Chiropcontact. Contactblad van de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt vzw. 19 e jaargang nr. 4

Chiropcontact

Contactblad van de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt vzw

19e jaargang nr. 4

Vleermuizenwerkgroep Voorzitter: Alex Lefevre (ontslagnemend) Klissenhoek 85, 2290 Vorselaar, 014 51 62 01 [email protected] Secretaris:

Penningmeester: Kris Boeckx (ontslagnemend) Koeneind 13, 2440 Geel, 014 59 26 26 [email protected] Provinciale coördinatoren West-Vlaanderen: Bob Vandendriessche Begoniastraat 26, 8020 Oostkamp, 0477 75 74 91 [email protected] Oost-Vlaanderen: Daan Dekeukeleire Polderdreef 37, 9840 De Pinte, 0474 48 89 79 [email protected] David Galens Hoogstraat 28, 9820 Merelbeke, 0474 22 93 12 [email protected]

Antwerpen: Filip Borms Roosendaalbaan 21, 2920 Kalmthout, 03 666 15 56 [email protected] Limburg: Ghis Palmans Volmolenstraat 1, 3910 Neerpelt, 011 64 82 74 [email protected] Brabant: Contactpersoon Natuurpunt Wout Willems Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, , 015 29 72 68 [email protected]

Wie jonger is dan 25 en interesse heeft in vleermuizen, kan ook contact opnemen met de vleermuizenwerkgroep van JNM JNM, Kortrijksepoort 192, 9000 Gent, 09 223 47 81 zwg@jnm.

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

2

Voorwoord Dag allen,

In de twintig jaar dat ik lid ben van de werkgroep heb ik de bewustwording dat vleermuizen uitermate belangrijk zijn alleen maar zien toenemen. Een feit waarbij naast de Europese wetgeving in Vlaanderen de Vleermuizenwerkgroep onder leiding van Alex Lefevre een prominente rol gespeeld heeft en nog steeds speelt. Maar ook het speelveld is enorm vergroot. Gaandeweg werd er meer en meer beroep gedaan op de kennis van de groep. Uiteindelijk werd de druk zo hoog dat een aantal items en onderzoeken zoveel beslag legden op de vrije tijd van onze vrijwilligers dat het niet langer haalbaar was, dat ze het petje van onze vrijwilliger flink te boven gingen en gaan. Maar hoe je het ook keert of draait: de kern van de werkgroep bestaat uit uiterst gemotiveerde vrijwilligers. Laat ons ons dan ook toespitsen op hetgeen ons drijft: VLEERMUIZEN. Het overgrote deel van de winterverblijven zijn gekend en beschermd. Al leert de realiteit ons dat dit laatste lang niet altijd het geval is. Denk maar aan Haasdonk of het kappen van (soms potentiele) koloniebomen en langs verbindingsroutes gelegen bomenrijen . En dit vaak onder het mom van ongewenste exoten. Wie anders dan de vrijwilliger gaat in dergelijke gevallen voor klokkenluider spelen? Daarbij flink geholpen door diepgaand onderzoek van specialisten allerhande! Is bescherming niet voor een deel het gevolg van jarenlange monitoring door……vrijwilligers Lang niet alle zomerkolonies zijn gekend. De moderne onderzoeksmethodes brengen heel wat aan het licht. Maar ze zijn duur, tijdrovend en vereisen kennis en expertise. Specialisten werk dus! Stelt zich weerom de vraag: wie gaat er op letten dat er geen foute beslissingen genomen worden waardoor de kolonie onherstelbare schade oploopt? Weerom onze vrijwilliger. Op wie wordt in eerste instantie beroep gedaan als er een vleermuisvriendelijke inrichting geschiedt of er noodzakelijke onderhoudswerken moeten gebeuren? Juist!!!!!! Wat er ook van komt: zonder zijn vrijwilligers staat de Vleermuizenwerkgroep nergens!!!!!!! Ook al levert iedereen maar een kleine bijdrage: alles bij elkaar is het een niet te onderschatten macht! Zoals Alex het zegt: “Hetgeen wat je doet is belangrijk! Niet de tittel!” De daden maken de man! Kris Boeckx

