Chirurgische ingrepen bij obesitas
Aan mensen met ernstig overgewicht wordt in een aantal gevallen voorgesteld een chirurgische ingreep te laten verrichten. De meest gebruikte chirurgische methoden in Nederland zijn het plaatsen van een maagbandje of de zogenaamde gastric bypass. Deze folder geeft u informatie over deze ingrepen. De voorwaarden waaraan u moet voldoen om in aanmerking te komen voor deze ingrepen worden uitgelegd. Vervolgens wordt aangegeven welke onderzoeken tevoren moeten worden gedaan. Tot slot worden de gevolgen van de operaties aangegeven. De folder geeft u globale informatie. Met specifieke vragen kunt u altijd terecht bij uw arts. Wat is overgewicht? Overgewicht (obesitas of morbide obesitas genoemd) is een chronische ziekte, waarbij sprake is van een zeer grote vetopstapeling in het lichaam. Deze vetopstapeling kan aanleiding geven tot gezondheidsrisico‟s. Overgewicht kan leiden tot ziektes zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte en slijtage van gewrichten. Ook is het ziekteverzuim bij werkende mensen met ernstig overgewicht tweemaal zo hoog als bij mensen met gering of geen overgewicht. Uit gezondheidsoogpunt is vermageren dus belangrijk. Daarnaast hebben mensen met overgewicht vaak een negatief zelfbeeld, mede omdat het uiterlijk in onze maatschappij zo‟n belangrijke rol speelt. Wanneer is er sprake van overgewicht? De zogenaamde Body Mass Index (BMI) geeft aan of er sprake is van overgewicht. De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht (uitgedrukt in kilogrammen) te delen door het kwadraat van de lengte (uitgedrukt in meters) van een persoon (dus gewicht:(lengte*lengte). Bij een BMI boven de 25 is er sprake van overgewicht. Een BMI van 40 of meer komt overeen met ernstig overgewicht. Wanneer komt u in aanmerking voor een operatie? Mensen die er, ondanks goede pogingen, niet in slagen om blijvend hun gewicht te beheersen kunnen in aanmerking komen voor een chirurgische behandeling van obesitas (zogenaamde bariatrische chirurgie). Er is wel altijd een verwijzing van de huisarts nodig. Het doel van een chirurgische ingreep is de voedselinname te verminderen en/of de voedselopnametijd door de dunne darm te verkorten. In alle gevallen geldt dat een operatie slechts een hulpmiddel is waarbij u nog altijd zelf uw eetpatroon en leefstijl zal moeten aanpassen.
Voorwaarden om in aanmerking te komen voor een operatie: 1. De leeftijd moet in principe tussen 18 en 60 jaar zijn. 2. De Body Mass Index (BMI) moet hoger zijn dan 40, of hoger dan 35 met een aandoening die een direct gevolg is van obesitas zoals diabetes, hoge bloeddruk, andere hart- en vaatziekten, slaapapneu syndroom of ernstige gewrichtsklachten. 3. Er moet een goede motivatie bestaan om gedrag te willen veranderen. 4. In het verleden moeten er goede afvalpogingen ondernomen zijn. 5. Contra-indicaties voor chirurgie zijn onder andere ernstige eetstoornissen zoals boulimea, ernstige psychiatrische aandoeningen, alcoholisme en ernstige lichamelijke aandoeningen. Welke onderzoeken worden verricht voordat u wordt geopereerd? Elke operatie brengt een aantal risico‟s met zich mee. Het aantal complicaties van operaties bij mensen met overgewicht is daarbij in het algemeen wat groter. Voordat tot een operatie wordt overgegaan, vindt er derhalve uitvoerig onderzoek plaats. Algemene voorlichting over het screenings spreekuur. U krijgt in principe een maand voor de afspraak schriftelijk bericht wanneer u op het spreekuur wordt verwacht. Uiterlijk een week voor het spreekuur dient u bloed te laten prikken. Hierover wordt u uitgebreid geïnformeerd. Tijdens het spreekuur wordt u achtereenvolgens gezien door de volgende specialisten:
Onderzoek bij de internist: De internist bekijkt of er bepaalde lichamelijke af-
wijkingen of ziektes bestaan die moeten worden behandeld voor de operatie. Tot diens onderzoek behoren o.a. een lichamelijk onderzoek, een longfunctieonderzoek en een hartfilmpje. Na de operatie zal de internist in een aantal gevallen bepaalde ziektes blijven behandelen.
Onderzoek bij de diëtist: De diëtist beoordeelt uw voedingspatroon en eet-
gewoonten. De diëtist informeert u over de gevolgen van een operatie voor uw huidige voedingspatroon en uw dieet na de operatie.
Onderzoek bij de psycholoog: De psycholoog onderzoekt of er in uw situatie
omstandigheden zijn die maken dat deze operatie op dit moment niet verstandig voor u is. Het psychologisch onderzoek is ook van belang om te kunnen bepalen of er na de operatie nog psychologische behandeling nodig is. Dit kan nuttig zijn om het effect van de operatie en de verandering in uw voedingspatroon te ondersteunen. Het psychologisch onderzoek bestaat uit een gesprek met een psycholoog en eventueel een testonderzoek.
