CE markering voor staalconstructies. De nieuwe "CE - EN1090" markering. voor stalen en aluminium. constructies in de bouw. (C) Marchel Kaspers

De nieuwe "CE - EN 1090" markering

maandag 30 september 2013

Programma!

Nederlands Instituut voor Lastechniek

CE markering voor staalconstructies  Introductie EN 1090 serie; CE-markering

De nieuwe "CE - EN1090" markering voor stalen en aluminium

 De kern van EN 1090-2  Details: EN-ISO 3834  Lassers en lasmethodekwalificaties  Kwalificatie van personeel (Lascoördinator)

constructies in de bouw

 Kwaliteitsniveaus, B, C, D en B+

Marchel Kaspers

 Aanbevelingen

Lastechnisch adviseur 30-9-2013

CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers

2

Voorlichtingsactiviteiten  Jaarlijks lassymposium met BIL  Onafhankelijke stichting;

 Jong-NIL activiteiten

 Opgericht in 1934 (79 jaar);

 Lastechnische publicaties

 Behartiging van collectieve belangen van Nederlandse bedrijven,

 Vakblad Lastechniek

instellingen en personen, werkzaam op het gebied van verbinden van

 NIL verbindingsweek

materialen;

 Nationale VMBO laswedstrijden  Themadagen en workshops

 Fabrikanten, leveranciers, gebruikers, onderzoeks- en opleidingsinstellingen.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


3

30-9-2013


4

1



Lasgroepen in Nederland

Workshops 2013 - 2014  Lastechnische Discussiegroep Rotterdam – Rotterdam  Lasgroep Zuid-Limburg – Maastricht Airport  Zeeuwse Lasgroep  Lasgroep West – Velsen Noord  Lasgroep Noord - Leek  Lasgroep Oost – Apeldoorn  Lasgroep Zuid – Eindhoven

Voor meer informatie: www.nil.nl 30-9-2013


5

30-9-2013

EN 1090 hoofdzaken


6

EN 1090 hoofdzaken

 Doel: CE-markering van constructies mogelijk maken.

Wat moet CE gemarkeerd worden?

– Eis: FPC Fabrieks Productiebeheers Systeem (~ EN-ISO 9000)

Markeer ik al mijn producten en – Eis: WQM Laskwaliteitsbeheerssysteem

constructies met CE?

(~ EN-ISO 3834) – Eis: RWC Verantwoordelijk lascoördinator

 Alles gebaseerd op EXC = Uitvoeringsklassen 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


7

30-9-2013


8

2



EN 1090 hoofdzaken

CE - markering

Het toepassingsgebied is bepalend

CE - markering vereist 3 grote stappen Stap 1 : De uitvoering van type testing en/of type calculation

Het toepassingsgebied wordt bepaald door:

ITT initiele type testing (initial type testing) ITC initiele type berekening (initial type calculation)

 EN 1090-1, Stap 2 : Het verwerven van een EN 1090-1

 En naargelang de toepassing EN 1090-2,

Factory Production Control (FPC) certificaat

of EN 1090-3. Stap 3 : Het opstellen van de prestatieverklaring en aanbrengen van CE

30-9-2013


9

30-9-2013

EN 1090-1, EN-ISO 3834, EN-ISO 9001

10

“Bouwproductenrichtlijn” (CPD) In het kader van Europese wetgeving en de richtlijn bouwproducten Construction Products Directive (CPD) is er een Europees geharmoniseerde productnorm opgesteld EN 1090-1.

Kwaliteitsmanagementsysteem EN-ISO 9001

Bedrijfsproces Conserveren

Bedrijfsproces Engineering Bedrijfsproces lassen Bedrijfsproces assemblage


conform de EN-ISO 3834

De co-existentieperiode zou oorspronkelijk 31 juni 2012 aflopen. De co-existentieperiode is nu verlengd tot 1 juli 2014. Wanneer kan een bedrijf zelf een CE-markering aanbrengen? Een bedrijf mag in eigen beheer een CE-markering aanbrengen, indien het bedrijf door een extern aangemelde Is gecertificeerd voor de EN 1090-1.

instelling

Bedrijfsprocessen 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


11

30-9-2013


12

3



CE-markering EN 1090

CE-markering De CE-markering geldt voor staalconstructies voor:

Met een CE-markering

 Gebouwen

Verklaart de fabrikant dat aan alle constructieve eisen is

 Bruggen

voldaan. Dit geldt niet alleen voor de staalconstructie als

 Torens

geheel maar ook voor alle constructieve onderdelen.

 Masten  Silo’s met inbegrip van gordingen, bordesvloeren, beplating en alle vormen van liggers.

De verplichte geharmoniseerde norm maakt een eind aan aparte regeltjes per land voor het vervaardigen van en verhandelen van stalen en aluminium constructies. 30-9-2013


In Jinan in de provincie Shandong viel een reusachtig reclamebord om en op het parkeerterrein van een autodealer. 13

CE-markering

30-9-2013

CE-Markering


14

Spelregels of onderlinge afspraken

EN 1090-2: Eisen, spelregels of onderlinge afspraken (opdrachtgever – uitvoerder) EN 1090-1: Gaat alleen over de CE-markering

EN 1090-3: Eisen, spelregels – of onderlinge afspraken (opdrachtgever – uitvoerder)

EN 1090-2/3: Gaat over hoe we constructies moeten maken 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


15

30-9-2013


16

4



EN 1090 hoofdzaken

Wat moet je doen om tot certificering van FPC te komen:

De fabrikant moet een “fabrieksproductiebeheersingssysteem” (FPC)

CE-markering van staalconstructies mogelijk door:

opzetten, documenteren en onderhouden om er voor te zorgen dat de op de markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde prestatiekenmerken.

Het FPC-systeem moet bestaan uit:

FPC Opzetten

Documenteren

 Kwaliteitssysteem conform EN-ISO 9001;  Aangevuld met kwaliteitsbeheersingssysteem voor lassen op basis van EN-ISO 3834 (deel 2, 3 of 4);  Verantwoordelijke lascoördinator aanstellen, intern - extern.  Benoeming van lascoördinator volgens EN-ISO 14732 (niveau B, S, of C).

Onderhouden

 Schriftelijke procedures;  Regelmatige keuringen en beproevingen;

 ISO 9001 en EN-ISO 3834 hoeven niet gecertificeerd te zijn!