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

3

Allerlei

Unieke kolonie zeldzame vleermuizen in Diepenbeek

In het Natuurpuntgebied "Nietelbroeken" in Diepenbeek is onlangs een kolonie met 84 "Bechsteins vleermuizen" ontdekt, allicht een van de vijf grootste kolonies van Europa. Dat meldt de Vleermuizenwerkgroe p van Natuurpunt op Natuurbericht.be. Bechsteins vleermuizen hebben opvallend grote oren, enkel de "grootoorvleemuizen" hebben nog grotere oren. Het zijn echte bosbewoners: de soort slaapt in holle bomen en omdat ook hun kraamkolonies zich daar bevinden, worden ze zelden waargenomen. De Bechsteinsvleermuis is een middelgrote soort, met een spanwijdte van 25 tot 30 centimeter. Zuidoost-Limburg In Vlaanderen leven naar schatting maar 300 tot 600 Bechsteinsvleermuizen, in de zomer alleen in zuidoost Limburg. Met steun van de provincie Limburg werd in 2011 een uitgebreid onderzoek gevoerd naar het voorkomen van de soort. "De dieren werden met mistnetten gevangen, kregen een zendertje opgekleefd en werden nadien gevolgd met antennes en ontvangers", verduidelijkt Kris Boers van de Vleermuizenwerkgroep. "Op die manier waren de onderzoekers in staat om de zogenaamde kraamkolonies te vinden." Verrassende telling Afgelopen zomer werd in het natuurgebied Nietelbroeken postgevat onder een boom waar zo'n kraamkolonie huisde. Tot verbazing van de waarnemers stopte de teller pas na 84 uitvliegende dieren. "Daarmee behoort deze kolonie tot de vijf grootste van deze soort in Europa, en vormt ze mogelijk een aanzienlijk deel van de Vlaamse populatie." Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

4

In de Nietelbroeken loopt momenteel een natuurherstelproject, waarbij ook aandacht geschonken wordt aan het creëren van geschikte leefgebieden voor Europees beschermde dieren. "Vermits de Bechsteins vleermuis gebonden is aan een oud bos met veel ondergroei, zullen we hieraan de nodige aandacht geven in het verdere verloop van het project", zegt gebiedbeheerder Jos Ramaekers. Belga, beeld PhotoNews

Waarom het belangrijk is veranderingen bij winterobjecten te noteren: Vleermuizen in de ijskelder van Grand Noble (De Pinte) Daan Dekeukeleire

De ijskelder van Grand Noble in De Pinte is een typisch overwinteringsobject, zoals er tientallen verspreid liggen over Vlaanderen. De ijskelder ligt in een oud kasteelpark (ca. 20 ha), aan de rand van een verstedelijkt gebied (de buitenwijken van Gent en De Pinte). Het kasteelpark bestaat uit eiken, beuken en enkele populieren. Een overwinteringslocatie zoals er tientallen zijn in Vlaanderen.

Grafiek 1: Getelde aantallen in de ijskelder van Grand Noble. Periodes zonder balkjes zijn jaren wanneer er geen telling heeft plaatsgevonden. (a) en (b) zijn de data wanneer deuren geplaatst werden. (c) geeft weer wanneer de dreef naast de ijskelder gekapt werd.

