CHIRURGIE
Rondom uw darmoperatie
Rondom uw darmoperatie U wordt binnenkort geopereerd aan uw darm. Om u voor te bereiden, vertellen we in deze folder in grote lijnen wat er gaat gebeuren. Onze medewerkers zullen u bovendien steeds persoonlijk op de hoogte houden en u kunt altijd vragen stellen. Deze folder dient als aanvulling op de mondelinge voorlichting. Deze folder bevat geen informatie over specifieke medische zaken. Uw chirurg zal de medische kant van uw operatie met u bespreken. Lees de folder op uw gemak door en aarzel niet de verpleegkundige of arts om uitleg te vragen. De informatie is ook bedoeld voor uw eventuele partner en naasten. Het is belangrijk dat u en uw familie begrijpen wat er met uw lichaam gebeurt. Algemene informatie over uw verblijf in het St. Antonius Ziekenhuis kunt u lezen in de folder ‘Opname in het ziekenhuis’. Wij hopen dat uw verblijf in het ziekenhuis zo prettig mogelijk zal verlopen.
1
Uitgangspunten voor een voorspoedig herstel
Opname Op het afgesproken tijdstip komt u naar de afdeling. U kunt in de centrale hal van het ziekenhuis altijd de weg vragen. Een verpleegkundige verwelkomt u op de afdeling en maakt u wegwijs op uw kamer. Hebt u nog vragen, wensen of verwachtingen? Bespreekt u die gerust met de verpleegkundige. Met medische vragen kunt u terecht bij de afdelingsarts.
Na de operatie hebt u tijd nodig om te herstellen. Daarbij zijn de volgende punten van belang: 1. U krijgt na de operatie een optimale pijnbestrijding die uw maag en darmen zo min mogelijk belast. 2. U komt na de operatie al snel weer uit bed. Een zo kort mogelijke periode van bedrust zorgt ervoor dat u niet te veel spierkracht verliest. 3. U begint kort na de operatie weer met eten. Voor een goed herstel is het namelijk belangrijk dat u zo weinig mogelijk gewicht en spierkracht verliest.
Limonade en paracetamol U krijgt van de verpleegkundige 2 uur voor de operatie 2 glazen aanmaaklimonade en 2 tabletten paracetamol. Uit onderzoek is gebleken dat het drinken van aanmaaklimonade voor de operatie bijdraagt aan het herstel na de operatie. Nadat u deze 2 glazen heeft gedronken, mag u tot aan de operatie niets meer drinken. Als u diabetespatiënt bent, krijgt u 2 glazen suikervrije aanmaaklimonade.
Deze aanpak staat bekend onder de naam ‘ERAS’ (Enhanced Recovery After Surgery, oftewel: beter herstel na een operatie). Het betekent dat wij op alle fronten uw herstel willen bevorderen.
Laxeren Wij willen dit programma graag samen met u uitvoeren en vragen daarom uw medewerking.
Of uw darmen ‘schoon’ moeten zijn, hangt af van de ingreep. Ook de manier waarop de darmen leeg worden gemaakt, hangt af van de operatie. Uw arts vertelt u wat voor u van toepassing is.
Voor de operatie
Hemicolectomie rechts/ileocoecaal resectie/dunnedarmresectie
Eten en drinken De dagen vóór de operatie mag u normaal eten en drinken. Vanaf middernacht (24.00 uur) voor de operatie mag u niet meer eten. U mag nog wel helder vloeibare dranken hebben zoals water, thee, zwarte koffie, bouillon, appelsap, druivensap en limonade van siroop. Deze dranken mag u tot 2 uur vóór de operatie drinken.
Geen voorbereiding.
2
Medicijnen
Hemicolectomie links/sigmoidresectie/rectumamputatie
U kunt op de ochtend van de operatie uw normale ochtendmedicijnen innemen, tenzij de arts of anesthesioloog (de verdovingsarts) anders met u heeft afgesproken. Een à twee uur voor de operatie krijgt u van de verpleegkundige 2 tabletten paracetamol om in te nemen. Dit is om alvast een zogenaamde ‘spiegel’ (niveau) van pijnstillers op te bouwen. Dit zorgt ervoor dat de pijn na de operatie draaglijker voor u is.
U neemt 2 keer een Norgalax®. Dit is een laxeermiddel (in een tube) dat u rectaal inbrengt. U krijgt de tubes op het verpleegkundig spreekuur mee naar huis. De eerste dosis neemt u de avond voor de operatie. De tweede dosis neemt u de ochtend van de operatie om 06.00 uur. Zo gebruikt u Norgalax®: • Verwijder het dopje van de tube. • Knijp voorzichtig wat gel uit de tube, waardoor de spuitmond wat vettig wordt. Dit vergemakkelijkt het inbrengen. • Breng de spuitmond voorzichtig in het rectum en druk de tube leeg. • Houd de tube dichtgeknepen, terwijl u de spuitmond uit het rectum trekt.
