CHECKLIST PRODUCTVERBETERING KUNSTWERKEN RWS. RUBRIEKEN en ONDERWERPEN

-1Bouwdienst Rijkswaterstaat

bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-

ontwikkeling technieken

checklist productverbetering kunstwerken RWS in ontwerp en onderhoud 20030331

CHECKLIST PRODUCTVERBETERING KUNSTWERKEN RWS · · · · · · ·

De aanbevelingen in deze checklist zijn ontleend aan praktijkproblemen bij kunstwerken van RWS. Met deze aanbevelingen kunnen ontwerp(herhalings)fouten worden voorkomen en het onderhoud van bestaande constructies alsnog worden beperkt. Doelgroep: ontwerpers, uitvoeringstechnici, onderhouders en beheerders van alle disciplines. Aanvullingen: deze lijst is bedoeld als groeilijst. Aanvullingen zijn welkom. De kop vóór nieuwe of gewijzigde tekst is cursief weergegeven. De checklist kan ook op het Intranet worden geraadpleegd, zie de sites van de vakgroepen Werktuigonderdelen en Innovatief Ontwerpen en Onderhouden. Kenmerk: NIO-N-92029, versie: Zie datum koptekst.

· Aanvullingen naar [email protected], tel. 079-3292407

RUBRIEKEN en ONDERWERPEN AFDICHTING ..................................................................................................................................... 5 Asloopvlak voor roterende seals................................................................................................ 5 Onderafdichting hefdeuren met (glij)fenders............................................................................. 5 Roterende seals ........................................................................................................................ 5 Translerende seals ................................................................................................................... 5 BEREKENING ..................................................................................................................................... 5 Wijzigingen.............................................................................................................................. 5 Zwaartepunt ............................................................................................................................ 5 BETROUWBAARHEID........................................................................................................................ 5 Betrouwbaarheid, veiligheid en risico ........................................................................................ 5 BLOKKENREMMEN ........................................................................................................................... 5 Veiligheid en remkoppel ........................................................................................................... 5 CONTRACTEN................................................................................................................................... 5 Onderhoudsverplichting ........................................................................................................... 5 CORROSIEPREVENTIE ....................................................................................................................... 5 Brandblusleidingen ................................................................................................................... 5 Borgplaten ............................................................................................................................... 5 Deklagen ................................................................................................................................. 5 Galvanische corrosie ................................................................................................................. 6 Houtdraadbouten..................................................................................................................... 6 Hydraulische kleppen en kleppenblokken.................................................................................. 6 Kabeltrommels ......................................................................................................................... 6 Kathodische bescherming ........................................................................................................ 6 Klimaatbeheersing .................................................................................................................... 6 Leidingen ................................................................................................................................. 6 Luchtbellenschermen................................................................................................................ 7


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



Materiaalkeuze en integrale kosten.......................................................................................... 7 Putcorrosie, opnieuw conserveren met een alulaag ................................................................... 7 Roestvast staal ......................................................................................................................... 7 Rust Roest................................................................................................................................ 7 Schuiven .................................................................................................................................. 7 Sluitringen................................................................................................................................ 7 Spleetcorrosie........................................................................................................................... 8 (Spleet)corrosie bij roterende afdichtvlakken ............................................................................. 8 Staal / betonbruggen beschermen met een alulaag ................................................................... 8 Vereenvoudigen ....................................................................................................................... 8 Zinklagen ................................................................................................................................. 8 DRAAIBAARHEID EN (Dé)MONTEERBAARHEID, ZIE OOK INDRUKKING VAN UHMPE ..................... 8 Afdrukbouten........................................................................................................................... 8 Draaipunten ............................................................................................................................. 8 Demontage snel uitvoeren: anders vastroesten.......................................................................... 9 Glijlagers UHMPE, inbouwaanbevelingen.................................................................................. 9 Montage/demontage ............................................................................................................... 9 Montage/demontage/ ............................................................................................................. 9 vrijlopen................................................................................................................................... 9 Passing- glijvlakken .................................................................................................................. 9 Spelingen ................................................................................................................................. 9 GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID ........................................................................................................... 10 Dekluiken............................................................................................................................... 10 GELEIDING ...................................................................................................................................... 10 Stangen van cilinders en veerbuffers....................................................................................... 10 GLIJGELEIDING, ZIE OOK WIELGELEIDING EN INDRUKKING VAN UHMPE .................................... 10 Maak glijvlakken vuillossend................................................................................................... 10 Glijbaan van UHMPE op beton: geen ibo’s ; geen RVS onder water......................................... 10 Glijbaan van (“glad”) beton: geen ibo;s; geen RVS onder water.............................................. 10 Glijgeleidingen en glijafdichtingen: materiaalkeuze en plaatskeuze........................................... 10 HYDRAULIEK, ZIE OOK AFDICHTINGEN ......................................................................................... 10 Bewakingen ........................................................................................................................... 10 Ontluchten hydraulische cilinders ........................................................................................... 10 Lange leidingen...................................................................................................................... 10 HYDROGELEIDING VERSUS WIELGELEIDING .................................................................................. 11 Hydrovoeten, hydrofenders en hydrobanen ............................................................................ 11 Materiaal- en plaatskeuze ...................................................................................................... 11 INDRUKKING UHMPE ..................................................................................................................... 11 Berekening indrukking............................................................................................................ 11 KAPITALISEREN ............................................................................................................................... 11 Kapitaliseren van de integrale kosten / onderhoudsinterval / Netto Contante Waarde ............. 11 KRUIPEN ......................................................................................................................................... 12