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

5

De vleermuisaantallen op deze locatie worden al van in de jaren ’70 geteld, maar af en toe zitten er wel ‘gaten’ in de tellingen (zie grafiek 1). In 1976 werd de ijskelder ingericht: er werd een deur geplaatst met slot en invliegopening. Jaarlijks werden er gemiddeld een 4-tal vleermuizen geteld (voornamelijk baardvleermuizen (Myotis mystacinus/brandtii) en af en toe ook een eenzame grootoor (Plecotus auritus) of een franjestaart (Myotis nattereri). Als ik in 2001 de eerste keer in het object kwam was deze ene deur al niet meer in de beste staat. Hij stond tegen de deuropening aangeleund en was al lang uit zijn hengels gevallen. In 2004 was de oude deur van de ijskelder helemaal kapot. De gemeente De Pinte kon overtuigd worden om twee nieuwe deuren te financieren, die geplaatst werden in de zomer van 2005. Dit had echter niet echt een invloed op de aantallen: er bleven slechts een 4-tal dieren overwinteren. Dit alles veranderde in de winter van 2009-2010. Plots overwinterden er 18 dieren. Ook de daarop volgende jaren waren zijn de aantallen nog mooi hoog. Een mooie stijging, dus, enkele jaren nadat de kelder opnieuw werd ingericht. Echter, een populatie-stijging lijkt me weinig waarschijnlijk. In de omgeving zijn namelijk andere potentiële overwinteringsplaatsen: Holle bomen? Bij de controle in december 2009 bleek de lindedreef nabij de ijskelder gekapt te zijn. Overwinterden de overige vleermuizen in deze holle bomen? Hoewel het geen dikke bomen waren (diameter ca. 50 cm op borsthoogte) bleken de gekapte bomen wel holtes te bevatten. Andere objecten in de buurt… Op 500 m van het kasteeldomein Grand Noble (nr 1 op de kaart) ligt een kleiner kasteeldomein het ‘Hemelrijk’ (nr 2). Dit kasteel heeft ook een ijskelder: een klein keldertje waar niet elke winter een dier in gevonden wordt (jaarlijks 0-2 dieren). Belangrijker zijn echter de kelders van het kasteel zelf. Het kasteel heeft lange tijd leeg gestaan, maar wordt nu gerestaureerd. De kelders stonden onder water, en vormden een ideale overwinteringsplaats. Tijdens een eenmalig bezoek midden jaren ’90 werden er inderdaad meerdere overwinterende baardvleermuizen gevonden, maar exacte aantallen of een exact jaartal werd niet genoteerd (mondelinge med. J.-P. Nicaise). Bij een kort bezoek in 2005 werden geen dieren aangetroffen en bleek de kelder drooggepompt en grotendeels gerestaureerd (de rest van het kasteel stond toen nog leeg en werd niet bezocht). In de directe omgeving bevind zich nog een derde object, dat in december 2008 werd gevonden. Onder het poortwachtershuisje van het Scheldevelde-park (nr 3 op de kaart), op 1500 m van het kasteelpark Grand Noble bevind zich ook een kelder. Tijdens de vier afgelopen winters werden 0-4 vleermuizen gevonden. Dit object heeft nogal te leiden onder verstoring: onbekenden vinden het namelijk altijd maar nodig om de invliegopening dicht te steken met stokken en prikkeldraad. Waar overwinteren deze vleermuizen als de invliegopening dicht is? Wat betekent dit nu? Herstelt de populatie zich, en wordt dit dan ook weerspiegeld in de aantallen? Zijn de vleermuizen uit holle bomen verhuisd naar de ijskelder na een kapping? Werd een ander object in de buurt ongeschikt? Was het te koud op een eventuele alternatieve verblijfplaats? Of gaat het om een combinatie van alles hierboven? Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

6

Mijn bedoeling met dit artikel is om aan te tonen met een anekdotisch voorbeeld dat data van wintertellingen voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Oproep! Op de trein na vergaderingen, tijdens cursussen en ’s avonds na het tellen hoor ik vaak anekdotische verhalen over boomkappingen, verstoring en andere dingen die een invloed leken te hebben op de aantallen, zowel in kleine als grote objecten. Ik besef zeer zeker dat anekdotes geen harde data zijn, maar toch is het bijzonder waardevol om dergelijke dingen te noteren en te delen. Ik wil dan ook oproepen om zulke waarnemingen neer te schrijven en te publiceren, bv. in de Chiropcontact! Vragen of opmerkingen? [email protected]