Scheren van de buik Voor de operatie hoeft u zelf niet meer de buik te scheren. Dit wordt op de operatiekamer gedaan.
Uitstel Het komt helaas een enkele keer voor dat de operatie op het laatste moment moet worden uitgesteld vanwege een spoedgeval. Wij zijn ons ervan bewust dat dit erg vervelend is. We geven u zo spoedig mogelijk een nieuwe operatietijd of -datum door.
Low anteriorresectie/HIPEC U neemt 2 liter Moviprep®. Tijdens het verpleegkundig spreekuur krijgt u een recept mee, zodat u de Moviprep® bij de apotheek kunt ophalen. Zo gebruikt u Moviprep®: • De dag voor de operatie mag u nog een licht verteerbare lunch. • Daarna mag u alleen nog heldere dranken zoals water, thee, zwarte koffie, appelsap en bouillon. • In de loop van de middag begint u met het drinken van de Moviprep®. • Het is belangrijk naast de Moviprep® voldoende (ca. 2 liter) heldere dranken te blijven drinken. • Let op: de voorbereiding zoals hier beschreven, wijkt iets af van de bijsluiter.
Privacy Wij beschermen uw privacy. Daarom geven wij tijdens uw opname alleen informatie aan de contactpersonen die u van tevoren hebt aangewezen.
3
De dag van de operatie
buisje dat in uw ader wordt geschoven. Via het infuus krijgt u de narcose toegediend. Zodra u slaapt, begint de operatie.
De ochtend U kunt u ’s morgens gewoon wassen, scheren, enzovoort. Gebruik geen bodylotion, aftershave of andere huidverzorgende producten. Verwijder eventuele prothesen (ook kunstgebit), sieraden, make-up en nagellak. U krijgt van de verpleegkundige een blauw operatiepak aan. In overleg mag u bepaalde medicijnen met een slokje water innemen.
Na de operatie Na de operatie wordt u wakker in de uitslaapkamer van de operatieafdeling. Hier houden artsen en verpleegkundigen u goed in de gaten; zij controleren uw hartslag en bloeddruk en u krijgt pijnstilling. Als het goed met u gaat, komen de verpleegkundigen van de afdeling u weer ophalen. Zij brengen u terug naar de afdeling.
Naar de operatieafdeling Als u aan de beurt bent, brengen twee vrijwilligers van de vervoersdienst u in uw bed naar de operatieafdeling.
Terug op de afdeling De verpleegkundige informeert uw contactpersoon, zodra u weer terug bent op de afdeling. Verder controleert de verpleegkundige regelmatig uw hartslag, bloeddruk en wond. Via het infuus in uw arm krijgt u vocht toegediend. Uw urine loopt vanzelf af via een slangetje dat in uw blaas is ingebracht (urinekatheter). Twee dagen na de operatie verwijdert de verpleegkundige de urinekatheter en de epidurale katheter.
Pijnbestrijding Voor de operatie brengt de anesthesioloog (de verdovingsarts) een zogenaamde ‘epidurale katheter’ bij u in. Dat gaat zo: • Met een naald verdooft hij het gebied tussen uw onderste ruggenwervels. • Daarna brengt hij een dun slangetje in. • Via dit slangetje krijgt u na de operatie pijnstilling toegediend.
Eten en drinken Als u goed wakker bent, kunt u wat drinken. Begin met een glaasje water of een kop thee. Als dit goed gaat, neemt u een schaaltje vla of iets dergelijks.
Door deze plaatselijke pijnbestrijding hebt u veel minder morfine nodig dan bij andere vormen van toediening. Daardoor komen bijwerkingen van morfine, zoals het stilvallen van de darmwerking, ook minder voor. Hierdoor kunt u na de operatie eerder beginnen met eten en drinken.
Pijnbestrijding Zoals gezegd is een goede pijnbestrijding van groot belang voor uw herstel. U krijgt twee dagen lang pijnstilling via de epidurale katheter; daarnaast krijgt u 4 keer per dag 2 tabletten paracetamol.
