Clienttevredenheidsonderzoek 2009
De Stichting Welzijn Ouderen Helmond heeft onder haar cliëntgroepen onderzoek gedaan naar de tevredenheid met de dienstverlening. De verslagen zijn gebundeld in dit document en betreffen deelnemers aan de volgende activiteiten: 1) Ondersteuning van ouderen, in het bijzonder de activiteiten ter bevordering van de mogelijkheden tot sociale contacten en ter bestrijding van eenzaamheid 2) Ondersteuning van mantelzorgers 3) Informatie en advies, in het bijzonder op het vlak van woonservicezones, sport en beweging en allochtone ouderen
We komen op bezoek bij elkaar en gaan naar leuke activiteiten
Klanttevredenheidsonderzoek Eenzaamheid SWOH 2009
2
Klanttevredenheidsonderzoek eenzaamheid Inleiding In het Programma van Eisen 2009 heeft de gemeente o.a. het volgende resultaat vermeld. Bij minimaal 50% van de deelnemende ouderen aan maatschappelijke, sociaal-culturele activiteiten neemt het aantal personen dat zich eenzaam voelt af. Te meten via een representatief klanttevredenheidsonderzoek. Naar aanleiding hiervan heeft de SWOH de volgende activiteiten aangeboden: - Zomerweken - Ouderen actief in de wijk - Ouderen en computers Hier dient opgemerkt te worden dat bovengenoemde activiteiten voor alle ouderen toegankelijk zijn. Eenzaamheid geldt niet als criterium. Werkwijze Aangezien op eenzaamheid een taboe rust, is het moeilijk om klanten daarop direct te bevragen. Het gevaar is groot dat men daarop geen eerlijk antwoord krijgt. Daarom heeft de SWOH ervoor gekozen om de klanttevredenheid langs verschillende wegen te meten. In het geval van de Zomerweken zijn tijdens de slotbijeenkomst schriftelijk meerkeuzevragen voorgelegd aan de deelnemers. In het kader van Ouderen actief heeft de docent een cliëntvolgsysteem bijgehouden. Dit systeem maakt het mogelijk om veranderingen bij de deelnemers te volgen. De cursusleider heeft regelmatig informele gesprekken gevoerd met de deelnemers. Dit leverde veel informatie op. Voor wat betreft de computercursussen heeft het klanttevredenheidsonderzoek zich gericht op degenen die ingeschreven stonden voor de cursus internet/e-mail. Niet alleen het deelnemen aan de cursus maar ook internet/e-mail bieden immers de mogelijkheid om nieuwe contacten te leggen en/of bestaande contacten te onderhouden. Per leeftijdscategorie is de helft van de cursisten telefonisch geïnterviewd. Verder is ook aan de vrijwilligers gevraagd wat hun bevindingen zijn als het gaat om het computercafé. Onderstaand verslag is als volgt opgebouwd. Eerst worden de begrippen sociale en emotionele eenzaamheid toegelicht. Daarna wordt per activiteit beschreven de deelnemers, de werkwijze, de resultaten en concrete voorbeelden. Tot slot worden er enkele conclusies getrokken. Eenzaamheid en sociaal isolement Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen eenzaamheid en sociaal isolement. De Jong-Gierveld definiëren eenzaamheid als volgt: “het als negatief ervaren verschil tussen de kwaliteit van de relaties die men onderhoudt en de relaties zoals men die zich voor zichzelf zou wensen”. Van sociaal isolement is sprake wanneer iemand zich eenzaam voelt en geen of nauwelijks sociale contacten heeft. De grootte van het netwerk is de belangrijkste invalshoek. Wanneer de kwaliteit van de relaties centraal staat, wordt ook wel gesproken van emotionele eenzaamheid. Wanneer de kwantiteit van de relaties voorop staat, is er sprake van sociale eenzaamheid. 3
Aan eenzaamheid kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen. Op individueel niveau kan er sprake zijn van persoonlijkheidskenmerken die belemmerend werken. Te denken valt aan een gebrek aan sociale vaardigheden, aan zelfvertrouwen of aan probleemoplossend vermogen. Ook is het mogelijk dat gezondheidsklachten zoals slechthorendheid, slechtziendheid of mobiliteitsproblemen eenzaamheid in de hand werken. Zingevingsproblematiek kan eveneens een belangrijke rol spelen. Op grond hiervan kan men de volgende risicogroepen benoemen: ouderen met beperkte sociale competenties, ouderen die hun gezondheid als slecht ervaren, slechthorende ouderen, ouderen met een psychosociale en/of psychiatrische problematiek. Naast oorzaken op individueel niveau kan verlies van contacten met andere mensen tot eenzaamheid leiden. Te denken valt aan ziekte of overlijden van de partner, van goede vrienden en/of van familie. Ook afname van cognitief vermogen (dementie etc.) maakt dat vrienden en kennissen het contact met de oudere gaan mijden. Dit leidt tot de volgende risicogroepen. Oudere mantelzorgers met een langdurig zieke partner, weduwen en weduwnaars, ouderen met familiale conflicten, ouderen die van hun kind gescheiden zijn (overlijden, conflicten), alleenstaande ouderen, dementerende ouderen. Maatschappelijke factoren zoals negatieve beeldvorming rond ouderen draagt eveneens bij tot vereenzaming van ouderen.