 De resultaten voor de basisproducten van het onderdeel;

 FPC laten certificeren door aangemelde instantie (NoBo).

 De machines en gereedschappen, het productieproces en het

 Doorlooptijd: vermoedelijk 1 á 2 jaar.

Alles gebaseerd op EXC = Uitvoeringsklassen

gefabriceerde onderdeel te beheersen.

30-9-2013


17

30-9-2013


18

CE-Markering

Voorbeeld van een organogram CE-markering

 Het is geen “CE-certificaat”  Ook geen “CE-keurmerk”

Maar een “CE-verklaring”

De FPC verklaring wordt afgegeven door de NoBo, de fabrikant mag dan een CE markering op zijn producten afgeven. 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers

Organisatie van een constructiebedrijf.

19

30-9-2013


20

5



CE-Markering

CE-Markering

Hoe ziet een CE-Verklaring volgens EN 1090-1 er uit?

Hoe ziet een CE-Verklaring volgens EN 1090-1 er uit?

Wat is een CE-markering De CE-markering is een soort productlabel. Het label geeft aan dat een bouwproduct volgens Europese technische specificaties en de daarin omschreven testmethoden is getest.

Wat is een CE-markering De CE-markering is een soort productlabel. Het label geeft aan dat een bouwproduct volgens Europese technische specificaties en de daarin omschreven testmethoden is getest. 30-9-2013


21

30-9-2013


22

CE-markering EN 1090

Wat zijn de consequenties? CE-Markering Niet gecertificeerd en tóch dit soort bouwproducten maken, betekent dat u een economisch delict pleegt, maar misschien nog wel gevaarlijker, uw verzekering dekt een eventuele schade niet meer, met alle risico’s van dien!

Wanneer er een ongeluk gebeurt heb je tenminste gedaan Sporthal Leysdream, Roosendaal. Dakinstorting door wateraccumulatie...

wat je kon doen en ben je juridisch veel beter ingedekt. 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


23

30-9-2013


24

6



Voorkomen is beter dan genezen

FPC gaat voornamelijk over

Het kwaliteitssysteem conform EN 1090 wordt o.a. aan de hand van de

Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gecontroleerd. Bedoeling is dat een bedrijf op een beheersbare wijze zijn product produceert., De wijze waarop hij dat product fabriceert moet achteraf naspeurbaar zijn, zodat de fabrikant kan aantonen dat het product op de juiste wijze is gefabriceerd. Park Olympic Ice Skating Stadium

30-9-2013

Kearns, Utah (19 april 2000).

Natuurlijk moet de fabrikant aan de hand van procedures kunnen aantonen dat dit

Constructie begaf het bij een aanzienlijk lagere belasting dan maximale berekende belasting.

op juiste wijze is uitgevoerd.


25

30-9-2013


26

Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)

FPC gaat voornamelijk over Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gaat voornamelijk over:

Bijlage B van de EN 1090-1 geeft de minimum inhoud van het

 Regelmatig onderhoud en kalibraties machines

fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC):

 Frequente controles om de conformiteit van producten te waarborgen

 Algemeen;  Het managen van non-conforme producten

 Aanvangskeuring;  Continu toezicht;

FPC systeemvereisten:

 Frequentie van keuring;

A. Personeel

 Intervallen voor het toezicht;

B. Equipment

 Verklaring van de fabrikant;

C. Proces van constructief ontwerp en berekenen

 Procedure voor non- conformiteit;

D. Basisproducten gebruikt in de fabricage

 Wachtpunten voor keuringen en proeven;

E. De onderdeel specificatie (werkplaatstekening)

 Rapportages;

F.

Productbeoordeling

G. Non-conforme producten

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


27

30-9-2013


28

7



Stappen plan EN 1090

Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC)

ISO certificering is vrijwillig,

ISO 9001 / EN-ISO 3834 of andere procedures

Bijlage B van de EN 1090-1 geeft de minimum inhoud van het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC):

CE-markering is een wettelijke verplichting.

FPC kan eveneens behelzen (via optie) :     

Onderdeel specificatie

Kwaliteitsplan Managementdocument Beoordeling van eisen van de specificatie Organisatieschema + leidinggevend personeel Keuring : wie doet wat en wanneer

Deze wordt door de producent afgegeven.

Bepalen EXC, checklist Bijlage A1 en A2 EN 1090 Kwaliteitsplan EN 1090 montageplan, boutverbindingen, corrosiebescherming

Rapporten :  Uitgevoerde keuringen  Wachtpunten

Aanbrengen CE-Markering

Als je EN-ISO 9001 en EN-ISO 3834 hebt,

Checklist : Zie EN 1090-2 bijlage C

ben je goed op weg 30-9-2013


29

30

Non-conforme producten

1993

zijn de voorschriften van de EN 1090-2 dus


Fabrieksproductiebeheersing 1090-1, 6.3 (3)

Productieplanning Zodra er ontworpen wordt met NEN-EN

30-9-2013

De fabrikant moet schriftelijke procedures hebben die specificeren hoe moet

Evaluatie Offerte/ Contractbespreking

worden omgegaan met non-conforme producten.

(automatisch) van toepassing. UITBESTEDING

In de praktijk is het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) een lange lijst met vele tientallen controlepunten!

Materiaalbestelling

Ingangscontrole Lasplan

Opdracht: 20x portaaldrager

Controle / Afname / Transport Kwaliteitshandboek

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


31

30-9-2013


32

8



Essentieel: Indeling in “uitvoeringsklassen”

Keuze van ‘Uitvoeringsklasse’ naar EN 1090-2

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch)

Gevolgklasse Gebruikscategorieën

Uitvoeringsklassen wordt bepaald door:

Productiecategorieën

 Gevolgklassen (Consequence Class, CC)

CC1

CC2 SC1

SC2

CC3

SC1

SC2

SC1

SC2

PC1

EXC1

EXC2

EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

PC2

EXC2

EXC2

EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

 Productiecategorieën (Production Category, PC) Noot: in EN 1090-2 worden 4 uitvoeringsklassen (EXC’s)

 Gebruikscategorieën (Service Category, SC)

onderscheiden, van 1 naar 4 steeds strengere eisen

Indien niets voorgeschreven dan EXC2 30-9-2013


33

30-9-2013

Gevolgklasse (“Consequence Class”) volgens EN 1090


34


CC1: Geringe consequenties.

CC1:

CC2: Geringe consequenties.

Gemiddelde consequenties.

