanagers, ExportSelect, en wordt mede mogelijk gemaakt door ING Wholesale Banking. Sinds Jacobs in 2000 bij Vertex Dental ging werken, een bedrijf dat wereldwijd producten voor gebitsprothesen vermarkt, voerde hij vele veranderingen door. Zo veranderde hij het bedrijf van een productiegerichte naar een klantgerichte onderneming. Dat werd door de jury geniaal genoemd en gaf samen met de passie voor export, de creativiteit en innovatie de doorslag in de competitie. Naast de award kreeg de winnaar een cheque van 2500 euro en twee businessclasstickets van Austrian Airlines voor een bestemming in Europa. www.exportmanagervanhetjaar.nl

Sinds eind maart rijdt er een tram door de straten van de Tsjechische hoofdstad die niet over het hoofd te zien is. De tram, een initiatief van de Nederlandse ambassade in Praag, is namelijk knaloranje. De actie heeft als doel om het innovatieve imago van Nederlandse bedrijven bij Tsjechische bedrijven te versterken. Daarnaast moet de tram Nederland in de schijnwerpers zetten als modern land, dat ook aantrekkelijk is als culturele en toeristische bestemming. De tram zal zes maanden door Praag rijden en wordt gesponsord door Business Lease, ING, KLM, Philips en Shell. De EVD ondersteunt het project als onderdeel van Holland Promotie activiteiten.



Levi’s strikt Nederlandse ontwerper

Chinese wijsheden Wist u dat onderhandelingen in China pas beginnen na ondertekening van het contract? En dat Chinezen zo geraffineerd zakendoen, dat ze westerlingen vaak aftroeven? Nog meer Chinese wijsheden leest u in het boekje ‘Ondernemen in China’, van Yvonne van der Heijden. Van der Heijden woonde jarenlang in de Chinese hoofdstad Peking waar ze als correspondent de veranderingen in het land beschreef. Als u binnenkort naar het Rijk van het Midden afreist, stop dit compacte boek dan in uw handbagage. In tien praktische stappen leert u hoe u er succesvol kunt ondernemen. Alvast een paar tips: Toon interesse voor het visitekaartje van uw zakenpartner en verpak relatiegeschenken in rood papier, de kleur van geluk en voorspoed. Het boek is ook handig als naslagwerk met nuttige verwijzingen naar instellingen die u kunnen ondersteunen bij uw lange reis naar China. Ondernemen in China, Yvonne van der Heijden, www.ondernemeninchina.nu

Nú actie voor orders Olympische Spelen 2012 In 2012 worden de Olympische Spelen in Londen gehouden. Dit biedt grote kansen voor Nederlandse bedrijven. Hoewel 2012 nog ver weg lijkt, is nu al het moment aangebroken om in actie te komen. De eerste aanbestedingen zijn inmiddels vergeven en de grote bouw­ projecten gaan binnenkort van start. Geïnteresseerde bedrijven kunnen via www.evd.nl/verenigdkoninkrijk een informatiepakket downloaden. In dit pakket vindt u de gegevens van de betrokken partijen, de status van de belangrijkste projecten en informatie over aanbestedingen. Als u zich aanmeldt via [email protected] wordt u automatisch op de hoogte gehou­ den van nieuwe ontwikkelingen. Bij voldoende belangstelling wordt er een seminar en een handelsmissie georganiseerd. Meer informatie: Nederlandse ambassade in Londen, Economische afdeling, +44 20 7590 3256, [email protected]

Lennard Schuurmans, een eclectisch illu­ strator en kunstenaar uit Amsterdam, heeft in samenwerking met Levi’s de limi­ ted edition t-shirtlijn ‘Lenman Tees’ uitge­ bracht. Op de t-shirts voor zowel mannen als vrouwen prijken drie exclusieve illu­ straties van de kunstenaar. Er zijn al meer dan 45.000 stuks verkocht aan diverse winkels in heel Europa. De freelance illu­ strator werkte eerder voor Bacardi en Ben en Jerry’s Yummy Industries.

Nederland in biogasproject Afrika Nederland gaat een groot biogasproject in Afrika coördineren. Het project moet uiteindelijk 20 miljoen huishoudens in 25 Afrikaanse landen voor­ zien van duurzame energie. Dit is besloten op de conferentie Biogas for Better Life: an African Initiative die eind mei plaatsvond in Nairobi. Het eerst nationale biogasproject in Rwanda is inmiddels gestart. Naar verwachting zullen Ethiopië en Uganda ook dit jaar nog volgen. De totale kosten van het plan bedragen circa 14 miljard US dollar. Bron: FD



Duitsland zakencultuur

BM juni 2007



Gezelligheid is voor in de Kneipe Zakendoen met Duitsers, het het veel meer op winnen/verliezen gerichte Duitsland. Uw persoonlijke wederwaardigheden zullen hem worst zijn. Leistung, dát geeft hem vertrouwen. Richt de aandacht op wat u voor uw partner kunt betekenen.

blijft soms een lastig verhaal. Toch is het niet zo moeilijk als het soms lijkt. Wie zich een aan-

Regel 2:

tal basisregels eigen maakt,

Cijfers, cijfers, cijfers Leg eens een Duitse en een Nederlandse bro­ chure naast elkaar. Het verschil springt gelijk in het oog: Duitsers zijn dol op cijfers. Meten is voor hen weten. Niets geeft zoveel vertrou­ wen als het cijfermatige bewijs van uw com­ petentie. De Nederlander vindt al die getallen maar droog en ongezellig. Die houdt meer van het gelikte pr-verhaal en het mooie plaatje. Daar zult u in Duitsland niet ver mee komen. Laat een Duitstalige brochure dan ook door Duitsers ontwerpen. Zomaar verta­ len is weggegooid geld.

Nederlanders zijn Duitsers die melk drinken, zei de schrijver Gerard Reve ooit. Reve provo­ ceerde graag, ook hier. Maar tegelijk meende hij wat hij zei. Nederlanders zetten zich graag af tegen hun oosterburen en meten de verschillen graag groot uit. Maar eigenlijk lijken ze erg op elkaar. En inderdaad, de overeenkomsten vallen meer op dan de verschillen. Duitsers en Nederlanders lijken fysiek op elkaar en ze spreken talen die erg op elkaar lijken. Ze lopen internationaal voorop in milieubewust­ zijn, ze hechten aan afspraken en ze houden van bier. En van schlagerzangers, die ook nog eens in elkaars landen optreden voor volle zalen.

Menselijke touch Die overeenkomsten kunnen niet verbloemen dat er ook het een en ander misgaat tussen de twee broedervolken. ‘Nederlanders zijn wollig en onduidelijk’, is een veelgehoorde klacht van Duitsers. ‘Ze zijn te familiair waar afstand gepast is. En ze zijn veel te direct.’ Zo hebben de Nederlanders ook hun klachten en frustraties: ‘Duitsers zijn zo gereserveerd en formeel. Je hebt nooit het gevoel dat je echt tot ze doordringt, het ijs wil maar niet bre­ ken. Ze maken prima producten en zijn zeer betrouwbaar, maar voor de menselijke ‘touch’ in het zakendoen moet je niet bij hen zijn.’

Foto: Laif/HH

kan ver komen. Tekst: Arnoud Veilbrief

Een kwartslag anders denken John Mazeland, van de Business Alliance Nederland-Duitsland, heeft van deze intercul­ turele wrijvingen zijn markt gemaakt. Met zijn compagnons geeft hij seminars en work­ shops aan beide zijden van de grens bij Lobith, om duidelijk te maken hoe je het best met die nabije en toch zo verre buren om kan gaan. Hij geeft tweederde van zijn work­ shops in Nederland. Logisch, want de klein­ ste partij zal zich het meeste moeten aanpas­ sen. En bovendien heeft Duitsland nog acht andere buurlanden. Tijdens een seminar bij de Nederlands-Duitse Handelskamer in Den Haag wordt één ding al snel duidelijk: omgaan met Duitsers kun je leren. Het is eigenlijk een kwestie van een

paar kunstgrepen, een kwartslag anders denken. Maar de Überarbeitung van de Nederlandse manieren dient wel grondig te geschieden, anders kan je lang voor dichte deuren staan. Wie dat doet, kan in Duitsland langdurig zakendoen. Uit internationale cultuurstudies blijkt dat zowel Duitse als Nederlandse ondernemers graag snel to the point komen. Een andere reden waarom Duitsland zeer goede kansen biedt aan Nederlanders, is dat Nederlanders doorgaans goed werk afleveren, en dat telt zwaar mee bij de Duitsers. Kortom, alle reden om de raad van Mazeland en de zijnen ter harte te nemen. Dan opent zich een markt met tientallen miljoenen inwoners.

De basisregel: Presteren Er is een gouden regel voor zakendoen in Duitsland: Leistung schafft Vertrauen. Of: prestatie schept vertrouwen. Wie zich die regel werkelijk eigen maakt in al zijn facet­ ten, kan niet meer stuk. De meeste hieronder genoemde tips zijn in wezen hieruit afgeleid.

Regel 1: Niet de mens maar de zaak Nederlanders zijn erg mensgericht en dan ook nog vaak ik-gericht. Voordat we de onderhandelingen ingaan, laten we graag wat van ons zien. De boodschap: ik ben oké, ik ben te vertrouwen. Nuttig bij het op consensus gerichte polderen, maar niet in

Regel 4: Ga naar beurzen De Nederlandse ondernemer bezoekt steeds minder beurzen. En dat is niet verstandig. De beurs blijft in Duitsland de eerste gelegen­ heid om kennis te maken. Koude acquisitie – aan de telefoon – is in Duitsland tot mis­ lukken gedoemd.

Regel 5: Bereid u voor Met weinig dingen maakt u zo’n slechte beurt als met een gebrekkige voorbereiding. Of het nu gaat om een telefoongesprek of een bezoek in Duitsland, zorg ervoor dat u uw zaakjes tot in de puntjes in orde hebt, dat heeft u gesprekspartner ook. Die heeft zich tot en met de jaarcijfers en de organisatie­ structuur van uw bedrijf geïnformeerd en verwacht hetzelfde van u.

Regel 3:

Regel 6:

Weg met de verkleinwoordjes

Houd werk en privé gescheiden

‘Wij weten wel iets van baggeren af.’ Zo’n zin zou moeiteloos uit de mond van een Nederlandse baggerexpert kunnen komen. Leuk, zo’n understatement, maar het is solli­ citeren naar opgetrokken wenkbrauwen bij de Duitsers. ‘Wel iets’? Zij dachten toch echt met een expert van doen te hebben. Laat typisch Nederlandse woordjes als ‘wat’, een ‘beetje’, ‘slechts’, ‘even’ achterwege. Spreek klare taal en straal in alles uit dat u – waarbij de meervoudsvorm ‘we’ zeer wordt aanbevo­ len – competent bent. U denkt niet, u voelt niet – u wéét en u kunt bewijzen. Werkwoorden die onzekerheid uitdrukken, zoals hopen, denken, voelen, geloven, zijn taboe in zakelijk contact met Duitsers. Schrap ze uit uw vocabulaire. U denkt niet, u bent zelfs niet overtuigd. Want wat heeft een ander eraan als ú overtuigd bent? Nee, u heeft het beste product en hier zijn de cijfers die dat bewijzen. Het liefst met wetenschap­ pelijke of onpartijdige documentatie, zoals een Kema- of Tüv-keuringsrapport.

In zijn vrije tijd kan de Duitser best ‘locker’ zijn, maar hij hecht sterker aan de scheiding werk-privé dan de Nederlander. Misschien dat hij u na het zakendoen uitnodigt samen in het café een biertje te drinken. Dan is de gelegenheid daar om iets persoonlijker te worden. Eerder niet. En vergeet nooit pas over te schakelen op ‘du’ als de gastheer dat voorstelt.

• EVD, Anne Ligthelm en Menno Schrok, landenmedewerkers Duitsland, (070) 778 89 35, [email protected], www.evd.nl/duitsland • Het programma Individuele Marktbewerking, dat onder meer ondersteuning biedt bij het zoeken naar mogelijke zakenpartners, staat open voor Duitsland. EVD, Thijs de Jong, accountmanager marktbewerking Duitsland, (070) 778 89 64, [email protected]

10

Interview

BM juni 2007

11

‘Comfort in kraancabines’ Tekst: Frans Vink

lichaam van kraanmachinisten beter wordt ondersteund. Deze stoel staat niet op de vloer van de cabine, maar hangt aan het plafond.

Potters: ‘Meer dan 50 procent van de kraanmachinisten heeft last van de nek of onderrug. Vooral in het Westen zien steeds meer werkge­ vers in dat investeren in arbeidsomstandigheden rendement oplevert in termen van efficiency en het voorkomen van uitval.

En dat geeft allerlei ergonomische voordelen’, zegt Daan Potters. Hij is directeur van Merford Cabins in Groot-Ammers. De onderneming is gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van cabines voor kranen. De stoel van Merford, ingebouwd in een cabine die ook qua klimaatbeheersing en geluidreductie state of the art is, trekt belangstelling vanuit de hele wereld.

Daan Potters Functie:

directeur

Leeftijd:

42 jaar

Verblijf in buitenland:

6 weken per jaar

Doel voor 2007/2008:

voet aan de grond krijgen bij de Amerikaanse staal- en aluminiumindustrie

Merford Cabins bv Activiteit:

productie en verkoop van besturingsposities (cabines) voor zware machines en kranen

Aantal medewerkers:

50

Klanten:

machinebouwers en eindgebruikers

Omzet (schatting 2007): 12 miljoen euro (omzet Merfordgroep: 50 miljoen euro) Exportaandeel in omzet: 60 procent

Toetsen van ideeën Toen Potters en zijn mensen proeven uitvoerden bij enkele Nederlandse onderzoeksinstituten kwam een groep Australiërs speciaal over om die opstelling te bekijken. Ook in de Verenigde Staten, waar Merford enkele demonstratiemodellen heeft staan en waar Potters zelf vaak trainingen geeft, pakken potentiële kopers het vliegtuig om de proef op de som te nemen. ‘Wij pretenderen geen ergonomen te zijn’, aldus Potters, ‘maar we zijn wel steeds bezig met het toetsen van ideeën die we in de praktijk opdoen. Daarvoor werken we onder meer samen met ontwerpbureaus, TNO, SenterNovem, de Vrije Universiteit en de Technische Universiteiten van Delft en Twente. Ons motto is: eerst denken, dan handelen. We hebben vier mensen in de verkoop werken en dat is eigenlijk belachelijk weinig. Aan de andere kant is het zo dat we weliswaar wereldwijd werken, maar toch actief zijn in een overzichtelijke markt met een beperkt aantal grote spelers. We hebben agenten gehad, maar dat werkte niet, want die wilden zo graag verkopen dat niet altijd het juiste product op de juiste plaats kwam. Nu werken we met tipgevers, maar reizen zelf naar mogelijke klanten.

Complete kranen over zee naar gebruikers De productie van de kranen vindt vooral in China plaats. Daar gaan de cabines van Merford dan ook naartoe om te worden ingebouwd. Vervolgens gaan de complete kranen over zee naar de gebruikers. Vaak zijn ze weken onderweg. Volgens Potters produceren Chinese bedrijven meer cabines dan zijn onderneming, maar die zijn bestemd voor afzetmarkten waar thema’s als veiligheid, productaansprakelijk­ heid, het voorkomen van claims van werknemers en ergonomie min­ der belangrijk zijn. Westerse bedrijven kiezen voor producten van Merford. De cabine van een kraan vertegenwoordigt slechts 1 procent van de totale waarde. ‘Het is fantastisch dat ons aandeel zo laag is, want mede daarom kiezen bedrijven voor ons. Op zo’n klein percen­ tage gaan ze niet bezuinigen’, aldus Potters. >

Foto‘s: Michel Campfens

‘Wij hebben een stoel bedacht waarmee het

6 Bijs. Oranda c7,5, vast op basislijn. Veel andere ondernemers neptekst kiezen wel voor neptekst registratie van oc-

Directeur Daan Potters van Merford Cabins: ‘Meer dan 50 procent van de kraanmachinisten heeft last van de nek of onderrug’.