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



Kruipkrachten......................................................................................................................... 12 MATERIAALKEUZE, ZIE OOK CORROSIEPREVENTIE ....................................................................... 12 Aluminium deklagen............................................................................................................... 12 Beton B110 tot B200 .............................................................................................................. 12 Bouten ................................................................................................................................... 12 Damwandvarianten ................................................................................................................ 12 Draadspindels......................................................................................................................... 12 Kunststof (VVK) ..................................................................................................................... 12 MATERIAALKEUZE OP BASIS VAN DE INTEGRALE KOSTEN ............................................................ 13 Materiaalvarianten ................................................................................................................. 13 Slangen.................................................................................................................................. 13 MONTEERBAARHEID, ZIE OOK DRAAIBAARHEID EN (Dé)MONTEERBAARHEID ............................ 13 Bout/moermontage................................................................................................................ 13 Instelling schamelstel .............................................................................................................. 13 Zoekranden............................................................................................................................ 13 MONITORING................................................................................................................................. 13 Monitoringapparatuur voor het functioneel en voorspellend inspecteren ................................. 13 Remkoppel............................................................................................................................. 13 Trendgericht inspecteren ........................................................................................................ 13 Vooroplegdruk ....................................................................................................................... 13 ONDERHOUD ................................................................................................................................. 13 Bereikbaarheid ....................................................................................................................... 13 Instructie................................................................................................................................ 14 Filevermijdend ontwerpen ...................................................................................................... 14 Toegankelijkheid .................................................................................................................... 14 ONTWERPEN, ZIE OOK MATERIAALKEUZE EN CORROSIEPREVENTIE ............................................ 14 Materiaalkeuze....................................................................................................................... 14 Modulair ................................................................................................................................ 14 Onderhoudsarm..................................................................................................................... 14 Randvoorwaarden .................................................................................................................. 14 Repeterende delen ................................................................................................................. 14 Schutsluizen ........................................................................................................................... 14 Staalkabelgeleiding................................................................................................................. 14 Vangkabels voor het afremmen van schepen .......................................................................... 14 Waterschade .......................................................................................................................... 14 Wielgeleiding ......................................................................................................................... 14 OPLEGGINGEN................................................................................................................................ 14 Glijopleggingen ...................................................................................................................... 14 Glijopleggingen ...................................................................................................................... 14 Rubber................................................................................................................................... 14 OVERBELASTING............................................................................................................................. 15 Aandrijfmoeren ...................................................................................................................... 15


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



OZONAANTASTING ........................................................................................................................ 15 Rubber................................................................................................................................... 15 SMERING ........................................................................................................................................ 15 RIJDEKKEN OPHAALBRUG............................................................................................................. 15 Rijdek van beton B200........................................................................................................... 15 Schotelveren .......................................................................................................................... 15 Open tandwielen ................................................................................................................... 15 Staalkabels ............................................................................................................................. 15 TAATSEN ......................................................................................................................................... 15 Materiaalcombinatie............................................................................................................... 15 TRIBOLOGIE ................................................................................................................................... 15 Slijtagecontrôle....................................................................................................................... 15 Temperatuurcontrole.............................................................................................................. 15 VEILIGHEID ..................................................................................................................................... 15 Arbo, CE-markering................................................................................................................ 15 VOORSPANVLAKKEN...................................................................................................................... 15 Bewerken............................................................................................................................... 15 WIELGELEIDING, ZIE OOK GLIJGELEIDING ..................................................................................... 15 Dwarskrachten ....................................................................................................................... 15 Glij- of wielgeleiding .............................................................................................................. 16 IJSBESTRIJDING............................................................................................................................... 16 Aangroeiwering...................................................................................................................... 16 LITERATUUR ................................................................................................................................... 17


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



Rubrieken, onderwerpen en aanbevelingen naar aanleiding van praktijkproblemen bij kunstwerken van RWS AFDICHTING Asloopvlak voor roterende seals

De nikkel/chroomlaag slijt af. Bij voorkeur een (ingesmolten) thermisch gespoten slijtvaste deklaag gebruiken, zie de Eisen Thermische Spuitlagen, NBD 10300.

Onderafdichting hefdeuren met (glij)fenders

Gebruik geen holle, maar massieve fenders met een bol contactvlak als onderafdichting. Hiermee wordt het “zuignapeffect” bij het heffen van de sluisdeur voorkomen. Bij dwarsverplaatsingen moet het contactvlak bovendien voorzien worden van een glijlaag van UHMPE (glijfender). Dakvormseals van rubber(canvas) zijn stroef, laten weinig radiale speling toe en slijten de asbedekking af. Geen dakvormseals gebruiken, maar oliekeerringen van rubber, eventueel voor zien van een contactvlak van UHMPE. Gebruik dakvormseals van UHMPE, eventueel in combinatie met stepseals van UHMPE.

Roterende seals

Translerende seals

BEREKENING Wijzigingen

Zijn (gewichts)wijzigingen verwerkt in de berekeningen?

Zwaartepunt

Zijn de gevolgen van een excentrisch zwaartepunt verwerkt in het krachtenspel?

BETROUWBAARHEID Betrouwbaarheid, veiligheid en risico

Maak constructies en systemen ongevoelig voor menselijke fouten en schade. Ga bij bewegingswerken in noodsituaties, spanningsuitval, besturingsfouten, enzovoort, altijd naar een "fail safe situatie" van het aangedreven object.

BLOKKENREMMEN Veiligheid en remkoppel

Kappen en verwarming toepassen voor een constant remkoppel en corrosiepreventie

CONTRACTEN Onderhoudsverplichting

Laat ontwerpen bouwopdrachten standaard gepaard gaan met een onderhoudsverplichting voor minstens 10 jaar. Dit motiveert de aannemer tot dezelfde doelstelling als de Rijkswaterstaat: het maken van een duurzaam ontwerp.

CORROSIEPREVENTIE Brandblusleidingen

Zie leidingen, onder deze rubriek.

Borgplaten

Pennen niet borgen met borgplaten die zich in sleuven van de pen bevinden, maar tussen vlakke opsluitplaten. De sleuven veroorzaken roesten van de pen en de borgplaat door de slechte conserveermogelijkheid in de borgsleuven. Aluminium deklagen beschermen stalen objecten levenslang tegen corrosie. Overweeg het gebruik van aluminium deklagen voor het beschermen van stalen objecten in lucht, zoet water en zeewater op basis van een integrale kostenvergelijking [2]. Constructies in lucht kunnen bij kleurnoodzaak van een verflaag worden voorzien. Ontwerp zodanig dat deklagen volgens de gestelde

Deklagen


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-


Galvanische corrosie


eisen kunnen worden aangebracht. In scherpe hoeken ontstaat door het straalmiddel geen ruw, maar juist een glad (niet hechtend) oppervlak. Maak gebruik van de Eisen thermische deklagen (NBD 10300) [6]. Voor het optreden van galvanische corrosie moet gelijktijdig aan drie voorwaarden zijn voldaan: een potentiaalverschil, contact tussen de materialen met potentiaalverschil en elektrolyt ter plaatse van het contact. Indien de natte oppervlakte van het edeler materiaal kleiner is dan 1/10 van het natte onedeler materiaal, dan kan de galvanische corrosie van het onedeler materiaal aanvaardbaar langzaam verlopen. Indien het gebruik van een edel metaal in water niet kan worden vermeden, kan snelheid van de galvanische corrosie worden verkleind door de edele oppervlakte zoveel mogelijk te verkleinen door middel van een deklaag. Galvanische corrosie kan worden vermeden door het vermijden van het potentiaalverschil, of het voorkomen van contact tussen de materialen met potentiaalverschil, (galvanisch scheiden) of door het afsluiten van het contact van elektrolyt (bijvoorbeeld met een waterafstotend vet op RVS-schroefdraad in een stalen draadgat). Een stroomkring is dan niet mogelijk.