Zwakke gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of

CC3:

verwaarloosbare gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak.

Ernstige consequenties voor verlies van mensenlevens,

Voorbeelden

Zeer grote: verlies van mensenlevens of zeer grote Agrarische gebouwen, waartoe de mensen normaal geen

economische, sociale of milieu consequenties. toegang hebben (bv. opslagruimten),serres

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


35

30-9-2013


36

9




Gebruikscategorieën (naar EN 1090-2)

SC1:  Constructies en componenten gedimensioneerd voor overwegend statische belastingen.

CC2: Middelmatige gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of aanzienlijke gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak.

SC2:  Constructies en componenten geschikt voor vermoeiingsbelasting volgens EN 1993;  Kritische onderdelen in constructie…. (zware corrosieve belasting, zware santitaire eisen,…)

Voorbeelden Residentiële of openbare gebouwen en kantoorgebouwen,waar gebreken middelmatige gevolgen kunnen hebben (bv. kantoorgebouwen)

30-9-2013


37

30-9-2013

Gevolgklasse (Consequence Class) volgens EN 1090


38

Productiecategorieën (naar EN 1090-2) PC1:

CC3:

 Niet gelaste constructiedelen van alle soorten staal;

Zware gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of erg zware gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak.

 Gelaste constructiedelen van de staalkwaliteit lager dan S355. Voorbeeld: S235 JR G2  S: staal;  235: rek of vloeigrens in N/mm²;

Voorbeelden

 JR: kerfslagwaarde = 27J bij 20°C;  G2: leveringstoestand = onrustig staal.

Tribunes, openbare gebouwen, waar gebreken zware

aanduiding minimale beproevingskerfslagwaarde (J) temperatuur °C

gevolgen kunnen hebben (bv. concertzalen).

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


39

JR

27

20

J0

27

0

J2

27

-20

K2

40

-20

30-9-2013


40

10



Relatie uitvoeringsklasse - draagconstructie

Productiecategorieën (naar EN 1090-2) PC2:

 EXC1: Hallen

– Gelaste onderdelen van

≥ S355;

 EXC2: Gebouwen

– Hoofdcomponenten die samengevoegd worden op bouwplaats;

 EXC3: Bruggen

– Onderdelen die essentieel zijn voor de constructieve samenhang;  EXC4: Speciale draagconstructies

– Componenten waaraan bijzondere eisen worden gesteld. Warmgewalste constructiestaal volgens EN 10025-6 EN 10025-6

materiaal nummer

EU 137 (1980)

Duitsland

Frankrijk

S550QL1

1.8986

–

EStE 550 V

–

S690QL

1.8928

FeE 690 V KT

TStE 690 V

E 690 T

Volgens

Keuze EXC wordt in EN 1090-2 bijlage B bepaald door  Productiecategorie (lassen of bouten, materiaalsoort)  Gebruikscategorie (statisch of vermoeiing)  in relatie tot de gevolgklasse (gevolgen van instorten)

Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend

CR ISO/TR 15608 groep 3.1

staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH  690 N/mm²

30-9-2013


41

30-9-2013


42

Effecten in uw organisatie

Deze factoren bepalen dus de kwaliteitsmaatregelen voor een gelaste constructie Directie Gevolg

Laag

Gemiddeld

• Aanwijzen (of inhuren) lascoördinator

Hoog

• Toewijzen taken en bevoegdheden van project Gebruik

Stat.

Dyn.

Stat.

Dyn.

Stat.

Dyn.

Eenvoudig

EXC1

EXC2

EXC2

EXC3

EXC3

EXC3

Moeilijk

EXC2

EXC2

EXC2

EXC3

EXC3

EXC4

Verkoop • Beoordelen of werkzaamheden mogen worden uitgevoerd i.v.m.

Productie

uitvoeringsklassen • Rekening houden met aanwezige kwalificaties, apparatuur e.d.

Indien niets voorgeschreven dan EXC2 Hierop moeten we onze kwaliteitseisen baseren!

Ontwerp/engineering

EN-1090-2 specificeert ze in vier niveaus en sluit aan op

• Ontwerp volgens geharmoniseerde normen • Rekening houden met inzetgebied

EN-ISO 3834!

• Uitvoeringsklassen bepalen.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


43

30-9-2013


44

11



Effecten in uw organisatie

Laskwaliteit! EN-ISO 3834 / EN 1090-2

Inkoop/magazijn  Bestellen op basis van geharmoniseerde normen

Factoren die de laskwaliteit besturen en bewaken:

 Conformiteit verklaringen basismaterialen, ook lastoevoegmaterialen en bevestigingsmaterialen.

 Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden EN-ISO 15607- serie

Magazijn

 Lasmethode kwalificatie conform de EN ISO 15614

 Geen materialen meer “on stock” zonder naspeurbaarheid

 De mens (kwalificaties):

 Juiste opslag van materialen

 Lasser (EN 287-1, ISO 9606 en andere)

Productie/kwaliteit

 Kwalificeren bedieners / operators lasmachines EN-ISO 14732

 Lasmethode kwalifiacties (LMK);

voorheen (EN 1418)

 Lasmethode beschrijvingen (WPS);  Lassers kwalificaties (LK’s);

 Lascoördinator (EN-ISO 14732)

 Kwalificeren bedieners/operators lasmachines

 Het (las-)kwaliteitssysteem (EN-ISO 3834) 90-2

 NDO onderzoeken;  Inspectie, testplan en montageplan. 30-9-2013


 Tabel A3 (alléén lassen) 45

30-9-2013

EN 1090-2 par. 7.1 “Algemeen”


46

EN-ISO 3834 1 – 5 (6)

Toepassen van EN ISO 3834:

Drie niveaus van kwaliteitseisen: beschreven in deel 2, 3 en 4

 Deel 1 + 4 voor uitvoeringsklasse 1 (EXC1), EN-ISO 3834 geeft maatregelen voor verschillende situaties.

Elementaire kwaliteitseisen Zij kunnen in de volgende situaties worden toegepast:

 Deel 1 + 3 voor uitvoeringsklasse 2 (EXC2)

 Bij contracten: het vastleggen van laskwaliteitseisen;

Standaard kwaliteitseisen

 Door fabrikanten: het invoeren en handhaven van laskwaliteitseisen;  Door organisaties die de laskwaliteit beoordelen, zoals afnemers, fabrikanten of


derden.