12

Interview

Madagaskar Kansrijke sectoren

‘Deze stoel staat niet op de vloer van de cabine, maar hangt aan het plafond’

BM juni 2007

13

De uitdaging | ‘Je kunt hier alles verbouwen’

Foto: Laif/HH

Het drie na grootste eiland ter wereld? >> vervolg van pagina 10

Madagaskar. Het eiland, qua grootte te vergelijken met de Benelux en FrankFoto: Xxxxx

rijk samen, ligt ten oosten van zuidelijk Afrika. Na kortstondige onrust in 2002 is Madagaskar alweer vijf jaar

Wikken en wegen Volgens hem hebben de Chinese kraanproducenten er geen moeite mee de cabines uit Nederland te importeren, maar soms wordt de afstand toch als lastig ervaren. Potters denkt onder andere daarom al langere tijd over productie in China. Het is voor hem een proces van wikken en wegen. Potters: ‘De productie zal hier in Groot-Ammers niet veel meer groeien. Dit blijft wel ons kennis- en ontwikkelcen­ trum en hier maken we bijvoorbeeld prototypes. Voor grotere serie­ productie zouden we ook naar China kunnen gaan. Dat krijgt naar verwachting binnen twee jaar zijn beslag. In ieder geval wordt het een onderneming met een westerse aanpak en leiding. Dat kan niet anders in verband met onze kwaliteitseisen. Een grote kranenbouwer zet nu de stap naar China en hij wil met ons een nieuw product ont­ wikkelen, maar eigenlijk wil ik dat niet. Het is een beetje eng om je nieuwste technologie daar naartoe te brengen. Nu is het land nog 15 tot 20 procent goedkoper, maar hoe lang duurt dat nog? Onze kennis is onze kracht. Het gaat erom die kennis te gebruiken. Met overdracht van kennis moet je echt uitkijken.

Marktverbreding essentieel voor groei Momenteel is de verkoop van cabines die worden gebruikt bij contai­ neroverslag verreweg de belangrijkste activiteit van Merford. Potters wil daarnaast meer gaan verkopen aan staal- en aluminiumproducen­ ten. De kranen gaan doorgaans erg lang mee, zodat voor een gezonde groei van het bedrijf marktverbreding essentieel is. ‘De staalbusiness is booming en daar gaan we ons meer op richten. Het zou mooi zijn als we komen tot een verdeling van 50/50, maar dat is nog niet realis­ tisch. We hebben er bewust voor gekozen de staalproducenten van Noord-Amerika te gaan benaderen. Daar heb je slechts drie grote spe­ lers, dus die markt is erg overzichtelijk. Bovendien is de kans dat we er grotere aantallen kunnen afzetten behoorlijk. Daar komt bij dat vooral veiligheid een belangrijke zaak is in de VS.’

Potters was aanvankelijk wat huiverig voor claims in verband met productaansprakelijkheid, maar dat valt reuze mee, zegt hij. ‘Als we ervoor zorgen dat we topkwaliteit leveren, de gebruiksaanwijzing goed is en we adequaat reageren op signalen uit de markt, dan voor­ zie ik geen problemen. Het is ons doel ervoor te zorgen dat bij alle nieuwe kranen in de staalsector onze cabines de standaard worden. Dat zal wel even duren, maar dat is niet erg, zolang de trend maar opwaarts is. We starten daarom ook met het leveren van cabines voor kranen die worden gerenoveerd.’

stabiel. Een gestage economische

groei is het gevolg. Sinds dit jaar staat Madagaskar daarom op de lijst met PSOM-landen. Teskt: Hedde Meima ‘De mensen willen wel, maar er is een tekort aan kapitaal’.

Robotisering Op de vraag of er in de nabije toekomst wellicht kranen komen zon­ der personeel, antwoordt Potters dat robotisering tot nu toe vooral een ontwikkeling is voor kleinere kranen. ‘Bij de grote jongens zal het minstens nog 15 jaar handwerk blijven. En in de VS nog wel langer, ook een reden dat wij daar meer willen verkopen. In Amerikaanse havens en bedrijven zie je geen robotisering, zoals bij ons in Rotterdam of in Singapore. Dat wordt door de vakbonden tegenge­ werkt.’ De kans bestaat dat Merford in de nabije toekomst nog meer nieuwe wegen inslaat. Het bedrijf begint in de wereld van ergonomie steeds bekender te worden en dat leidt tot interessante contacten. Zo is Potters nu in overleg met een Zweedse onderneming die speciale brillen ontwikkelt, waarin prisma’s zitten die ervoor zorgen dat het niet nodig is het hoofd te buigen als er naar beneden wordt gekeken. Volgens Potters is zo’n bril voor veel cabinewerk niet direct geschikt, maar hij ziet er zeker kansen voor. Een andere spin-off van de aandacht voor ergonomie is eigenlijk min of meer een grap. In de showroom van Merford staat een groot ei, met daar binnenin een smetteloos witte fauteuil. Wie in die stoel gaat zitten en de ‘schaal’ sluit, kan zichzelf trakteren op verschillende programma’s van beeld, geluid en geuren. Potters: ‘Wij zijn niet een bedrijf dat zomaar de consumentenmarkt op kan gaan, maar ik moet zeggen dat er erg veel belangstelling voor het ei is. En de trend is dat steeds meer mensen geld over hebben voor wellness. Dus wie weet.’

Een gespreid bedje zul je in Madagaskar niet aan-

Aanvaardbare risico’s

achter. Voor Nederlandse bedrijven die met hulp

treffen. Toch is succes er haalbaar. Dat bewijst Arno

Opkomende markten bieden interessante kansen,

van PSOM een project willen aangaan, is een part-

Steenkist, die al vijf jaar een succesvol bedrijf op

maar daar staan vaak hoge risico’s tegenover. Het

ner uit Madagaskar verplicht. Volgens Steenkist zijn

het eiland runt. Steenkist zit in de truien. Zijn

Programma Samenwerking Opkomende Markten

er genoeg capabele partners te vinden. ‘Ze zijn

bedrijf Flexknit telt 4000 medewerkers die in drie

(PSOM) voorziet in een forse bijdrage van de inves-

bovendien geïnteresseerd in samenwerking. Je

fabrieken jaarlijks 1,5 miljoen truien breien. Dat is

teringskosten en maakt de risico’s aanvaardbaar.

merkt dat het land open gaat. Er is nog een hoop

gemiddeld één trui per man per dag. De truien

Voor pionierende ondernemers is het ideaal. Dat

werk voor de boeg, maar meer en meer gloren er

gaan naar het hogere marktsegment in Europa en

PSOM nu open staat voor Madagaskar, is een blijk

kansen.’

de VS. Het bevalt Steenkist prima op Madagaskar.

van vertrouwen. Sinds het aantreden van president

Hij is vooral goed te spreken over de mentaliteit

Ravalomanana in 2002 groeit de economie met

van de Madagask. ‘Onze klanten zien het verschil

gemiddeld 5 procent per jaar. Tegelijkertijd staan

tussen een trui uit China en een trui van hier. Dat

de meeste sectoren nog in de kinderschoenen en

heeft alles te maken met de zorg en het plezier die

is er veel armoede.

• EVD, Remko Triezenberg, landenmede-

mensen hier in hun werk steken. Voor mij is dat het voornaamste pluspunt.’

i

Lychees

werker Madagaskar, (070) 778 86 64,

De Economische Ontwikkelingsraad voor

[email protected],

Veel potentie

Madagaskar (EDBM) ziet vier sectoren met interes-

Steenkist ziet veel potentie in het land, maar is

sante mogelijkheden voor een samenwerking tus-

evenmin blind voor de problemen. ‘De mensen wil-

sen Nederland en Madagaskar. Op nummer één

len wel, maar er is een tekort aan kapitaal. De hui-

staat de agro-industrie. Steenkist beaamt dit.

dige investeringen in de mijnbouw leveren weinig

‘Je kunt hier alles verbouwen, zowel lokaal als voor

Council (NABC) organiseert in het

arbeid op.’ Volgens Steenkist is er vooral behoefte

de export. Er wordt al veel fruit geteeld. De lychees

najaar van 2007 een bijeenkomst

aan lichte industrie. Men moet hierbij wel rekening

die ’s winters in de Nederlands supermarkten

waarbij de zakelijke mogelijkheden

houden met de ligging van Madagaskar. Steenkist:

liggen, komen grotendeels uit Madagaskar.

in Madagaskar worden belicht. NABC

‘Het is soms lastig je goederen naar exportmarkten

Aan grond is geen gebrek: het land is vrij leeg.’

wil ook in 2008 een handelsmissie

te krijgen. Een keer per tien dagen komt er een boot

De drie andere sectoren zijn ambachtelijke hand-

langs. Vrachtverkeer door de lucht is slecht georga-

werk, energie en toerisme. De unieke flora en

niseerd en de prijzen zijn hoog. Aan de transport-

fauna op het eiland zorgen voor een groeiende

managing director NABC,

sector moet nog het een en ander gedaan worden.’

stroom toeristen, maar de voorzieningen blijven

(070) 304 36 18, www.nabc.nl

www.evd.nl/madagaskar • Ondersteuningsprogramma PSOM: www.evd.nl/psom • De Netherlands-African Business

naar Madagaskar organiseren. Meer informatie: Bob van der Bijl,

Coverartikel

14

BM juni 2007

15

Commerciële wereldverbeteraars Nog niet zo lang geleden was de wereld keurig verdeeld in twee kampen: zij die voor eigen winst gingen en zij die de wereld wilden verbeteren. Zette je ze tegenover elkaar, dan was een verhitte discussie het onvermijdelijke gevolg. Tegenwoordig is de tegenstelling een stuk minder scherp. Sterker nog: beide kampen schuiven steeds meer in elkaars richting.

Foto: ChinaFotoPress

Ondernemers worden wereldverbeteraars en wereldverbeteraars worden ondernemers. Tekst: Hedde Meima Adriaan Mol zat 15 jaar in het ontwikkelingswerk toen hem de schellen van de ogen vielen. ‘Ik was in Somalië bezig met de installatie van een waterzuiveringssysteem. Bij de rivier had ik een aantal kleine zandfilters neergezet om te testen welk type zand geschikt was voor het grote systeem in het dorp. Een lokale Somaliër had gezien dat als je daar een emmer vies water ingooit, je er een scho­ ne uithaalt. Hij vroeg of hij een filter mocht hebben. Ik was op dat moment niet in mijn beste doen en zei: ‘Als je dat ding hebben wil, koop je het maar.’ ‘Oké’, zei hij. Hij ging naar huis en kwam binnen een halfuur terug met 10 dollar en kocht dat waterfilter van mij. Tegelijkertijd kwam er, door gebakkelei en gebrekkige belangstel­ ling, van het gratis dorpssysteem niets terecht.’

10 dollar Zeven jaar na dato is Mol directeur van BushProof. Een social enterprise noemt hij het: een mix tussen NGO (non-gouvernementele organisatie) en bedrijf. BushProof, gevestigd in Madagaskar, maakt onder meer goedkope, maar robuuste keramische drinkwaterfilters. Deze wor­ den rechtstreeks aan de mensen zelf verkocht. Zonder het voorval aan de rivier is het de vraag of BushProof had bestaan. Mol: ‘Binnen ontwikkelingswerk wordt veel gepraat over duurzaamheid. Als het project ophoudt, moeten de resultaten blijven. Dat valt in de praktijk nogal

eens tegen. Wat die Somaliër mij liet zien, is de kracht van eigenbelang, van privé-bezit. Zo’n man zorgt heus wel dat het filter goed blijft. Hij heeft er uit eigen zak 10 dollar voor betaald. En als wij dat soort zaken op een winstgevende manier kunnen produceren, is de cirkel rond.’

Verborgen prijskaartje Adriaan Mol is niet de enige die de brug slaat tussen idealen en ondernemen. Wie tegenwoordig nog nooit van mvo heeft gehoord, is vermoedelijk geen ondernemer. Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent dat je rekening houdt met het effect van je bedrijf op milieu en mensen. Hoeksteen van mvo zijn de drie p’s: people, planet en profit. Het is de kunst hiertussen een balans te vinden. Er zijn nog maar weinig bedrijven die het onder de knie krijgen van deze kunst niet op de agenda hebben staan. Het idee van mvo is niet uit de lucht komen vallen. In de jaren tachtig verschenen de eerste berichten over de gevolgen van menselijk handelen op het milieu. Niet veel later ontstaat groeiende aandacht voor de sociale keerzijde van de wereldeconomie. Kinderarbeid, schrijnende werkomstandigheden, hele bevolkingsgroepen die moe­ ten wijken voor de grondstoffenindustrie. >

16

Coverartikel

BM juni 2007

17

>> vervolg van pagina 15

Alle verhalen bij elkaar doen het besef ontluiken dat aan veel consumptiegoederen een verborgen prijskaartje hangt. Dit besef is in de hele maatschappij doorgedron­ gen. En de reactie van de maatschappij is helder: we wil­ len wel consumeren, maar we willen geen wantoestan­ den in de productie.

Blauwe knoop

De modemerken zijn MADE-BY’s klanten. In 2004 begon het label met één klant. Inmiddels zijn 20 merken aange­ sloten en staan de volgende al in de rij. ‘Het is er de tijd naar’, verklaart Huis in ’t Veld de forse interesse. ‘De maatschappij is heel helder in haar oordeel: misstan­ den worden niet meer geaccepteerd. Op dit moment is het een afbreukrisico daar geen rekening mee te houden. Je komt niet meer weg met iets als kinderarbeid, ook niet met een zalvende marketingactie. Veel bedrijven zijn op zoek naar structurele oplossingen. Wij voorzien daarin.’ Adriaan Mol ziet dezelfde tendens. ‘Op dit moment vindt er een omslag plaats. Bedrijven zijn wakker aan het wor­ den. We kunnen niet meer over winst praten, zonder het over mensen te hebben. Bedrijven die puur op winst gefocust zijn, gaan het in het huidige klimaat niet redden.’

MVO Nederland MVO Nederland is een kennis- en netwerkorganisatie die het bedrijfsleven stimuleert maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Het doel is mvo te laten leven, het tastbaar te maken voor iedereen. MVO Nederland brengt bedrijven die al ervaring hebben met mvo in contact met ondernemers die net beginnen. Daarnaast delen ze de verhalen van organisaties die goede voorbeelden hebben met zoveel mogelijk partijen. Ook als uw bedrijf internationaal duurzaam wilt ondernemen, kunt u terecht bij MVO Nederland. Meer informatie: MVO Nederland, (030) 236 33 22, www.mvonederland.nl

Foto: Laif/HH

‘Op een gegeven moment worden misstanden niet meer geaccepteerd.’ Aan het woord is Mark Huis in ’t Veld, algemeen directeur van MADE-BY. De jonge, snelgroeien­ de organisatie voorziet in een overkoepelend label voor modemerken. Met het label, een blauwe knoop, kunnen modemerken aan de consument laten zien dat hun kle­ ding verantwoord geproduceerd is, zowel vanuit milieuals sociaal oogpunt. ‘Daarin ligt onze toegevoegde waarde’, vertelt Huis in ’t Veld. ‘Er bestaan een hoop certificeringsystemen, maar de meeste daarvan pakken slechts één aspect. Wij maken gebruik van hun keurmer­ ken om de hele keten van een modemerk door te lichten. Is de katoen biologisch geteeld? Voorzien de naaiateliers in een sociale gedragscode? Als alles oké is, kan de blau­ we knoop erop.’

Modemerken moeten kunnen laten zien dat kleding verantwoord geproduceerd is.