Houtdraadbouten

Hydraulische kleppen en kleppenblokken

Kabeltrommels Kathodische bescherming

Klimaatbeheersing Leidingen

WAARSCHUWING: Bij het galvanisch scheiden - met bijvoorbeeld rubber of kunststof - van onderdelen met een verschil in potentiaal kunnen tussen RVS en isolatie spleten ontstaan die aanleiding geven tot spleetcorrosie van RVS, zie onder deze rubriek bij spleetcorrosie. Voor het bevestigen van UHMPE glijstrippen op azobé geen stalen, maar bronzen houtdraadbouten gebruiken. Staal roest onder deze condities zeer snel [34]. De ruimte tussen kleppenblokken moet voldoende zijn voor het conserveren in de gebruiksfase. Indien dit niet mogelijk is, moeten kleppenblokken onder kappen van PMMA worden geplaatst met verwarming zodat corrosie wordt voorkomen. Kleppenblokken en kleppen kunnen ook afzonderlijk worden gealuminiseerd. Na montage worden de aansluitnaden gealuminiseerd. Bij gebruik van roestvaststalen kabels de kabeltrommel niet verzinken, maar aluminiseren. Staalconstructies die zich in zout tot enigszins brak water bevinden en met een verfsysteem tegen corrosie worden beschermd, moeten bovendien kathodisch worden beschermd. Zonder kathodische bescherming kan het stalen oppervlak ter plaatse van beschadigingen in het verfsysteem zeer sterk corroderen.

Door middel van isoleren en het gebruik van luchtdrogers kan corrosie aan onderdelen in vochtige ruimten worden voorkomen. Roestvaststalen leidingen kunnen bij spleten (zoals tussen flenzen en onder bezinksel) corroderen. Daarom bij voorkeur geen roestvaststalen, maar HDPE leidingen gebruiken. Indien de interne druk te hoog is voor HDPE, kan GVK (Glasvezelversterkte kunststof) gebruikt worden.


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-


Luchtbellenschermen Materiaalkeuze en integrale kosten

Putcorrosie, opnieuw conserveren met een alulaag Roestvast staal

Rust Roest Schuiven

Sluitringen


Brandblusleidingen kunnen ook van in- en uitwendig verzinkt staal worden uitgevoerd indien de interne druk het gebruik van HDPE in de weg staat. Bij het gebruik van leidingen van kunststof zijn compensatoren meestal overbodig Luchtbellenschermen vergroten de corrosiesnelheid indien onvoldoende maatregelen tegen corrosie zijn genomen. Kies constructiematerialen en deklagen op basis van de netto contante waarde van de integrale kosten: het totaal van ontwerpkosten, bouwkosten, onderhoudskosten, bedrijfskosten (indirecte kosten als gevolg van de onderhoudskosten zoals kosten voor het onderhoudsbestek en het uitvoeren daarvan, milieukosten en bokkosten, maatschappelijk kosten zoals economische verliezen door stremming infrastructuur, enzovoort) en kringloopkosten. Overweeg ook niet-roestende materiaal- en constructievarianten zoals vezelversterkte kunststof, zeer hogesterktebeton B110 tot B200, alulagen (in combinatie met) kathodische bescherming en ongeverfd staal (met diktetoeslag). Vermijd potentiaalverschillen of verklein het edele oppervlak zoveel mogelijk en voorkom daarbij dat edele oppervlakken zich permanent onder water bevinden. Zie onder deze rubriek ook bij Deklagen, Galvanische corrosie, Spleetcorrosie en Roestvaststaal. Indien stalen constructiedelen die zijn aangetast door (omegavormige) putcorrosie worden geconserveerd met een alulaag, is uitboren van de corrosieputten niet nodig. Volstaan kan worden met het gebruikelijke voorstralen tot de vereiste reinheid en ruwheid [29]. Vermijd zoveel mogelijk het gebruik van edele metaalsoorten zoals roestvaststaal. Het bevestigen van kunststoffen zoals glijgeleidingen met schroeven van AISI 316, klasse 80 blijkt geen problemen te geven. Edele metaalsoorten zoals AISI 304L en AISI 316L in combinatie met ongelegeerd koolstofstaal en kunststof kunnen aanleiding geven tot Galvanische en Spleetcorrosie, zie onder deze rubriek. Ook kunnen deze metalen in de grond of bij opslag corroderen door chloriden. Indien het gebruik van roestvaststalen constructiedelen niet vermeden kan worden, dient dit met de nodige voorzorg te gebeuren, Gebruik dan bij voorkeur duplex roestvaststaal, bijvoorbeeld UNS S31803 of SAF 2205 in plaats van austenitisch roestvaststaal zoals AISI 304L of AISI 316L. Productspecificatiebladen voor duplex zijn beschikbaar (RWS/SPEC). Duplexmateriaal heeft een hoge rekgrens: circa het tweevoudige van austenitisch materiaal. De weerstand tegen algehele, spleet- en putcorrosie is bij duplexmateriaal veel groter dan bij austenitisch roestvast staal. Duplexmateriaal is iets duurder dan austenitisch roestvaststaal. Corrosie van langdurig stilstaande (hydraulische) systemen wordt voorkomen door het uitvoeren van een wekelijkse onderhoudsbeweging. Om tijdens transport en opslag te voorkomen dat verf wordt afgestoten, moeten de verticale glijders aan de onderzijde circa 10 mm uitsteken, zodat deze als voeten voor de schuif fungeren. Schut- en spuischuiven kunnen in principe ook van vezelversterkte kunststof (VVK) en hoogwaardig beton worden uitgevoerd, zie rubriek Materiaalkeuze. Pas RVS-sluitringen toe onder RVS-moeren en RVS-boutkoppen om het