Onderzoek bij de chirurg: De chirurg geeft u uitgebreide informatie over de operatietechnieken. Hieronder volgt enige algemene informatie over de maagband en de gastric bypass operatie.
Behandeling Er zijn verschillende operatietechnieken die worden toegepast. Tijdens de screening wordt gekeken welk type operatie in uw persoonlijke situatie het meest passend is. U kunt vooraf aangeven of u zelf een voorkeur heeft voor een bepaalde operatie. De uiteindelijke beslissing ligt echter bij het obesitasteam.
Maagband De maagband is een siliconen bandje dat door middel van een kijkoperatie net onder de slokdarm rond de maag wordt geplaatst. Het bandje zorgt ervoor dat de maag in feite wordt verdeeld in een kleine “voormaag” en de rest van de maag. Hierdoor kan de patient minder eten, heeft sneller een vol gevoel en houdt langer een verzadigingsgevoel. Aan de binnenzijde van het bandje bevindt zich een ballonnetje dat via een slangetje verbonden is met een onderhuids geplaatst reservoir. Dit reservoir kan met een naaldje aangeprikt worden om de ballon van buitenaf te vullen en de doorgang in de maag te verkleinen. Op deze manier kan het bandje precies gevuld worden tot het gewenste effect is bereikt.
Doordat het lichaam niet wordt veranderd is het in ervaren handen een relatief eenvoudige ingreep die bovendien in zeldzame gevallen ook weer ongedaan kan worden gemaakt. Met een maagband kan men ongeveer 40-50% van het overtollige gewicht verliezen.
Mogelijke nadelen van de ingreep
Braken. Om braken te voorkomen dient het eetpatroon te worden aangepast. Braken kan ook een gevolg zijn van een te strak afgesteld bandje. Infectie en lekkage van het reservoir. Het bandje kan in een enkel geval verschuiven („slippage‟) of de maagwand beschadigen. Dit kunnen redenen zijn om de maagband operatief te verwijderen. Levenslange controle is vereist omdat er niet-lichaamseigen materiaal in uw buik zit.
Gastric bypass Dit is een grote ingreep waarbij de maag definitief wordt verkleind. Bovendien wordt de dunne darm een stuk ingekort waardoor er minder voedsel kan worden opgenomen. Hierdoor kan een verlies van overtollig gewicht tot ongeveer 60% worden bereikt. Doordat er door de chirurg twee nieuwe verbindingen moeten worden gemaakt is het risico op complicaties (vooral naadlekkage) groter dan bij de maagband. Daarentegen kent de operatie op langere termijn juist minder complicaties. Deze techniek wordt vooral toegepast bij zeer zware mensen (BMI> 50-55) en bij mensen die veel zoete of vloeibare calorieën eten. Ook patiënten met diabetes en patiënten met veel maagzuur zijn mogelijk meer gebaat bij een gastric bypass. Mogelijke nadelen van de ingreep Risico op naadlekkage Levenslange medische controle is vereist vanwege risico op mineralen- en vitaminetekorten. De maagband of gastric bypass operatie. Een maagband of gastic bypass kunnen op twee manieren worden gedaan. Met een open operatie door middel van een snee in de buikwand (open operatie) of door middel van een kijkoperatie (laparoscopie), waarbij u vier kleine sneetjes in de buikwand krijgt. Voor zowel kijkoperatie als open operatie is volledige narcose nodig. Ook moet er bij de maagbandoperatie altijd een sneetje van ongeveer 5 centimeter worden gemaakt om het reservoir te
kunnen aanbrengen. De opnameduur in het ziekenhuis voor de maagband operaties is 1 nacht, de opnameduur voor de gastric bypass betreft 2-3 nachten. De maagband kan in principe uw hele leven blijven zitten. Wel zijn regelmatige controles door een arts noodzakelijk. Voordelen van een laparoscopische operatie: Minder pijn na de operatie; Geen grote wond; Sneller mobiel na de ingreep; Minder bloedverlies tijdens de operatie; Minder kans op infecties; Sneller naar huis; Sneller hervatting dagelijkse werk; Minder kans op verkleving; Kleinere littekens. Nadelen van een laparoscopische operatie: Tijdens de operatie kan blijken dat alsnog een buikoperatie nodig is; Soms kan een nabloeding in de buikwand optreden. Dit herstelt bijna altijd spontaan. In een enkel geval kan hierdoor een tweede buikoperatie nodig zijn. Na de operatie van de maagband en gastric bypass. De eerste dagen na de operatie kunt u maar beperkt eten. U heeft gedurende de eerste 24 uur ook een neussonde in. Dit is een slangetje dat via de neus in de maag wordt geleid. Het dient om de maag na de operatie leeg te houden. Het slangetje geeft wat irritatie. Deze irritatie verdwijnt snel, zodra de sonde weer is verwijderd.