Uitgebreide kwaliteitseisen Deel 5 overzicht van documenten; mogelijkheden voor equivalenten


Deel 6 “Richtlijnen voor de invoering van EN-ISO 3834”!

Uitgebreide kwaliteitseisen

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


47

30-9-2013


48

12



(Las)normen wereldwijd

Beheersing van het bedrijfsproces lassen Eisen en voorwaarden uit de EN-ISO 3834 serie:

Feitelijk certificeren van het bedrijfsproces lassen;

 EN-ISO 3834-2

procescertificatie conform de EN-ISO 3834

 EN-ISO 3834-3  EN-ISO 3834-4

Regeltjes….?

Aan de hand van de EN-ISO 3834-1 bepaalt het bedrijf zelf welk deel van toepassing is.

Normen Specificaties (Klant)

Dit wordt mede bepaald door de opdrachtgever(s) en het soort werk:  Complexiteit van de fabricage  Verscheidenheid van de te vervaardigen producten  Verscheidenheid van de te gebruiken materialen.

30-9-2013


49

Andere eisen (Nobo)?

30-9-2013


50

Enkele eisen uit de EN-ISO 3834-2  Technische beoordeling van het contract  Uitbesteding

Lassen van staal volgens EN 1090-2

 Laspersoneel  Lassers en bedieners (kwalificaties b.v. resp.:

De “impact" van EN 1090-2 op het kwalificeren

EN-ISO 9606 voorheen EN 287-1, EN-ISO 14732 voorheen EN 1418  Lascoördinatie (EN-ISO 14732)

van lasmethoden, lassers en de lascoördinatie

 Inspectie en beproeving na het lassen  Lasmethodekwalificaties (EN-ISO 15613, EN-ISO 15614-1)  Lastoevoegmaterialen, keuring en opslag  Moedermaterialen, opslag, doorstempel bevoegdheid

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


51

30-9-2013


52

13



7.1: EN-ISO 3834 EXC 4+3

EXC 2

EXC 4+3

EXC 1

EN-ISO 3834 inhoudelijk EXC 2

EXC 1

Lasvereisten gebaseerd op EN ISO 3834 30-9-2013


4

Toepassing van dit deel van ISO 3834

5

Beoordeling van eisen en technische beoordeling

6

Uitbesteding

7

Laspersoneel: algemeen, lassers en bedieners, personeel voor lastoezicht

8

Personeel voor inspectie en beproeving: algemeen, personeel voor niet-destructief onderzoek

9

Uitrusting voor fabricage en beproeving: beschrijving van uitrusting, geschiktheid van uitrusting, nieuwe uitrusting, onderhoud van uitrusting

10

Productieplanning, lasmethodebeschrijvingen, goedkeuring van lasmethoden, werkinstructies

11

Lastoevoegmaterialen: Algemeen, partijkeuring, opslag en behandeling

12

Opslag van moedermaterialen

13

Warmtebehandeling na het lassen

14

Inspectie en beproeving: Inspectie en beproeving voor het lassen, Inspectie en beproeving tijdens het lassen, Inspectie en beproeving na het lassen. stand van zaken bij inspectie en beproeving

15

Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen

16

Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur

17

Identificatie en naspeurbaarheid

18

Kwaliteitsrapporten

53

30-9-2013

Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen! Werk voor de lascoördinator! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers

54

EN 1090-2 par. 7.2 “Lasplan”

Technische beoordeling (EN-ISO 3834 par. 5.3) 

Moedermateriaal specificatie(s) en eigenschappen gelaste verbinding;



Kwaliteits- en afname-eisen voor lasverbindingen;



Het vastleggen van methoden voor lassen, NDO en warmtebehandeling;



Lasmethodebeschrijvingen (WPS);



De kwalificatie van lasmethoden;



Maatregelen om vervorming tijdens en na lassen te voorkomen;



De kwalificatie van personeel;



Lasvolgorde;



Keuze, identificatie en/of naspeurbaarheid (bv. materialen, lasverbindingen);



Afspraken voor de kwaliteitsbewaking, (event. onafhankelijke keuringsinstantie);



Eisen voor tussentijdse controle;



Inspectie en beproeving;



Draaien van onderdelen tijdens lasproces, in relatie tot de lasvolgorde;



Uitbesteding;



Details toe te passen positioneringmiddelen;



Warmtebehandeling na lassen;



Speciaal gereedschap voor lastoevoegmaterialen (laagwaterstof, conditionering etc.);



Afmetingen en details van lasnaadvoorbereiding en voltooide lasverbinding;



Lasnaadvorm en nabewerking voor roestvast staal;



Lasverbindingen die in werkplaats of elders moeten worden gemaakt;



Omgevingsomstandigheden van invloed zijn op toepassing van proces.



Eisen voor acceptatiecriteria van lassen;



Verwijzing naar keurings- en beproevingsplan;



Eisen voor oppervlaktebehandeling volgens Hoofdstuk 10.

Lasplan moet omvatten, voor zover van toepassing:

Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen! Werk voor de lascoördinator! 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


55

30-9-2013


56

14



Het opstellen en goedkeuren van een

Plaats van de WPS; het Systeem

lasmethode beschrijving / (WPS) In de EN-ISO 15607 staat een schema met een aantal mogelijkheden om te Kwalificeren door proeflassen

komen tot een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS).

Beproevingsresultaten

De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting /

+’p’ toepassing van de lasverbinding.

Procesbeheersing

Lasserskwalificatieproef

via WPS

Vanaf EXC 2 vereist

Reproduceerbaar & Representatief !

-’p’

NEN-EN-ISO 15607

Toepassen in productie

Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen –

Product

Algemene regels

30-9-2013


57

30-9-2013

Lasmethode beschrijving (LMB/WPS) volgens EN-ISO 15609


58

Goedkeuring WPS Een WPS behoeft in principe slechts de goedkeuring van de in het bedrijf werkzame

In de lasmethode beschrijving (LMB/WPS) staan de belangrijkste instructies om tot een goede

keurmeester of lascoördinator te krijgen.

lasverbinding te komen. Acceptatie van een lasmethodekwalificatie voor een bepaal doel, wordt gedaan door Een lasmethode beschrijving moet altijd op de werkvloer

aanwezig zijn

voor de lasser

keurmeester of lascoördinator.

en de inspecteur, ter controle voor en tijdens het lassen. De voorlopige lasmethode beschrijving, (pWPS) dient voor aanvang van het proeflassen

In de norm wordt regelmatig de term ‘keurmeester’ gebruikt volgens EN-ISO 15607.

overhandigd te worden aan de Beoordelaar / keurmeester of Notified Body Het begrip keurmeester is een aangewezen persoon om de overeenstemming van de toepassing zijnde norm te bevestigen. In bepaalde gevallen kan een externe onafhankelijke keuringsinstantie worden vereist.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


59

30-9-2013


60

15



Van pWPS > WPS / LMK / WPQR

Goedkeuring WPS / WPQR door

Proces

Notified Body’s (NoBo’s) De Notified Body’s (NoBo’s)

CR ISO/TR 15608

Algemene regels

EN ISO 15607- 1

bedrijfsgebonden keurmeester, zelfs als de persoon een las praktijkingenieur is.