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



beschadigen van de deklaag te voorkomen (RVS AISI 316). Normale roestvaststaalsoorten zoals RVS AISI 316L in combinatie met een spleet die gevuld is met een elektrolyt, gaan na weken tot maanden roesten. De mate van spleetcorrosie neemt af door de edele oppervlakte te verkleinen. Spleetcorrosie wordt voorkomen door het opvullen en afdichten van de spleet, door het wekelijks verversen van de elektrolyt in de spleet of door het kathodisch beschermen van de gehele constructie; in dat geval moeten de delen met potentiaalverschil juist met elkaar verbonden zijn! Werktuigonderdelen zoals onderrolwagens moeten binnen 14 dagen na het (Spleet)corrosie bij roterende afdichtvlakken boven water halen worden gedemonteerd. Daarna kan spleetcorrosie van “corrosievaste” afdichtvlakken optreden door het uitblijven van de periodieke spleetverversing tijdens sluisdeurbewegingen. Ook wordt de demontage bemoeilijkt door vastroesten. Bescherming van het staal bij staal betonbruggen met een alulaag wordt Staal / betonbruggen aanbevolen vanwege de lange beschermduur. Ter plaatse van de overgang staal beschermen met een / beton moet de alulaag tot circa 1 mm voor de overgang worden aangebracht. alulaag Het is ook mogelijk de alulaag door te zetten tot enkele mm’s in het beton mits contact met het stollend beton wordt voorkomen met een verflaag [18,19]. Ontwerp constructies met een zo klein mogelijk aantal roestgevoelige Vereenvoudigen onderdelen en verklein de oppervlakte van die delen zoveel mogelijk. Verzinken van staal slechts toepassen bij oppervlakken die zich boven water Zinklagen bevinden. Bij stalen oppervlakken in water met een beschadigde zink- of verflaag offert de zinklaag zich op (zoals bij de zinkanode). De oplossnelheid neemt toe met het onbedekte staaloppervlak en de geleidendheid van het water. Daarom wordt afgeraden om verzinkte boutverbindingen in water toe te passen. Het gebruik van verzinkte stalen delen in water is slechts effectief indien deze niet in elektrisch contact staan met onbehandeld staal onder water. In het algemeen bieden alulagen een langduriger bescherming. Alulagen zijn ook aanzienlijk minder milieubelastend dan zinklagen.

Spleetcorrosie

DRAAIBAARHEID EN (Dé)MONTEERBAARHEID, ZIE OOK INDRUKKING VAN UHMPE Afdrukbouten

Voorzie deksels van afdrukbouten om het demonteren te vergemakkelijken.

Draaipunten

Metalen glijvlakken van draaipunten met een geringe draaihoek, lage glijsnelheid en lange stilstandtijd (zoals bijvoorbeeld bij evenaars en taatsen) lopen vast [2,17]. Standaard wordt voor lageringen UHMPE gebruikt vanwege de lage wrijving, de hoge slijtvastheid en de lage prijs. HAWE wordt gebruikt indien de visco-elastische vervorming van UHMPE te groot zou zijn, zie onder “INDRUKKING VAN UHMPE”. HAWE kan hoog worden belast tot circa 150 N/mm2, maar de tribologische eigenschappen zijn ongunstiger dan van UHMPE. Daarom vereist HAWE een corrosievast, slijtvast en gladbewerkt loopvlak. De temperatuuruitzetting of -krimp van UHMPE is 20 maal zo groot zijn als van staal. Om vastkrimpen bij vorst te voorkomen, moet de lagerspeling hierop berekend worden, zie bij glijlagers. De krimpkracht is echter veel kleiner dan bij staal doordat de elasticiteitsmodulus van UHMPE honderden malen kleiner is. Zie ook bij deze rubriek onder Passing- en glijvlakken.


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-


Demontage snel uitvoeren: anders vastroesten

Glijlagers UHMPE, inbouwaanbevelingen

Montage/demontage Montage/demontage/ vrijlopen Passing- glijvlakken

Spelingen


Werktuigonderdelen zoals onderrolwagens moeten binnen 14 dagen na het boven water halen worden gedemonteerd. Daarna kan spleetcorrosie van “corrosievaste” afdichtvlakken optreden door het uitblijven van de periodieke spleetverversing tijdens bewegingen. Ook wordt de demontage zeer bemoeilijkt door vastroesten. De buitendiameter van het glijlager is 0,5% groter dan de boring, met een minimum van 0,3 mm. Deze overmaat moet nog aanwezig zijn bij de laagste bedrijfstemperatuur. Hieruit volgt dat de overmaat vergroot moet worden met de verwachte krimp. Vanwege de grote uitzettingscoëfficiënt van UHMPE van circa 200*10-9/K (!) kan het monteren van het glijlager na afkoelen in stikstof een aantrekkelijke methode zijn. Na het monteren is de binnendiameter van het glijlager afgenomen met de overmaat maal het quotiënt van de buitendiameter en de binnendiameter van het glijlager. Als lagerspeling kan een 0,5% van de asdiameter worden aangehouden met een minimum van 0,2 mm. Indien krimp wordt verwacht, moet de lagerspeling worden vergroot met de verwachte krimp. Indien uitzetting van de wanddikte van het glijlager als gevolg van wrijvingswarmte wordt verwacht, moet de lagerspeling met deze uitzetting worden vergroot. Om bij toepassingen onder water corrosie van de boring te voorkomen, moet deze direct voorafgaand aan het aanbrengen van het glijlager worden bedekt met een verflaag. Constructiedelen moeten (de)monteerbaar zijn zonder dat de gehele constructie verwijderd behoeft te worden. De aannemer moet de noodzakelijke vrijlooptekeningen van alle onderdelen van het werk vervaardigen. De aannemer is verantwoordelijk en aansprakelijk voor het vrijlopen en kunnen monteren van alle onderdelen van het werk. Voorkóm het vastlopen en vastroesten van passing- en glijvlakken door middel van een demonteerbaar ontwerp [2,17,33]. Wrijving en slijtage kunnen daardoor toenemen. Corrosiepreventie van het glijvlak van de stang is mogelijk door de koolstofstalen stang te bedekken met een slijtvaste en corrosievaste deklaag, een en ander volgens NBD 10300 versie vanaf november 2002, bijvoorbeeld keramiek, een insmeltlegering, een koudgespoten HVOF-laag of een nageslepen alulaag. Indien het inwendige van de constructie is afgesloten, kan mogelijk worden volstaan met vulling van een halfvloeibaar vet. Aluminium deklagen blijken uitstekend geschikt te zijn als corrosiewerend montagevlak bij pen/gatverbindingen. Als de pen met een aluminium deklaag wordt beschermd, blijkt het onbehandelde gat ook kathodisch te worden beschermd. Een gladgeschuurde aluminium deklaag (Ra < 1,4 mm) blijkt geschikt te zijn als loopvlak voor glijlagers van UHMPE indien de draaihoek gering is [29]. Spelingen zo groot mogelijk kiezen als voor het materiaal en het functioneren van de constructie toelaatbaar is [33]. Hierdoor wordt voorkomen dat constructies vastroesten en bij de demontage beschadigen.

