10 september t/m 9 oktober 2011
Charlotte Molenkamp Opening • zaterdag 10 september van 15.00 – 17.00 uur, in aanwezigheid van Charlotte Molenkamp. Expositie • zondag 11 september t/m zondag 9 oktober 2011. Fotografie: Chris van den Bijgaart Vormgeving en druk: ARS Grafisch, Roermond
Charlotte Molenkamp schildert met overgave. Vreugde en energiek enthousiasme vallen als eerste op wanneer je haar schilderijen ziet, maar als je langer kijkt, zie je een donkere rand en een diepe ondertoon, die aanvankelijk afwezig leken. Het is een ervaring die kenmerkend is voor een ontmoeting met Charlotte Molenkamp, als kunstenaar en als mens. Ze is een kunstenaar voor wie het gebaar centraal staat en veel minder de gedachte of de vorm. Denken en doen volledig in dienst van haar met gevoel geladen gebaren in een fysieke en emotionele manier van werken met een herkenbaar eigen handschrift. Ze voelt zich daarmee verbonden met de kunstenaars in de 20e eeuw die écht schilderden, voor wie gebaar en emotie samenvielen in ongepolijste vormen en spontaan kleurgebruik. Wars van intellectueel discours en moeilijke ‘kunstdiscussies’, maar puttend uit de kleurschakeringen van het dagelijks leven voor inspiratie.
COVER: DRAMATIC RED, 2011 olie op linnen, 180 x 150 cm
Voor een compleet overzicht van alle schilderijen van Charlotte Molenkamp kijk op www.etiennegallery.nl
2
Ruimte Iemand die werkt met expressieve gebaren heeft ruimte nodig om te bewegen, een ruimte die voor Molenkamp nooit vanzelf spreekt, maar telkens opnieuw veroverd moet worden. “Ik moet het schilderij in kunnen, dan heb ik contact en kan ik ermee verder”, zegt ze over haar werk. Al schilderend betreedt ze als het ware de ruimte van het schilderij. Dat kan de ruimte van een tuin zijn, maar ook de emotionele ruimte van het gelaat dat ze schildert of de ondefinieerbare, abstracte ruimte die uit een stemming voortkomt. Die ruimte ontstaat uit een wonderlijk geven en nemen tussen kunstenaar en schilderij. Wanneer ze aan een schilderij begint, creëert ze voor zichzelf toegang tot het witte doek door de olieverf ‘aquarelachtig’ aan te brengen, zodanig dat het doek vibreert van de mogelijkheden, de ‘openingen’. Een doek waar ze al langere tijd aan werkt en waarin ze is vastgelopen - dat ‘dichtgeslibd’ is - opent ze door een veeg te zetten of er eens flink in te poetsen met de trefzekere willekeur van een ervaren schilder. Binnen komen, de ruimte van het schilderij betreden, is, hoe dan ook, een eerste vereiste om te kunnen schilderen voor Molenkamp.