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

7

Uit de krant

van onze mediawatcher Wout Willems

Uit Het Laatste Nieuws van 21 augustus 2013 Opening reservaat voor vleermuizen

Op zaterdag 24 augustus opent het district Berchem en Natuurpunt Antwerpen Stad een klein reservaat voor vleermuizen in de De Roest d'Alkemadelaan. Verstopt achter enkele flatgebouwen in de De Roest d'Alkemadelaan ligt een oude ijskelder, een ideaal 'hotel' voor vleermuizen.Vleermuizen zijn kwetsbare dieren. Het is belangrijk dat ze een rustige omgeving hebben om te overwinteren. Een nieuwe verblijfplaats kan daarbij helpen. Tijdens de Nacht Van de Vleermuis nu zaterdag is er van 19.30 tot 20 uur een officiële inhuldiging met receptie in de De Roest d'Alkemadelaan. Daarna geeft Natuurpunt een lezing over de zoogdiertjes in de school Heilige Familie in de Jan Moorkensstraat 95. Voor kinderen is er tijdens de lezing animatie. Tot slot kunnen geïnteresseerden om 21.30 uur zelf op zoek naar vleermuizen met een speciale batdetector. Na de inhuldiging is de kelder niet meer te bezichtigen om de rust van de dieren niet te verstoren, en omdat hij op privédomein ligt.

Uit Het Laatste Nieuws van 07 september 2013 Open monumentendag viert zondag zilveren jubileum Open Monumentendag viert zondag zijn zilveren jubileum. Er is geen thema voor deze 25ste editie, maar iedereen biedt het beste van de voorbije 24 edities aan, zoals het Kezelfort in Edelare. Het fort is een van de belangrijkste overwinteringsplaatsen voor vleermuizen en de toren die ernaast werd gebouwd doet nog steeds dienst als buitenverblijf van de familie Thienpont. En het fort kan een kleine oplapbeurt wel gebruiken. Het Kezelfort is een van de Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

8

oudere van Vlaanderen. De bouw startte in 1822, toen Vlaanderen nog deel uitmaakte van de Verenigde Nederlanden. Het fort werd gebouwd op Edelareberg, dicht bij de Schelde en strategisch gelegen om de stad Oudenaarde te beschermen tegen vijandelijke legers. Het ging om een vijfhoekig fort, met vooraan een muur van 15 stenen dik, een uitkijktoren en plaats voor veel kanonnen. Om de metselwerken van voldoende water te voorzien zijn er drie waterputten gebouwd, maar al gauw bleek dat er meer water nodig was. 70 ton water werd dagelijks vanuit de Schelde naar boven gebracht. Aanvankelijk werden 70 arbeiders ingezet om het fort te bouwen, snel groeide dat aan tot meer dan 1.500 man. Schietoefeningen Maar nog voor het fort helemaal klaar was, werd België onafhankelijk. Het domein werd verkocht en om een militaire functie uit te sluiten werden alle bovengrondse delen afgebroken. Het fort is dus nooit gebruikt als fort, maar de Duitsers hielden er, tijdens de twee wereldoorlogen, wel hun schietoefeningen. Het diende als schuilplaats voor meer dan 1.300 Oudenaardisten bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog. Van het oorspronkelijke fort resten vandaag alleen de grachten, de wallen en de onderaardse grachten. Zo bevinden zich onder de grond nog ruim drie kilometer aan gangen. "En deze vormen een ideale overwinteringsplaats voor vleermuizen. Van 15 september tot 15 mei mag hier niemand binnen", zegt conciërge Stefaan Baekeland. "Dit om de rust van de vleermuizen niet te verstoren." Boek Het Kezelfort is een van de belangrijkste overwinteringsplaatsen in Vlaanderen. Het fort werd intussen ook beschermd als natuurreservaat, maar niet als monument. "Er zijn dus geen subsidies om het gebouw in stand te houden", zucht Pol Borremans, die zo geboeid is door de geschiedenis van het Kezelfort dat hij er een boek over schreef. "En het zou nochtans stilaan een oplapbeurt kunnen gebruiken. Binnen is het metselwerk nog in perfecte staat, maar de schuinliggende muur boven de fortgrachten wordt stilaan aangetast door de wortels van de bomen."De zonen van de Oudenaardse oud-burgemeester Jozef Thienpont zijn nog steeds eigenaar van de site. Die familie bouwde er eind 19de eeuw een lusthof op het domein. De neogotische toren staat er vandaag nog. "Deze doet trouwens nog steeds dienst als buitenverblijf van de familie", weet Baekeland. "Vooral tijdens de weekends trekken ze er zich terug. Je hebt er een prachtig zicht over de stad."