Winst Kom niet tussen een bedrijf en haar winst. Gaat het opkrikken naar een verantwoorde standaard niet ten koste van de winst? Deze vraag kent meer dan één ant­ woord. Huis in ’t Veld: ‘Als je de lonen van je fabrieksarbeiders verhoogt, zal dat een kostprijseffect hebben. Aan de andere kant: je krijgt dan ook de beste arbeiders en dat schroeft de productiviteit omhoog. Dit is een van de manieren waarop verantwoord ondernemen winst oplevert. Vergeet ook niet dat de maatschappij je hoger aanslaat als je bedrijf oké is. De modemerken die zich nu bij ons aansluiten, zijn de koplopers van de mvobeweging. Die profileren zich heel bewust op het feit dat ze verantwoord ondernemen. Door MADE-BY kunnen ze bovendien besparen op reclame. Als je de maatregelen geleidelijk invoert en vooral aan de kostenkant schuift,

hoeft er aan de winst meestal niets te veranderen.’ Ook voor Adriaan Mol is het helder. ‘Natuurlijk maken we winst, anders is het niet duurzaam. Maar we kijken ook naar de humanitaire impact. Hoeveel mensen hebben we het afgelopen jaar bereikt met schoon water, hoeveel mensen met energie? Hoeveel geld hebben die mensen bespaard omdat ze met onze zonnepaneeltjes werken in plaats van met een olielamp? Dat soort zaken houden we heel bewust bij. Het uitgangspunt van people, planet en profit zit diep in de identiteit van BushProof. Zonder geld draait de wereld niet rond, maar er zijn vele manieren waarop je het kan verdienen. Als het ten koste gaat van mensen, doe je iets niet goed. In ons geval willen we juist een bijdrage leveren. Door dat te doen maken we winst. Van een spanningsveld is dus absoluut geen sprake.’ >

Training Mensenrechten en Ondernemen Uw bedrijf expandeert, maar groeit uw kennis mee? Maatschappelijk verantwoord ondernemen kan alleen met een goed mensenrechtenbeleid. Gedegen kennis over mensenrechten binnen de invloedssfeer van uw bedrijf helpt u bij het realiseren van uw beleid. Amnesty International en het Humanistisch Overleg Mensenrechten (HOM) bieden het bedrijfsleven een ééndaagse training aan op dinsdag 13 november 2007. De juridische context van mensenrechten voor bedrijven staat hierin centraal. Met actuele voorbeelden en dilemma’s worden mensenrechten naar de praktijk vertaald. Meer informatie: HOM, Marina d’Engelbronner, (030) 233 40 27, [email protected]

18

Coverartikel

Onze man in Peking

BM juni 2007

19

Schoon drinkwater dankzij een handpomp en put van BushProof.

Wie China alleen ziet als lagelonenland en afzetmarkt, dreigt een belangrijke trend te missen. Het land ontwikkelt zich in rap tempo van goedkope werkplaats tot hightech-laboratorium. Premier Hu Jintao kondigde het onlangs al aan: de hoeksteen van de Chinese economie wordt na 2010 niet meer gevormd door

beste wat ze nodig hebben en door de grote aantallen zijn de potentiële winsten heel interessant. Het zijn op dit moment vooral de Chinezen die BOP snappen. In Afrika stikt het van de mountainbikes. Veel meer dan vroeger hebben mensen een fiets. Jammer genoeg is het een ont­ zettende slechte fiets, maar het principe is goed. Met BushProof laten we zien dat je binnen die prijsmarge ook heus wel kwaliteit kan leveren.’

lage arbeidskosten, maar door onderzoek en innovatie. Tekst: Frans Brand

Eric van Kooij

Verjaardagsfeestjes

Foto: BushProof

>> vervolg van pagina 17

De bodem van de piramide BushProofs rechtstreekse handel met de allerarmsten past binnen een opkomend fenomeen genaamd BOP, Bottom of the Pyramid. De Bottom of the Pyramid is de armste èn, met 4 miljard, de grootste groep mensen op aarde. Voor de meeste ondernemingen is deze groep nooit een target geweest. Er valt niks te halen, is de gedachte. Aanhangers van de BOP-theorie zijn het daar niet mee eens. Mol: ‘BOP gaat ervan uit dat deze mensen wel wat te besteden hebben. Het is een klein beetje, maar als je het bij elkaar optelt, heb je ineens een onge­ lofelijke hoeveelheid kleine beetjes.’ Mol legt uit dat handel op de bodem van de piramide een andere manier van denken vereist. ‘Een traditioneel bedrijf ontwikkelt een product. Ze gooien er wat marge overheen en dat wordt de verkoop. Dat werkt niet met BOP. Wij kijken eerst wat de mensen kunnen en willen betalen. Kunnen we op basis van dat bedrag iets goeds maken? Als dat niet lukt, houdt het meteen al op. Je draait het dus om.’ Volgens Mol gaat BOP de komende jaren heel groot wor­ den. ‘Het past goed binnen het principe van verantwoord en duurzaam ondernemen. De armen weten zelf het

Foto: HH

Op de website van MVO Nederland staan vier voordelen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Naast het feit dat sommige mvo-maatregelen directe winst opleveren en mvo de reputatie en publiciteit positief beïnvloedt, verhoogt mvo de arbeidsproductiviteit. Medewerkers voelen zich lekkerder, zijn eerder bereid mee te denken over de toekomst van het bedrijf en zijn minder vaak ziek. Huis in ’t Veld kan het beamen. ‘Het is ontzettend motiverend om voor een bedrijf te werken dat duurzaam en met respect voor mensen produceert. Dat praat toch een stuk makkelijker op verjaardagsfeest­ jes. Bovendien helpt het enorm bij het zoeken van men­ sen op de krapper wordende arbeidsmarkt.’

Chinese tijger maakt technologiesprong ‘De negen mannen in de top van de partij zijn allemaal ingenieur, dus ze kennen de waarde van technologie’, zegt Eric van Kooij, Technisch Wetenschappelijk Attaché voor Nederland in Peking. ‘Ze pakken het groots aan: verspreid over het land zijn 53 technolo­ gieparken opgericht, met hightechbedrijven uit binnen- en buitenland, universiteiten, onderzoeksinstituten en incubator facilities. Denk daarbij aan bijvoorbeeld goedkope bedrijfsruimte en krediet op maat. ‘Belemmeringen zijn er ook: creatief denken is hier lang niet gestimuleerd, Chinese burgers zijn niet in alles even vrij en er wordt wel eens van andere bedrijven gekopieerd: zo bestaat er een Chinese variant van de Daewoo/Chrysler Matiz, die alleen met een vergrootglas van het origineel is te onder­ scheiden.’

Ook nieuwbakken ondernemer Adriaan Mol heeft zijn sociale kant niet verloren. ‘Het verkopen van een pot shampoo kan me echt niet motiveren. Het moet nuttig zijn wat ik verkoop, daarin ligt de voldoening. Ik ben bezig met het ontwikkelen van een markt die potentieel zeer interessant is en tegelijk worden mensen er beter van. Die waterfilters voorkomen ziekte: voorkomen dat kinderen doodgaan aan diarree en andere ellende. Onze onderneming draagt heel direct bij aan armoedebestrij­ ding. Ik ben een commerciële wereldverbeteraar: het beste van twee werelden.’

i • PSOM (Programma Samenwerking Opkomende Markten) stimuleert duurzame economische ontwikkeling in opkomende markten, door het bieden van financiële ondersteuning aan ondernemers met investeringsplannen in Oost-Europa, Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Het programma ondersteunt pilotinvesteringen van Nederlandse bedrijven, die gaan samenwerken met een lokaal bedrijf uit een van de betreffende landen. EVD, PSOM, (070) 778 85 10, www.evd.nl/psom • De EVD geeft in de serie Starten met internationaal ondernemen verschillende boekjes uit over mvo. De boekjes zijn gratis te bestellen via: www.internationaalondernemen.nl/boekjes

Pearl River Delta Van Kooij: ‘De goedkope productie-eenheid die China 20 jaar geweest is, begint zich te evolueren tot een hoogtechnologische werk­ plaats. Een mooi voorbeeld is de Pearl River Delta, de eerste Chinese regio die in de jaren tachtig economisch werd opengesteld. Landinwaarts vind je daar nog steeds goed­ kope productie – als dat je doel is – maar vlakbij Hongkong is Shenzhen ontstaan, een miljoenenstad die wemelt van de hightech. Neem het telecombedrijf Huawei: 20 jaar oud

en nu al een internationale speler met 60.000 werknemers. Voor wie ze niet kent: ze zijn één van de koplopers in derde generatie mobiele telefonie, en in Nederland leggen ze de UMTS-infrastructuur aan voor KPN en Telfort.’

Milieu en energie Van Kooij: ‘Van de 20 meest vervuilende ste­ den ter wereld liggen er zestien in China. De Chinese leiders onderkennen dat probleem. Vooral de luchtverontreiniging wordt aange­ pakt, ook met het oog op de Spelen van 2008. Ze verplaatsen industrie en leggen in Peking een enorm metrostelsel aan, maar werken ook aan technologieën die het milieu verbe­ teren èn het gebrek aan Chinese aardolie opvangen, zoals brandstofcellen, kolenver­ gassing en kernenergie. Op het gebied van kernfusie bijvoorbeeld is er een vruchtbare samenwerking met het plasmafysica-instituut in Rijnhuizen. Maar ook Nederlandse expertise op het gebied van waterzuivering en watermanagement wordt hier hoog ingeschat.’ ‘China is mateloos populair: alleen uit EUlanden arriveren hier al 1000 handelsdelega­ ties per jaar’, analyseert Van Kooij. ‘Je moet je daarom onderscheiden. Wij doen dat door een clusteraanpak op interessante terreinen. Waar we nu voor één en hetzelfde onderwerp in januari een universiteit langskrijgen, in maart een groot bedrijf, in april een kennis­ instelling en in juni een bewindspersoon,

proberen wij een cluster van kennis en erva­ ring op één plek en tijdstip samen te bren­ gen. Ons eerste wapenfeit hebben we net achter de rug, met een food and nutrition seminar half mei in Peking. Een groot succes, met veel Chinese en Nederlandse bedrijven, instituten als de Wageningen Universiteit, minister Verhagen en hoge Chinese functio­ narissen. Dit seminar dient als pilot voor vijf andere interessante clusters: energietransitie, water, creatieve industrie, hightechsystemen en -materialen, biotechnologie en gezondheid.’

i • EVD, Anouk van der Kruk en Stefanie Streng, landenmedewerkers China, (070) 778 88 41, [email protected], www.evd.nl/china • Het programma Individuele Marktbewerking van de EVD, dat onder meer ondersteuning biedt bij het zoeken naar mogelijke zakenpartners, staat open voor China. EVD, Nicoline Foissard, accountmanager marktbewerking China, (070) 778 83 35, [email protected], www.evd.nl/marktbewerking • TWA Peking, Eric van Kooij, + 86 10 853 202 59, [email protected], www.twanetwerk.nl

20

Bijzondere Business

BM juni 2007

21

Schakelen in de ‘jungle’ Neem ruim 80 miljoen inwoners uit 80 verschillende volken met een eigen taal en diepgewortelde normen en waarden op een oppervlakte van 1,1 miljoen Foto’s: Bas Kijzers en Holland Car

vierkante kilometer, en je krijgt Ethiopië, een van de dichtstbevolkte en meest complexe landen in Afrika. Je moet op zijn minst lef hebben om hier als Nederlander een productie- en distributielijn voor auto’s op te zetten. Tekst: Ilse Kuiper

Directeur Wim Guns van Automotive Consultancy laat dan ook gelijk weten dat niet hij, maar zakenpartner Tessema het plan heeft bedacht. Geboren in Ethiopië, maar zijn opleiding genoten in Nederland, combineert Tessema ‘best of both worlds’. Al na zijn studententijd handelde hij in tweedehands Lada’s die hij in Nederland opkocht en in Ethiopië weer verkocht. Guns studeerde aan de TU in Eindhoven en werkte onder meer bij Volvo en Daf voordat hij in 1997 het zelfstan­ dige adviesbureau Automotive Consultancy startte. Drie jaar later werd hem gevraagd om als interim leiding te gaan geven aan ingeni­ eursbureau Trento, specialist in automatise­ ring van productieprocessen voor met name de automotive sector. Via Trento werd Guns door Tessema benaderd als potentiële zaken­ partner voor de assemblage van auto’s in Ethiopië. Aangezien de import van de Lada’s stagneerde, zocht Tessema een partner voor geld en kennis.

Goede reputatie ‘In het begin zag ik het hele project eigenlijk niet zitten’, geeft Guns toe. ‘Later begon het ondernemersbloed te borrelen en uiteindelijk zijn we gezamenlijk in 2005 gestart.

We transporteerden een oude Nederlandse loods van 20.000 vierkante meter naar de productiesite in Modjo, ongeveer 65 kilome­ ter ten zuiden van Addis Abeba. Eigenlijk wil­ den we (aftersales)service en productie onder één dak houden in Addis Abeba. Dit lukte echter niet, waardoor we nu noodgedwongen een aparte servicewerkplaats in Addis Abeba hebben. En zo startte Guns en Tessema gezamenlijk het eerste assemblagebedrijf in Ethiopië, onder de naam Holland Car. ‘Holland heeft een uitstekende reputatie in Ethiopië, dus vandaar die naam’, licht Guns toe. ‘We betrekken alle onderdelen van de Turkse leverancier Tofas, die tevens aan Fiat levert. We hebben flexibiliteit ingebouwd door de complete carrosserie in te kopen, in plaats van zelf te produceren. Om productie­ middelen te kunnen kopen, maakten we gebruik van het Programma Samenwerking Opkomende Markten (PSOM).’ De auto’s die Holland Car levert, zijn voorzien van een stevig onderstel, vanwege de slechte wegen, en zijn voor Europese begrippen out dated. ‘In Ethiopië wil men graag simpele auto’s die zelf gerepareerd kunnen worden, zonder al te veel software en elektronica.

Auto’s blijven daar overigens een luxeartikel. Het inkomen in aanmerking genomen, zijn ze ongeveer een factor tien duurder dan in Nederland.’

Betrouwbare partner Hoe heeft Guns het zakendoen in Ethiopië ervaren? ‘Om met de nadelen te beginnen: er is sprake van een slopende bureaucratie. Er zijn teveel mensen die te weinig doen. De administratieve processen zijn slecht geor­ ganiseerd en de belastingwetgeving is niet helder. Verder kan ik ondernemers aanraden om ervoor te zorgen dat medewerkers uit dezelfde stam komen. Je voorkomt hiermee een hoop problemen. Voordelen zijn er ook. Qua corruptie en criminaliteit valt Ethiopië mee. We hebben veel steun gekregen van het Investment Office, de Nederlandse ambassade en de EVD. Last but not least geldt ook voor Ethiopië, dat een goede, betrouwbare partner cruciaal is voor het welslagen van je onderne­ ming. Ik had geluk Tessema tegen het lijf te lopen, want anders was ik zelf nooit op het idee gekomen om een autoassemblagebedrijf in Afrika op te zetten!’

22

Servië Scheepsbouw

BM juni 2007

23

Volle kracht vooruit Servië staat niet direct bekend om zijn scheepsbouw. Toch benutten diverse Nederlandse bedrijven hun kansen juist op deze markt.

werkgelegenheid in de scheepsbouw voor zijn rekening. Want de sector is niet groot. Het telt een handvol bedrijven die aan net meer dan 1000 mensen werk verschaffen. Wat ziet Bekker er eigenlijk in? ‘Arbeid is hier relatief goedkoop. Als we dat koppelen aan onze eigen kwaliteitseisen en ook nog eens op tijd leveren, bieden wij alles wat onze klanten wensen.’

‘Ik denk dat deze sector hier enorm gaat groeien’, zegt Jeroen Schweig, directeur van PSI Pijpleidingen optimistisch. Tekst: Marc Mijer

Tips van Vincent Bekker en Jeroen Schweig over zakendoen in Servië: • Neem de moeite om overal achteraan te zitten. Hang altijd een planning aan afspraken, dan worden ze eerder nagekomen • toon respect en maak duidelijk wat je bedoelingen zijn en dat ook de

Foto: Magnum/HH

Ministers op foto’s

Een paar jaar geleden zocht Vincent Bekker, directeur eigenaar van Vahali Shipyards, low budget productiemogelijkheden voor de bouw van een casco voor een tanker. Via een toeleverancier kwam hij in Servië terecht. ‘Daar hebben we toen investeringen gepleegd en erva­ ringen opgedaan. Toen het casco klaar was, vond ik het zonde om zomaar weer uit het land weg te gaan. Het leek mij verstandiger om onze tijd en ons geld terug te gaan verdienen.’ Zo gezegd, zo gedaan. Met financiële ondersteuning van het Programma Samenwerking Opkomende Markten (PSOM) zette Vahali in 2005 met het lokale detacheringsbedrijf CMS een brandsnijfabriek in Belgrado neer.