EN ISO 15607-2

Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor het booglassen. Lasmethode beschrijving (WPS)

EN ISO 15609-1

EN ISO 15609-2

(1) Geteste lastoevoegmaterialen

EN ISO 15610

EN ISO 15610

(2) Eerder opgedane ervaring

EN ISO 15611

EN ISO 15611

(3) Standaardprocedure

EN ISO 15612

EN ISO 15612

(4) Productie voorproeven

EN ISO 15613

EN ISO 15613

Lasmethode beproevingen

EN ISO 15614, Part 1 Staal / Nikkel Part 2 Aluminium Part 3 Gietijzer Part 4 Giet aluminium Part 5 Ti en Zr Part 6 Cu Part 7 OP-lassen Part 8 Pijp-pijp plaat Part 9 Nat hyperbaar lassen Part 10 Droog hyperbaar lassen

EN ISO 15614 Part 1 Staal/Nikkel Part 3 Gietijzer Part 6 Cu Part 7 Oplassen

http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/ nando/index.cfm?fuseaction=glossary.main Overzicht aangemelde instellingen 61


EXC1

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 3834-4

EN ISO 3834-3

EN ISO 3834-2

EN ISO 3834-2

30-9-2013


62

Schema voor het goedkeuren lasmethode / WPS

EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificatie van de methode” Artikelen

Autogeen lassen CR ISO/TR 15608

WPS

hebben vaak grote moeite met het accepteren van een

30-9-2013

Booglassen

Richtlijn voor materiaalgroepsindeling

7 - Lassen 7.1 Algemeen

EN-ISO 15610, EN-ISO 15611, EN-ISO 15612, EN-ISO 15613, EN-ISO 15614 serie

7.4 Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel 7.4.1 Kwalificeren van lasmethoden

Nr

Zie tabel 12 en tabel 13



7.4.2 Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

7.4.3 Lascoördinatie

Nr

Technische kennis volgens tabellen 14 of 15



7.5.1 Lasnaadvoorbewerking

Nr

Nr

Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan


7.5.6 Tijdelijke voorzieningen

Nr

Nr

Gebruik moet worden gespecificeerd


Snijden of hakken is niet toegestaan


WPQR door fabrikant of, indien van toepassing, door keurmeester / keuringsinstantie

Verplicht voor EXC 2, 3 en 4!

7.5.7 Hechtlassen

Nr

Gekwalificeerde lasmethode



7.5.9 Stompe lassen 7.5.9.1 Algemeen

Nr

Aan- en uitloop-platen indien gespecificeerd

Aan- en uitloop-platen


7.5.9.2 Enkelzijdige lassen

Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand


7.5.17 Het uitvoeren van lassen

Verwijderen van lasspetters


EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B+

7.6 Acceptatiecriteria

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D indien gespecificeerd

EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau C in het algemeen

WPQR

WPS opgesteld door fabrikant

Vrijgave voor productie: WPS of werkinstructie

Het goedkeuringsrapport van de lasmethode, genoemd: WPQR (Welding Procedure Qualification Record) is het document met de werkelijke lasgegevens en de positief beoordeelde resultaten van het onderzoek van de lasmethode kwalificatieproef.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


63

30-9-2013


64

16



EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificeren van lasmethoden” Tabel 12- Methoden van kwalificeren van lasmethoden voor de processen 111, 121, 131, 135 en 141

Is een

Goed

geschikte

gekeurde

Methode van kwalificeren

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 15614-1

X

X

X

Lasproef voor aanvang van de productie

EN ISO 15613

X

X

X

Standaardlasmethode

EN ISO 15612

Opgedane laservaring

EN ISO 15611

Lasmethodebeproeving

Beproefde lastoevoegmaterialen X a b

X

a

-

-

X

b

-

-

WPS vereist

beschikbaar?

Goedkeuring van de lasmethode

EN ISO 15610

Schema voor het opstellen

Toegestaan Niet toegestaan

en goedkeuren van een

Alleen voor materialen ≤ S 355 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

lasmethode / lasmethode

Alleen voor materialen ≤ S 275 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

Goedgekeurde WPQR / WPS

Doorgaans dus géén vrije keuze voor de fabrikant!


EN-ISO 15613 / 15614-1

beschrijving (WPS)

Keuze van uiteindelijke methode van kwalificeren voor bepaalde opdracht is meestal contractuele eis of wordt door toepassingsnorm voorgeschreven.

30-9-2013

WPS

Nee opstellen pWPS en proeflassen

65

30-9-2013

Lasmethode beproeving


66

Goedgekeurde methode kwalificatie

3.3.1. Proefstukken Kwalificeren van een of meerdere las proefstukken moeten representatief, voor

Lasmethoden worden goedgekeurd door te voldoen aan een of meer goedkeuringsrapporten van de lasmethoden(WPQR).

de in de productie toe te passen lasmethode, voldoende afmetingen hebben om

Een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS) moet alle noodzakelijke

een redelijke warmteverdeling te garanderen. De proefstukken moeten worden gelast volgens de pWPS, onder voorwaarden

informatie verschaffen om een lasverbinding te produceren.

die tijdens de productie zullen gelden bijvoorbeeld:  Proefstuk voor stompe verbinding in plaat  Proefstuk voor stompe verbinding in pijp  Proefstuk voor T-verbinding  Proefstuk voor een aftakking

Het lassen en beproeven van de proefstukken moet worden bijgewoond door de Beoordelaar / keurmeester of door een van de Notified Body’s

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


67

30-9-2013


68

17



WPQR bestaat uit de volgende documenten

Het lassen van proefstukken

Een goed gekeurde methode kwalificatie (WPQR) bestaat uit de volgende documenten:

Het lassen van proefstukken

 Materiaalcertificaten.