Persbericht van 15 oktober 2013 Schuilkelder uit WO II krijgt tweede leven als schuilplaats voor vleermuizen De gemeente Overijse, Regionaal Landschap Dijleland vzw en IGO hebben langs de Waversesteenweg in Overijse een schuilkelder uit de tweede wereldoorlog ingericht als winterverblijfplaats voor vleermuizen.

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

9

Erfgoed dat geen hedendaagse invulling krijgt, dreigt te vervallen en uiteindelijk te verdwijnen. In het geval van bunkers en schuilkelders is dat niet anders. Een herbestemming aan deze monumenten geven is dan ook de boodschap. En als we daarmee bedreigde diersoorten zoals vleermuizen een duwtje in de rug kunnen geven, slaan we twee vliegen in één klap. Heel wat vleermuissoorten zijn sterk bedreigd in Vlaanderen onder andere door het verdwijnen van geschikte overwinteringsplaatsen. Vleermuizen slapen in de winter omdat ze dan geen voedsel (insecten) vinden. Tijdens de winterslaap draait het bioritme van vleermuizen op een laag pitje: hun lichaamstemperatuur en hartslag daalt. Ze gebruiken hun vetreserves om de winter door te komen. Een vleermuis stelt dan ook strenge eisen en gaat op zoek naar een overwinteringsplaats met een echt ‘grotklimaat’: het vriest er niet en is er rustig, tochtvrij en voldoende vochtig.

De schuilkelder langs de Waversesteenweg in Overijse doet nu – mits enkele aanpassingen – dienst als winterverblijfplaats voor vleermuizen (foto’s: IGO-Fred Vanwezer).

In de berm van de Waversesteenweg in Overijse ligt een schuilkelder, daterend uit WO II, al geruime tijd te verkommeren. Deze schuilkelder maakte destijds deel uit van een netwerk van schuilkelders aangelegd op het grondgebied van de gemeente Overijse in de periode 1941-42 als verdediging tegen mogelijke luchtbombardementen.

Mits enkele aanpassingen doet deze schuilkelder voortaan prima dienst als winterverblijfplaats voor vleermuizen. Door zijn ondergrondse ligging is de temperatuur goed gebufferd en staat hij al gedeeltelijk onder water wat naar vochtigheid ideaal is. Het aanbrengen van voldoende wegkruipmogelijkheden (bakstenen en houten nestkasten die her en der werden opgehangen) en nieuwe deuren (voorzien van invliegopening voor vleermuizen) zorgt dat de kelder voortaan tochtvrij blijft en voldoende rust biedt. De vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt vzw zal jaarlijks controleren of er vleermuizen in de schuilkelder overwinteren. Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

10

Vleermuizen zijn koesterburen. Dit zijn bijzondere diersoorten waar we zorg voor moeten dragen. Meer info hierover vind je op www.koesterburen.be. Een fotoverslag van de http://projectinfo.rld.be/#73

inrichtingswerkzaamheden

is

terug

te

vinden

op:

Meer info: Annabel Pennings, biodiversiteitsmederker, Regionaal Landschap Dijleland vzw, 016/40.85.58. of 0477/319.852 – [email protected] Wim Aertsen, landschapsanimator, Regionaal Landschap Dijleland vzw, 016/40.85.58. of 0477/319.852 – [email protected] De werken werden uitgevoerd door Regionaal Landschap Dijleland vzw en IGO met de financiële steun van de gemeente Overijse, Provincie Vlaams-Brabant en Agentschap Onroerend Erfgoed (Vlaamse overheid).