- 10 Bouwdienst Rijkswaterstaat

bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────checklist productverbetering kunstwerken RWS in ontwerp en onderhoud 20030331


GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID Dekluiken

Geen dekluiken van staal, maar van aluminium of GVK (glasvezelversterkte kunststof) gebruiken. De luiken dienen tegen dichtwaaien te worden geborgd.

GELEIDING Stangen van cilinders en veerbuffers

Stangen van bijvoorbeeld hydraulische cilinders dienen met glijbussen van kunststof te worden geleid. [17].

GLIJGELEIDING, ZIE OOK WIELGELEIDING EN INDRUKKING VAN UHMPE Maak glijvlakken vuillossend

Glijbaan van UHMPE op beton: geen ibo’s ; geen RVS onder water Glijbaan van (“glad”) beton: geen ibo;s; geen RVS onder water Glijgeleidingen en glijafdichtingen: materiaalkeuze en plaatskeuze

In de horizontale glijslof en glijafdichting van glij- en roldeuren (nabij de sluisbodem) mogen geen tussenruimten of bevestigingsgaten voorkomen. Hiermee wordt (vooral tijdens de bouw en oplevering van de sluis) voorkomen dat steentjes in deze ruimten terechtkomen en als een beitel het samenwerkende glijvlak beschadigen. De doorsnede van de glijslof moet in het verlengde liggen van de doorsnede van de afdichting op de verende plaat, zodat tussen de glijsloffen aan de beide deureinden geen vangruimte voor obstakels ontstaat. Bij verticaal lopende glijafdichtingen blijken bevestigingsgaten geen bezwaar te zijn. Monteer de glijbaan van UHMPE rechtstreeks op het beton. De onvlakheid neemt af door inlopen. Indien het betonnen montagevlak te onvlak is voor de geëiste afdichting, kan de glijbaan tegen een halfvloeibare (niet uitzakkende) tweecomponentenmortel worden aangedrukt. Het is vereenvoudigend om de glijder van UHMPE rechtstreeks over het beton te laten glijden, mits de temperatuurstijging door wrijvingswarmte, wrijvingscoëfficiënt en slijtage daarbij aanvaardbaar zijn, zie het Triboregister, blad 10 [31] en [2]. Algemeen aanbevolen materiaalcombinaties [2,24,31]: ·

·

RVS AISI 316 als glijder op de geconserveerde beweegbare kering of schuif, glijdend over een UHMPE als glijbaan (op het beton of de sluisdeur). De conservering (ook in de boutgaten!) dient tevens als isolatie tussen RVS en staal om galvanische corrosie te voorkomen, of: UHMPE als glijder op de bewegende schuiver of kering, rechtstreeks glijdend over een betonnen glijbaan, kwaliteit B40 of hoger, zie het Triboregister [31] en [2].

HYDRAULIEK, ZIE OOK AFDICHTINGEN Bewakingen

Ontluchten hydraulische cilinders Lange leidingen

Zorg voor een temperatuurbewaking van de hydrauliekolie of een looptijdbewaking van het aggregaat om oververhitting te voorkomen, indien een aggregaat niet afschakelt. Het niet-volledig ontluchten van hydraulische cilinders kan dieseleffect (en beschadiging van seals en stangbedekking) tot gevolg hebben. Ontluchten moet bij voorkeur in de verticale cilinderstand plaatsvinden. Bij zeer lange leidingen in hydraulische installaties kan een deel van de olie permanent in een leiding blijven. Dit kan aanleiding zijn tot vervuiling en verstopping. Dergelijke leidingen dubbel uitvoeren, één als toevoer en één als retourleiding met wisselkleppen, zodat verversing van de hydrauliekolie gewaarborgd is.


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



HYDROGELEIDING VERSUS WIELGELEIDING Hydrovoeten, hydrofenders en hydrobanen

Materiaal- en plaatskeuze

Met hydrogeleiding kunnen zeer zware constructies zoals sluisdeuren en scheepsliften worden ondersteund en geleid. Wielen en railbanen zijn daarbij niet meer nodig waardoor het aantal onderhoudsbehoevende stalen delen (onder water) sterk afneemt. De belastbaarheid van de ronde hydrovoeten is beperkt. Hydrofenders zijn langwerpig en kunnen daardoor grotere belastingen dragen. Door middel van het onderzoek Hydrocontact is een ontwerpprogramma beschikbaar dat de lagercoëfficiënt berekent indien belasting, afmetingen, filmdikte, pompdruk en onvlakheid zijn gegeven. De hydro-installatie is sterk vereenvoudigd door afname van het aantal kamers. Voorweerstanden zijn niet meer nodig zodat de pompdruk is gehalveerd. De hydrobaan altijd maken van UHMPE. Voordelen: chemisch inert, kan niet roesten, een kras in de hydrobaan veroorzaakt geen kras in de glijzool van hydrovoet of hydrofender, maar verdwijnt langzamerhand, onvlakheden verminderen door vervorming en slijtage. Om oxidatieve slijtage van het glijvlak van de hydrovoet te voorkomen moet RVS 316 worden vermeden en kan HVOF-deklaag of een 34F insmeltlegering op staal worden overwogen.

INDRUKKING UHMPE Berekening indrukking

Het indrukkingsgedrag van UHMPE kan bij benadering worden beschreven met de formule:

I = p (A + B log

) %, waarin:

I = de procentuele indrukking van het materiaal onder belasting; p = de gemiddelde vlaktedruk (N/mm2); A = een constante voor het elastische deel van de vervorming (mm2/N); B = een constante voor het visco-elastische deel van de vervorming (mm2/N); tb = de gesommeerde belastingstijd in minuten (minimaal 1 minuut); tr = referentietijd: 1 minuut. Voor UHMPE geldt: A = 0,25 en B = 0,1 zodat I = p (0,25 + 0,1 log t ) %, mits het belaste onderdeel rond of rechthoekig is en de oppervlakte volledig wordt belast. Indien de vorm langwerpig is (zoals bij glijstrippen vaak het geval is), dan halveert de indrukking. Indien slechts een deel van de oppervlakte wordt belast, dan vermindert de indrukking aanzienlijk, zie [30].