Naar de OK U wordt vervolgens naar de operatiekamer gereden. Daar brengt de anesthesioloog in uw arm een infuus in. Een infuus is een dun
4
Bewegen
Eten en drinken
Bewegen is erg belangrijk na de operatie. U voorkomt daarmee trombose (bloedstolsels in uw aders) en verlies van spierkracht. Bovendien helpt beweging om uw darmen weer op gang te krijgen. En ten slotte verkleint u de kans op luchtweginfecties door goed rechtop te zitten. Daarom helpt de verpleegkundige u op de dag van de operatie al om even op de rand van het bed te zitten.
U mag de dag na de operatie weer eten en drinken. De wond en de nieuwe verbinding in de darm kunnen dit goed aan. Bovendien herstelt u sneller als u voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Wij adviseren u daarom om op de eerste dag na de operatie het volgende te eten: • als ontbijt een beschuit met een kop thee; • als lunch een beschuit of boterham, een schaaltje vla en iets te drinken; • als avondeten een boterham en een schaaltje vla, of een warme maaltijd.
De dagen na de operatie Behandeling
Tussen de maaltijden door kunt u drinken wat u wilt en zoveel u wilt. Vanaf de tweede dag na de operatie kunt u weer normaal eten. Daarnaast krijgt u 2 keer per dag magnesiumoxidetabletten. Die brengen uw ontlasting weer snel op gang.
De afdelingsarts komt dagelijks bij u langs. Hij vertelt u hoe de operatie is verlopen. Ook houdt hij de genezing van uw wond en uw algehele herstel in de gaten.
Verzorging en beweging In schema
De verpleegkundige helpt u de eerste dag bij de lichamelijke verzorging met de dingen die u nog niet zelf kunt. Hij of zij helpt u ook met uit bed komen en in de stoel gaan zitten. Het is de bedoeling dat u dat minstens drie keer per dag doet, waarbij u steeds wat langer uit bed blijft. Ook kunt u (onder begeleiding van de verpleegkundige) een wandelingetje op de kamer of op de gang maken. Het is belangrijk om de dag na de operatie al uit bed te komen. Dat lijkt misschien snel, maar het lukt de meeste patiënten goed. Het kan complicaties na de operatie voorkomen. Als het nodig is, komt de fysiotherapeut bij u langs voor ademhalingsoefeningen.
We hebben de belangrijkste punten voor u in een schema gezet. U vindt dit schema achterin deze folder.
Stoma Als u bij de operatie een stoma hebt gekregen, dan zal de stomaverpleegkundige u en uw familie begeleiden in de verzorging ervan. U kunt ook de verpleegkundigen op de afdeling om hulp en/of informatie vragen. Wij hebben folders over dit onderwerp. Vraagt u gerust om een exemplaar bij de verpleegkundigen. Als u thuis hulp nodig hebt bij de verzorging van uw stoma, dan kunt u dit bespreken met 5
de verpleegkundige. De verpleegkundige vraagt dan thuiszorg voor u aan. De stomaverpleegkundige bestelt de materialen die u thuis nodig hebt voor de stomaverzorging. Deze materialen krijgt u thuisbezorgd.
Huishoudelijke hulp Mocht u huishoudelijke hulp nodig hebben, dan kunt u dit via de gemeente aanvragen.
Begeleiding Een darmoperatie ondergaan is ingrijpend. Naast het lichamelijk ongemak spelen misschien allerlei gevoelens zoals onzekerheid en angst een rol bij u en uw naasten. Als u behoefte hebt aan een luisterend oor, dan kunt u altijd terecht bij de maatschappelijk werker of de medewerkers van de Geestelijke Verzorging. De verpleegkundige kan u met hen in contact brengen.
Instructie Voordat u naar huis gaat, krijgt u een aantal zaken mee: • instructies over uw activiteiten; • instructies over de verzorging van uw wond; • instructies en tips over eten en drinken; • eventuele medicijnen; • de ontslagbrief wordt digitaal verstuurd naar uw huisarts; • een afspraak voor uw eerstvolgende bezoek aan de polikliniek wordt aan u meegegeven met ontslag. Als deze nog niet gemaakt is, wordt deze nagestuurd naar uw thuisadres; • een kaart met contactgegevens van de afdeling; • een folder ‘Adviezen voor thuis na uw operatie’ wordt aan u meegegeven.
Weer naar huis (met ontslag) Voorbereiding op ontslag Als u goed herstelt, dan kunt u waarschijnlijk 3 tot 5 dagen na de operatie het ziekenhuis verlaten. Als er complicaties optreden, kan de opname langer duren. Uw arts zal met u bekijken wanneer u naar huis mag. U kunt naar huis wanneer: • u vast voedsel kunt eten; • u ontlasting hebt gehad of in elk geval windjes hebt gelaten; • de pijnstilling in tabletvorm voldoende is; • u zich in staat voelt om naar huis te gaan. Houdt u er rekening mee dat u enkele weken na thuiskomst nog geen (zwaar) huishoudelijk werk kunt doen.