Uit Het Laatste Nieuws van 05 november 2013 Bunker op binnengebied blijft behouden Op het binnengebied van de voormalige bloemenwinkel De Rozentuin staat een betonnen bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Hij bestaat uit twee grote lokalen plus een kleiner lokaal, waarin Duitse soldaten konden schuilen tijdens bombardementen. De laatste jaren werd de betonnen bunker door het vroegere tuinbouwbedrijf gebruikt om tijdens de winterperiode planten vorstvrij te stockeren. "De bunker is niet geïnventariseerd omdat hij altijd op privédomein stond", zegt Filip Borms, vleermuizenspecialist van Natuurpunt. "Een bestaande Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

11

populatie vleermuizen verplaatsen kan niet. Daarom willen we de oorlogsbunker eerst onderzoeken op de aanwezigheid van vleermuizen, die traditioneel bunkers uitkiezen als overwinteringplaats." Districtsburgemeester Koen Palinckx (N-VA) heeft de Simon Stevinstichting al gevraagd om de historische waarde van de oorlogsbunker te onderzoeken. "Met de projectontwikkelaar is afgesproken om de bunker niet af te breken maar te wachten op de resultaten van het onderzoek. Als de bunker een waarde heeft, zal hij moeten worden opgenomen in de herinrichtingsplannen voor het binnengebied." (FSE)

Uit Het Nieuwsblad van 7 november 2013 Vleermuizen mijden Viander Vleermuizen fladderen niet meer naar de groene Viander in Tienen. Ze vinden er te weinig voedsel en bomen zijn gerooid. Vroeger vonden ze onderdak op de zolders van de chalet Viandra Baden en de loodsen aan de cafetaria. Maar na restauratie en isolatie geraken de vleermuizen er nog moeilijk in. Er zijn nog meer redenen waarom ze het recreatiedomein mijden. De Milieuadviesraad (MAR) trok conclusies na de Nacht van de Vleermuis. Een rondgang in de Viander leerde dat door kapping van bomen voor de gevleugelde zoogdieren geen ideale aaneengesloten corridors meer bestaan om ze te laten overvliegen. Ook de hoevedieren, vooral ezels, zijn sinds twee jaar weg uit het domein. Zij zaten in loodsen, die zijn afgebroken, waardoor verblijfplaatsen voor vleermuizen verloren gingen. Ook volgens de MAR zitten er te veel vissen in de vijvers. 'Die eten veel insecten, die ook dienen als voedsel voor vleermuizen', luidt het. Uitbater Werner Goethuys van de Viander zegt dat resten van bomen zijn afgezaagd omdat ze afgeknakt waren tijdens een storm in juli. 'Maar dat zijn slechts enkele bomen. De stronken groeien wel weer uit tot struikgewas. Dat vleermuizen wegblijven komt vooral door het verdwijnen van veel bomen in het aanpalende Geboortebos. Weer hoevedieren in de wei zetten, acht ik uitgesloten. Daarvoor is een vergunning nodig. Wie gaat de nieuwe stallen betalen, de dieren voederen en verzorgen? Dat er te veel vis in de vijvers zit, noem ik larie. Het huidige bestand ligt niet hoger dan een kwart van vroeger. De vissen eten dus zeker niet te veel insecten.' Geert Jansen van Natuurpunt zegt dat de boomkappingen zeker nefast zijn voor vleermuizen. 'Aan struikgewas hebben ze niets. Het is te laag. Bomenrijen zijn noodzakelijk en die ontbreken.'