Een jaar later volgde een scheepswerf, voor de bouw van casco’s voor schepen voor de Nederlandse zee-, binnenvaart en baggerindustrie. Nog dit jaar zullen de eerste vier schepen van de werf rollen. Een mijl­ paal, vindt Bekker. ‘We hebben twee opbouwjaren achter de rug. Het bedrijventerrein waar wij op gevestigd zijn, was vanwege langdurige stilstand een rommeltje. Een paar lege hallen en verder niets. Wij hebben het opgeruimd, nieuwe machines neergezet en mensen aangenomen. Het begon met 20 medewerkers voor de brandsnijfa­ briek, nu zitten we op een totaal bestand van 150 mensen.’ Daarmee neemt Vahali Shipyards meteen ruim 10 procent van de Servische

Inmiddels verzamelt Bekker een cluster van Nederlandse toeleveran­ ciers om zich heen. Daar heeft hij een bijzondere constructie voor bedacht. ‘Wij streven ernaar om een zo compleet mogelijk product af te leveren. Dus wij zoeken samenwerking met onder meer schilders, pijpleidingleveranciers en elektrabedrijven. Als een Nederlandse schilder een contract van ons aanneemt, hoeft hij hier alleen maar een projectleider naar toe te sturen. De schilders huren wij lokaal in en ze komen bij ons op de loonlijst te staan. Voor het schilderbedrijf heeft dat als voordeel dat ze geen lasten hebben en geen risico’s lopen. Ons voordeel is dat we tegen lage kosten een compleet pro­ duct kunnen leveren met westerse kwaliteit.’ De ondersteuning van PSOM bij het begin van zijn Servische avon­ tuur noemt Bekker onmisbaar. Maar er was meer voor nodig om te slagen. ‘We hebben iemand in onze eigen organisatie opgenomen die Servisch spreekt. Met haar zijn we diverse lokale overheidsloketten langs gegaan. Dat werkte prima.’ Goede contacten zijn in Servië, zoals in veel landen, onmisbaar. Bekker heeft daar weinig over te kla­ gen. ‘Je praat hier snel op hoog niveau. Servië kent weinig scheeps­ bouw, dus het valt op als er ineens grote schepen midden in Belgrado verrijzen. Ministers komen graag langs om tegen zo’n achtergrond op de foto te gaan.’

Mooi centraal In een iets minder gevorderd stadium is PSI Pijpleidingen uit Papendrecht. Het bedrijf zet momenteel, eveneens met PSOM-ondersteuning, in Kladovo een productiefaciliteit op voor de productie van pijpleidingen voor de scheepsbouw en industrie. De grond en een pand zijn aangekocht. Ook de voor PSOM vereiste joint venture, met het tekenbureau CAM uit Novi Sad, is rond. ‘Nu zijn we personeel aan het werven’, vertelt Jeroen Schweig. ‘Ik vind het daarbij belangrijk dat we met Serviërs gaan werken. Op die manier wek je vertrouwen en zien de lokale mensen dat zij er ook iets aan hebben dat je je hier als buitenlander vestigt. Er zijn ook buitenlandse bedrijven die hier komen en met bijvoorbeeld Roemenen werken. Dat zet kwaad bloed.’ De nieuwe medewerkers krijgen van PSI een stage en een opleiding in Nederland aangeboden. Ook krijgen ze Engelse les, om de commu­ nicatie te verbeteren. ‘Daarna komen ze terug naar Kladovo voor een on-the-job-training. We mikken om te beginnen op acht medewerkers.

plaatselijke bevolking er iets aan heeft • leg veel contacten en filter de goede er uit om daar op door te gaan • praat met Nederlandse bedrijven die al in Servië zitten, bijvoorbeeld via de EVD contactgroep.

Daarna willen we doorgroeien naar 30. Het is de bedoeling dat we vanaf november productie gaan draaien.’ Om vaste grond aan de voet te krijgen in Servië, heeft Schweig een lokaal advocatenkantoor in de arm genomen. Daarnaast laat hij zich adviseren door het bureau Veropco uit Nederland. ‘Ook heb ik veel aan CAM, onze lokale partner. Zij kennen het land en spreken de taal. Zij regelen alle benodigde vergunningen, begeleiden de verbouwingen aan het pand in Servië en helpen ons zoeken naar de juiste werkne­ mers.’ Schweig ziet de toekomst voor zijn bedrijf in Kladovo wel zitten. ‘Voorlopig werken we hier voor klanten uit Nederland. Maar het zou zomaar kunnen dat we vanuit Kladovo over drie jaar voornamelijk werken voor opdrachtgevers uit deze regio. Ik denk namelijk dat de sector in dit deel van Europa enorm gaat groeien. In Roemenië en Turkije worden al veel schepen gebouwd. Als Servië daar straks op aanhaakt, zitten wij hier als toeleverancier mooi als een van de eer­ sten op een centrale plek.’

i • EVD, Corien Boelstra, landenmedewerker Servië, (070) 778 89 09, [email protected], www.evd.nl/servie • EVD contactgroep bestaat uit Nederlandse ondernemers die actief zijn in Servië. Er verschijnt regelmatig een nieuwsbrief met bijdragen van de betrokken ondernemers. Daarnaast komt de contactgroep twee keer per jaar bij elkaar om ervaringen uit te wisselen. Aanmelden voor de contactgroep kan via: EVD, Annette Weijman, (070) 778 83 83, [email protected] • PSOM, www.evd.nl/psom • Nederlandse ambassade in Belgrado: de heer Nenad Mitosevic, [email protected]

Nederlandse productie voor buitenlandse markten U-Boat Worx in Breda Met een joystick langs een bontgekleurd koraalrif of een school vissen manoeuvreren klinkt als een avontuurlijk computerspel­ letje. Maar dat is het niet. In de één- en tweepersoons duikboten van U-Boat Worx kan het in het echt èn tot wel 50 meter onder de zeespiegel. Het bootje, dat nog het meest lijkt op een vliegende schotel uit een stripboek, werkt op elektromotoren. Veiligheid en plezier staan voorop. Als het prijskaartje van 62.500 euro voor een éénpersoonsbootje – of 94.500 euro voor een duozitter – geen onoverkomelijk bezwaar is, zijn de C-Quester 1 en 2 misschien wel dé ultieme duikgadgets voor waterminnende scuba fanaten. Voor mensen die een hekel hebben aan een wetsuit, flippers en perslucht is de minionderzeeër helemaal een uitkomst: de inzittenden kunnen van de onder­ waterflora en -fauna genieten terwijl ze normaal ademhalen. Sterker nog: er is zelfs airco aan boord zodat de cabineruitjes niet beslaan. En na een verplichte training van vier dagen, biedt de besturing ook geen geheimen meer. Het enige dat dan nog resteert, is het opzoeken van een mooie onderwaterwereld. Klanten uit onder meer Dubai, Italië en Spanje weten het wel!

Tekst: Jamila Baaziz Foto: Teo Krijgsman

26

Oekraïne EK Voetbal 2012

BM juni 2007

27

Nu schieten om te scoren Grijp uw kans! Samen met Polen organi-

In Donetsk is al begonnen met de bouw van dit ultramoderne stadion met plaats voor 50.000 mensen.

Om de wedstrijden te faciliteren en de honderdduizenden supporters over vijf jaar fatsoenlijk te

seert Oekraïne in 2012 het

kunnen ontvangen is er behoefte aan: - Verbetering van de infrastructuur

Europees kampioenschap

- Verbetering van vliegvelden - Er moeten maar liefst 50.000 hotelkamers

voetbal. Er staan miljoenen-

komen, die voldoen aan westerse normen

investeringen op stapel.

Foto’s: Reporters

- Niet alleen de bouw en de modernisering van de voetbalstadions bieden kansen, maar ook het hele spectrum van consultancy en engineering

Wie wil scoren, moet nu

tot en met de technische exploitatie.

schieten. Tekst: Reinier Spreen Vragen over onrust

De openingstreffer is al gemaakt en staat op naam van een Nederlander. Dirck Smits van Oyen was met zijn adviesbureau Promarketing verantwoordelijk voor het bidbook dat in april de UEFA over de streep trok en deed kiezen voor Oekraïne/Polen, boven Italië en Hongarije/Kroatië. Promarketing, dat buitenlandse bedrijven helpt met het vinden van Oekraïnse zaken­ partners, polste honderden contacten en stel­ de een plan op van meer dan 1200 pagina’s. Smits van Oyen: ‘Zeker omdat het een gemengd bid is, was het complex. In beide landen is bijna elk ministerie betrokken, en dan heb je nog de commerciële partners. Hebben de hotels en de vliegvelden voldoende capaci­ teit? Voor alles moesten we garanties geven.’ De kern van het bidbook: investeringen. Oekraïne moet flink aan de weg timmeren wil het de wedstrijden en de honderdduizen­ den supporters over vijf jaar fatsoenlijk kunnen herbergen. Infrastructuur, vliegvel­

den, hotels en sportfaciliteiten moeten wor­ den opgelapt. Daarnaast biedt het EK ook kansen voor export, van (kunst)gras tot geau­ tomatiseerde systemen voor kaartcontrole. Schattingen van de benodigde investeringen lopen uiteen van 5 tot 25 miljard euro. Zeker is dat er een flinke bijdrage zal worden gevraagd van private partijen. De Oekraïnse regering heeft anders dan Polen niet de beschikking over royale Europese structuur­ fondsen. Euro 2012 zal worden gehouden in de Oekraïnse steden Kiev, Donetsk, Djnepropetrovsk en Lvov. Misschien komen daar Charkov en Odessa nog bij.

Nu of nooit Euro 2012 is een wake up call voor het Nederlandse bedrijfsleven, zegt Andrei Sosnovsky van advies- en ingenieursbureau Tebodin. ‘Bedrijven moeten nú starten. Ze laten kan­ sen liggen.’ Het verbaast hem dat nog maar zo weinig Nederlandse bedrijven actief zijn in Oekraïne, dat ze niet de overduidelijke

gaten in de markt zien. ‘De luchthaven van Wenen verzorgt in Lvov het operationele systeem. Dan denk ik: waar is Schiphol? Dat heeft toch dezelfde expertise in huis?’ Tebodin, dochterbedrijf van bouwbedrijf BAM, verwacht zelf een rol te kunnen spelen in de bouw en de modernisering van de voetbalstadions in het land. De voetbalclub Shaktar Donetsk was al bezig met de bouw van een ultramodern stadion met plaats voor 50.000 mensen, de andere steden zullen moe­ ten volgen. ‘Daar zijn we heel optimistisch over’, zegt Sosnovsky. Kansen liggen volgens hem niet alleen in de bouw, maar in het hele spectrum van consultancy en engineering tot en met de technische exploitatie. ‘In Oekraïne is een groot gebrek aan wester­ se knowhow’, zegt Smits van Oyen. ‘Er zijn goede technische en financiële mensen, maar bedrijven zijn nog niet zo gewend om zelf plannen te maken. Die omschakeling is nu heel belangrijk, en daar kunnen westerse bedrijven op inspringen.’

Oekraïne is zonder twijfel een groeimarkt. De economische groei ligt al enige tijd op 7 à 8 procent per jaar. Er is een opkomende mid­ denklasse die steeds meer te besteden heeft. ‘Dat is goed zichtbaar in het straatbeeld’, zegt Bas Wels, ambassademedewerker in Kiev. ‘Er komen steeds meer winkelcentra, autodealers en elektronicazaken. De koop­ kracht neemt toe.’ Wels krijgt vaak vragen over de politieke onrust in de voormalige Sovjetrepubliek. Nog in mei moest president Joesjtsjenko de rust in de hoofdstad herstellen. ‘Toch nemen veel bedrijven het uiteindelijk op de koop toe, omdat de economische vooruitzichten zo goed zijn.’ Een groter probleem vormen vol­ gens Wels de corruptie en allerlei strijdige of onduidelijke regelgeving die ervoor zorgt dat bedrijven in juridische conflicten verzeild raken. De ambassade is met het oog op Euro 2012 al bezig om overheden attent te maken op de diensten van Nederlandse bedrijven. Vaak gebeurt dat op gemeentelijk niveau. De regie over de voorbereidingen en investeringen is officieel in handen van de presidentiële admi­ nistratie, maar die begint nu pas een agenda op te stellen en bovendien zal het leeuwen­ deel van het werk bij de lagere overheden komen te liggen. De regering coördineert misschien de aanleg van de infrastructuur,

maar bemoeit zich al niet meer met bijvoor­ beeld de maar liefst 50.000 hotelkamers die er zullen moeten komen. Een echte regie over het private deel van de benodigde investeringen zal er niet zijn, verwacht Wels. Daar zal de markt zijn werk doen. ‘Er is een grote behoefte aan meer hotels naar westerse standaarden. In Kiev zijn er nu nog maar twee. Die kunnen door hun monopoliepositie prijzen rekenen die hoger liggen dan in Parijs.’ Is er verder nog sturing nodig, dan kan die achter de scher­ men plaatsvinden. ‘In Oekraïne is de schei­ ding tussen politiek en zakendoen veel minder strikt. Veel zakenlieden zitten in het parlement.’

Schieten en scoren De beste manier om het Oekraïnse speelveld te betreden, zegt Andrei Sosnovsky van Tebodin, is met een goede naam. ‘Oekraïners geloven niet wat ze op de tv zien of wat ze in de krant lezen. Maar als een vriend zegt:

deze moet je hebben, dan geloven ze hem op zijn woord.’ Maar als je die naam niet hebt? Tebodin gooi­ de het in 1993 zelf over een andere boeg. Het benaderde actief andere grote nieuwkomers, nog voordat die bij wijze van spreken hun deuren geopend hadden. ‘De westerse aan­ pak. We belden en vroegen of we een presen­ tatie konden houden.’ Het leverde Tebodin de grote opdrachten op die hielpen een goede naam te vestigen. ‘Toen pas kwamen de eer­ ste Oekraïnse klanten.’ Sosnovsky raadt nieuwkomers aan om de middenweg te kiezen. Vooral het vinden van een goede partner is volgens hem belangrijk. Bijeenkomsten georganiseerd door de Oekraïnse overheid, de EVD of commerciële bedrijven zijn volgens hem de ideale ontmoe­ tingsplek. Daar zal het ook best lukken om aansluiting te vinden met lokale bedrijven. ‘De Oekraïnse en Nederlandse cultuur lijken erg op elkaar. We zijn rationeel en open, daarin vinden we elkaar.’

i • EVD, Anke Scheepmaker, landenmedewerker Oekraïne, (070) 778 89 15, [email protected], www.evd.nl/oekraine • Het programma Individuele Marktbewerking van de EVD, dat onder meer ondersteuning biedt bij het zoeken naar zakenpartners, staat open voor Oekraïne. Michiel Notten, accountmanager marktbewerking Oekraïne, (070) 778 89 29, [email protected], www.evd.nl/marktbewerking

28

Projecten en aanbestedingen

Internationale organisaties besteden jaarlijks miljarden euro’s aan projecten in

Zakendoen via de IFC

Oog op orders

ontwikkelingslanden en landen in transitie. Openbare aanbestedingen die daar wereldwijd uit voortvloeien, vormen een gigantische markt. In de rubriek Oog op

BM juni 2007

29

Adviesbureaus gezocht

orders zet BM enkele projecten in de schijnwerpers. De volledige informatie vindt u op www.evd.nl, typ het nummer in onder ‘Direct zoeken’.

Grontmij adviseerde een kippenbedrijf in Oekraïne. Financial

Wereldbank/Brazilië

EU, IPA/westerse Balkanlanden

Betim Municipality

IPA, EU-instrument

Access stuurde een consultant naar een bank in Azerbeidzjan. De overeenkomst tussen deze projecten?

IPA is de opvolger van de eerdere EU-instrumenten

het EVD-trustfund bij de IFC.

Wereldbank een lening ontvangen van ruim 24

Phare, Ispa, Sapard, Cards en het pre-accessie

miljoen US dollar om de capaciteitsopbouw van

instrument voor Turkije. Het instrument staat open

De private tak van de Wereldbank

de gemeentelijke overheid te bekostigen. De

voor Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Servië

legt regelmatig een bal op de

vooraankondiging van aan te besteden diensten

(inclusief Kosovo), Montenegro en Macedonië, en

en goederen is eind mei gepubliceerd.

voor Turkije. Kroatië, Turkije en Macedonië zijn

stip voor Nederlandse bedrijven.