Pijn na de operatie
Bij het ontwaken kunt u pijn voelen aan uw schouders. Deze pijn wordt veroorzaakt door het feit dat de buik tijdens de operatie werd opgeblazen met koolzuurgas om werkruimte aan te leggen. Dit koolzuurgas kan bij het einde van de operatie nooit volledig worden verwijderd. Het overblijvende gas zal echter snel en zonder gevaar voor uw lichaam worden geabsorbeerd. De pijn is tijdelijk en verdwijnt snel (binnen enkele dagen na de operatie).
Dieet na de operatie
Na de operatie start u met slokjes drinken. Een dag later mag u vloeibaar eten en als dit geen problemen geeft start u met kleine beetjes vast voedsel. Het is noodzakelijk dat u vitaminepreparaten gaat gebruiken. De diëtist zal u daar verder over informeren.
In de regel maakt de diëtist na ontslag uit het ziekenhuis de volgende afspraken met u: na 3 weken, na 6 weken, na 3 maanden, na 6 maanden en na 1 jaar. Daarna worden de poliklinische afspraken bij de diëtist gestopt, tenzij er voedingsproblemen zijn of ontstaan. De controles blijven doorgaan, via de internist of de obesitasverpleegkundige.
Beweging na de operatie
Na de operatie is de opbouw van goed gedoseerde lichaamsbeweging noodzakelijk. Dit draagt bij aan een natuurlijker stofwisseling en uiteindelijk gewichtsvermindering. Samen met een fysiotherapeut bekijkt u welke mogelijkheden er voor u zijn op het gebied van sportief bewegen zodat dit een verantwoord onderdeel kan worden van uw dagelijkse activiteiten. Dagelijkse lichaamsbeweging zorgt tevens voor een betere algehele conditie, meer spierkracht en functionele oefening van gewrichten. Welke mogelijke complicaties kunnen zich voordoen bij plaatsing van een maagband of gastric bypass? Elke operatie brengt risico‟s met zich mee, die in het algemeen groter zijn bij mensen met overgewicht. Enkele van deze complicaties zijn: wondinfectie, trombose, longembolie, maagperforatie en breuk van de operatiewond. De kans om één van deze complicaties te krijgen neemt enige weken na de operatie af. Gedurende de eerste weken na de operatie kunt u een aantal ongemakken ondervinden. U kunt last hebben van misselijkheid, braken, boeren en pijn op de borst als u teveel eet. Door prikkeling van het middenrif tijdens de operatie kunt u nog enige tijd last houden van pijn in de (linker) zijde. Op langere termijn zijn wel andere complicaties mogelijk zoals vergroting van de maag boven de plaats waar het maagbandje is aangebracht, lekkage van het reservoir (om de band mee aan te passen) en erosie van de maagwand, waardoor de band in de maag kan komen. Van de gastric bypass zijn op de langere termijn minder complicaties te verwachten. Algemene opmerkingen De consequenties van de operaties worden nogal eens onderschat. Vaak is de nazorg dan ook heel belangrijk. Daarnaast is steun van familieleden en vrienden belangrijk. Ook het eigen doorzettingsvermogen speelt een belangrijke rol. Wie beslist over de operatie? Nadat de resultaten van de genoemde onderzoeken bekend zijn, wordt uw dossier besproken in een gezamenlijk overleg tussen de internist, de diëtist, de psycholoog, en de obesitasverpleegkundige. Alle leden van deze vergade-
ring moeten kunnen instemmen met de operatie. Als vervolgens wordt besloten tot een operatie wordt u nog onderzocht door de anesthesist en de chirurg. Na dit onderzoek kan alsnog worden besloten dat de operatie geen doorgang kan vinden. Een van de redenen hiervoor kan zijn dat men de operatie toch te gevaarlijk voor u vindt. Wat zijn de gevolgen voor uw eetpatroon op de lange termijn? Langzaam eten en goed kauwen is erg belangrijk. Als u dit niet doet, kan het voedsel soms weer terugkomen en kunt u gaan braken. U kunt alleen nog hele kleine porties eten. Eten en drinken gaat niet tegelijkertijd. Ook kan het zijn dat u niet alle voeding verdraagt. Inname van vitaminesupplementen is noodzakelijk. Verder kan het innemen van bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld antibiotica in capsulevorm, problemen geven bij het doorslikken. Door de grootte van de capsule kunt u het gevoel krijgen dat deze blijft hangen. U kunt eventueel aan uw apotheker vragen of u het medicijn in vloeibare vorm kunt krijgen. Sommige tabletten kunt u ook fijnmaken en innemen met bijvoorbeeld wat water of yoghurt. Vraag uw apotheker om advies. Tot slot Heeft u nog vragen of zijn er nog onduidelijkheden, schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Ook kunt u informatie opvragen bij de diverse patiëntenverenigingen. Belangrijke telefoonnummers Polikliniek chirurgie Polikliniek interne geneeskunde Spoedeisende Hulp
013- 4655580 0416-682419 (iedere maandag en donderdag) 013- 4655217