4
Zomerweken Deelnemers In 2009 hebben 219 ouderen deelgenomen aan de Zomerweken. De meeste deelnemers zijn vrouw (77%) en meer dan 75 jaar oud. Slechts enkelen zijn jonger dan 70 jaar. Werkwijze De Zomerweken 2009 hebben plaatsgevonden van week 30 tot en met week 36. Door het aanbieden van een groot scala aan activiteiten is getracht de vereenzaming en het sociaal isolement van ouderen in Helmond tijdens de zomerperiode te verminderen. Bijlage 1 biedt een overzicht van de activiteiten. Om ook ouderen die niet over vervoer beschikken in de gelegenheid te stellen aan de activiteiten deel te nemen, heeft de SWOH vervoer met behulp van vrijwilligers geregeld. Na afloop van elke activiteit hebben alle deelnemers een formulier gekregen met daarop een overzicht van mogelijke vervolgactiviteiten voor na de zomerperiode in Helmond. Daarbij is tevens aangegeven, dat de deelnemers ook contact kunnen opnemen met de stichting, indien enige hulp bij het vinden van nieuwe activiteiten en contacten gewenst is. Resultaten Verminderen van sociale eenzaamheid Tijdens de slotmanifestatie van de Zomerweken hebben 74 ouderen een evaluatieformulier ingevuld. Uit de evaluatie blijkt, dat de meeste ouderen aan de Zomerweken deelnemen om nieuwe mensen te ontmoeten en om aan nieuwe activiteiten deel te nemen. Slechts 12% van de respondenten noemt de afwezigheid van kinderen en kleinkinderen als reden voor deelname. Wat was de reden om deel te nemen aan de Zomerweken? (meerdere antwoorden mogelijk) Zomerstop van mijn eigen club/vereniging Kinderen /kleinkinderen op vakantie Nieuwe mensen ontmoeten Aan (nieuwe) activiteiten deelnemen Gezelligheid Weg zijn van huis Kennis vergroten
26 9 40 38 2 1 1
De Zomerweken hebben voor bijna alle respondenten aan de verwachtingen voldaan (98%). Hebben de Zomerweken aan uw verwachtingen voldaan? (meerdere antwoorden mogelijk) Ja, leuke activiteiten ondernomen/fijne tijd gehad Ja, nieuwe mensen ontmoet Ja, nieuwe activiteiten uitgeprobeerd Nee, omdat activiteiten niet aansloten op behoefte Nee, omdat de mobieltjescursus niet voldeed
47 40 21 1 1
Iedereen heeft een fijne tijd gehad en de meesten hebben nieuwe mensen ontmoet en nieuwe activiteiten uitgeprobeerd. Bovendien hebben de Zomerweken 52% van de respondenten geïnspireerd om ook na de zomerperiode actief te blijven door deel te gaan nemen aan
5
activiteiten. 10% van de respondenten zijn voorafgaande aan de Zomerweken al actief bezig met activiteiten. Hebben de Zomerweken u geïnspireerd om ook na de zomerperiode actief te blijven door deel te (gaan) nemen aan activiteiten? Ja Nee
38 9 Ben al actief Wil geen verplichtingen
7 1
Concreet voorbeeld Uit het SWOH-koor is een nieuw contact ontstaan tussen 3 alleenstaande vrouwen. Een van hen heeft de anderen bij haar thuis uitgenodigd.
6
Ouderen actief in de wijk Deelnemers In 2009 hebben 76 ouderen (56 vrouwen, 20 mannen) deelgenomen aan ouderen actief in de wijken Noord, Stiphout en West. Ouderen die deelgenomen hebben aan Ouderen actief kunnen gerekend worden tot de verschillende risicogroepen. Het betreft alleenstaande ouderen, ouderen die zich eenzaam voelen of sociaal geïsoleerd zijn en ouderen die onlangs een dierbare hebben verloren. Het gaat om oudere mantelzorgers van wie sommigen overbelast zijn. Het gaat om ouderen die te veel bezig zijn met datgene wat niet meer mogelijk is, die depressief zijn, fysiek beperkt zijn of een tekort hebben aan sociale vaardigheden. Deelnemers binnen de groep ‘Ouderen Actief’ nemen deel vanwege diverse redenen. Eenzaamheid is niet de eerste uitgesproken reden van deelname. Naarmate de cursus vordert blijkt echter dat deze reden wel degelijk een grote rol speelt. Werkwijze Ouderen actief bestaat uit een groot aantal bijeenkomsten met aandacht voor bewegen en voorlichting over verschillende thema’s zoals zingeving, gezondheidsproblemen en sociale contacten. De voorlichting, sociale activering en bewegingsinterventies zijn gericht op bewustwording en het geven van handreikingen om zelf de stap te kunnen zetten om met behoud van kwaliteit van leven zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Door deelnemers aan te spreken op hun zilveren kracht, wordt men zich bewuster van de competenties die men kan inzetten voor zichzelf maar ook voor de ander. Het aanbod is vooral gericht op het ontdekken van mogelijkheden, overdragen van kwaliteiten en het vergroten van het gevoel van eigenwaarde. 60% van de deelnemers heeft problemen met vervoer. Men is zich vaak niet bewust van de vervoersmogelijkheden in en om Helmond. Door hieraan intensief aandacht te besteden ontstaan er vervoerscontacten. De deelnemers onderling bouwen een sociale band op mede door de methodiek die gehanteerd wordt binnen de cursus Ouderen Actief in de Wijk (OAIDW). Zo worden activiteiten aangeboden waarbij men met elkaar moet komen tot oplossingen. Dit geeft raakvlakken en mogelijkheden tot het uitbreiden van sociale contacten en vergroten van sociale vaardigheden. In geval van afwezigheid van een van de deelnemers worden de andere deelnemers gestimuleerd met desbetreffende contact te zoeken. De gesprekken aan het begin en aan het einde van een bijeenkomst leveren interessante informatie op van de aanwezigen. Hieraan gekoppeld worden ‘huiswerkopdrachten’. Van het doen van groeten, het afgeven van een kaartje, een telefoontje, uitnodiging voor de volgende les, deelnemen aan andere activiteiten. Na afloop van de cursus worden deelnemers gestimuleerd om deel te nemen aan andere beweegactiviteiten of aan de Zomerweken. Resultaten Verminderen van emotionele eenzaamheid De cursisten zijn van mening dat het uitwisselen van ervaringen bijzonder leerzaam is, het zelfvertrouwen versterkt en tot een positief zelfbeeld leidt. De onderlinge verbondenheid tussen de deelnemers wordt sterker. Dankzij de intensieve sociale contacten durven deelnemers zich beter te uiten en persoonlijke verlieservaringen met elkaar te delen.