Binnenkort worden tenderaankondigingen gepu-

kandidaat-lidstaat en de andere landen prekandi-

bliceerd voor onder meer consultancydiensten op

daat-lidstaat. Dit betekent in de praktijk dat de

het gebied van lokaal bestuur en planning,

kandidaat-lidstaten al voorbereid worden op de

Betaalbaar, veilig drinkwater en hygiëne als

milieumanagement, gemeentelijke sociale pro-

EU-structuurfondsen en de prekandidaat-lidstaten

belangrijkste doelen.

gramma’s, armoedebestrijding en het bouwen

met name ondersteuning krijgen bij de aanpas-

van een rioolwaterzuiveringfabriek.

sing van hun wetgeving aan het EU acquis com-

Fase: vooraankondiging

munautair. De onderwerpen van het instrument

Sectoren: consultancy, overheid, milieu, afvalver-

zijn ondersteuning bij transitie, institutionele

werking, armoedebestrijding

opbouw, grensoverschrijdende samenwerking

www.evd.nl, zoek op nummer 187188

en de ontwikkeling van regionale-, plattelands-

Foto: HH

De gemeente van Betim heeft van de

VN/Unicef

Levering water en sanitair

Tekst: Hedde Meima Een groot kippenbedrijf in Oekraïne had te kampen met een mestoverschot.

en menselijke bestaansmiddelen. Per jaar zal gemiddeld 1,6 miljard euro voor dit instrument beschikbaar zijn. In de loop van 2007 worden de

AsDB/Cambodja Unicef besteedt een groot deel van haar budget aan basisbehoeften voor kinderen en hun fami-

Health Support

lies in 155 landen in de wereld. In 2005 besteed-

zogenaamde strategische planningsdocumenten, programma’s en projecten voorbereid en na goed­ keuring door de Europese Commissie uitgevoerd. Fase: goedgekeurd Sector: institutionele opbouw, twinning, grens-

de Unicef 1,1 miljard US dollar aan diensten en goederen en 78 miljoen dollar aan water- en

Het Health Sector Support Programma voor

overschrijdende samenwerking, transport,

sanitairvoorzieningen. Een van de belangrijkste

Cambodja bedraagt in totaal 20 miljoen US dollar

milieu, water, lucht, afvalbeheer, landbouw, plat-

doelstellingen van Unicef op dit gebied is het

en wordt gecofinancieerd door het Department

telandsontwikkeling, ontwikkeling van regionale

drastisch terugbrengen van het percentage huis-

of International Development uit het United

en menselijke bestaansmiddelen

houdens dat geen toegang heeft tot betaalbaar,

Kingdom (DFID), de Wereldbank, het United

Budget: totaal gemiddeld 1,6 miljard euro per jaar

veilig drinkwater en hygiëne. Unicef nodigt

Nations Population Fund (UNFP) en de AsDB

Looptijd: 2007 - 2013

geschikte bedrijven in deze sector uit om hun

(Asian Development Bank). De AsDB-bijdrage

www.evd.nl, zoek op nummer 69002

belangstelling kenbaar te maken voor het leve-

richt zich op de provincies Kompong Cham,

ren van goederen en diensten.

Kompong Chnang, Koh Kong, Mondol Kiri, Prey

Fase: belangstellingsregistratie

Veng, Rattanak Kiri, Krong Prean Sihanouk, Svay

Deadline: geen

Rieng en Takeo. In dit kader is een tender uitge-

• EVD, Team Internationale Organisaties,

Sector: water en sanitair

schreven voor de bouw en rehabilitatie van een

(070) 778 86 25, www.evd.nl/PenA

www.evd.nl, zoek op nummer 187568 

aantal ziekenhuizen.

• Het boekje ‘Zakendoen via internationale

Fase: specific procurement

organisaties’ (in de serie Starten met

Deadline: 12 juli 2007

internationaal ondernemen) is gratis te

Sector: gezondheidszorg

bestellen: www.internationaalonder­

www.evd.nl, zoek op nummer 187212

nemen.nl/boekjes

Foto: iStock

Ze werden beide gefinancierd door

i

Waar de Wereldbank zich richt op de publie­ ke sector, richt de International Finance Corporation zich op de private sector. De IFC is vooral bekend als medefinancierder van grote investeringsprojecten. Minder bekend is dat de IFC een apart programma heeft voor de financiering van technische assistentie­ projecten. Dit zijn specifieke studies ten behoeve van private bedrijven in opkomende landen, veelal ter voorbereiding van een investeringsproject. Er zijn technische assi­ stentieprojecten in tal van sectoren, zoals financiële dienstverlening, milieu, afvalver­ werking, de agrarische industrie en water. De studies worden als tender in de markt gezet. Consultants gezocht dus. Het Nederlandse ministerie van Economische Zaken heeft bovendien een gebonden trustfund bij de IFC. Tenders onder dit trustfund staan alleen open voor Nederlandse bedrijven. Het is niet eens dringen geblazen: mede vanwege een zekere onbekendheid met de kansen die de IFC biedt.

Beperkte concurrentie Michiel Lieberom is Adviseur Milieumanagement bij Grontmij. Het internationale advies­ bureau werd door de berichtenservice van de EVD geattendeerd op een project in Oekraïne. Lieberom: ‘Mironovsky, een groot kippenbe­ drijf, had te kampen met een mestoverschot.

IFC was bereid een onderzoek te financieren naar een slimme verwerking van de mest­ bult. Nederland vond dit project blijkbaar interessant, want het kwam onder een Nederlands trustfund te hangen. Alleen Nederlandse hoofdaannemers mogen zich dan inschrijven. Samen met BTG hebben wij de tender gewonnen en het project uitge­ voerd.’ Financial Access, een financieel adviesbureau dat focust op opkomende lan­ den, kwam langs vergelijkbare weg bij een project in Azerbeidzjan uit. Peter van der Krogt, een van de partners: ‘We wisten al via Team Internationale Organisaties van de EVD dat Nederland interesse had dit project te ondersteunen vanuit het trustfund. We heb­ ben dat toen gevolgd en gingen goed voorbe­ reid de tender in. Natuurlijk is het fijn als de concurrentie beperkt is tot Nederland, maar we hebben ook projecten bij de IFC lopen die internationaal waren uitgezet.’

verleggen. We belden en mailden een paar keer met het IFC-hoofdkantoor in Washington en konden al snel door met het nieuwe plan.’ Van der Krogt bevestigt het soepele karakter van de IFC. ‘Ik had eens een voorstel in euro’s opgesteld. De tender viel onder het Nederlandse trustfund en ik rede­ neerde dat het dan wel in euro’s zou zijn. Vervolgens kreeg ik een telefoontje vanuit Washington met het vriendelijke verzoek of ik alles naar dollars kon omzetten. Zoiets levert dus niet meteen problemen op. De IFC is vooral praktisch en zakelijk. Kun jij resul­ taat leveren? Dat is de hamvraag. Aantoonbare ervaring in opkomende landen is daarom wel een vereiste. Heb je dat en heb je enig geduld, dan kun je als adviesbureau goede zaken met de IFC doen.’

i • Het EZ-trustfunds bij de technische

Soepel en zakelijk Over het werken met de IFC zijn beide bedrij­ ven goed te spreken. Lieberom: ‘IFC werkt bijvoorbeeld veel makkelijker dan de meeste EU-fondsen. We moesten alleen de offerte, onze cv’s en een paar beknopte referenties opsturen. Niet veel later hoorden we dat het licht op groen stond. Tijdens de uitvoering bleek vervolgens dat we onze scope moesten

assistentie afdeling van de IFC wordt beheerd door de EVD. • Meer informatie: Annemarie Küppers, accountmanager Wereldbank/IFC, (070) 778 83 30, [email protected] De heer A. van Ruiten, Project Officer Technical Assistance Trust Funds Program, +1 202 473 7193, [email protected]

30

Golfregio Water

BM juni 2007

31

Krachtenbundeling Financiële ondersteuning Het NGWP maakt gebruik van het programma 2g@there van het ministerie van Economische Zaken. Dit programma biedt ondersteuning aan bedrijven die samen internationaal zaken willen doen. 2g@there wordt uitgevoerd door de EVD. Meer informatie: www.evd.nl/2getthere

waren we als groep aanwezig op de beurs WETEX in Dubai en in mei hebben we deelgenomen aan enkele seminars in de regio. We zijn nu binnen een halfjaar drie keer ter plaatse geweest. Ik verwacht dat dit tot meer aandacht voor de Nederlandse watersector zal leiden.’

Foto: Reuters

Foto: Reuters

Samenwerking

‘Samen staan we sterker’, stelt Dick van Dijk, coördinator van het ‘Netherlands - Gulf Region Water Platform’ (NGWP). In het NGWP zijn Nederlandse bedrijven uit de watersector verenigd om gezamenlijk de watermarkt in de Golfregio te benaderen. ‘Door als collectief op te treden zijn we veel beter zichtbaar en kunnen we goed inspelen op de behoefte aan totaaloplossingen.’ Tekst: Peter Juijn

Volop kansen voor de Nederlandse watersector De internationale perspectieven voor de watersector zijn goed. Naast de Golfregio zien de deelnemers aan het NGWP diverse andere groeimarkten,

Vruchten afwerpen

zoals India, China, Vietnam en Indonesië. Ook in deze landen kan een

Harry Futselaar, van Norit, ziet de collectieve aanpak als een goede aanvulling op de internationale activiteiten van zijn bedrijf. ‘We zijn zelf al een tijd actief in de regio, werken er samen met lokale partners en hebben inmiddels met buitenlandse bedrijven meerdere belangrijke, in het oog springende projecten binnengehaald. Naast deze vormen van marktbenadering zie ik goede mogelijkheden voor het NGWP-spoor. Gezamenlijk optreden kan de positie van de Nederlandse watersector versterken. We hebben samen hoogwaardige kennis in huis en het enthousiasme om er iets van te maken is er. Natuurlijk zal de praktijk moeten aantonen of het werkt. Ook moeten we nadenken over onze werkwijze als er meer bedrijven gaan meedoen. Nu zijn de deelnemers grotendeels complementair aan elkaar. Zelf denk ik overi­ gens dat de positieve effecten van de samenwerking verder gaan dan onze positie in de Golfregio. Door binnen het NGWP intensief samen te werken leer je elkaar beter kennen, wat op termijn ook op andere terreinen zijn vruchten zal afwerpen.’

gezamenlijke positionering kansrijk zijn.

De Golfregio is een interessante markt voor de Nederlandse watersector. Er zit geld en er wordt volop geïnvesteerd in stadsuitbreidingsen landaanwinningsprojecten zoals de palmeilanden voor de kust bij Dubai (zie foto boven). Projecten die vragen om slimme, geïntegreer­ de oplossingen voor de watervoorziening. In Nederland is die kennis aanwezig. Daarom zijn de afgelopen jaren verschillende handelsmissies naar de Golfregio afgereisd en hebben Nederlandse waterbe­ drijven aan diverse beurzen in de regio deelgenomen. Hoewel deze activiteiten succesvol waren, concludeerden de betrokken partijen dat een intensiever contact met de regio nodig is om tot echte exportgroei te komen. Voor het Netherlands Water Partnership (NWP) – een netwerkorganisatie die opereert als onafhankelijk coördinatieen informatiepunt voor de Nederlandse watersector – en enkele bedrijven aanleiding om na te denken over een andere strategie.

Behapbaar Van Dijk: ‘Potentiële opdrachtgevers in de Golfregio zeiden onder andere dat ze wel wisten dat in Nederland veel kennis en hoogwaar­ dige watertechnologie aanwezig is, maar dat deze kennis te gefrag­ menteerd werd gepresenteerd. We kwamen tot twee belangrijke con­ clusies. De eerste was dat potentiële opdrachtgevers in de Golfregio

behoefte hebben aan een gezamenlijk aanbod van Nederlandse watertechnologie. Ze willen een opdrachtnemer die geïntegreerde oplossingen kan bieden en voelen er weinig voor om voor het oplos­ sen van een vraagstuk allerlei verschillende bedrijven te moeten inschakelen. Daarnaast concludeerden we dat eens per half jaar een bezoek brengen aan de regio niet werkt. Om echt iets voor elkaar te krijgen, moet je ter plekke een permanente vertegenwoordiger heb­ ben die op ieder gewenst moment aanspreekbaar is.’

Gezamenlijke presentatie ‘Doordenkend hebben we besloten om ons voortaan gezamenlijk te presenteren als de Nederlandse watersector. Daartoe hebben we het Netherlands - Gulf Region Water Platform opgericht. Hierin is een groeiend aantal bedrijven verenigd die samen geïntegreerde oplossin­ gen kunnen bieden voor tal van watervraagstukken. Of het nu gaat om het bereiden van drink- of proceswater of om het verwerken of hergebruiken van afvalwater dan wel het verpompen van water of het decentraal verwerken van water met point of use en point of entry producten. Als groep hebben we alles in huis om het hele traject te verzorgen van ontwerp, engineering, het leveren van installaties en technologie tot en met financiering en beheer en onderhoud.

Volgens Roy Agterbos, die het NGWP vanuit het NWP ondersteunt, gaat het om twee categorieën contracten. Naast meer omzet in de vorm van bilaterale contracten tussen de individuele bedrijven en partijen in de Golfregio doelt hij op contracten voor grotere projecten die vragen om samenwerking tussen de diverse NGWP-deelnemers. ‘Als werkwijze hebben we afgesproken dat Van Dijk het aanspreek­ punt is van onze one stop shop. ‘Hij zal de ogen en de oren voor de Nederlandse watersector zijn, imagobuilding en lobbyen is een belangrijk onderdeel van zijn taak. Uiteraard onderhoudt hij zeer nauwe contacten met de overige deelnemers. Als NWP treden we op als organisator en secretariaat van het NGWP en faciliteren we de marketing en informatievoorziening. Zodra er intensievere contacten en directe relaties met potentiële opdrachtgevers ontstaan, treden wij naar de achtergrond. Dan is het aan de bedrijven om specifieke voorstellen te maken en de contacten verder te intensiveren.’

Met dit aanbod kunnen we ons gezamenlijk presenteren en in veel gevallen onderscheiden. We kunnen zo per geval bekijken welke technologie of combinatie van technologieën het beste past bij de behoeften van de klant.’

Lokaal telefoonnummer Van Dijk vervolgt: ‘Om te zorgen dat we als sector continu aanspreek­ baar zijn voor potentiële opdrachtgevers treed ik voorlopig als contact­ persoon van het NGWP op. Voor mijn werk voor Trojan Technologies zit ik ongeveer de helft van mijn werktijd in de Verenigde Arabische Emiraten, dus dat is goed te combineren. Ik ben bereikbaar via een lokaal telefoonnummer en kan vaak op korte termijn met geïnteres­ seerde partijen een afspraak maken om de wensen en mogelijkheden te bespreken. In dit soort landen wordt dat zeer op prijs gesteld.’

i • EVD, Claudia Schutte, accountmanager Water,

Enthousiast Het NGWP heeft zich afgelopen januari voor het eerst gepresenteerd op de beurs Environment in Abu Dhabi. ‘De bezoekers waren positief’, vertelt Piet Demmer, exportmanager van Hubert Stavoren, een van de deelnemende bedrijven aan het NGWP. ‘Ook de grote projectontwik­ kelaars die we hebben bezocht reageerden enthousiast. In maart

(070) 778 83 20, [email protected] • NWP, Roy Agterbos, contactpersoon Golfregio, (015) 215 17 28, [email protected] www.nwp.nl Bij het NWP is de publicatie Dutch Watersector 2007 - 2008 verkrijgbaar

32

Trinidad en Tobago Kansrijke sectoren

10 vragen aan Emo van Halsema

Kopregel

Gesloten smeltkroes blijkt gezonde markt

BM juni 2007

33

Functie: directeur Bedrijf: Halotec bv Activiteit: ontwikkeling en verkoop van meetappa­ ratuur en -meetsystemen voor de biotechnologische sector Aantal medewerkers: 2 in Nederland, 30 in Indonesië Actief in: Indonesië, Verenigde Staten, Canada en incidenteel Europa Aandeel export in de omzet: 50 procent Internationaal actief sinds: 1998

Tekst: Frans Vink

Met iets meer dan 5000 vierkante kilometer oppervlakte en ruim één miljoen inwoners is Trinidad en Tobago een klein land. Maar de economische activiteiten zijn er des te groter. Enorme projecten

‘Drijvende dobber wordt klapper’

op het gebied van onder meer oliewinning, havenbouw en infrastructuur scheppen vele kansen. Ook voor Nederlandse bedrijven.

Booming business Business is booming in Trinidad en Tobago, meldt een rapportage van de Nederlandse ambassade aldaar. Een greep uit de daarin genoemde industriële activiteiten: • toewijzing van elf nieuwe olievelden langs de kust aan elf oliemaatschappijen • renovatie van de raffinaderij van staatsmaatschappij Petrotrin, voor 850 miljoen US dollar • de bouw van een petrochemiecomplex door het Duitse Ferrostal, voor 1,3 miljard dollar • aanbesteding van de renovatie van vijf havens, voor 765 miljoen dollar • de bouw van een lightrail netwerk, voor 2,3 miljard dollar.