KAPITALISEREN Kapitaliseren van de integrale kosten / onderhoudsinterval / Netto Contante Waarde

Een toekomstige investering is goedkoper dan een investering vandaag, ook als daar dezelfde werkzaamheden tegenover staan. Geld dat in de toekomst wordt uitgegeven, kan nu op de spaarbank worden gezet of voor andere investeringen worden gebruikt die geld opleveren. Kapitaliseren is dus het verlagen van de toekomstige investering met de rente van dat bedrag vanaf nu totdat de investering gedaan wordt [2]. Het onderhoudsinterval heeft grote invloed op de gekapitaliseerde kosten. Hoe


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



groter het onderhoudsinterval, hoe groter de tijdsduur tot de onderhoudsinvestering en hoe kleiner het aantal malen dat de onderhouds- en bedrijfskosten uitgegeven zullen worden in de levensduur van het object. De NCW van een bepaalde investering laat zich als volgt berekenen:

(NCW ) =

X r ö æ ç1 + ÷ è 100 ø

N

Grootte van de investering = X. Effectieve rentevoet r (disconto = rente –inflatie) = 4 % en wordt van overheidswege vastgesteld. Voorziene tijdstip van de investering = N (jaren). Voorbeeld: Een investering van € 20000,- over 20 jaar bij een effectieve rentevoet van 4% kost nu:

(NCW ) =

20 000 4 ö æ ç1 + ÷ 100 ø è

20

= € 9128,-

KRUIPEN Kruipkrachten

Rekening houden met kruipkrachten bij roterende delen.

MATERIAALKEUZE, ZIE OOK CORROSIEPREVENTIE Aluminium deklagen

Beton B110 tot B200

Bouten

Damwandvarianten

Draadspindels

Kunststof (VVK)

Overweeg het conserveren van staalconstructies en het buiten het beton stekende stalen deel van staal / betonbruggen met een aluminium deklaag, bij kleurnoodzaak te voorzien van een verflaag. De beschermduur is 50 jaar of langer [14,29]. Overweeg het gebruik van zeer hogesterktebeton B110 tot 200 voor constructies die traditioneel van staal werden gemaakt zoals damwand, ophaalbruggen, schuiven en sluisdeuren en rijdekken van beweegbare bruggen. Gewicht, sterkte en bouwkosten kunnen gelijkwaardig zijn. De onderhoudskosten kunnen nihil zijn. De milieubelasting is lager. Geen bouten 12.9 gebruiken in verband met de gevoeligheid voor waterstofbrosheid in een vochtig milieu; 10.9-bouten alleen onder voorwaarden toepassen. De materiaalkeuze van damwand baseren op de gekapitaliseerde integrale kosten van de volgende damwandvarianten: staal geverfd, staal met diktetoeslag, staal met een alulaag op de voorzijde, staal met kathodische bescherming door middel van aluminium opofferingsanoden (KBOA) en een alulaag boven water, staal met kathodische bescherming door middel van opgedrukte stroom (KBOS) en een alulaag boven water, beton B65 en beton B200. Onder maritieme omstandigheden blijkt geverfd staal de hoogste integrale kosten te hebben [11]. Materiaaldeeltjes van het relatief zachte AISI 316 worden overgedragen in de kunststof aandrijfmoer en veroorzaken spindelslijtage. Aanbevolen wordt om hardere (bij voorkeur niet-roestvaste) staalsoorten te gebruiken en de ruwheidstoppen van spindeldraad door inpoetsen te verwijderen. Overweeg het gebruik van vezelversterkte kunststof ook voor kleinere


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



constructies zoals trappen, bordessen, leuningen, (zelfopdrijvende) schuiven, loopbruggen en drijvende remmingwerken. De milieubelasting en integrale kosten zijn lager dan bij geverfd staal, aluminium en roestvast staal [2,23].

MATERIAALKEUZE OP BASIS VAN DE INTEGRALE KOSTEN Materiaalvarianten

Slangen

Kies constructiematerialen en deklagen op basis van gekapitaliseerde (zie kapitaliseren) integrale kosten: het totaal van ontwerpkosten, bouwkosten, onderhoudskosten, bedrijfskosten (bestekskosten, bokkosten, economische verliezen zoals door stremming infrastructuur, enzovoort) en kringloopkosten. Overweeg ook niet-roestende materiaal- en beschermvarianten zoals vezelversterkte kunststof, hoogwaardig beton en alulagen (in combinatie met) kathodische bescherming en ongeverfd staal (met diktetoeslag). Vermijd potentiaalverschillen. Rubber slangen in zeewater kunnen blaasvorming gaan vertonen. Kunststof slangen gebruiken. Bij rubberslangen een minimale rubberdeklaagdikte 2 mm gebruiken.

MONTEERBAARHEID, ZIE OOK DRAAIBAARHEID EN (Dé)MONTEERBAARHEID Bout/moermontage Instelling schamelstel

Zoekranden

Zorg bij eenzijdig bereikbare verbindingen dat het deel aan de moeilijk (of niet) te bereiken zijde niet mee kan draaien. Instelling van de speling tussen de drukrol en het heugel geschiedt met een excentrische as, aan het eind voorzien van het vierkant, zie notitie Jan Segers (013 4645742). Monteerbaarheid van constructiedelen bevorderen door middel van zoekranden.

MONITORING Neem reeds tijdens het ontwerp in kritische plaatsen meetapparatuur op - of Monitoringapparatuur voorzie in de mogelijkheden hiertoe. Hiermee is het mogelijk om functioneel en voor het functioneel en voorspellend inspecteren voorspellend te inspecteren. Tegenover de meerkosten staat een besparing op inspectiekosten. Kunstwerken vormen een praktijklaboratorium zonder schaaleffecten. Bij aandrijvingen de uitgaande as van de rem voorzien van een slingervierkant”. Remkoppel Daarmee wordt het meten van het remkoppel eenvoudiger. Trendgericht inspecteren Bij het ontwerpen van constructies een functioneel en voorspellend (=trendgericht) inspectieplan opstellen ten behoeve van de kwaliteitsborging. Bijvoorbeeld: de beweegkracht gedurende de slag registreren als ijking voor latere metingen. Eventuele verschillen met de voorgaande meting kunnen slijtage of lagerschade aan het licht brengen. Bij het ontwerp zorgen voor een praktische methode om de vooroplegkracht en Vooroplegdruk het overgewicht van bascule- en ophaalbruggen reproduceerbaar te kunnen meten.