7
Deelnemers die hun partner verliezen, worden bijgestaan. Mantelzorgers zoeken steun bij elkaar. Een deelneemster die opgenomen werd in een hospice, werd verblijd door het bezoek van enkele medecursisten. Verminderen van sociale eenzaamheid Tijdens de cursus neemt de sociale eenzaamheid af. Wanneer iemand langdurig afwezig is, wordt de persoon in kwestie bezocht. Verschillende deelnemers halen elkaar op om gezamenlijk naar de bijeenkomst te gaan. Ook na afloop van de cursus blijven contacten voortbestaan. Zo houdt men elkaar op de hoogte als iemand ziek wordt of andere tegenslag krijgt te verwerken. Men komt elkaar tegen op de markt, tijdens het winkelen etc. Men gaat aan andere activiteiten deelnemen of ontmoet elkaar tijdens de Zomerweken. Sommigen worden actief als vrijwilliger. Concrete voorbeelden 1. In gesprek met mevrouw merk je dat mevrouw een positieve ontwikkeling heeft doorgemaakt. Ze vertelt dat ze, voordat ze deelnam, onder therapeutische behandeling was en de neiging had om onder haar stoel te kruipen. Nu is ze trots op wat ze heeft doorgemaakt en voelt ze zich begrepen en weet ze zelfstandig haar leven in te richten. Ze gaat er op uit om deel te nemen aan diverse activiteiten en ze heeft meer contacten met anderen. Met diverse deelnemers van OAIDW heeft ze regelmatig contact buiten de cursus om. We komen op bezoek bij elkaar en gaan naar leuke activiteiten. De cursus zou voor haar structureel mogen zijn. Ze kijkt er naar uit en vindt het ontzettend jammer dat ze de laatste les moet missen vanwege een bruiloft. Tijdens de voorlaatste les wordt met elkaar besproken wat we gaan doen tijdens de laatste les. Mevrouw legt de handen op de oren. De docent vraagt waarom ze dat doet: “Ik wil niet horen wat ik volgende week ga missen”. 2. Een vrouw met diverse chronische aandoeningen en psychische problemen. Zij heeft weinig contact met anderen en als ze dat wil wordt dat tegengewerkt door haar familieomstandigheden. Aan de deelnemers is gevraagd om tijdens de 2e bijeenkomst iets mee te nemen dat belangrijk is als inspiratiebron voor het dagelijks leven Naar aanleiding daarvan vertelt zij het een en ander over haar persoonlijke situatie. Later tijdens de cursus geeft ze aan dat ze uitkijkt naar OAIDW omdat ze dan weer met opgeladen batterij de week kan doorkomen. Ze heeft er ‘vrienden’ bij gekregen door deelname aan OAIDW. 3. Een echtpaar. De man is mantelzorger van zijn vrouw. Hij vertelt dat de sociale contacten steeds minder worden vanwege de gezondheidstoestand van zijn vrouw die te kampen heeft met meervoudige chronische aandoeningen. Ze gaat merkbaar achteruit en heeft te maken met vergeetachtigheid (dementie). Zorgzaam observeert de man hoe zijn echtgenote geniet van de cursus. Hij blijft in zijn schulp en zo nu en dan zien we een ontspannen lach op zijn mond. Naarmate de weken vorderen voelt hij waar het bij OAIDW om gaat en laat zienderogen de teugels vieren tijdens de cursus. Het is een compensatie die nodig om de extra zorg te kunnen blijven bieden. Zijn vrouw wordt zo ernstig ziek dat ze niet meer kunnen deelnemen aan de bijeenkomsten. Buiten de cursus om ontmoeten diverse deelnemers elkaar. Zo blijven we op de hoogte van de situatie van het echtpaar. 4. Mevrouw is sinds 1 jaar weduwe. Ze maakt een moeilijke periode door met veel verdriet en psychische pijn. Als team merken we dat we haar gecamoufleerd moeten begeleiden in de hoop dat het verlies een plaats krijgt. Voorheen kwam zij altijd en overal met haar overleden
8
man. Nu moet ze alleen verder. Gelukkig heeft ze in een andere vrijwilligster een ideale vriendin gevonden om activiteiten te ondernemen. 5. Mevrouw is verhuisd. De komst naar deze wijk is een grote stap geweest. Toen mevrouw hoorde dat de SWOH een cursus voor ouderen in haar wijk organiseerde, meldde zij zich snel aan. Ze zag het als een ideale gelegenheid om mensen uit de wijk te ontmoeten. Het fijne is dat ik mensen ontmoet die uit mijn buurt komen waarvan ik niet wist dat zij dezelfde interesses hadden. Door deelname aan OAIDW voel ik me weer nuttig en begrepen. Ik kan de mensen ondersteunen en heel belangrijk, ik kan mezelf zijn. 6. Mevrouw woont al 17 jaar in Stiphout maar geeft aan nooit het gevoel te hebben gehad erbij te horen. Ze is gescheiden. Door de omstandigheden is mevrouw diverse sociale contacten kwijtgeraakt en heeft ze nooit echt contact gekregen met de bewoners uit haar wijk. Mevrouw gaf aan dat ze eerst sceptisch tegenover OAIDW stond. Dacht zij in het begin ‘wat doe ik hier tussen al die ouderen’, nu geeft ze aan dat ze door deelname zichzelf weer heeft ontdekt. Met name door de thema’s sociale contacten, inspiratie, kennismaking, hobby’s en vrije tijd, weet zij weer wat ze leuk vindt om te doen. De bron van inspiratie die ze vroeger had is aanleiding geweest om zich af te vragen: waarom doe ik bepaalde dingen niet meer. Ze krijgt steeds meer energie om weer activiteiten te ondernemen zoals schilderen en gymnastiek voor de fittere 50-plusser. 7. Man met neurologische aandoening. De heer is erg op zichzelf gericht. Deelname aan ouderen actief zorgt ervoor dat de man beweegt en in contact komt met ouderen die wel omgang mogelijk maken. Het positief zelfbeeld wordt gestimuleerd. 8. Alleenstaande man van Spaanse afkomst. Voor zijn pensioen had meneer sociale werkcontacten met landgenoten. Na zijn pensioen, viel meneer in een diep gat. Zijn sociale contacten gingen verloren en zijn gezondheid ging zichtbaar achteruit. Tijdens een ontmoeting na afloop van de cursus gaf hij te kennen dat hij naar aanleiding van de bijeenkomsten van OAIDW nagedacht had over zijn toekomst. Hij mist de sociale contacten, familieleden in zijn land van herkomst en het kunnen communiceren in de Spaanse taal. Meneer gaf aan dat hij binnen enkele jaren wil terugkeren naar zijn geboorteland. 9. Mevrouw startte met de cursus toen ze nog thuis voor haar man zorgde. Toen dat haar te veel werd, verhuisde hij naar Keyserinnedael. Ze vindt het moeilijk om de zorg voor haar man uit handen te geven. Ze is dan ook blij dat ze deel kan nemen aan OAIDW ter compensatie van de wekelijkse beslommeringen. Mede door de contacten met ouderen die onlangs weduwe zijn geworden komen er heel wat gevoelens naar boven die men met elkaar deelt. Na afloop van de cursus blijft ze deelnemen aan de beweegactiviteiten in Helmond-Noord. 10. Gehuwde vrouw. Na afloop van de eerste les vraagt ze of het mogelijk is dat haar man deelneemt aan de cursus. Natuurlijk is het antwoord. Tijdens de 2e les wordt echter gebruik gemaakt van een grotere zaal op de bovenverdieping. Meneer blijft vragend beneden aan de trap staan, want hij kan geen trap meer op. De docent vraagt aan meneer wat het probleem is met traplopen. Na zijn uitleg blijkt dat het probleem ligt bij de techniek. De docent legt de juiste techniek uit. Verrast en enthousiast komt meneer boven. Een begin van een nieuwe periode. Samen geniet het echtpaar van deze cursus: “wie had ooit gedacht dat wij samen zouden deelnemen aan een beweegcursus, het leek dat het voor ons niet meer mogelijk was om zoiets mee te mogen maken”.