Natuurlijk ontstaan alle openingen dankzij de handelingen van Molenkamp zelf, maar wanneer het schilderij eenmaal op gang is, begint het een eigen karakter te krijgen waar ze als kunstenaar niet meer omheen kan. Het schilderij wil zelf ergens naartoe, verlangt bepaalde kleuren en ingrepen, en Molenkamp kan daar maar moeilijk weerstand tegen bieden. Naarmate het schilderij langer op de ezel staat, wordt het een persoonlijkheid die alleen nog maar dialoog toestaat en geen dictaat. Bovendien vraagt het schilderij erom met respect en aandacht benaderd te worden. Dit is niet ‘bij wijze van spreken’, het is een gevoelde realiteit: “Als ik te veel aan mijn hoofd heb, te veel druk ervaar, de rust niet heb om tot mezelf te komen, dan gaat het schilderen zo slecht dat ik me naar het schilderij toe moet excuseren.” Dieren, mensen en de nacht Molenkamp genoot een klassieke opleiding. Eerst aan de kunstacademie in Breda, later gevolgd door de kunstacademie in Tilburg. En klassiek wil zeggen, degelijk geschoold in de beheersing van het moeilijke materiaal olieverf, maar vooral degelijk geschoold in de klassiek Europese artistieke traditie. En dat laatste betekende veel studeren naar model en stilleven. Dat was enorm leerzaam, maar ze wist toen al dat dit niet haar weg was. Vrij snel na het verlaten van de academie liet ze de figuratieve schilderkunst voor wat ze was, ging abstract werken en werd daarmee succesvol. Het verbaasde haar zelf dan ook dat ze twintig jaar later de figuur opnieuw tegenkwam in haar werk en natuurlijk kon ze er niet omheen, want schilderijen hebben nu eenmaal een eigen wil. De overgang van abstract naar figuratief was niet abrupt. Al vroeg kregen haar abstracte doeken een natuurlijk karakter, als van een tuin. En op een bepaald moment verschenen er dieren in de tuin die er haast om vroegen om op de voorgrond geschilderd te mogen worden. De serie Dieren die hieruit voortkwam, vormde tenslotte de overgang naar de Portretten. En dat was even schrikken, want ze had lang geleden besloten dit niet meer te doen. Maar ze kwamen toch, geen portretten in de conventionele zin dat ze iemand voorstellen die ná geschilderd is.
3
Blauwe nacht, 2011 olie op linnen, 120 x 160 cm
AUGUSTUS 1, 2011 olie op linnen, 140 x 160 cm
schemering 2, 2011
4
olie op linnen, 140 x 160 cm
5
Het is meer alsof de stemmingen die vroeger tot een abstract schilderij leidden, nu vragen om een gezicht en met name om een blik waarmee ze oogcontact kunnen maken met de kijker. Deze stemmingsportretten hebben altijd iets zwaars of verontrustends. Ze tonen de nachtzijde van de mens, die we allemaal kennen, maar liever niet zien. “Als een portret té zwaar wordt, grijp ik in”, zegt ze echter gedecideerd, alsof ze zich zorgen maakt om iemand die te diep wegzinkt wanneer je deze aan zichzelf overlaat. Lichte of lichtvoetige portretten zal ze echter niet maken, want hoe dan ook, ze vertegenwoordigen een donkere of zware kant van het leven. En, eerlijk gezegd, houdt ze ook van het donkere, minstens even veel als van het sprankelende. Ze trekt ernaar. Ook in de abstracte schilderijen zie je dit terug. En deze verwijzen niet naar een tuin, maar puur naar een stemming. Net als in de vele schilderijen met het thema ‘nacht’, vol van de suggestie van dat wat verscholen en ongrijpbaar is, maar niettemin zeer reëel.
RODE KAT 1, 2011 olie op linnen, 80 x 90 cm
De tuin en het licht Haar lichte kant en de viering van licht als sprankeling en vibratie, zwanger van de belofte van het leven, legt ze in de vele tuinen die ze schildert, ook al is er subtiel ook hier een zwaarte, een diepte, voelbaar. De Tuinen vormen het belangrijkste deel van haar oeuvre. De reden daarvoor is ongetwijfeld dat vanaf haar vroegste jeugd de tuin heel wezenlijk voor haar is geweest. Wanneer het gras hoog stond en de tuin enigszins verwilderd was, dan ging ze daar graag liggen te midden van het geritsel en getjilp, en te midden van het gefluister van onzichtbare wezens. Daar was ze thuis, écht thuis en veilig, in een wereld die recht deed aan haar gevoeligheid. Tuinen, met