Altijd al ondernemer willen worden? ‘In

van bijvoorbeeld plantaardig afval in biobrandstof. Het

1998 heb ik mijn promotieonderzoek in Delft afgebroken

interessantste product is momenteel de zogeheten

en ben met Halotec begonnen. Dat leek me enerveren-

Biopil, een draadloos miniatuur meetsysteem dat werkt

der. Mijn vader heeft me sterk geadviseerd bij een bedrijf

in waterige omgevingen.’

als Shell te gaan werken. Toch doe ik dat niet, ook al heb ik wel eens spijt van gemaakte fouten.’

Hoe is de reactie in de markt? ‘In Denver waren de congresgangers erg enthousiast. Meer dan hier

Wat zijn dat voor fouten? ‘Vooral techneuten-

nemen biobrandstoffen in de Verenigde Staten een hoge

fouten. Een techneut is door interesse en opleiding bezig

vlucht. En voor de Biopil is eveneens veel belangstelling,

met mooie producten of oplossingen en houdt daarbij

van mogelijke klanten tot investeerders. Het aantal

soms de markt onvoldoende in de gaten. Geld verdienen

toepassingen voor de Biopil is enorm, omdat er veel

is niet altijd een intellectuele exercitie.’

waterige omgevingen zijn. We komen binnenkort samen met een Nederlands waterbehandelingsbedrijf met een

Smeltkroes van vele culturen.

Maar voor innovatie bestaan wel subsi­ dies? ‘Wij krijgen onder meer subsidie via WBSO (een

Biopil die het zwemwater in de gaten houdt. Dat wordt

fiscale stimuleringsregeling voor speur- en ontwikkelings-

werden medicijnen vroeger meestal in stalen ketels

werk, red.). Dat is een prima regeling. Voor het overige

gemaakt. Men stapt nu vaak over op plastic wegwerp-

heb ik het idee dat het meeste geld van de overheid bij

zakken, maar ook daarin moet de samenstelling van het

multinationals terechtkomt. Het is vaak te ingewikkeld.

product worden gemeten. Wij werken aan een wegwerp-

Dat er subsidie-adviseurs bestaan is een teken aan de

variant van de Biopil. Zo’n sensor bestaat nog niet.’

een soort drijvende dobber. In de farmaceutische sector

wand.’

Toegang Wagemaker heeft er veel tijd in gestoken om openingen in de markt te vinden. Door veel contacten te leggen en lokaal management aan te stellen, verschafte hij zich de gewens­ te toegang. En dat was de moeite waard. ‘De markt is hier enorm groot. Als de bal een­ maal gaat rollen, rolt hij door.’ Maar zelfs bij succes blijven er specifieke punten bestaan die altijd om aandacht vra­ gen. Zoals het feit dat Trinidad en Tobago een smeltkroes is van vele culturen: creools, Indiaas, Chinees, Ameri-kaans, Brits, enzo­ voort. Wagemaker: ‘Je moet bij elke bespre­ king maar weer afwachten wie je tegenover je hebt. Het vraagt telkens om een andere voorbereiding en een andere aanpak.’ De samenwerking die Stork heeft met lokale partijen, zoals onderaannemers, verloopt op zich goed. ‘Problemen die zich daar voor­ doen, komen vaak voort uit het feit dat deze partijen niet van A tot Z zakelijk zijn.’ Veel Nederlandse bedrijven treft Wagemaker

Dat kan dus een klapper worden? ‘Als het

Kansrijke sectoren

Hoe is het bedrijf georganiseerd? ‘We heb-

klopt wat ik zeg, en ik geloof erin, dan wordt het een

Olie en gas, financiële sector, productie (i.v.m.

ben een klein team in Nederland, dat op projectbasis

klapper. We hebben onder de naam Bioception een aparte

goedkope arbeid), plezierjachten en zeilschepen,

wordt aangevuld met specialisten. Soms werken we wel

bv opgezet om de Biopil te gaan verkopen.’

constructiewerken, visserij, print- en verpakkings­

met 10 mensen. In Indonesië hebben we, samen met

industrie.

collegabedrijf Wellfound, een vestiging die zich richt op de ontwikkeling van software voor meetsystemen.’

Ook weer met een partner? ‘Ja, dat is nu mijn filosofie: wij doen de ontwikkeling binnen ons bedrijf en we gaan de markt op in samen-

niet aan op deze markt. Onbekend maakt onbemind, zo lijkt het. ‘Maar als je de ambitie en het uithoudingsvermogen hebt om zaken te doen op een zeer gezonde, wat gesloten markt, dan kan ik het zeker aanbevelen.’

i

U levert meer in de VS en Canada dan in Europese buurlanden. Hoe kan dat? ‘Dat is zo

werking met een partij die daar al werkt. Onze zwem-

gegroeid, omdat we aanvankelijk vooral op projectbasis

heb ik al een Duits en een Amerikaans bedrijf op het

werkten en de opdrachten daar vandaan kwamen. Nu

oog. Ik ben er nog niet mee in gesprek, omdat ik de

maken we een omslag en gaan we juist producten ont-

ontwikkeling eerst wil doorzetten. Zodra er een proto-

wikkelen en verkopen. Daar zijn we hard mee bezig.

type is, zetten we die stap.’

Het zal betekenen dat we ook meer in Europa zullen gaan verkopen.’

• EVD, Shanti Pahladsingh, landen­ medewerker Trinidad en Tobago,

badenpartner is marktleider in de Benelux. Voor Biopil

En dan op naar het volgende product? ‘Halotec blijft weg van markten waar grote bedrijven

Om wat voor soort producten gaat het?

al zitten en we werken inderdaad al aan een volgende

(070) 778 87 25,

‘Ik was kort geleden in Denver waar ik voor een zaal van

nicheproduct: een apparaat om plantaardige eiwitten

[email protected]

300 man een presentatie heb gehouden over onze ‘alcohol

te maken. Die markt groeit fors, ten koste van dierlijke

fermentation monitor’. Dat is een apparaat dat kan meten

eiwitten. Dat heeft te maken met voedselveiligheidseisen.’

• Nederlandse ambassade in Port of Spain, Linley Geeban, [email protected]

hoeveel ethanol er wordt geproduceerd bij de omzetting

Foto’s: Michel Campfens

Sinds Columbus de twee eilanden in 1498 ontdekte, horen ze bij elkaar: Trinidad en Tobago, gelegen voor de kust van Venezuela. Het is één van de meest welvarende landen van het Caribisch gebied, vooral dankzij de winning van olie en gas. Stork Industry Services Americas is er actief sinds 2002. ‘Wij leveren onderhoudservices aan bedrijven in de olie- en gasindustrie’, vertelt vicepresi­ dent Raymonde Wagemaker. ‘Ook voeren we kleine nieuwbouwprojecten uit.’ Stork kent op deze markt een klantenkring met impo­ sante namen als BP en Repsol, maar ook loka­ le energiemaatschappijen als Petrotrin en de National Gas Company. De zaken lopen dan ook goed. ‘Maar er was wel een lange adem voor nodig om zo ver te komen. De markt is hier behoorlijk gesloten. Vanuit het koloniale verleden heerst hier een Britse sfeer. Je moet bij het ‘old boys network’ horen om in aan­ merking te komen voor orders.’

Foto: Laif/HH

Tekst: Marc Mijer

Internationaal betalingsverkeer

BM juni 2007

35

‘Meer duidelijkheid en minder regels’

De verwachting is dat het nu makkelijker wordt om internationaal te ondernemen.

Per 1 juli 2007 treden de vernieuwde Foto: HH

internationale regels voor documentair betalingsverkeer van ICC (International Chamber of Commerce) in werking. Deze herziene UCP 600 (Uniform Customs and Practice for Documentary Credits) zijn private internationale regels die gelden voor documentair betalingsverkeer (Letters of Credit). Simpel gesteld bieden deze regels kopers en verkopers in de internationale handel de zekerheid dat goederen worden geleverd en handelswaar wordt betaald. Tekst: Mijke van Welsenes

Minder artikelen en een omschrijving van definities en interpretaties, dat zijn de belangrijkste wijzigingen van de nieuwe UCP 600. Hennie van Diemen, manager documen­ tary trade ING en voorzitter van de Nederlandse ICC Banking Commissie (International Chamber of Commerce) vertelt waarom de voormalige UCP 500 is vernieuwd: ‘Wij kre­ gen vragen over een aantal van de 49 artike­ len waaruit de UCP 500 bestaat. Er waren onduidelijkheden. Ondernemers vroegen zich af: ‘wat moeten we hiermee?’ Om het voor ondernemers beter werkbaar te maken is het aantal artikelen teruggebracht tot 39 en is een aantal dingen verduidelijkt. Bijvoorbeeld het begrip ‘negotiatie’ leidde tot discussies omdat banken vrij willekeurig konden beslis­ sen of ze tot betaling overgingen. Dat is door een duidelijke definitie van wat negotiëren inhoudt, verleden tijd. Een andere grote hin­ dernis in de oude regels was de omschrijving ‘reasonable time’. In de UCP 500 stond dat de documenten binnen een redelijke termijn gecontroleerd moest worden door de bank,

uiterlijk binnen zeven banking days, oftewel zeven werkdagen. Het begrip redelijke ter­ mijn is nu uit de tekst gelaten en de termijn is vastgesteld op vijf banking days, zodat daar geen discussie over kan ontstaan. De bank moet nu binnen vijf werkdagen beslissen of hij gaat betalen. En’, voegt Van Diemen toe, ‘er was ook veel te doen over de assurantie-documenten. Zeker na 11 september worden er nogal wat ‘exclusion clauses’ toegevoegd. Voorheen accepteerden banken geen documenten met dat soort uit­ sluitingen. Nu accepteren banken documen­ ten die deze clausules bevatten. Als er bij­ voorbeeld een container met glas wordt verstuurd en daar zit een assurantie docu­ ment bij met een clausule waarin staat ‘breakage is not included’, dan betekende dat voorheen dat je een afwijzing van de bank kreeg, maar nu moet de bank dat accepteren. Tenzij in het documentaire krediet een derge­ lijke uitsluiting niet is toegestaan. Kortom, een ondernemer weet veel beter waar hij aan toe is.’

Omdat banken de nieuwe regels wereldwijd moeten hanteren was het een proces dat nogal wat voeten in aarde had. ‘Het heeft drieënhalf jaar geduurd,’ vertelt Van Diemen. ‘Uiteindelijk hebben 130 nationale ICC com­ missies wereldwijd unaniem besloten om met de herziene regels te gaan werken.’ Van Diemen verwacht dat het nu makkelijker wordt om internationaal te ondernemen met een L/C. ‘Als het goed is ondervindt de onder­ nemer nu minder hobbels op de weg met het internationaal documentair betalingsverkeer. Maar de praktijk moet het uitwijzen.’

i Het boekje van ICC met de nieuwe UCP 600 is op te vragen via www.icc.nl (pagina publicaties) of via [email protected]

36

Kort nieuws

BM juni 2007

37

WereldzakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZ Midden- en Oost-Europa Luxemburg

Digitaal handelskantoor 

Bouwmaterialen 

De economische afdeling van de Nederlandse ambassade in Bern heeft een portaal opgezet om het maken van zakelijke contacten tussen Nederlandse en Zwitserse ondernemers te vereenvoudigen. Via www.dutchswisstrade.com kunnen Nederlandse en Zwitserse bedrijven zich aanbieden en aangeven naar welke contacten zij op zoek zijn. Ook voor handelsvragen en over­ zichten van Nederlandse bedrijven in Zwitserland, en andersom, kunnen ondernemers er terecht. Het portaal biedt bovendien statistie­ ken, informatie over economische sectoren, vacatures bij bedrijven en interessante links.   Meer informatie: www.dutchswisstrade.com EVD, Lia Vermeulen, (070) 778 89 60, [email protected] (o.v.v. nummer 183774)

Verenigd Koninkrijk

Duurzame energie  Noord-Ierland is een regio die zich de laatste jaren in economische zin sterk ontwikkelt. De nabijheid van de sterke Ierse economie en de relatief lage arbeidskosten dragen hieraan bij. Als het om duurzame energie gaat, is Noord-Ierland ook een regio met sterke groei. Het actieprogramma ‘renewable energy’ toont aan dat de overheid duurzame energie serieus neemt. Binnen dit programma krijgen huishoudens subsidies op de investering in duurzame energie.  Meer informatie: www.actionrenewables.org EVD, Iris Sauer, (070) 778 89 41, [email protected] (o.v.v. nummer 183073)

Foto: Corbis

Zwitserland

markt. Onderzoeksclusters op dit terrein bevinden zich vooral in Tübingen, Berlijn en Regensburg. Uit een onderzoek van Cap Gemini blijkt dat de branche verder kan ver­ beteren door meer technologische kennis over te dragen en marketingactiviteiten aan te scherpen. Het marktpotentieel zou, vol­ gens de studie, op 150 miljoen euro per jaar liggen.  Meer informatie: NBSO-Stuttgart, Tobias Rühmann, +49 711 4906 6350, [email protected] EVD, Anne Ligthelm, (070) 778 89 35,

Vooral energiezuinige woningen en houtbouw worden

[email protected] (o.v.v. nummer 184965)

toegepast.

De Luxemburgse bouwnijverheid is goed voor 6 procent van de economische activitei­ ten en 10 procent van de werkgelegenheid in het land. Duurzaam en milieuvriendelijk bouwen wordt steeds belangrijker. De Luxemburgse overheid zet particulieren ertoe aan om rekening te houden met de milieu­ problematiek door het gebruik van efficiënte isolatie en verwarmingsinstallaties te stimu­ leren. Vooral energiezuinige woningen en houtbouw worden veel gebruikt. De bouw van duurzame woningen beslaat 14,2 procent van de totale woningbouw. 

Finland

Technologieprijs 

bouwmaterialenmarkt 2006’.  

Elke twee jaar wordt in Finland de interna­ tionale Millennium Technology Prize uitge­ reikt. De prijs gaat naar een technologische uitvinding die een positieve invloed heeft op de kwaliteit van het leven en bovendien duurzame ontwikkeling stimuleert. Kandidaten uit de hele wereld mogen mee­ doen. De Finse prijs is de grootste technolo­ gieprijs ter wereld met een waarde van 1 miljoen euro. Kandidaten kunnen zich aanmelden tot 1 oktober 2007. In juni 2008 wordt de winnaar bekendgemaakt.  

Bron: Nederlandse Kamer van Koophandel voor

Meer informatie: www.milleniumprize.fi

Luxemburg en België

Bron: Nederlandse ambassade in Helsinki

EVD, Angelique Meyer, (070) 778 89 46,

EVD, Angelique Meyer, (070) 778 89 37,

[email protected] (o.v.v. nummer 184000)

[email protected] (o.v.v. nummer 184977)

Meer informatie: www.nkvk.be > publicaties > marktrapporten > sectorrapport ‘De Luxemburgse

Duitsland

Regeneratieve geneeskunde 

Kijk op www.evd.nl voor • meer berichten, via www.evd.nl/landen of www.evd.nl/sectoren

Bedrijven die actief zijn in de regeneratieve geneeskunde in Duitsland presteren econo­ misch goed en zijn vaak innoverend. Er wor­ den veel nieuwe producten ontwikkeld: de komende drie jaar komen er vijftien op de

• telefoonlijst landenmedewerkers, via www.evd.nl/contact • abonnementen berichtenservice, via www.evd.nl/berichtenservice

Midden- en Oost-Europa

Servië

Vrij verkeer werknemers  

Textiel- en kledingindustrie 

Op 1 mei 2007 zijn de grenzen opengegaan voor werknemers uit de landen uit Middenen Oost-Europa die op 1 mei 2004 zijn toege­ treden tot de Europese Unie. Voor werkne­ mers uit Polen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Slovenië, Estland, Letland en Litouwen hoeven werkgevers voortaan geen tewerkstellingsvergunning meer aan te vra­ gen. Om het vrije verkeer mogelijk te maken, heeft minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid afspraken gemaakt over gelijke lonen en huisvesting om oneerlijke concurrentie met Nederlandse werknemers te voorkomen. Ook zal de minister met de gemeenten en de Belastingdienst gaan over­ leggen of gemeenten adresgegevens kunnen krijgen om het huisvestingsbeleid te handhaven.  EVD, Xander Stalenhoef, (070) 778 88 97, [email protected] (o.v.v. nummer 184797)

Servië

Business Council  

100 procent. De belangrijkste lokale distribu­ teurs zijn Dedeman Bacau, Arabesque Galati en Ambient Sibiu. Door de opkomst van bui­ tenlandse retailers moeten de lokale spelers flink investeren als zij hun positie willen behouden.   Bron: Ziarul Financiar, Boekarest, Roemenië  Meer informatie: Dedeman Bacau: www.dedeman.ro Arabesque Galatie: www.arabesque.ro Ambient Sibiu: www.ambient.ro Foto: Corbis

West-Europa

Het tij voor de Servische kledingindustrie zal in 2007 in positieve zin keren.