Het voorbereiden en lassen van proefstukken

 Certificaten van het lastoevoegmateriaal.

moet in overeenstemming met de voorlopige

 Materialen certificaten.

lasmethode beschrijving

 Beschermgas certificaten.

uitgevoerd en onder de algemene

 Radiografisch of ultrasoon onderzoek rapporten.

omstandigheden van de laswerkzaamheden, in

 NDO rapportage, magneet, penetrant onderzoek.

de productie waar zij representatief voor zijn.

 Destructief rapporten, dwarstrekproef in de las, buigproeven op het lasmetaal.

(pWPS) worden

Het lassen en beproeven van de proefstukken

 Gloeidiagrammen.

moet worden bijgewoond door een keurmeester

 Certificatie rapporten

of een keuringsinstantie.

 Goed gekeurde lasmethode beschrijving (WPS) EN-ISO 15614-1 30-9-2013


117

30-9-2013

Hechtlassen


70

Lasmethodekwalificaties

Extra eisen uit EN 1090-2

Extra eisen uit EN 1090-2    

Microstructuuronderzoek ( EN 10025-6) Cruciform trekproef (vanaf S 420 N/L) Lasprimers (dikste laagdikte) Indien op shopprimers wordt gelast moeten beproevingen worden uitgevoerd op de maximaal toegestane (nominaal + tolerantie) laagdikte.  Productietesten (na 1 ~3 jaar)

Voor EXC2, EXC3 en EXC4 gebruik WPS  Lengte hechtlas min. 4 x t dikste plaat of 50 mm lengte

Hechtlassen in uiteindelijke las:  Verwijderen  Opnemen gekwalificeerde lasser

[email protected] 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


71

[email protected] 30-9-2013


72

18



Voorwarm en tussenlaag temperatuur

Beproevingsomvang staal (EN-ISO 15614-1)

Voorwarm temperatuur

Proefstuk

Minimale voorwarm temperatuur, gemeten volgens

Type proef

Stompe naad, Visueel volledig doorgelast Radiografie of US Oppervlakte scheuronderzoek Dwars trekproef Dwars buigproef Kerftaaiheidsproef Hardheidsmetingen Macroscopisch onderzoek Volledig Visueel doorgelaste TOppervlakte scheuronderzoek verbinding, US of radiografie en dito aftakking, Hardheidsmetingen Macroscopisch onderzoek Hoeklassen Visueel Oppervlakte scheuronderzoek Hardheidsmetingen Macroscopisch onderzoek

EN-ISO 13916, zoals toegepast bij het begin en tijdens het lassen.

Omvang van de proef 100 % 100 % 100 % 2 proefstaven 4 proefstaven 2 sets vereist 1 proefstuk 100 % 100 % 100 % vereist 2 proefstaven 100 % 100 % vereist 2 proefstaven

Standaard beproevingsomvang. 30-9-2013


73

Nauwkeurigheid en registratie is noodzaak!

30-9-2013


74

EN 1090-2 par. 7.4.1 “Kwalificeren van lasmethoden” (2) Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr….. Beperkingen in de EN 1090!

Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in “gebruik” zijn: a) Van één tot drie jaar: productie lasproef voor staalsoorten > S355. Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring (behalve hoeklassen), magnetisch of penetrant onderzoek, macro beoordeling en hardheidsmeting.

Twee voorbeelden uit de markt

a)

De stroomsterkte, boogspanning, voortloopsnelheid, voorwarmen tussenlaag temperatuur, enz. Periodiek te meten met daartoe geschikte en gekalibreerde meetapparatuur.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


75

30-9-2013

voor een periode meer dan drie jaar: 1) macro, van productieproef moet worden gekeurd voor staalsoorten ≤ S355, of 2) moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd voor staalsoorten > S355.


76

19



EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen” Artikelen

EN 1090-2 par. 7.5.7 “Hechtlassen”

EXC1

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 3834-4

EN ISO 3834-3


EN ISO 3834-2

EN ISO 3834-2

7.4.1 Kwalificeren van lasmethoden

Nr





Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418


Nr





Nr

Nr




Nr

Nr





7.5.7 Hechtlassen

Nr





Nr










 Bij EXC2, EXC3 en EXC4: is een gekwalificeerde lasmethode verplicht.

7.4 Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel

 Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in de uiteindelijke las moeten


7.5.9.2 Enkelzijdige lassen 7.5.17 Het uitvoeren van lassen 7.6 Acceptatiecriteria

30-9-2013




verwijderd worden.  Hechtlassen die in de uiteindelijke las zullen worden opgenomen, dienen een geschikte vorm te hebben en worden gelegd door gekwalificeerde lassers.  Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en dienen vóór het uiteindelijke lassen zorgvuldig te worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten worden verwijderd.

77

30-9-2013

EXC1

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 3834-4

EN ISO 3834-3

EN ISO 3834-2

EN ISO 3834-2

met EN 287-1 en bedieners van lasmachines in


Nr




overeenstemming met den EN-ISO 14732 (voorheen EN


Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418


Nr





Nr

Nr








1418).

Het lassen van een vertakkende buisverbinding met hoeken kleiner dan 60o moet worden gekwalificeerd met een

Verplicht voor EXC 1, 2, 3 en 4!


(C) Marchel Kaspers

Nr

Nr

specifieke test.

7.5.7 Hechtlassen

Nr





Nr




Er dienen registraties beschikbaar te zijn van alle




kwalificatiebeproevingen van lassers en bedieners van







30-9-2013

bedieners van lasmachines Lassers moeten worden gekwalificeerd in overeenstemming





78

EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en

EN 1090-2 par. 7.4.2 Lassers en bedieners van lasmachines Artikelen


lasmachines.

79

30-9-2013


80

20



Het kwalificeren van operateurs

Het certificaat!

EN-ISO 14732 (voorheen EN 1418)

Garandeert het ACTUELE kunnen!

Kwalificatie van bedieners van

Het certificaat heeft een bepaalde

lasmachines (lasoperator)

geldigheidsduur, waarna het zijn kwalificerende status verliest.

De certificaathouder is verplicht zijn vakbekwaamheid te onderhouden gedurende de certificatie periode.

30-9-2013


81

30-9-2013

83 M.K.

(C) Marchel Kaspers


82

NIL handvaardigheidsopleidingen

Verlengen van het lasserskwalificatie certificaat.