name de enigszins verwilderde, hebben altijd deze bekoring gehouden voor haar. Ze kan er zich in terugtrekken, maar er is meer. Diep van binnen is Molenkamp zelf als een tuin. Een plek die in essentie besloten en veilig is en waarbinnen een kwetsbaarder en zachter vorm van leven kan gedijen dan buiten in de ‘wildernis’. Het beste kan ze dan ook, net als een tuin, aan zichzelf worden overgelaten. Dan werkt ze het beste, zonder geforceerd te worden, zonder dwang of druk. Gewoon, groeiend en zich ontwikkelend vanuit haar natuurlijke zelf, reagerend op de seizoenen en een wisselwerking op gang brengend tussen haar eigen aard en de stemmingen van het dagelijks veranderende emotionele klimaat. Haar schilderijen ontstaan immers uit stemmingen en vaak komen deze voort uit wat er zich afspeelt in haar directe, emotionele omgeving. Ze is iemand die, haar leven lang al, op
een intens betrokken manier omgaat met haar naasten en zich ook diepgaand door hen laat beïnvloeden. Verbondenheid Haar vorming als kunstenaar is verweven met sterke familiebanden uit heden en verleden. Haar vader, de kunstenaar Nico Molenkamp, speelde een rol in haar leven die moeilijk te overschatten is, als vader, vriend en docent. Onder andere van hem kreeg ze les op de kunstacademie. Hij was het meest invloedrijke voorbeeld in haar leven van een gepassioneerd kunstenaar die in de eerste plaats verantwoording schuldig is aan zijn artistieke geweten en pas in de tweede plaats aan de klant, de galeriehouder of het museum. Hij speelde het eenmaal zelfs klaar om een reeds verkocht schilderij terug te vragen aan een klant, omdat hij er bij nader inzien ontevreden over was en er nog aan wilde werken. Het resultaat was desastreus, omdat het oorspronkelijke schilderij compleet verdween onder een nieuwe laag verf. Hij liet haar hiermee wel zien dat een sterke, onafhankelijke geest je kostbaarste bezit is in het leven. Het is even veelzeggend dat ze, wanneer ze aan haar toekomst als kunstenaar denkt, ze in de eerste plaats aan haar kinderen denkt. Ze hoopt dat, als zij er niet meer is (over een héél, héél lange tijd), haar kinderen kracht zullen kunnen putten uit haar schilderijen en dat ze haar wezen er in zullen kunnen voelen. Want uiteindelijk zit zij, Charlotte Molenkamp, in haar schilderijen, wat ze verder ook geschilderd heeft. Het zijn intieme stukjes van haar innerlijk, verborgen onder schilderkunstig vuurwerk en puur plezier in het schilderen. En ergens zijn moederschap en kunstenaarschap met elkaar verbonden voor Molenkamp, beide komen tenslotte voort uit een scheppend oergevoel. Charlotte Molenkamp woont heel bijzonder, in een negentiende-eeuwse villa verscholen in een groen stukje Tilburg, maar dat is eigenlijk een onbelangrijk detail wanneer je kijkt naar waar het Molenkamp echt om gaat. En dat is een leven op basis van betrokkenheid, oprechtheid en authenticiteit, privé en in haar schilderijen. Veel belangrijker dan het huis is de plek waar het staat, namelijk op een steenworp afstand van haar ouderlijk huis. Verbondenheid, is waar het om gaat, met haar familie, met haar partner en met haar goede vrienden - vroeger, nu en in de toekomst. Dit is wat je terugziet in haar schilderijen, met alle ups en downs die nu eenmaal horen bij wezenlijk contact en echte verbinding. Drs. Vincent Botella
RODE KAT 2, 2011 olie op linnen, 80 x 90 cm
6
7
zeebodem, 2011 olie op linnen, 150 x 180 cm
feest, 2011 olie op linnen, 180 x 180 cm
8
9
10
schemering 1, 2011
helder licht, 2011
olie op linnen, 140 x 160 cm
olie op linnen, 110 x 130 cm
11
12
IN THE HEAT OF THE NIGHT, 2011
nachttuin, 2011
olie op linnen, 130 x 110 cm
olie op linnen, 130 x 110 cm
13
DRAMATIC NIGHT, 2011 olie op linnen, 130 x 110 cm
restless night, 2011 olie op linnen, 140 x 160 cm
vergeten tuin, 2011
14
olie op linnen, 130 x 110 cm
15
VOL GEDACHTEN, 2011 olie op linnen, 90 x 80 cm
www.etiennegallery.nl
De Lind 38 - 5061 HX Oisterwijk (NL) - T. +31 (0)13 - 529 95 99 - M. + 31 (0)6 - 53 89 05 81 -
[email protected]. Geopend: woensdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