Uit Het Laatste Nieuws van 06 december 2013 Vleermuizen krijgen kelder op kasteeldomein Pro Natura zal in opdracht van het Halse stadsbestuur een vleermuizenkelder bouwen op het kasteeldomein in Lembeek. In de loop van de zomer van 2014 worden nog projecten gerealiseerd om vleermuizen op verschillende plaatsen onderdak te bieden. In de kerken van Essenbeek en Buizingen worden vleermuisopeningen aangebracht. Op het kerkhof van Hallecentrum wordt zelfs een heuse vleermuizenbunker gebouwd. De stad zal de werken mee bekostigen met subsidies van de provincie.

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

12

Mededelingen Activiteiten Giften Het rekeningnummer waarop giften mogen gestort worden is: 293-0212075-88 van Natuurpunt. Voor de vleermuizenbescherming in Vlaanderen te ondersteunen mag het projectnummer 3171 vermeld worden. Giften vanaf 40€ zijn fiscaal aftrekbaar. Alle giften die op dit projectnummer toekomen, worden integraal gebruikt om aankopen van vleermuisreservaten te ondersteunen zoals het fort van Walen, de Schans van Smoutakker, de Steenoven te Turnhout, enz.

Abonnee Chiropcontact Wil je Chiropcontact in de toekomst niet meer ontvangen, geef dan jouw naam en emailadres door aan [email protected]. Ook nieuwe abonnees voor Chiropcontact kunnen zich via hetzelfde adres aanmelden. Graag met vermelding van provincie en adres. Mededelingen en artikels stuur je best naar [email protected].

Artikels Chiropcontact Artikels voor Chiropcontact moeten aangeleverd worden in Microsoft Word, lettertype Times New Roman 12, foto’s apart meeleveren. Van anderstalige artikels wordt een Nederlandstalige vertaling aangeleverd. Anders wordt het artikel niet gepubliceerd.

Fb pagina vleermuizenreservaat “La bonne espérance” Werken en activiteiten die in het verleden en de toekomst zullen worden uitgevoerd, kan je nu volgen op Facebook . Wil je graag op de hoogte blijven stuur dan een vriendschapsverzoek naar “la bonne esperance”. De gebezigde Fb naam is: “labonne espérance.” Dus “la” en “bonne” aan elkaar geschreven!

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

13

Conferentie ivm vleermuizen

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

14

Uitsmijter Een vleermuisrijk 2014!

“Schone energie!”

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

15

Bijlage: Data wintertellingen Algemeen

TELLEN VAN VLEERMUIZEN IN WINTERSLAAP DIENT OM DEZE DIEREN NOG BETER TE KUNNEN BESCHERMEN HET IS DAN OOK DE EERSTE TAAK VAN ELKE TELLER OM DE DIEREN HIERBIJ ZO WEINIG MOGELIJK TE VERSTOREN!

De wintertelling van de vleermuizen in Vlaanderen (en voor een deel ook in Brussel) wordt gecoördineerd door de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt. Elke provincie heeft een eigen provinciale coördinator: West-Vlaanderen: Floris Verhaeghe, [email protected], Torhoutstraat 124, 8610 Kortemark, 0479 89 01 09 Oost-Vlaanderen: David Galens, [email protected] Hoogstraat 28, 9820 Merelbeke, 0474 22 93 12 Antwerpen: Filip Borms [email protected], Roosendaalsebaan 21, 2920 Kalmthout, 0473 91 90 51 Limburg: Ghis Palmans [email protected], Volmolenstraat 1, 3910 Neerpelt, 011 64 82 74 Vlaams-Brabant / Brussel: hermanvanschepdael@. hotmail com Herman Van Schepdael (west-Brabant), , 0478/66.67.25 Hans Roosen (oost-Brabant), [email protected] Abstraat 101, 3090 Overijse, 0486 40 79 97 , Gelieve je waarnemingen te sturen naar je provinciale coördinator en naar algemeen coördinator Kris Boers ([email protected]) , Zeilstraat 3, 2060 Antwerpen, 0474 22 74 28). Een waarneming bevat minimum volgende gegevens: - object (liefst de objectcode – als je ze niet kent, kan je ze steeds opvragen bij je prov. coördinator of bij Kris Boers) - datum van de telling - waargenomen soorten en aantallen - alle tellers Als een ‘object’ voor de eerste keer is geteld, gelieve dan ook de exacte locatie, een naam, het type (bunker, ijskelder, fort, ...) en de hoofdteller door te geven. Een object is een locatie waar vleermuizen verblijven of kunnen verblijven. Elk object krijgt een apart nummer. De algemene regel is: als de vleermuis naar buiten moet vliegen en de kamers grenzen niet aan elkaar, spreken we van een ander object (en die krijgen dus een aparte code).