30-9-2013


84 M.K.

83

21



De lascoördinator, Definities uit EN-ISO 14732

EN 1090 / EN-ISO 4834 / Lascoördinator Artikelen

EXC1

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 3834-4

EN ISO 3834-3

EN ISO 3834-2

EN ISO 3834-2

3.2 Lascoördinatie


Coördinatie van fabricageprocessen voor alle lastechnische en


daaraan verbonden werkzaamheden


Nr





Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

3.3 Lascoördinator (WC)


Nr




Persoon die verantwoordelijk is voor en in staat is tot het


Nr

Nr



uitoefenen van lascoördinatie


Nr

Nr



Verantwoordelijk lascoördinator (RWC)



Persoon die competent is om toezicht uit te oefenen op de lasactiviteiten van de


7.5.7 Hechtlassen

Nr





Nr








OPMERKING: Het kan noodzakelijk zijn om verschillende lascoördinatoren voor verschillende taken



te benoemen.

7.5.9.2 Enkelzijdige lassen 7.5.17 Het uitvoeren van lassen 7.6 Acceptatiecriteria

30-9-2013




fabrikant, aangetoond aan de hand van zijn technische kennis en ervaring voor de producten die worden gefabriceerd (aan de hand van LK’s, LMK’s en WPS-en).

85

De lascoördinator

30-9-2013


86

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (1)

 IWI-C (Comprehensive), Vooropleiding IWT

Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascoördinatie tijdens lassen door  IWI-S (Standard), Vooropleiding IWS

lascoördinatie-personeel, gekwalificeerd voor en ervaren met laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in

 IWI-B (Basic), Toelichting

EN-ISO 14732.

Lascoördinator

Kaderopleidingen: International Welding Engineer (IWE) International Welding Technologist (IWT) International Welding Specialist (IWS)

 Aangewezen Lascoördinatie-personeel (EN 1090-2) moet technische kennis hebben

 Intern

zoals gespecificeerd in tabellen 14 en 15 (volgende sheets).

International Welding Practitioner (IWP) Responsible Welding Coordinator (RWC)

 Extern

Het gaat om het kennisniveau, niet om het diploma! 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


87

30-9-2013


88

22



EN 1090-2 par. 7.4.3 Lascoördinatoren” (tabel 14) EXC

Referentienorm

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

B B

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S S

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S S

C C

C C

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

Alle

Alle

C C C C

C C C C

C C C C

EXC2

EXC3

EXC4

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatoren” (tabel 15)

Dikte (mm)

Staal (Staalgroep)

t≤25

a

25 < t ≤ 50

b

t>50

EXC

Staal (Staalgroep)

Referentienorm

Austenitisch (8)

Dikte (mm) t≤25

25 < t ≤ 50

t>50

EN 10088-2:2005, Tabel 3 EN 10088-3:2005, Tabel 4 EN 10296-2:2005, Tabel 1 EN 10297-2:2005, Tabel 2

B

S

C

Austenitischferritisch (10)


S S

C C

Austenitisch (8)


S S

C C

Austenitischferritisch (10)


Alle

Alle

C C

C C C C

S S CC /S c

C CC /S C

EXC2

d

EXC3

a

Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 50mm Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 75mm c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende b

EXC4

B

C

C

S

C

C

C

C

C

C

C

C

C

Het gaat om het kennisniveau, niet om het diploma!

Het gaat om het kennisniveau, niet om het diploma! B:

(Basic)

S:

(Specific)

C:

(Basic)

S:

(Specific)

C:

(Comprehensive)

30-9-2013

89

30-9-2013

Moedermateriaal

3xxx, 5xxx Overige 3xxx, 5xxx EXC3 Overige

a

Type lastoevoeg- material Type 3, Type 4 Nominale dikte van het materiaal in mm t ≤ 12a t > 12 B B

S S

S S

S S C C

Type 5

•

– toezicht; – inspectie, controle of observatie.

C C

Het gaat om het kennisniveau, niet om het diploma!

(C) Marchel Kaspers

•

Verantwoordelijkheid voor lascoördinatie uitsluitend bij fabrikant.

•

Verantwoordelijkheden die moeten worden beschreven: – positie in fabricerende organisatie en zijn verantwoordelijkheden (taakomschrijving);

Kop- en voetplaten tot 25 mm.

– omvang van toegekende bevoegdheid, noodzakelijk voor uitvoering van toegewezen taken, bijv. voor lasmethodebeschrijving en rapportages;

Technische basiskennis (~IWS)

B:

(Basic)

S:

(Specific)

C:

(Comprehensive)

30-9-2013

Selectie taken gebaseerd op bedrijf / product (zie bijlage B). Activiteiten koppelen aan taken en verantwoordelijkheden, zoals: – specificatie en voorbereiding;

S S

C C

alle

90

1. Specificatie van taken en verantwoordelijkheden (EN ISO 14732)

Nominale dikte van het materiaal in mm t ≤ 12a t > 12 B B S S S S C C


De lascoördinator; taken en verantwoordelijkheden

EN 1090-3 par. 7.4.4 “Lascoördinatoren” (tabel 7)

EXC2

Uitgebreide technische kennis (~IWE)

Uitgebreide technische kennis (~IWE)


EXC4

Specifieke technische kennis (~IWT)

Specifieke technische kennis (~IWT)

(Comprehensive)

Uitvoeringsklasse


B:


Specifieke technische kennis (~IWT) Uitgebreide technische kennis (~IWE)


91

30-9-2013


92

23



Overzicht van taken lascoördinator

Materiaalcertificaten

(EN ISO 14732 Bijlage B) B.1 B.2 B.3 B.4 B.5 B.6 B.7 B.8 B.9 B.10 B.11 B.12 B.13 B.14 B.15 B.16 B.17 B.18 B.19

Beoordeling van eisen Technische beoordeling Uitbesteding Laspersoneel Uitrusting Productieplanning Goedkeuring van de lasmethoden Lasmethodebeschrijvingen Werkinstructies Lastoevoegmaterialen Materialen Inspectie en beproeving voor het lassen Inspectie en beproeving tijdens het lassen Inspectie en beproeving na het lassen Warmtebehandeling na het lassen Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur Identificatie en naspeurbaarheid Kwaliteitsrapporten

30-9-2013


Certificaten, materiaal, lastoevoegmateriaal, enz.  EXC 1: Type 2.1  EXC 2 ~ 4: Type 3.1 Traceerbaarheid  Materiaaltype  Materiaalcertificaat

93

30-9-2013

Materiaalsoorten


94

Praktijkvoorbeeld Voorbeeld materiaal certificaat !!!