De uitslag van het weefselonderzoek is na ongeveer een week bekend. Er wordt dan een gesprek voor u gepland met uw arts. Deze afspraak hebt u, afhankelijk van de opnameduur: • tijdens de opname of • op de poli bij de arts. Uw arts bespreekt dan ook met u of u meer behandeling nodig hebt.
6
Weer thuis
ontslag, of door uw huisarts. De wond heeft geen speciale verzorging meer nodig. Er hoeft geen verband meer op en u mag met uw wond gewoon douchen of in bad. Dep de wond na afloop wel goed droog.
Hoewel u al een heel eind op weg bent in uw herstel, moet u thuis nog ruim de tijd nemen om verder aan te sterken. De meeste mensen hebben 4-6 weken nodig om te herstellen van een darmoperatie. Uw kracht en conditie komen pas terug na ongeveer 10-12 weken, afhankelijk van de grootte van de operatie en uw leeftijd. Uw buikspieren zijn nog gevoelig. Uw buikwonden kunnen nog ‘trekken’, met name als u uw buikspieren gebruikt.
‘Open’ wond Soms wordt een wond niet geheel gesloten; de huid is dan niet volledig gehecht, maar de onderliggende weefsels wel. Een open wond heeft speciale verzorging nodig. Daarover krijgt u (en/of uw naaste) van de arts en verpleegkundige uitleg tijdens uw opname. Bent u niet in staat uw wond te verzorgen als u weer thuis bent? Dan zorgt de verpleegkundige ervoor dat een wijkverpleegkundige dit voor u komt doen.
Eten Mogelijk smaakt het eten u nog niet zo goed of is uw eetlust nog niet zo groot. Probeer dan meerdere keren per dag kleine beetjes te eten en zorg voor variatie in uw maaltijden. Alcohol kan geen kwaad, maar drink het met mate. U hoeft zich niet aan een speciaal dieet te houden. Dat betekent dat u alles weer mag eten en drinken.
De genezing van een open wond neemt wel wat meer tijd in beslag dan de genezing van een gesloten wond. U kunt wel gewoon douchen met een open wond. Zorg dat er geen direct contact is met zeep, dat u de wond uitspoelt met de douche en dat u de wond goed droogdept. Als u een bad neemt, spoel dan de wond na met water.
Ontlasting De ontlasting kan na de operatie dun zijn en soms moeilijk op te houden. Soms heeft het lichaam een jaar nodig om zich aan te passen en de ontlasting dikker te maken.
Lichamelijke inspanning
De wond
Activiteiten en werk
Gehechte wond
Wanneer u weer thuis bent, kunt u uw dagelijkse activiteiten geleidelijk uitbreiden tot uw normale niveau. Forceer niets, maar let op wat uw lichaam aankan. Bouw op deze manier uw activiteiten op.
Wanneer de wond volledig gehecht en gesloten is, dan geneest deze voor het grootste deel binnen een dag of 10. Het duurt echter een week of 6 voordat de wond volledig genezen is. Uw hechtingen worden 10 dagen na de operatie verwijderd. Dit gebeurt tijdens uw eerste polibezoek na
Wanneer iemand zich weer ‘de oude’ voelt, verschilt van persoon tot persoon. Wanneer 7
Pijnstillers mag u gebruiken zolang u die na de operatie nodig hebt. U mag 4x per dag 1000 mg paracetamol hebben. Paracetamol is de standaard pijnstiller, tenzij de arts anders voorschrijft. Als u twijfelt of u bepaalde medicijnen wel mag nemen, bespreek dit dan met uw specialist. Lees altijd de bijsluiter.
u zich goed voelt, kunt u weer gaan werken. Hebt u zwaar werk waarbij u veel moet tillen? Wacht daar dan mee tot 6 weken na ontslag . Autorijden is geen probleem. Als u een (tijdelijke) stoma hebt gekregen, gelden andere regels. De stomaverpleegkundige vertelt u daar meer over.
Wanneer moet u contact opnemen met het ziekenhuis?
Seks U mag na de operatie gerust weer seks hebben. Hierbij geldt hetzelfde als bij de overige lichamelijke inspanningen: luister goed naar de mogelijkheden en behoeften van uw lichaam.
Neem contact op met het ziekenhuis als: • u binnen 2 weken na opname koorts krijgt (meer dan 38 0C) of toenemende pijn in de buik; • u krampen in de buik krijgt of toenemend misselijk wordt en niet kan eten en drinken; • de operatiewond ontstoken is. Bel ook als u twijfelt.