ONDERHOUD Bereikbaarheid

Bereikbaarvriendelijk ontwerpen van constructiedelen voor inspectie en onderhoud. Zorg voor een goede bereikbaarheid van aansluitingen, koppelingen, smeerpunten, oliepeilglazen en eindschakelaars door middel van


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-


Instructie Filevermijdend ontwerpen Toegankelijkheid


trappen of bordessen. Vermijd klimladders en stalen luiken! Gebruik luiken van lichte materialen zoals aluminium. Lever een onderhoudsconcept mee. Stremming- en filevermijdend ontwerpen met betrekking inspecties en onderhoud. Bij werkzaamheden aan opleggingen van bruggen het wegdek vrijlaten. Dit is vaak mogelijk door te werken vanaf de grond. Verbeter de toegankelijkheid van constructies voor inspecties en onderhoud.

ONTWERPEN, ZIE OOK MATERIAALKEUZE EN CORROSIEPREVENTIE Materiaalkeuze

Modulair Onderhoudsarm

Randvoorwaarden

Repeterende delen

Schutsluizen Staalkabelgeleiding Vangkabels voor het afremmen van schepen Waterschade Wielgeleiding

Kies constructiematerialen en deklagen op basis van de gekapitaliseerde integrale kosten: het totaal van ontwerp- bouw- onderhouds-, bedrijfs-, maatschappelijke en kringloopkosten. Ontwerp zoveel mogelijk modulair. Streef naar een eenvoudig en onderhoudsvrij (of onderhoudsarm) ontwerp. Probeer onderdelen weg te laten (het mooiste onderdeel is dat wat je weg kunt laten). Wat je niet maakt, hoef je ook niet te onderhouden. Houd bij het ontwerpen rekening met de mogelijkheid van een toename van de belasting en/of belastingsfrequentie vanuit het verkeer (filevermijdend ontwerpen). Bij bouwwerken met repeterende delen (bijvoorbeeld een groot aantal kolkmoten, instortankers, enzovoort) kunnen praktijkproblemen tijdig onderkend en voorkomen worden door eerst enkele delen vooraf te maken en te beproeven op maakbaarheid, monteerbaarheid, functionaliteit, corrosieongevoeligheid, enzovoort. Gebruik het “Sluizenboek”: Ontwerpen van schutsluizen [15]. Voor de ondersteuning en geleiding van staalkabels glijschoenen gebruiken van polyetheen (UHMPE) in plaats van azobé. UHMPE slijt duizendmaal langzamer. Stalen vangkabels hebben een externe reminstallatie nodig met bijbehorende bouwvoorzieningen. Vangkabels van kunststof dissiperen de kinetische energie zonder externe rem en zijn daardoor kostenbesparend [8]. Voorkom dat watergevoelige onderdelen (en ontluchtingen!) bij extreem hoge waterstanden onder water kunnen komen of vol kunnen lopen. Vervang de wielgeleiding door de glijgeleiding of de hydrogeleiding. Dit bespaart onderdelen en onderhoudskosten.

OPLEGGINGEN Glijopleggingen

Glijopleggingen Rubber

Geef de af te legen glijweg als een eis mee bij een bepaalde gemiddelde vlaktedruk. Dit geldt ook voor de afdichting bij potopleggingen. De beschikbare slijtdikte moet worden gecontroleerd aan de berekende slijtage. Maak glijopleggingen uitwisselbaar met andere typen. Rubber opleggingen tenminste eenzijdig aanvulkaniseren aan fundatie of aan de last. Dit voorkomt dat het rubber tussen de oplegvlakken "wegkruipt".


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────checklist productverbetering kunstwerken RWS in ontwerp en onderhoud 20030331


OVERBELASTING Aandrijfmoeren

Zorgen voor een koppelbegrenzing tussen aandrijving en aandrijfmoer.

OZONAANTASTING Rubber

Met vet of tectyl kan de aantasting van rubber door de inwerking van ozon kan worden voorkomen of gestopt.

SMERING RIJDEKKEN OPHAALBRUG Rijdek van beton B200 Schotelveren Open tandwielen

Staalkabels

Azobé rijdekken kunnen in principe worden vervangen door rijdekken van zeer hogesterktebeton B200 [3]. Om losliggen van rijdekken van azobé te voorkomen kunnen deze worden bevestigd met schotelveren. Het smeergedrag van open tandwielvetten neemt aanmerkelijk toe in een geconditioneerde ruimte. Het toepassen van nevelsmering wordt aanbevolen. Voor het selecteren van smeervetten kan gebruik worden gemaakt van “Selectiecirteria smeervetten voor open tandwielen” [27]. (Automatische) smering van tandheugels en staalkabels geeft veel overtollig vet. Dit veroorzaakt spekgladde vloeren en aantasting van beton. Pas daarom lekbakken toe onder tandheugels en kabeltrommels.

TAATSEN Materiaalcombinatie

Gebruik een combinatie van UHMPE (onder, vaak vochtig) en RVS (boven, meestal droog). Deze combinatie behoeft in de gebruiksduur geen vervanging en is geluiddempend. Vermijd metaalcombinaties.

TRIBOLOGIE Slijtagecontrôle

Temperatuurcontrole

Voor het bereiken van de gewenste bedrijfsduur van glijgeleidingen, glijlagers, taatsen, transportmoeren en glijopleggingen kan de beschikbare slijtdikte getoetst te worden door het berekenen van slijtage die zal optreden, zie het Triboregister [31] en [2]. Daardoor kan de bedrijfsduur van de constructie worden gehaald zonder onderhoud. De temperatuurstijging door wrijvingswarmte in glijvlakken altijd controleren, zie Info M6.

VEILIGHEID Arbo, CE-markering

Houd bij ontwerp en onderhoud rekening met bepalingen vanuit Arbo en CEmarkering.

VOORSPANVLAKKEN Bewerken

Voorspanvlakken moeten worden bewerkt voor het verkrijgen van de vereiste vlakheid. Onbewerkte voorspanvlakken kunnen aanleiding geven tot breuk van de voorspanbouten, door kantelingen tijdens en na het voorspannen.