9
Tijdens de afsluiting van de zomerweken ontmoet de vrouw de docent. Ze laat weten dat haar man onlangs is overleden en vraagt of ze de DVD zou mogen hebben die tijdens de cursus is gemaakt. Het waren voor haar dierbare herinneringen die ze graag nog een keer wil beleven. 11. Echtpaar. Mevrouw geeft mantelzorg aan haar man die Alzheimer heeft. Deelname aan OAIDW ziet ze als compensatie van haar dagelijkse verplichtingen. Op haar verzoek wordt tijdens de cursus aandacht besteed aan Alzheimer. De voorlichting “van vergeetachtigheid tot dementie” maakte indruk op alle deelnemers. Na de algemene voorlichting vertelde zij haar kant van het verhaal. Zij wilde begrip dat Alzheimer in iedere buurt of wijk voorkomt en dat mensen met Alzheimer en hun mantelzorger graag in contact komen met buurtgenoten. Meneer is na afloop van de cursus gaan deelnemen aan de dagbehandeling mede ter ontlasting van de mantelzorgster. Mevrouw heeft meerdere contacten na afloop van de cursus. 12. Nu meneer sinds enige tijd gepensioneerd is, is hij zijn draai helemaal kwijt. Hij heeft moeite met het leggen van sociale contacten. Op aanraden van huisarts en echtgenote komt meneer naar de cursus OAIDW. Eerst kijkt hij de kat uit de boom. Maar dan bloeit hij op ondanks zijn fysieke beperkingen. Na afloop van de cursus vertelt hij dat de cursus noodzakelijk was om meer zicht te krijgen op mogelijke activiteiten en sociale contacten die hij anders onmogelijk had gevonden. 13. Man met ziekte van Alzheimer. Ondanks vele pogingen om de heer deel te laten nemen aan de dagbehandeling wil meneer thuis blijven. Zijn vrouw is mantelzorgster. Ze geeft aan dat deze zorg zo te veel voor haar is. Gaandeweg de cursus gaat de geestelijke en lichamelijke gesteldheid van meneer achteruit. Meneer wordt gehaald en gebracht door een vrijwilligster die onlangs weduwe is geworden. Door deze match is ervoor gezorgd dat beiden in contact blijven komen met anderen. Zodoende krijgt de echtgenote meer tijd om op adem te komen en krijgt meneer een activiteitenaanbod dat past bij zijn beleving. 14. Mevrouw is mantelzorgster voor haar man. De zorg voor hem werd haar echter te veel. In week 4 van de cursus bereikt ons het bericht dat haar man is overleden. Dezelfde week gaat de docent op huisbezoek om haar namens de groep te condoleren. Twee weken later komt ze naar de bijeenkomst, waar tijd wordt vrijgemaakt om het verlies te delen. Twee weken later is ze weer wekelijks aanwezig. Na afloop van de cursus blijft mevrouw deelnemen aan een nieuw opgerichte beweeggroep in haar wijk. 15. Mevrouw heeft na een slepende ziekte weer de moed bijeen geraapt om iets te ondernemen. Haar fysieke gesteldheid is redelijk te noemen. Haar gemoedstoestand is een groter probleem. Haar man is onlangs overleden. Tijdens de eerste bijeenkomst kijkt mevrouw onrustig om zich heen. Ze is erg onwennig en vraagt zich af of ze wel op de goede plaats is. De contacten vindt ze prettig maar het bewegen zittend vanaf de stoel ervaart ze als niet actief genoeg. Tijdens de evaluatie geeft ze dat duidelijk aan. Een week later is ze er toch weer. De docent kijkt haar vragend aan. Ze antwoordt dat ze de hele week aan de bijeenkomst gedacht heeft. Ze is tot de conclusie gekomen dat het haar zo’n vertrouwd en prettig gevoel gegeven heeft dat ze besloten heeft om het van week tot week te bekijken. Ze is een aanvulling voor de cursus. Ze vertelt, luistert maar maakt ook contact, deelt ervaringen met de groep. De oefeningen vindt ze fijn vanwege de aandacht en uitleg. Het werken op gevoel, jezelf leren kennen, het bewaken van je grenzen, het ondersteunen van anderen is echt wat ze nodig had. In deze periode van rouwverwerking
10
heeft mevrouw – zoals ze zelf aangeeft – steun en begrip ontvangen waardoor ze toch in contact kwam met de buitenwereld. 16. De fysieke gesteldheid van mevrouw wordt steeds zwakker. Mevrouw wordt verwezen naar de specialist. Ze moet gedotterd worden. Vanaf die tijd gaat de gemoedstoestand van mevrouw achteruit. De docent neemt telefonisch contact met haar op. Daaruit wordt duidelijk dat mevrouw de hele dag in haar pyjama zit en steeds meer geïsoleerd raakt. Aan mevrouw wordt gevraagd om vanaf nu de taken van alledag weer op zich te nemen. Ze gaat hiermee akkoord en de docent houdt contact met haar. Enkele weken later stemt ze ermee in om thuis opgehaald te worden en neemt ze passief deel. Na maanden komt ze weer op haar oude niveau. Tijdens de evaluatie bedankt ze de docent voor het feit dat hij haar over de streep getrokken heeft. 17. Een deelneemster vroeg na de tweede les: ‘Is het mogelijk dat ik iemand meeneem naar de cursus, want deze persoon heeft weinig sociale contacten en is somber. Natuurlijk is dat mogelijk. De nieuwe deelneemster gaf onlangs aan in gesprek, bijzonder verrast te zijn door de aanpak tijdens de cursus, de leuke en goede lichaamsoefeningen, de ontmoetingen met de overige deelnemers die haar een gevoel gaven uit vroegere tijden toen ze nog vele contacten had.