Sport Als u zich voldoende zeker voelt, mag u direct na ontslag uit het ziekenhuis weer wandelen en fietsen. Sporten mag, maar houd rekening met uw conditie. Luister dus naar uw lichaam. Doe de eerste 6 weken niet aan krachtsport en andere sporten waarbij veel druk op uw buik en wondgebied komt. De meeste mensen kunnen na 8-12 weken weer sporten. Zwemmen mag pas wanneer de wond volledig is gesloten en de hechtingen zijn verwijderd. De sauna mag u bezoeken wanneer de wond geheel genezen is. Dit duurt bij een gehechte wond zo’n 3 tot 6 weken; bij een open wond kan dit langer duren.
Een ontstoken wond komt niet vaak voor. U herkent een wondontsteking aan de volgende kenmerken: • de huid rondom de wond ziet rood, voelt warm aan en/of is gezwollen; • de pijn aan uw wond wordt erger; • er komt pus uit de wond; • u hebt koorts (temperatuur van 38,5 0C of hoger).
Vragen?
Medicijnen
Hebt u vragen? U kunt altijd contact opnemen met het ziekenhuis. Contactgegevens vindt u in het grijze adreskader achterin deze folder.
Als u thuis medicijnen moet gebruiken, dan komt vóór het ontslag de apothekersassistent van de St. Antonius Apotheek bij u langs om met u de medicatie door te nemen. De apotheek zorgt dat u de juiste medicatie mee naar huis krijgt. 8
Dag van operatie
Dag 1 na operatie
Tot 2 uur voor de operatie mag u helder drinken. U krijgt aanmaaklimonade en 2 paracetamol. Na de operatie mag u drinken. Als u niet misselijk bent, krijgt u ‘s avonds een vloeibare maaltijd.
U mag normaal eten: als ontbijt een beschuit of boterham met kopje thee, als lunch misschien iets meer.
Beweging
‘s Avonds gaat u even op de bedrand zitten met hulp van de verpleegkundige.
U gaat 3x uit bed op de stoel met hulp van de verpleegkundige.
Infuus
U hebt een infuus in de arm.
Als u voldoende drinkt, gaat ‘s avonds het infuus eraf en blijft de infuusnaald nog zitten.
Pijn
Geef het aan als u pijn hebt. Vertel de verpleegkundige uw pijnscore (tussen 0 en 10).
Geef het aan als u pijn hebt. Vertel de verpleegkundige uw pijnscore (tussen 0 en 10).
Medicatie
U hebt een epidurale katheter voor de pijnbestrijding. U krijgt 4x per dag 2 paracetamol. ‘s Avonds een tabletje Zofran om misselijkheid te voorkomen.
U hebt nog de epidurale katheter voor de pijnbestrijding. U krijgt 4x per dag 2 paracetamol en 2x per dag 2 tabletten magnesiumoxide om de ontlasting op gang te helpen. Verder zo nodig medicatie tegen de misselijkheid.
Voeding
9
‘s Avonds een licht verteerbare warme maaltijd.
Dag 2 na de operatie
Dag 3 en verder na de operatie
Voeding
U mag de normale voeding verder opbouwen.
U gaat door met de normale voeding. De bijvoeding gaat door tot u weer uw gebruikelijke hoeveelheden kunt eten.
Beweging
U gaat minimaal 3x uit bed op de stoel met hulp van de verpleegkundige. Ook loopt u een eindje onder begeleiding van de verpleegkundige.
Ga vandaag zoveel mogelijk uit bed en loop rond. U kunt zich wassen aan de wastafel of onder de douche.
Infuus
Nadat de pijnpomp gestopt is, wordt de infuusnaald verwijderd.
Pijn
Geef het aan als u pijn hebt. Vertel de verpleegkundige uw pijnscore (tussen 0 en 10). De epidurale katheter voor de pijnbestrijding wordt gestopt en verwijderd, net zoals de urinekatheter.
Geef het aan als u pijn hebt. Vertel de verpleegkundige uw pijnscore (tussen 0 en 10).
Medicatie
U krijgt 4x per dag 2 paracetamol, eventueel aangevuld met een andere pijnstiller. De magnesiumoxide gaat door tot de ontlasting op gang is. Verder zo nodig medicatie tegen de misselijkheid.
U krijgt 4x per dag 2 paracetamol, eventueel aangevuld met een andere pijnstiller. Indien nodig magnesiumoxide en iets voor de misselijkheid.
10
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00 Chirurgie 088 - 320 19 00
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
11
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
CHI 50/07-’14
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