WIELGELEIDING, ZIE OOK GLIJGELEIDING Dwarskrachten

Het optreden van structurele dwarskrachten op loopwielen leidt tot (meer) uitwalsen van wielen en railbanen. Vermijd structurele dwarskrachten op wielen


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



(afgezien van onvermijdelijke schrankkrachten). Structurele dwarskrachten op loopwielen kunnen worden vermeden door:

Glij- of wielgeleiding

· Dwarskrachten op de deur af te voeren met de deurgeleiding; · Het vermijden van excentrische aandrijvingen; · Het vermijden van afdrukcilinders tussen roldeur en onderrolwagens. Door het bekleden van de drukvlakken van afdrukcilinders met UHMPE vermindert de wrijvingskracht, en daarmee de wielbelasting. . Gebruik de Ontwerp- en rekenrichtlijn voor de wielgeleiding van roldeuren [28]. Om losliggen van de railbaan te voorkomen, moet deze met tussenelementen worden bevestigd en is kathodische bescherming nodig. De glijgeleiding is onderhoudsarm en goedkoper dan de wielgeleiding. Dit geldt in principe ook voor de hydrogeleiding. Ombouw van rijden naar glijden kan besparend zijn.

IJSBESTRIJDING Aangroeiwering

Aangroei van ijs kan worden voorkomen door bekleding met kunststof platen van HMW-PE, eventueel aan de achterzijde voorzien van een draadverwarming [32]. Maak gebruik van de aanbevelingen van het steunpunt IJsbestrijding in Tilburg [16].


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



LITERATUUR 1. CUR-Aanbeveling Vezelversterkte Kunststoffen in Civiele Draagconstructies (GVK-deel), met achtergrondrapport; concept; verschijnt in 2003. 2. Ros; NIO-A-N-200313; Technische innovaties voor het verlagen van de integrale kosten en milieubelasting; nieuwe en bestaande civiele en werktuigbouwkundige kunstwerken; 27 maart 2003. 3. Kaptijn, Nagtegaal; Nieuw rijdek voor de Kaagbruggen; Eerste toepassing van zeer-hogesterktebeton in civiel draagconstructies; 92 cement 2003/1. 4. Eisen Thermische Spuitlagen; NBD 10300; concept, uitgave oktober 2002. 5. Ros; Wrijvingscoëfficiënt van zuiver UHMPE uv bij een oppervlakteruwheid van het hardere glijvlak van circa 0,5 mm Ra; gemiddelde, standaardafwijking en bovenwaarden; 2 juli 2002. 6. Eisen Thermische Spuitlagen; NBD 10300; versie oktober 2002 en hoger. 7. Ros; PAO-cursus: Bepaling restfactor VVK door middel van versnelde veroudering; februari 2002. 8. Ros (BD-RWS), Breen (TNO-Industrie); Kunstsof vangkabels beschermen sluisdeuren; Minder bouwvoorzieningen dan bij staalkabels; Land + Water nummer 9-2001 blad 52-54; september 2001. 9. Coolegem; TNO-rapport CA00.9045; Thermisch gespoten aluminium deklagen, beton en geometrie; betreft overgang gealuminiseerd staal naar beton; 20 november 2000. 10. Coolegem, Lauterbach; TNO-rapport CA00. 9003; Literatuurstudie naar de interacties tussen thermisch gespoten aluminium deklagen, staal en beton; 15 november 2000. 11. Ros (NIO); Kenmerk: NIO-A-T-200047; Opbouw integrale kosten damwandvarianten; versie 19 oktober 2000. 12. Kaptijn; Toekomstige ontwikkelingen, zeer hoge sterkte beton; Overdruk uit de PAO-cursus: “Ervaringen met hogere sterkte beton”, september 2000. 13. Gulikers (BST); Rapport KBDAMWAND-R0002; Kathodische beschermingssystemen voor stalen damwanden; 20 maart 2000. 14. Ros; Aluminium deklagen breken door bij Rijkswaterstaat; Otar; januari 2000. 15. BD RWS; Ontwerpen van schutsluizen; 2000. 16. Vankan; IJsbestrijding bij kunstwerken; Voorkomen en bestrijden van vorstproblemen; 2000. 17. Ros; Ontwerpaanbeveling Stanggeleidingen zoals onder meer toegepast in veerbuffers en hydraulische cilinders; versie 13 oktober 2000. 18. Coolegem TNO; TNO-rapport CA00. 9045; Thermisch Gespoten Aluminium Deklagen, Beton en Geometrie; 20 november 2000. 19. Coolegem, Lauterbach TNO; TNO-rapport CA00. 9003; Literatuurstudie naar de interacties tussen thermisch gespoten aluminium deklagen, staal en beton; 15 november 2000. 20. Ros; Eindrapport onderzoek roterende seals; 12 oktober 2000. 21. Ros; Opbouw integrale kosten damwandvarianten; Kenmerk: NIO-A-T-200047; versie 19 oktober 2000. 22. Ros; Handreiking Alulagen; versie 13 oktober 2000. 23. Daniël, Noordzij, Nagtegaal; TAN-R-99008; Toegangsbrug aanleginrichting binnenhaven Noordland; Variantenstudie naar vier materiaalopties; 8 april 1999. 24. Ros; Kunststoffen in de civiele techniek; Land + Water nummer 1 / 2; februari 1999. 25. Vreijling, Suurmond TNO Industrie; Corrosiebescherming met Thermisch Gespoten Aluminium Deklagen in Zeewater, Zoetwater en Lucht; TNO-rapport CA 98.9032; 3 december 1998. 26. Ros; Samenvatting eindresultaat onderzoek translerende seals; 970825 27. Ros: Selectiecriteria smeervetten voor open tandwielen; Kenmerk NIO-R-96041; 23 augustus 1996. 28. Ros; Eindrapport Onderzoek Wielbelast, kenmerk NIO-R-95048; Ontwerp- en rekenrichtlijn voor de wielgeleiding van roldeuren; 25 oktober 1995. 29. Vreijling, Willemsen; Aluminium deklagen voor stalen constructies in maritiem milieu; TNO-rapport nr. CA/95.1033; 29 november 1995. 30. Avontuur; Correctiefactoren voor het berekenen van de indrukking van gedeeltelijk belaste onderdelen van UHMPE; 14 september 1995. 31. Ros; Triboregister; Wrijvingscoëfficiënten en slijtfactoren; NIO-R-95025; juni 1995.


bouwdienstbreed

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────-



32. Ros; IJK-N-92034; IJsbestrijding bij sluiswanden door bekleding met kunststof, elektrische verwarming en benutting van warmte in diepere waterlagen; 7 september 1994. 33. Ros; Notitie NIO-N-92044; Verbindingen met speling; 23 september 1994. 34. Cole; Corrosion of metals by wood; Corrosion practice in Corrosion Control 2; 1985

- einde document -

CHECKLIST PRODUCTVERBETERING KUNSTWERKEN RWS. RUBRIEKEN en ONDERWERPEN

Recommend Documents