11
Ouderen en computers Deelnemers 51 Personen – 38 vrouwen en 13 mannen – hadden zich in 2009 ingeschreven voor de cursus internet/e-mail. In onderstaand overzicht staat de leeftijd van de cursisten. - 54 jaar mannen vrouwen
2
55-64 jaar 2 9
65-74 jaar 8 23
75 jaar e.o. 3 4
totaal 13 38
Werkwijze De SWOH organiseert verschillende computercursussen: basiscursus en internet en e-mail. Sinds eind 2009 worden deelnemers na afloop van de laatstgenoemde cursus gestimuleerd om met elkaar hun e-mailadressen uit te wisselen. Om cursisten in de gelegenheid te stellen met anderen contact te leggen, wordt er tijdens de cursusbijeenkomst een koffiepauze gehouden. Bovendien is er een computercafé dat op vrijdagmorgen en op zondagmorgen geopend is. Tijdens de openstelling van het computercafé is een vrijwilliger actief als gastvrouw. Zij neemt de tijd voor een praatje met de bezoekers. Resultaten Verminderen van sociale eenzaamheid Cursus Tijdens het telefonisch interview zijn in grote lijnen de volgende vragen gesteld. - wat is uw algemene indruk van de cursus - maakt u gebruik van e-mail en zo ja, waarvoor - maakt u gebruik van internet en zo ja, waarvoor - was er tijdens de cursus genoeg ruimte voor het leggen van sociale contacten - eventuele suggesties 25 Personen zijn telefonisch benaderd. 1 Persoon kon om gezondheidsredenen niet zelf aan de telefoon komen. 4 Personen hebben de cursus wegens familieomstandigheden niet afgerond. In onderstaande tabel staat tussen haakjes hoeveel personen per leeftijdscategorie benaderd zijn. - 54 jaar mannen vrouwen
2
55-64 jaar 2 (1) 9 (5)
65-74 jaar 8 (4) 23 (10)
75 jaar e.o. 3 (3) 4 (2)
totaal 13 (8) 38 (17)
Van de 20 geïnterviewde personen was 90% personen heel tevreden over de cursus. De tevredenheid blijkt uit opmerkingen zoals - kleine groep, met leeftijdgenoten - fijne groep, fijne uitleg - met de andere cursisten en de docenten klikte het goed - cursus is een mooi geheel - lessen waren zeer begrijpelijk, gezellige groep - goede manier van lesgeven, veel geduld, goede uitleg Slechts 10% was niet helemaal tevreden.
12
80% van de geïnterviewde personen gebruikt e-mail t.b.v. sociale contacten. Voor sommigen biedt het de mogelijkheid om beter contact te onderhouden met hun familie in het buitenland (Canada, Bali, Thailand). Zij kunnen zich o.a. via foto’s beter een beeld vormen van de leefomstandigheden daar. Weer anderen gebruiken het om telefoonkosten te besparen wanneer familie buiten de stad woont. Ook onderhouden ouderen op deze manier contact met hun kleinkinderen. Een van de cursisten liet weten dat het tot een nieuwe vorm van communiceren met haar dochter heeft geleid. Kwamen voorheen telefoontjes niet altijd gelegen, nu schrijft moeder overdag een e-mail en beantwoordt de dochter deze ’s avonds wanneer het haar uitkomt. Ook zijn er cursisten die d.m.v. e-mail nieuwe contacten gelegd hebben of die nu in het kader van hun vrijwilligerswerk per e-mail benaderd kunnen worden. 75% van de geïnterviewden maakt gebruik van internet. Vooral de websites over vakantiebestemmingen en marktplaats blijken vaak bezocht te worden. De kleinkinderen van een cursist zijn bezig een Hyves pagina voor haar te ontwerpen. Een enkeling heeft inmiddels ook leren internetbankieren. 90% van de geïnterviewden is van mening dat er voldoende ruimte is voor het leggen van sociale contacten. Sommigen onderhouden nog e-mailcontact met andere cursisten of met de docenten. Een vrouw vond dat er na afloop van de cursus meer tijd beschikbaar moest zijn om te kunnen napraten. Een man gaf te kennen dat hij de cursus zag als een manier om onder de mensen te komen. Een andere man vertelde dat hij graag naar het computercafé ging om een praatje te maken. Enkele personen lieten weten geen behoefte te hebben aan nieuwe sociale contacten, omdat ze nog een grote familiekring hebben. De volgende suggesties zijn gedaan: maken van een adressenbestand, samenstellen van een fotoalbum. Computercafé Het computercafé heeft in verschillende opzichten een sociale functie. Sommige bezoekers zijn vaste klant en komen voor de gezelligheid. Op vrijdagmorgen komen 5 à 6 personen voor de gezelligheid, op zondagmorgen gaat het om 3 personen. Zij vinden het leuk om een praatje te maken met de gastvrouw. Zij bespreken computertechnische vragen met de begeleiders en wisselen ervaringen uit met andere bezoekers. De verkregen antwoorden stellen hen in staat om mailcontact te leggen/onderhouden met familie, vrienden of kennissen. Concrete voorbeelden 1. Een vrouw nam deel aan een van de computercursussen en bezocht ook het computercafé. Aan de koffietafel vertelde ze dat haar man, na opgenomen geweest te zijn in Bakel, was overleden. Tijdens deze gesprekken werd haar o.a. geadviseerd om een scootmobiel aan te vragen en om zich in te schrijven voor de Zomerweken. Beide adviezen heeft ze opgevolgd. 2. Een vrouw had geen contact met haar kleinkinderen in Australië. Dankzij de internet/emailcursus heeft ze nu e-mailcontact met haar kleinkinderen. 3. Een slechthorende vrouw kan dankzij e-mail nu gemakkelijker sociale contacten onderhouden.