Wie op dit moment een nieuwe standplaats voor de productie van kleding zoekt, is in Servië aan het goede adres. Experts verwach­ ten dat het tij voor de kledingindustrie in 2007 in positieve zin zal keren. Redenen voor de langverwachte opleving zijn de toetreding van Roemenië en Bulgarije tot de Europese Unie en de privatisering van binnenlandse textiel- en kledingbedrijven. De toetreding van de buurlanden leidt tot een verplaatsing van activiteiten naar landen zonder EU-lid­ maatschap, zoals Servië. Buitenlandse inves­ teerders kunnen via de geherstructureerde bedrijven de markt betreden. 

EVD, Bas Schilperoort, (070) 778 80 30, [email protected] (o.v.v. nummer 185140)

(070) 778 89 17, [email protected] (o.v.v. nummer 186257)

Polen

Geneesmiddelen 

EVD, Corien Boelstra, (070) 778 89 09,

In het kader van EU-harmonisering moeten geneesmiddelenproducenten in Polen hun producten voor 2009 opnieuw registreren. In het land worden ongeveer 12.500 genees­ middelen aangeboden. De verwachting is dat ongeveer 2000 medicijnen niet opnieuw wor­ den geregistreerd, vooral vanwege de hoge kosten van deze procedure. Dit biedt nieuwe kansen voor buitenlandse producenten. Het registratieproces voor internationale produ­ centen die in een ander EU-land al een pro­ duct op de markt hebben gebracht, is een­ voudiger. Er bestond vooral een grote vraag naar medicijnen tegen hart- en vaatziekten. 

[email protected] (o.v.v. nummer 184502)

Bron: BFAI Länder und Märkte

Bron: Ost-West-Contact

Op 16 april 2007 is in Belgrado een Nederlands-Servisch Business Council (BC) voor infrastructuur en milieubeheer opgericht. Ruim 40 Nederlandse bedrijven zijn bij de BC aangesloten. Zij willen, door gezamenlijk op te trekken, een aanzienlijk deel van de kans­ rijke markt voor infrastructuur en milieu in Servië veroveren. Het cluster van bedrijven wordt door de EVD ondersteund via het programma 2g@there.  

EVD, Isabel Fortunato en Xander Stalenhoef,

EVD, Gea Hemmink, (070) 778 89 16,

Roemenië

Bouwmarkten  Tot nu toe slagen Roemeense distributeurs van bouwmaterialen er goed in om de grote buitenlandse bouwmarkten het hoofd te bie­ den. Hoewel de buitenlandse doe-het-zelfke­ tens massaal de Roemeense markt betreden, behouden de lokale distributeurs van bouw­ materialen een stevige marktpositie. In 2006 realiseerden zij winststijgingen van 60 tot

[email protected] (o.v.v. nummer 185202)

38

Kort nieuws

BM juni 2007

39

WereldzakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZ

Brazilië

Foto: Reuters

Biodiesel 

In 2008 wordt de productiecapaciteit van biodiesel met meer dan 400 procent verhoogd.

In Brazilië komt de productie van biodiesel sterk op gang. In 2008 worden 65 nieuwe fabrieken met een productiecapaciteit van meer dan 3 miljard liter brandstof opgezet. Dit betekent een verhoging van de capaciteit met 664 miljoen liter brandstof (meer dan 400 procent). De totale investering bedraagt rond de 2 miljard US dollar. Het grootste gedeelte van de productie zal plaatsvinden in de deelstaat São Paulo. Ook het buitenland heeft belangstelling voor de Braziliaanse bio­ dieselmarkt. Begin februari 2007 hebben vijf internationale ondernemingsgroepen aange­ kondigd ruim 113 miljoen euro te investeren in projecten. Ook het Nederlandse bedrijf Vital Planet wil 4,7 miljoen investeren in een nieuwe productiemethode.  Bron: BFAI Länder und Märkte Meer informatie: www.abiodiesel.org.br EVD, Suzanne Bouman, (070) 778 87 33,

Azië en Oceanië 2005 is de export bijna verdubbeld. De groot­ ste stijging in invoer vanuit Nederland betrof ijzer- en staalproducten. Costa Rica is de op één na grootste exporteur naar Nederland in Latijns-Amerika. Verreweg het grootste aan­ deel van deze export bestaat uit micropro­ cessors van het bedrijf Intel en andere ICTgerelateerde producten. In 2006 steeg ook de export van meloen en ananas snel.  Bron: Nederlandse ambassade in San José

geïnteresseerd in partijen die eventueel de Certified Emission Reductions (CER’s) van dergelijke projecten willen opkopen. Bent u een toeleverancier van technologie op het gebied van emissiereductie en wilt u met dit bedrijf in contact komen, of bent u geïn­ teresseerd in de opkoop van CER’s in Mexico, neem dan contact op met de Nederlandse ambassade in Mexico, contactpersoon Marloes van Beveren, [email protected] 

EVD, Marcel Knoors, (070) 778 86 92,

EVD, Mijke Vriens, (070) 778 86 96,

[email protected] (o.v.v. nummer 185259)

[email protected] (o.v.v. nummer 187233)

Argentinië

Panama

Onroerend goed  De economische afdeling van de Nederlandse ambassade in Buenos Aires heeft een over­ zicht gemaakt van de procedures en kosten bij het kopen van onroerend goed in Argentinië in het algemeen en Buenos Aires in het bij­ zonder. Ook is er informatie opgenomen over het Argentijnse belastingstelsel en het huren van een pand en wordt een aantal nuttige websites gegeven.  Bron: Nederlandse ambassade in Buenos Aires EVD, Marcel Knoors, (070) 778 87 31, [email protected] (o.v.v. nummer 183955)

Mexico

Expertise emissiereductie gezocht 

Record investeringen  De buitenlandse investeringen in Panama hebben in 2006 een record bereikt van bijna 2,6 miljard US dollar. Dat is meer dan het gecombineerde totaal van 2004 en 2005. De belangrijkste factoren achter de groei zijn de bloeiende onroerendgoedsector, de vrij­ handelszone Colón en in het bijzonder de aankoop van de bank Banistmo door het Britse concern HSBC. Voor de komende jaren wordt een voortzetting van de hoge investerings­cijfers verwacht, vooral in het licht van het uit­breidingsproject voor het Panamakanaal. 

Costa Rica

Toename export  Volgens voorlopige cijfers van het CBS bedroeg de Nederlandse export naar Costa Rica in 2006 in totaal 122,6 miljoen euro. Daarmee komt het exportcijfer terug op het hoge niveau van enkele jaren geleden. Ten opzichte van

Luchtvracht  

Business blijkt dat 67 procent van de onder­ vraagde bedrijven voor een vrijhandelsakkoord met de EU is. 13 Procent is tegen. De onderhandelingen moeten in 2008 tot een akkoord leiden.   Bron: EUCCK EVD, Frans Rooyackers, (070) 778 88 49, [email protected] (o.v.v. nummer 184264)

De Chinezen zullen de komende maanden alleen al zo’n 1500 ton aan extra luchtvrachtcapaciteit genereren.

Chinese vrachtvluchten zijn niet langer stan­ daard volgeboekt, zoals voorheen het geval was. Ook wordt er inmiddels geconcurreerd op prijs. Dit komt doordat steeds meer nieu­ we Chinese spelers zich op de eigen lucratie­ ve markt laten gelden. Nieuwkomers zoals Jade Cargo, Great Wall en Shanghai Airlines hebben in sneltreinvaart marktaandeel ver­ overd en lijken nu zelfs carriers als Cargolux en KLM op achterstand te zetten. Experts wijzen erop dat de Chinezen de komende maanden alleen al 1500 tot 1600 ton aan extra luchtvrachtcapaciteit per week genereren.

Hongkong

Elektronica  In 2006 had de elektronica-industrie in Hongkong een aandeel van bijna 50 procent in de totale export. De industrie is sterk afhankelijk van de import van elektronicaonderdelen. Hongkong is een aantrekkelijke vestigingsplaats voor buitenlandse bedrijven door de status van vrijhaven en de in ontwik­ keling zijnde telecommunicatie-infrastruc­ tuur. Een analyse van de ‘Hong Kong Trade and Development Council’ over de elektronicaindustrie geeft een beeld van de markt. Onderwerpen als marktontwikkeling, export en trends komen daarin aan bod. 

EVD, Anouk van der Kruk, (070) 778 88 41,

Financiën

[email protected] (o.v.v. nummer 185142)

Zuid-Korea

Vrijhandelsakkoord   • meer berichten, via www.evd.nl/landen of www.evd.nl/sectoren • telefoonlijst landenmedewerkers, via www.evd.nl/contact • abonnementen berichtenservice, via www.evd.nl/berichtenservice

Begin mei 2007 zijn de onderhandelingen tussen de EU en Zuid-Korea over een vrijhan­ delsverdrag begonnen. Deze onderhandelin­ gen vinden plaats na het akkoord dat ZuidKorea en de Verenigde Staten begin april 2007 bereikten over een Free Trade Agreement (FTA). Uit onderzoek van de Korean Federation of Small and Medium

De watersector in Taiwan biedt goede kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. In 2005 groeide de markt met 4,7 procent tot bijna 1,2 miljard US dollar. Volgens voorspellingen zal de markt in 2010 bijna 1,5 miljard dollar bedragen, een groei van 26,3 procent verge­ leken met 2005. In het rapport ‘Water Utilities in Taiwan’ van Datamonitor wordt de sector nader omschreven. In dit rapport wordt een korte marktschets gegeven en onder meer ingegaan op de marktomvang, marktontwikkeling, segmentatie, concurren­ tie, belangrijkste spelers en economische vooruitzichten.  EVD, Anouk van der Kruk, (070) 778 88 48, [email protected] (o.v.v. nummer 179970)

Vietnam

Investeringen 

beschikbaar. Te vinden op www.evd.nl

Bron: EIU Viewswire

(typ berichtnummer in op homepage onder

EVD, Shakila Püttmann, (070) 778 88 81,

Direct Zoeken, ga verder via InfoPlus).

[email protected] (o.v.v. nummer 186268)

[email protected] (o.v.v. nummer 185190)

Meer weten over een bericht? • Bel of mail de landenmedewerker die erbij wordt vermeld.

Kijk op www.evd.nl voor

Watersector 

rapporten zijn in veel gevallen bij de EVD

EVD, Stefanie Streng, (070) 778 88 43,

EVD, Marcel Knoors, (070) 778 86 98, [email protected] (o.v.v. nummer 186256)

Taiwan

Vietnam heeft in 2006 een recordbedrag van 10,2 miljard US dollar aan buitenlandse investeringen aangetrokken, een toename van 45 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Sinds Vietnam in 1989 zijn economie heeft opengesteld voor buitenlandse investe­ ringen zijn investeringstoezeggingen gedaan voor een bedrag van 60 miljard dollar. Hiervan was eind 2006 29 miljard dollar daadwerkelijk geïnvesteerd. De helft van alle toegezegde investeringen gaat naar industriële projecten. Wat Vietnam aantrek­ kelijk maakt als investeringsland is de poli­ tieke stabiliteit, het WTO-lidmaatschap, de relatief lage lonen en Vietnams vermogen een alternatief te bieden voor het produceren in China. 

Bron: Hong Kong Trade Development Council

Bron: Nieuwsblad Transport  

Bron: Panamese ministerie van Economie en

[email protected] (o.v.v. nummer 182638)

Een Mexicaans consultancybedrijf gespeciali­ seerd in het identificeren en ontwikkelen van Clean Development Mechanism (CDM)-pro­ jecten (Kyoto-protocol) in Mexico is op zoek naar toeleveranciers van technologie op het gebied van uitstootreductie voor de trans­ portsector. Het bedrijf werkt samen met zowel private ondernemingen als de overheidssector om mogelijkheden voor CDM- en andere milieu­ projecten te identificeren. Ook is het bedrijf

China

Foto: Reuters

Midden- en Zuid-Amerika

• Lees de brondocumenten. Deze artikelen en

Of als kopie te bestellen via [email protected] (o.v.v. bestelnummer en uw faxnummer).

40

Kort nieuws

BM juni 2007

41

WereldzakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZakenWereldZaken Colofon nummer 6, juni 2007 14e jaargang

Afrika en Midden-Oosten

Wereldwijd Kameroen

Aantrekkelijk investeren 

Certificaat scheepszendingen 

EVD, Lydia Drukker, (070) 778 88 27, [email protected] (o.v.v. nummer 184731)

Algerije

Investeringsprogramma  Dankzij hoge olie- en gasinkomsten gaat de Algerijnse overheid, tot 2009, een investerings­ programma van 140 miljard US dollar opzetten voor de opbouw van het land. Ongeveer 70 procent van deze investeringen wordt gesto­ ken in de ontwikkeling van de infrastructuur, woningbouw en de uitbreiding van openbare instellingen als ziekenhuizen, scholen en universiteiten. De groeiverwachting voor de komende jaren is positief. De Algerijnse over­ heid houdt rekening met een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 5 à 6 procent. Ook wat betreft import wordt een sterke groei verwacht voor de komende jaren.  EVD, Sabrina Waltmans, (070) 778 86 01, [email protected] (o.v.v. nummer 184275)

Turkse provincies aangesloten zijn op het aardgasnet. Omdat ook steeds meer wonin­ gen op het net zijn aangesloten, groeit de vraag naar verwarmingen. Die stijgt naar verwachting van 450.000 tot 800.000 in 2010. Producten van buitenlandse makelij worden niet alleen in groten getale geïmpor­ teerd. Een aantal buitenlandse bedrijven heeft zelfs een productiefaciliteit in Turkije.  

moet worden afgedragen. Dit om te voorko­ men dat in beide landen dezelfde belasting wordt geïnd. Het verdrag geeft Nederlandse bedrijven meer zekerheid in hun positie ten opzichte van de gevestigde autoriteiten en trekt de concurrentiepositie met andere OESO-landen gelijk.  

EVD, Elise Kardol, (070) 778 89 56,

(o.v.v. nummer 186447)

Extra belastingheffing boven op invoerrechten op onder meer personenvoertuigen.

Meer informatie: www.weforum.org

EVD, Lydia Drukker, (070) 778 88 27, [email protected]

[email protected] (o.v.v. nummer 183786)

Zuid-Afrika Meer zicht op inkomende scheepszendingen in havens Kameroen.