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

16

Jaarlijks verschijnt een verslag van de wintertellingen in Chiropcontact, de gratis digitale nieuwsbrief voor wie interesse heeft in vleermuizen in Vlaanderen. Je abonneren kan bij Kris Boeckx ([email protected]). De afkortingen die in Vlaanderen worden gebruikt voor de notatie van de soorten: Afk Md Mmb Mb Mm Mn MD Me MM MB Mspec

Nederlandse naam Watervleermuis Baard/brandts vleermuis Brandts vleermuis Baardvleermuis Franjestaart Meervleermuis Ingekorven vleermuis Vale vleermuis Bechsteins vleermuis Myotis spec. Gewone of Grijze PaA grootoorvleermuis Pa Gewone grootoorvleermuis PA Grijze grootoorvleermuis Ppn Dwergvleermuis spec. Es Laatvlieger Bb Mopsvleermuis Cspec Vleermuis spec.

Wetenschappelijke naam Myotis daubentonii Myotis mystacinus/brandtii Myotis brandtii Myotis mystacinus Myotis nattereri Myotis dasycneme Myotis emarginatus Myotis myotis Myotis bechsteinii Myotis spec. Plecotus auritus/austriacus Plecotus auritus Plecotus austriacus Pipistrellus spec. Eptesicus serotinus Barbastella barbastellus Chiroptera spec.

(Let op het verschil tussen grote en kleine letters bij de afkortingen!)

Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

17

Doorgegeven teldata Provincie Antwerpen

zo 15 december 2013 (OV) zo 22 december 2013

9:00 Fort 3 (Borsbeek) 10:00 Fort Brasschaat

za 21 dec - vr 3 jan 2014

Objecten Antwerpen Noord 9:30 Fort Oelegem 9:30 kasteelkelder Schilde Fort Zwijndrecht en Kruibeke Schans van Tallaart 9:30 Fort Broechem 8:30 Fort Schoten 20:00 Fortentelweekend Antwerpen 10:00 Fort Steendorp Fort Kapellen

za 4 januari 2014 za 11 januari 2014 za 18 januari 2014 do 23 januari 2014 za 25 januari 2014 ma 27 januari 2014 vr 31 jan - zo 2 feb 2014 (OV) za 15 & zo 16 feb 2014

zo 23 februari 2014

9:30

Fort 5 (Edegem) Fort Oelegem

Bram Van Ballaer Filip Borms & Wout Willems Wout Willems

0485/46 46 77 0473/919 051 & 0485/037 985 0485/037 985

Wout Willems Kris Boers

0485/037 985 0474/227 428

Arno Thomaes

0478/56 21 11

Wout Willems

0485/037 985

Kris Boers Dirk Swaenen Wout Willems

0474/227 428 0476/72 44 49 0485/037 985

Arno Thomaes Ben Van der Wijden Wout Willems Wout Willems

0478/56 21 11 0476/742 652 0485/037 985 0485/037 985

Provincie West Vlaanderen Regio Ieper za 11 januari 2014 (OV) za 18 & zo 19 jan 2014

8:30

West-Vlaanderen

Joost Vandenberghe

Vlaams-Brabant

Hans Roosen

Provincie Vlaams Brabant

zaterdag 26 januari 2014

Voor alle tellingen: vooraf aanmelden verplicht!!! Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt

18