13
Conclusie De genoemde activiteiten dragen elk er in meer of mindere mate toe bij dat de sociale eenzaamheid van ouderen vermindert. De Zomerweken, de computercursussen, het computercafé en de cursus “ouderen actief in de wijk” bieden gelegenheid voor het leggen van nieuwe sociale contacten, hetzij persoonlijk hetzij via e-mail. Ouderen actief spant echter de kroon. De kracht van de cursus schuilt in de aanpak. Naast het bevorderen van het leggen van nieuwe contacten is er ook aandacht voor oorzaken op individueel niveau. Er wordt uitgebreid ingegaan op zingeving. Er wordt voorlichting gegeven over gezondheidsproblemen. Persoonlijkheidskenmerken krijgen eveneens veel aandacht. Alles wordt in het werk gesteld om mensen weer zelfvertrouwen te geven. Deelnemers wordt een spiegel voorgehouden. Cursisten krijgen de gelegenheid om in een veilige omgeving niet alleen sociale vaardigheden te oefenen maar ook om persoonlijke (verlies)ervaringen met elkaar te delen. De cursus “ouderen actief” draagt er dan ook in belangrijke mate toe bij dat de emotionele eenzaamheid van ouderen (tijdelijk) afneemt.
14
Bijlage 1 Overzicht van activiteiten aangeboden tijdens de Zomerweken 2009 Jong mobi(e)liseert Oud U heeft een mobiele telefoon maar u weet er eigenlijk geen raad mee? Tijdens deze workshop leren jongeren u telefoneren en sms’en, het vullen van het telefoonboek, terugkijken in uw berichten of gespreksinfo. Spelletjesochtenden Gewoon gezellig: Rummikub, kaarten, of een ander spel. U krijgt koffie/thee en zelfgebakken appeltaart. Liedjes zingen en knutselen In samenwerking met kinderopvang Spring gaat u samen met de kinderen van kinderopvang Dik Trom Oudhollandse liedjes zingen. Na het zingen wordt er geknutseld. Na afloop gaat u samen gezellig lunchen. Beweegcarrousel Speciaal voor zorgbehoevende ouderen, mantelzorgers en (potentiële) vrijwilligers organiseert de SWOH in woonzorgcomplex Pannehoeve een gezellige middag met diverse beweeg- en spelactiviteiten. Natuurlijk is er ook tijd voor een pauze met koffie/thee en lekkere hapjes. Workshop acrylschilderen Na afloop van deze ochtend gaat u met een zelfgemaakt schilderij naar huis. U mag een voorbeeld meenemen (foto, knipsel). De benodigde materialen zijn aanwezig. Fiets veilig en fit-dag In samenwerking met Veilig Verkeer Nederland organiseert de SWOH een dag waarin u veel informatie krijgt over hoe u zelf uw fietsveiligheid en daarmee uw zelfstandigheid kunt vergroten. Na een gezellige lunch kunt u nog een klein Rondje Helmond fietsen (20 km). Oudhollandse spelen In samenwerking met kinderopvang Spring een ochtend vol met Oudhollandse spelletjes met de kinderen van kinderopvang het Alvermanneke. Na afloop gaat u samen met de kinderen lunchen. Beweegcarrousel Speciaal voor zorgbehoevende ouderen, mantelzorgers en (potentiële) vrijwilligers organiseren we in woonzorgcomplex De Rozenhof een gezellige middag met diverse beweeg- en spelactiviteiten. Natuurlijk is er ook tijd voor een pauze met koffie/thee en lekkere hapjes. Nordic walking In de bosrijke omgeving van Stiphout en onder begeleiding van een gediplomeerde docent kunt u gedurende twee uur heerlijk “Nordic walken”. Als u zelf over stokken (poles) beschikt, neemt u ze dan mee. Sport en spel In samenwerking met kinderopvang Spring locatie Big Town gaat u lekker bewegen. Daarna zoeken we een rustig plekje op om te schilderen. Na afloop wordt er samen met de kinderen gegeten. Dansen op Oudhollandse muziek In samenwerking met kinderopvang Spring-locatie Vestein organiseren we een dansochtend voor jong en oud! Als u uitgedanst bent gaat u samen met de kinderen lunchen. Liedjes zingen en knutselen In samenwerking met kinderopvang Spring gaat u samen met de kinderen van kinderopvang Pippeloen Oudhollandse liedjes zingen. Na het zingen wordt er geknutseld. Na afloop wordt er samen gezellig geluncht. Spelletjesmiddagen Gewoon gezellig: Rummikub, kaarten, of een ander spel. U krijgt koffie/thee en zelfgebakken appeltaart. Workshop acrylschilderen Na afloop van deze middag gaat u met een zelfgemaakt schilderij naar huis. U mag een voorbeeld meenemen (foto, knipsel). De benodigde materialen zijn aanwezig.