Sinds kort wordt bij scheepszendingen in de Kameroense havens een BESC-certificaat ver­ eist. BESC staat voor Bordereau Electronique de Suivi des Cargaisons, in het Engels ook als Electronic Cargo Tracking Note aangeduid. Met het verplichtstellen van dit document probeert de regering meer zicht te krijgen op de binnenkomende scheepszendingen in de havens van Kameroen. In Euro-pa wordt het document door een bevoegde Franse vertegen­ woordiger, Phoenix Europe Express, afgegeven.  Meer informatie: www.phoenix-europe.fr EVD, Nasrat Popal, (070) 778 85 97, [email protected] (o.v.v. nummer 183400)

Turkije

Verwarming en airco  De kansen op de Turkse markt voor verwar­ ming en airconditioning nemen toe door omvangrijke bouwactiviteiten. De bouw van woningen, waarvan er jaarlijks minstens 600.000 bijkomen, en investeringen in talrij­ ke hotelprojecten leiden tot een verhoogde vraag naar ventilatoren en airconditioning. Door de uitbreiding van het aardgasnet groeit de markt voor verwarmingen, boilers en geisers. In 2008 zullen 60 van de 81

Schone technologie  De Zuid-Afrikaanse markt voor schone tech­ nologie zal vooral groeien op het gebied van waterbehandeling, biobrandstoffen en energieefficiëntie. Dat is de conclusie van een markt­ verkenning van BECO Institute for Sustainable Business, uitgevoerd in opdracht van de EVD. Het rapport heeft de afzetkansen voor Nederlandse bedrijven onderzocht op het gebied van waterbehandeling, biobrandstoffen, energie-efficiëntie en luchtvervuiling. Ook geeft het achtergrondinformatie over de belangrijkste spelers op de markt en over wetgeving waar ondernemers mee te maken kunnen krijgen. Onderwerpen als marktentree en marktbenadering komen eveneens aan bod.  EVD, Hassan Elwali, (070) 778 86 75, [email protected] (o.v.v. nummer 182523)

Verenigde Arabische Emiraten

Belastingverdrag  EZ-staatssecretaris Frank Heemskerk en Mohammed Kalfan Kharbash, minister van Staat en Financiën van Abu Dhabi, hebben een belastingverdrag getekend tussen Nederland en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Het verdrag ter vermijding van dubbele belastingen zorgt voor duidelijke afspraken over het land waaraan belasting

Mondiale ICT-innovatie  Nederland staat op de zesde plaats van de wereldranglijst van meest innovatieve lan­ den op het gebied van ICT. De Verenigde Staten moest de leidende positie afstaan aan Denemarken. Opmerkelijk is de daling van zowel China als India in 2007. China zakte van de 50e naar de 59e plaats en India van de 40e naar de 44e plaats. Japan en Duitsland komen opnieuw niet in de top 10 voor, al stijgt Japan wel van de 16e naar de 14e en Duitsland van de 17e naar de 16e plaats. Zuid-Korea zakte van de 14e naar de 19e plaats op de wereldranglijst. Dit blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van het World Economic Forum naar het innovatieve klimaat, de vaardigheden van individuen, bedrijven en overheid en het gebruik van informatie- en communicatietechnologie in 122 landen. Hierover is een rapport gepubli­ ceerd getiteld ‘The Global Information Techology Report 2006-2007’. 

Ethiopië

Luxe belast  Foto: Age fotostock

Ras al-Khaimah is een aantrekkelijk emiraat om in te investeren. Uit onderzoek van de Oxford Business Group blijkt dat het emiraat een aantal concurrentievoordelen heeft ten opzichte van de buuremiraten. Lage investe­ ringskosten, grote beschikbaarheid van land, liberale atmosfeer, flexibel free zone-beleid, voldoende woningkeuze en duidelijke (juridi­ sche) regelgeving zijn daar voorbeelden van. Het bbp van Ras al-Khaimah steeg in vier jaar tijd met ongeveer 46 procent tot ruim 1,8 miljard euro in 2005. Sectoren als mijn­ bouw, industrie en onroerend goed vertonen een sterke groei. Projecten op het gebied van toerisme, onderwijs en de medische sector worden verwacht.  

Foto: ANP

Ras al-Khaimah

De Ethiopische overheid heeft in april 2007 een tijdelijke ‘surtax’ van 10 procent inge­ steld. Deze extra belasting wordt, samen met invoerrechten, geheven op personenvoertui­ gen, dranken, confectiekleding, verpakte levensmiddelen, elektronica, parfums, juwe­ len en andere luxe goederen. De ‘surtax’ is niet van toepassing op lokale producten, benzine en smeermiddelen, investeringsgoe­ deren, grondstoffen voor lokale productie, voertuigen voor openbaar vervoer en vracht­ transport, medicijnen en goederen die al vrijgesteld zijn van invoerrechten, zoals kunstmeststoffen en granen. Hoewel de Ethiopische overheid meldt dat het om een tijdelijke belasting gaat, kan het honderden miljoenen Birr genereren voor de staatsschat­ kist. Hiermee kan de overheid verzachtende maatregelen nemen tegen de stijging van de kosten voor levensonderhoud in de steden.  EVD, Remco Triezenberg, (070) 778 86 14, [email protected] (o.v.v. nummer 186833)

Duitsland motor Europese economie  Het IMF heeft de halfjaarlijkse uitgave over de wereldeconomie getiteld: ‘World Economic Outlook’ gepubliceerd. Voor het eerst sinds jaren is Duitsland weer de motor van de Europese economie. De groei blijft op zeer redelijk niveau, al is het iets minder dan in 2006. Volgens het IMF zal de wereld­ economie in 2007 ongeveer 4,9 procent groeien en de eurozone 2,3 procent.  Meer informatie: www.imf.org/external/pubs/ ft/weo/2007/01/index.htm

BM brengt maandelijks ontwikkelingen en kansen in kaart op buitenlandse markten. BM is een uitgave van de EVD, een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. De inhoud komt tot stand in samenwerking met de Neder­landse diplomatieke posten in het buitenland. Redactie Hoofdredacteur: Aimée van Lijf Eindredactie: Wendy Wanner en Willem van Well Groeneveld Redactie: Jamila Baaziz, Bonnie Davis en Mijke van Welsenes Beeldredactie: Willem van Well Groeneveld Redactiesecretariaat: Willy Bronsteijn Redactieadres Postbus 20105 2500 EC Den Haag (070) 778 84 46 [email protected] BM-online www.evd.nl/bm Advertenties Recent Joop Slor (020) 330 89 98 Postbus 17229 1001 JE Amsterdam Abonnementen BM wordt gratis verspreid onder bedrijven die staan ingeschreven bij de EVD. Voor informatie en aanmelding: www.evd.nl/bm Aan dit nummer werkten mee Frans Brand, Milène de Groot, Peter Juijn, Ilse Kuiper, Hedde Meima, Marc Mijer, Reinier Spreen, Arnoud Veilbrief, Frans Vink, Marijke van Welzenis Vormgeving Corps, Den Haag Druk PlantijnCasparie, Den Haag Copyright © Overnemen of vermenigvuldigen van artikelen is uitsluitend toegestaan met vermelding van: Bron: BM/EVD

42

Agenda

BM juni 2007

43

juni-juli-augustus-september-oktober-november-december-jan Een compleet overzicht van EVD-activiteiten is te vinden op www.evd.nl/activiteiten Wijzigingen voorbehouden. Activiteiten van netwerkpartners staan op

Foodpro India 2007

www.internationaalondernemen.nl

5 t/m 8 november 2007

Spreekdagen Verenigde Arabische Emiraten, Saudi-Arabië, Oman, Qatar, Koeweit, Iran

Bedrijvenmissie Algerije onder leiding van Roderick van Schreven, directeur-generaal voor Buitenlandse Economische Betrekkingen van het ministerie van Economische Zaken. EVD, Jos Hermsen en Koos Backx, (070) 778 83 68, [email protected]

gesprek met vertegenwoordigers van het Nederlandse postennetwerk voor u relevante zaken

5 t/m 8 november 2007

bespreken.

Spreekdagen China

Voor meer informatie over de spreekdagen:

14 t/m 16 november 2007

EVD, (070) 778 83 99, [email protected]

Spreekdagen Turkije, Israël

Spreekdagen Japan, Zuid-Korea, Taiwan

Multisectorale handelsmissie naar India onder leiding van de EZ-staatssecretaris Frank Heemskerk, in samenwerking met de gemeenten Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam en Utrecht. Burgemeesters en/of wethouders van deze steden participeren in deze handelsmissie. EVD, Sandra Pompe, (070) 778 83 66, [email protected]

Handelsreizen met bewindslieden

Collectieve promotionele activiteiten

23 t/m 25 september 2007

Het CPA-programma bevordert het organiseren van

High Tech Connections III Handelsmissie voor technologiebedrijven en kennisinstituten naar de VS (San Francisco), onder leiding van EZ-staatssecretaris Frank Heemskerk. EVD, Peter Lips, (070) 778 83 03, [email protected]

inkomende en uitgaande handelsmissies, collectieve

5 juli 2007

23 november 2007

Informatiebijeenkomst zakendoen in Panama. De uitbreiding van het Panama­ kanaal en de ontwikkelingen die hiermee samenhangen bieden mogelijk kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. EVD, Anita Jainandan, (070) 778 84 14, [email protected]

Spreekdag Spanje, Italië

11 september 2007 Waterexportdagen Ondernemers uit de watersector (wateren deltatechnologie) worden geïnformeerd over de kansen en ontwikkelingen in de belangrijkste internationale markten voor de sector en over de ondersteuning die zij daarbij kunnen krijgen. Kansrijke markten zijn: China, India, Indonesië, Vietnam, Brazilië, Egypte, Zuid-Afrika, SaudiArabië, Verenigde Arabische Emiraten, Roemenië, Polen, Bulgarije, Turkije en de Verenigde Staten. EVD, Anita Jainandan, (070) 778 84 14, [email protected]

3 en 4 oktober 2007 Spreekdagen Ghana, Tanzania, Kenia, Mozambique, Uganda

10 t/m 12 oktober 2007 Spreekdagen Rusland, Oekraïne, Kazachstan, Finland

25 t/m 30 november 2007

26 en 27 november 2007 Spreekdagen Roemenië, Bulgarije

3 t/m 5 december 2007

beursinzendingen en andere op het buitenland gerichte collectieve promotionele activiteiten voor Nederlandse bedrijven. Minimaal twee keer per jaar vindt er een tenderronde plaats. Actuele informatie over nieuwe tenderrondes en voorwaarden

data waarop aanvragen of projectvoorstellen binnen

Op verschillende data in oktober, november en december 2007 organiseert Fenedex de cursus ‘Documenten bij Export’, waar u alles te weten komt over de administratieve procedures die komen kijken bij transacties met landen binnen en buiten de EU.

moeten zijn.

Meer informatie een aanmelden: Fenedex,

Financiële programma’s De EVD voert verschillende financiële ondersteuningsprogramma’s uit. In deze agenda vindt u de actuele

mevrouw F. Goederaad, (070) 330 56 60,

PESP Nieuwe PESP-voorstellen ter bespreking in de commissievergadering van 6 september: uiterste inleverdatum 20 juli 2007 www.evd.nl/pesp

PSOM Eerstvolgende inleverdatum: 22 augustus 2007, voor 15.00 uur www.evd.nl/psom   Workshop ‘How to write a project proposal’ 12 juli 2007 www.evd.nl/psom    Technologietender 2007 Eerstvolgende inleverdatum: 22 augustus 2007, voor 15.00 uur www.evd.nl/psom   Milieutender 2007 Eerstvolgende inleverdatum: 8 augustus 2007, voor 15.00 uur www.evd.nl/psom

vindt u op: www.evd.nl/cpa

Irak-faciliteit 21 t/m 26 oktober 2007

11 t/m 14 november 2007

Handelsmissie Turkije onder leiding van Wim Deetman, burgemeester Den Haag, en Bart van Bolhuis, directeur Internationaal Ondernemen van het ministerie van Economische Zaken. EVD, Jos Hermsen (070) 778 83 68, [email protected] en Angélique Uding, (070) 778 83 71, [email protected]

Handelsmissie milieutechnologie Finland Market Link Scandinavia AB, Callette Terhaerdt, +46 40 689 1908, [email protected] Aanmelden kan tot 1 september 2007

25 t/m 29 november 2007 Collectieve beursdeelname bouw- en constructiebeurs de Big 5, Golfregio JellaJella, Jan-Willem Altelaar, (06) 50 50 63 67, [email protected]  Aanmelden kan tot 15 oktober 2007

Het ministerie van Economische Zaken stelt ruim twee miljoen euro beschikbaar om economische activiteiten in Irak te ondersteunen. Met dit programma wil EZ de positie die Nederlandse bedrijven in het verleden hadden in Irak herstellen en nieuwe kansen creëren voor het verwerven van (sub-)contracten. Nederlandse bedrijven kunnen hiervoor projectvoorstellen indienen. Sluitingsdatum: 26 juli 2007, voor 15.00 uur. www.evd.nl/programmas

[email protected], www.fenedex.nl Bedoeld voor bedrijven die zich richten op voedings- en genotmiddelenindustrie in India.

Van 24 t/m 27 november 2007 vindt de Foodpro 2007 plaats in Chennai, India. Deze reis, georganiseerd door het FME-CWM, is bedoeld voor bedrijven die zich richten op de voedings- en genotmiddelenindustrie. Naast een bezoek aan de beurs voorziet het programma in een kleine collectieve beursinzending (een business lounge), een seminar en matchmaking. Op de stand die Nederland vertegenwoordigt, worden bezoekers geïnformeerd over Nederlandse kennis op het gebied van de voedings- en genotmiddelenindustrie.

Training zakelijk Duits

Aanmelden kan tot: 6 juli 2007

Nu de economie in Duitsland herstelt, is het voor Nederlandse organisaties die zakendoen met Duitsland verstandig om de Duitse kennis van hun medewerkers op peil te brengen. Voor deze medewerkers organiseert Horizon Interlingua op 27, 28 en 29 augustus 2007 een intensieve driedaagse training Geschäftsdeutsch (zakelijk Duits) in hotelkasteel Wasserburg Anholt in Duitsland. Vanaf het moment dat de cursisten de grens overgaan tot het moment van terugkeer, communiceren zij uitsluitend in het Duits. De driedaagse zomertraining Geschäftsdeutsch biedt een intensieve en prettige leeromgeving om het Duits te verbeteren. Deelnemers oefenen en leren van zowel de trainer als van de medecursisten.

Meer informatie: FME-CWM, Pepijn Bosman, (079) 353 12 81, [email protected]

Executive Training Programme Van november 2007 t/m november 2008 organiseren de Kamers van Koophandel Rotterdam en Amsterdam het Executive Training Programme (ETP). ETP is een professioneel programma van de Europese Commissie, dat u kan ondersteunen bij het succesvol zakendoen in Japan of Korea. ETP biedt een intensieve zakencultuur training in Parijs, Milaan en Londen, een taal- en zakencultuurtraining in Tokio of Seoel, en een stage in Japan of Korea inclusief een taaltraining. Meer informatie: KvK Rotterdam, Daniëlle Bouwman, (010) 402 78 68,

Meer weten? Kijk op www.evd.nl/activiteiten

[email protected] KvK Amsterdam, John Nibbering, (020) 531 46 19, [email protected]

Foto: iStock

Tijdens spreekdagen kunt u in een individueel

22 t/m 25 oktober 2007

Foto: iStock

Spreekdagen en seminars in Nederland

Documenten bij Export

Verstandig om de kennis van Duits op peil te brengen.

Meer informatie: Horizon Interlingua, Lisette Bultema, (020) 430 02 13 [email protected] www.horizoninterlingua.nl

44

Websites

WWW

Heeft u een tip voor de rubriek WWW, laat het de redactie weten: [email protected]

Zakendoen in Sint-Petersburg Invoer beursgoederen

www.doingbusiness.spb.ru

www.iela.org/index1.html

Doing business in Sint-Petersburg is een nieuwe portal met Engelstalige informatie over zakendoen. Naast tips over investeren, handel, outsourcing en interviews met buitenlandse ondernemers, bevat de website praktische informatie over de tweede stad van Rusland.

De site van International Exhibition Logistics Associates biedt informatie over de invoer en het transport van goederen voor beurzen. Vooral het onderdeel ‘customsinfo’ is interessant. Hier wordt per land gedetailleerd beschreven welke eisen gelden voor tijdelijke invoer.

Financiering

Scriptiewinkel

www.higherlevel.nl/forum

www.scriptiewinkel.nl

Higherlevel.nl, innovatie in ondernemerschap, biedt een webforum met ondernemersvragen over financiering. U kunt hierin zoeken op onderwerp, zelf een nieuwe vraag stellen of een vraag van een ander beantwoorden. U moet zich dan wel even registreren. Het webforum heeft naast financiering nog vele andere onder­ werpen. Higherlevel.nl is een initiatief van TechnoPartner, gesteund door het ministerie van Economische Zaken, dat technostarters op weg wil helpen met kennis, informatie en contacten.

Online Ontsluiten van Onderzoek (o3) en Liones Publishing Services hebben scriptiewinkel.nl gelanceerd. Via deze site kun­ nen studenten aan hbo-instellingen en universiteiten hun onder­ zoeksresultaten of scriptie aanbieden. De website is hiermee een bron van kennis en (markt)onderzoek voor bedrijven en instellin­ gen. Van elke scriptie staat een samenvatting op scriptiewinkel.nl. Tegen een vaste vergoeding van 40 euro kan de scriptie met het cv van de auteur worden besteld.