15
Workshop kaarten maken Bent u een ervaren kaartenmaker of juist niet? Het maakt helemaal niet uit, iedereen kan tijdens deze workshop nieuwe technieken leren. Filmochtend Oud Brabant Tijdens deze ochtend wordt u meegenomen naar het Brabant van vele jaren terug. Rondje Helmond Met de bus langs noemenswaardige plekken van Helmond. Een stadsgids zal tijdens de rit nieuwe en oude gebouwen en wijken laten zien. Tussenstop met koffie en cake bij Zaal Vissers. Workshop Djembee Samen muziek maken op trommels (djembee) zoals ze dat ook doen in Afrika en Midden-en Zuid-Amerika. Van ouderen die dit al eerder hebben gedaan, hebben we gehoord dat het heel erg leuk is! Orgelmuseum Kom een kijkje nemen in het orgelmuseum in Helmond. U wordt ontvangen met koffie en gebak en krijgt uitleg over de werking, historie en toekomst van de prachtige orgels. Als u zin hebt kunt u ook nog een dansje maken. Computercursussen Deze hele week staat in het teken van computervaardigheden. In het rooster staan datum, tijd en inschrijfcode vermeld. Enige basiservaring is gewenst. Voor alle cursussen geldt: Cursusaanbod: PowerPoint: u leert een eenvoudige presentatie maken. Leuk voor bruiloften en andere feestjes! Wenskaarten maken: door middel van het programma Publisher leert u digitale wenskaarten maken. Huishoudbudgetteren: u leert op eenvoudige wijze met een spreadsheetprogramma werken en krijgt daardoor een helder beeld van uw financiën. Dit inzicht bespaart u uiteindelijk geld. Davilex adressenbestand: met dit programma hebt u al uw adressen en afspraken overzichtelijk op een rij. Fotobewerking: neem uw eigen digitale foto’s mee (vanaf camera + kabel, USB stick of DVD). Talentenshow Op locatie Boomhut van kinderopvang Spring wordt een talentenshow georganiseerd. U kunt zelf uw talenten laten zien of lekker toekijken en aanmoedigen. Na afloop wordt er samen gegeten. Workshop porselein beschilderen Onder deskundige begeleiding kunt u een beker beschilderen, precies zoals u dat wilt. Na afloop kunt u de beker meteen mee naar huis nemen; een leuk cadeau voor uzelf, familie of vrienden. Speurtocht In samenwerking met kinderopvang Spring organiseren we een leuke speurtocht met de kinderen van locatie Dikkie Dik. Na afloop wordt er samen met de kinderen gegeten. Het Zomerwekenkoor Zingt u graag, zing dan mee in ons eigen Zomerwekenkoor. Iedereen is welkom en plezier in het zingen staat voorop! Na vijf dagen gezellig met elkaar zingen, laat het koor zich horen op de slotbijeenkomst van de Zomerweken. Het koor start bij minimaal 20 deelnemers. U schrijft in voor alle 5 oefenbijeenkomsten. Bingo! Op locatie Speeleik van kinderopvang Spring wordt u uitgenodigd om samen met de kinderen Bingo te spelen. Na afloop wordt er samen gegeten. Liederentafel De kinderen van kinderopvang Spring locatie Vlindertuin gaan voor u optreden. Natuurlijk kunt u ook zelf meezingen. Na afloop gaat u samen met de kinderen lunchen. Workshop mediterraan koken Samen koken, samen eten. Kookt u graag en wilt u iemand verrassen? In een groep maakt u onder begeleiding van een kok een heerlijke mediterrane maaltijd. Uw gast schuift later aan voor het gezamenlijk diner.
16
Jan Vissermuseum Terug naar de tijd van uw jeugd! Hoe repareerde de schoenmaker de schoenen tussen 1900-1950 en hoe zag een brandweerwagen er toen uit? U kunt het allemaal zien in het Jan Visser Museum. U wordt ontvangen met koffie en gebak. Er worden ook enkele leuke oude films gedraaid.
17
Bijlage 2
EVALUATIE ZOMERWEKEN 2009 Omdat Uw mening telt!
Naam:
Aan welke activiteiten van de Zomerweken hebt u deelgenomen?
Welke activiteiten ziet u graag terug in het programma van volgend jaar?
Welke activiteiten heeft u gemist en zou u graag opgenomen zien in het programma van de Zomerweken van 2010?
Wat was de reden om deel te nemen aan de Zomerweken? (meerdere antwoorden mogelijk)
zomerstop van mijn eigen club/vereniging
kinderen /kleinkinderen op vakantie
(nieuwe) mensen ontmoeten
aan (nieuwe) activiteiten deelnemen
…………………………………………
…………………………………………. Vervolg vragen aan de achterzijde → 18
Hebben de Zomerweken aan uw verwachtingen voldaan? (meerdere antwoorden mogelijk)
ja, leuke activiteiten ondernomen/fijne tijd gehad
ja, nieuwe mensen ontmoet
ja, nieuwe activiteiten uitgeprobeerd
ja, omdat………………………………………………….
nee, omdat………………………………………………..
Hebben de Zomerweken u geïnspireerd om ook na de zomerperiode actief te blijven door deel te (gaan) nemen aan activiteiten?
ja nee, omdat………………………………………………….
19
“Alleen een luisterend oor doet al wonderen en dat oor denkt dan ook nog mee”
Klanttevredenheidsonderzoek Mantelzorgondersteuning SWOH 2009
20
Klanttevredenheidsonderzoek mantelzorgondersteuning Inleiding In het Programma van Eisen 2009 heeft de gemeente o.a. de volgende resultaten opgenomen. 90% van de mantelzorgers die bij de SWOH in beeld zijn, heeft informatie over voorzieningen 70% van de mantelzorgers ervaart naar aanleiding van de gegeven informatie, advies, ondersteuning een vergroting van de draagkracht en/of vermindering van de draaglast 80% van de mantelzorgers die bij de SWOH bekend zijn, is tevreden over de informatie, advies en ondersteuning. Meting via een klantonderzoek. Naar aanleiding hiervan heeft de SWOH de volgende activiteiten aangeboden: - kortdurende begeleiding - langdurige begeleiding - eerste hulp bij vermoeden van dementie - Alzheimer Café Tevens heeft de SWOH een klanttevredenheidsonderzoek toegezegd dat een antwoord moet geven op de volgende vragen: - hoe groot is het percentage mantelzorgers dat tevreden is over de informatie, het advies of de ondersteuning van de SWOH - hoe groot is het percentage mantelzorgers dat naar aanleiding van de gegeven informatie, advies en ondersteuning een vergroting van de draagkracht en/of vermindering van de draaglast heeft ervaren. Onderstaand verslag is als volgt opgebouwd. Eerst worden de begrippen vergroting van draagkracht en vermindering van draaglast toegelicht. Daarna volgt een beschrijving van de werkwijze die gehanteerd is om een antwoord te kunnen vinden op bovengenoemde vragen. Tot slot volgen de resultaten geïllustreerd met enkele concrete voorbeelden.
Draaglast en draagkracht Onder verminderen van draaglast van mantelzorgers verstaan we het volgende. Het aantal (zorg)taken (kwantiteit) neemt af of de zwaarte van de (zorg)taken (kwaliteit) wordt minder. Ook het feit dat mantelzorgers zich minder zorgen hoeven te maken valt daaronder. Onder vergroten van draagkracht verstaan we de volgende zaken. Mantelzorgers voelen zich beter opgewassen tegen de situatie. Zij hebben het gevoel er weer tegenaan te kunnen. Alleen het feit al dat ze hun verhaal kwijt kunnen, geeft hun nieuwe energie.
Werkwijze Aan mantelzorgers wordt informatie, advies of ondersteuning gegeven totdat hun (hulp)vraag naar tevredenheid is beantwoord. Op grond van de hulpvragen heeft de SWOH een inschatting gemaakt van het effect (vergroting draagkracht of verlichting draaglast).
21
Informatie en advies Sinds de invoering van het registratiesysteem begin juli 2009 is 203 keer aan (potentiële) mantelzorgers informatie en advies verstrekt. Het betrof de volgende onderwerpen: SWOH Personenalarmering Algemeen Hand- en spandiensten Maaltijdvoorziening
49 34 21 19
Extern Vervoersvoorzieningen Doorverwijzing Zorgpoort Zorgvoorzieningen Woonvoorzieningen Dagopvang Overig
27 18 10 8 2 15
Uit de aard van de hulpvragen kan opgemaakt worden of de aan hand daarvan gegeven informatie/advies leidt tot een vergroting van de draagkracht dan wel vermindering van de draaglast indien het advies wordt opgevolgd. Personenalarmering, maaltijdvoorziening, hand- en spandiensten, woon-, zorg- en vervoersvoorzieningen, dagopvang en doorverwijzingen naar de Zorgpoort hebben de potentie in zich om de taken en de zorgen van mantelzorgers te verlichten.
Ondersteuning Ondersteuning bestaat uit kortdurende of langdurige begeleiding en/of emotionele ondersteuning. Het betreft autochtone en allochtone mantelzorgers in het algemeen of mantelzorgers van dementerenden in het bijzonder. Deze ondersteuning wordt afhankelijk van de situatie geboden door een beroepskracht of door een vrijwilliger. Als blijk van tevredenheid zijn spontane opmerkingen van mantelzorgers genoteerd. - Naar aanleiding van het feit dat de SWOH de zorg voor de administratie had overgenomen, liet mantelzorger A. weten daarover zeer tevreden te zijn, want het is toch weer een taak minder. - Mantelzorger B. zei tegen de beroepskracht die ondersteuning bood: “wat ben ik blij dat jij dit op je neemt, wij zien door de bomen het bos niet meer” - Mantelzorger C.: “ik had veel eerder moeten aankloppen, had ik dit maar geweten”. - Mantelzorger D.: “wat fijn dat jullie met mijn broer gaan praten, mij lukt dat niet meer”. - Mantelzorger E. “Alleen een luisterend oor doet al wonderen en dat oor denkt dan ook nog mee”. - Mantelzorger F.: “nu kan ik toch met een gerust gevoel op vakantie, ik weet dat er iemand een oogje in het zeil houdt”. Ook zijn willekeurig enkele mantelzorgers telefonisch geïnterviewd. Hun reacties luiden als volgt: - Mantelzorger G.: “Ik ben tevreden over de ondersteuning. Moeder gaat naar de dagopvang. Ik heb nu minder taken.” - Mantelzorger H.: “Ik ben tevreden. Er zijn veel lijntjes uitgezet en tevens werd er een luisterend oor geboden. We kunnen nu nog met vragen terecht. Het blijft moeilijk
22
-
maar ik weet nu wel beter waar ik terecht kan met vragen of waar ik bepaalde zaken kan neerleggen zodat deze worden overgenomen.” Mantelzorger I.: “Ik ben niet zo tevreden, want mijn broer staat nog op de wachtlijst voor een aanleunwoning”.
Conclusie Uit het bovenstaande kan worden opgemerkt dat mantelzorgers – op een enkele uitzondering na – tevreden zijn over de door de SWOH verstrekte informatie, adviezen of geboden ondersteuning. In het ene geval heeft het geleid tot vergroting van de draagkracht, in het andere geval tot verlichting van de draaglast.
23
Klanttevredenheidsonderzoek met betrekking tot informatie en advies
Inleiding In het Programma van Eisen 2009 heeft de gemeente o.a. het volgende resultaat vermeld. Resultaat 75% Van het aantal personen dat informatie en/of advies heeft ontvangen van de SWOH geeft aan tevreden te zijn over de informatie/het advies. Naar aanleiding daarvan heeft de SWOH o.a. de volgende activiteiten aangeboden: - publieksbalie woonservicezones - sport- en beweegadvies - consultatiebureau allochtone ouderen Tevens heeft de SWOH een klanttevredenheidsonderzoek toegezegd dat inzicht moet verschaffen of de personen, die informatie en/of advies hebben ontvangen van de SWOH, hierover tevreden zijn. Het betreft de personen die in het kader van de publieksbalie, sport- en beweegadvies en consultatiebureau allochtone ouderen informatie en/of advies hebben ontvangen van de SWOH.
Werkwijze Nadat antwoord is gegeven op de vraag van de cliënt, vraagt de desbetreffende beroepskracht of daarmee de vraag naar tevredenheid is beantwoord en/of er nog andere vragen zijn. Indien er nog andere vragen zijn, dan worden ook deze beantwoord. Dit heeft tot de volgende resultaten geleid:
Consultatiebureau voor allochtone ouderen In 2009 hebben in totaal 16 allochtone ouderen het consultatiebureau voor allochtone ouderen bezocht. 1 Bezoeker was niet tevreden over de verstrekte informatie. Dat kwam echter omdat de persoon in kwestie verkeerde verwachtingen had van de mogelijkheden van het consultatiebureau. Geconcludeerd mag worden dat 90% van de bezoekers tevreden was.
Publieksbalie Er is 18 keer gebruik gemaakt van het open inloopspreekuur in Brouwhorst en in ’t Patronaat. Alle bezoekers waren te spreken over de verstrekte informatie en adviezen en de geboden ondersteuning. Geconcludeerd mag worden dat 100% van de bezoekers tevreden was.
Individueel sport- en beweegadvies In 2009 zijn sport- en beweegadviezen verstrekt aan ouderen direct of indirect via hun mantelzorgers of aan andere welzijnsinstellingen en organisaties op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en zorg. Telefonisch zijn 174 keer adviezen verstrekt. 24
Op testdagen zijn 105 personen geadviseerd. Naar aanleiding van voorlichtingsbijeenkomsten over het belang van bewegen en bij de afsluiting van “ouderen actief in de wijk” zijn 139 beweegadviezen gegeven. Over het algemeen zijn mensen (zeer) te spreken over de verstrekte sport- en beweegadviezen. 6% Van de cliënten is teleurgesteld omdat er geen passend aanbod is voor hun vraag. Dit betekent dat 94% van de cliënten tevreden was over de gegeven sporten beweegadviezen.
Conclusie 90 tot 95% Van de personen die contact gezocht hebben met de SWOH in het kader van het consultatiebureau allochtone ouderen, de publieksbalie of het sport- en beweegspreekuur zijn tevreden over de gegeven informatie en advies.
25