 EN 10025-2  S235JR, S355J2  28 opties

 EN 10025-3  S355N(L), S460N(L)  32 opties

 EN 10025-4  S355M(L), S460M(L)  32 opties

 EN 10025-6  S690Q(L), S 960 Q(L)  31 opties

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


95

30-9-2013


96

24



Praktijkvoorbeelden

VERSCHIL CE-VERKLARINGEN EN 10025 - EN 1090-1

Voorbeeld materiaal certificaat !!!

Staal: S355J2+N Met kerfslagwaarde: 5, 9 en 8 Joul -20 oC.!!!

EN 10025

EN 1090-1

1. Toleranties op vorm en afmetingen

1. Toleranties op vorm en afmetingen

2. Breukrek

2. Lasbaarheid (CEV)

3. Treksterkte

3. Breuktaaiheid (CVN)

4. Vloeigrens

4. Weerstand tegen stootbelasting

5. Sterkte tegen stootbelasting

4. Draagvermogen

6. Lasbaarheid

6. Vermoeiingsterkte

7. Duurzaamheid

7. Brandwerendheid 8. Reactie op brand 9. Vrijkomen van cadmium en zijn verbindingen 10. Radioactieve straling 11. Duurzaamheid

30-9-2013


97

EN 1090-2 paraaf: 5.5 Lastoevoegmaterialen

30-9-2013


98

Certificaten lastoevoegmateriaal

Alle lastoevoegmaterialen moeten voldoen aan de eisen van EN 13479 Lastoevoegmaterialen

Productnorm

Draadelektroden en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN ISO 14341

Draadelektroden, draad-poeder elektroden en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor het onderpoederlassen van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN 756

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van staal met hoge sterkte

EN 757

Poeders voor onderpoederlassen

EN 760

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van corrosievaste en hittevaste staalsoorten

EN 1600

Staven, draad, lasmetaal voor het TIG-lassen van ongelegeerd staal en fijnkorrelig staal

EN ISO 636

Beklede elektroden voor booglassen met de hand van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

EN ISO 2560

Draadelektroden,stripelektroden, draden en staven voor booglassen van corrosie- en hittevaste staalsoorten

EN ISO 14343

Draadelektroden, draden, staven, en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte

EN ISO 16834

Draad- en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor het onderpoederlassen van staalsoorten met een hoge treksterkte Elektroden met gevulde draad voor booglassen onder gasbescherming en zonder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


Moet voldoen aan 13479 -> CE-markering Moet voldoen aan de van toepassing zijn de productnorm

EN 14295 EN ISO 18276

99

30-9-2013


100

25





Voor constructie staalsoort S235 minimaal 2.2 certificaat volgens EN 10204 Voor constructie staalsoort S355 JR of J0-type is voor EXC2, EXC3 en EXC4 een keuringsdocument 3.1 verplicht.

30-9-2013


101

30-9-2013

Methode van kwalificeren voor processen 111, 114, 121 en 141


102

”Nieuwe” mogelijkheden NIL-WP Select NIL-WP Select WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethode beschrijvingen opstelt. De NIL Database met meer dan 1500 WPS’en. Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt

a

een goedgekeurde lasmethode kwalificatie (LMK=WPQR) ter grondslag.

b Opmerking: Let op wat er in het contract vermeld wordt, betreft de minimale eisen van de methode kwalificatie. Contract is bindend 103 M.K.

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


103

104 M.K.

30-9-2013


104

26



Kalibreren, validatie lasapparatuur

Kalibreren, validatie lasapparatuur

Validatie lasapparatuur volgens:

EN-ISO 17662 op de markt gebracht met als titel

 NEN 3140 veiligheidstest;

Welding - Calibration, verification and validation of equipment used for welding, including ancillary activities.

 Kalibreren, valideren machines volgens ISO 17662;

Vanaf EN-ISO 3834-2 en EXC 2 vereist

Per onderdeel wordt aangegeven of er sprake is van kalibratie, verificatie of validatie met daarbij een aangegeven tolerantie.

 Onderhoud machines;

Parameters die gecontroleerd dienen te worden, zijn:

 Reparaties machines.

Stroomsterkte; Boogspanning; Voortloopsnelheid; Draadaanvoersnelheid; Enz.

Gekalibreerde apparatuur? 30-9-2013


105

30-9-2013


106

EN 1090-2 paraaf: 7.5.2 opslag lastoevoegmaterialen De lastoevoegmaterialen moeten worden opgeslagen, getransporteerd en gebruikt in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant. Indien elektroden en lasdraden moeten worden gedroogd en opgeslagen dienen geschikte temperatuurniveaus en tijden worden aangehouden in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant.

EN-ISO 15614-1 Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen Lasmethodebeproeving - Deel 1: Boog- en autogeenlassen van staal en booglassen van nikkel en nikkellegeringen (ISO 15614-1:2004,IDT)

Opslag lastoevoegmaterialen? 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


107

30-9-2013


108

27



Essentiële verschillen lasmethodeen lasserskwalificatie

Lasmethode- en lasserskwalificaties

30-9-2013


109

Geldigheidsgebieden LMK’s

 Laspositie van proefstuk  Lasproces  Materiaal-groep  Las wijze  Dikte en diameter van het lasmonster

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1

(C) Marchel Kaspers

Eigenschappen verbinding

•

Vaardigheid van lasser

•

Onafhankelijk van laspositie

•

•

Afhankelijk warmte-inbreng

Sterke afhankelijkheid van laspositie

•

Uitgebreide beproeving, afhankelijk van toepassing en/of regels

•

Eenvoudige beproeving

•

Specifieke essentiële variabelen

•

Specifieke essentiële variabelen

•

Onbeperkte geldigheid

•

Beperkte geldigheid (tijd)

•

Gebonden aan BEDRIJF

•

Gebonden aan de MENS

30-9-2013


110

Groep Staaltype 1 Staal met een minimaal gespecificeerde rekgrens ReH  460 N/mm² en een gelimiteerde analyse 2 Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 3 Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 4 Laag vanadium gelegeerd Cr-Mo-(Ni) staal met Mo  0,7 % en V  0,1 % 5 Cr-Mo staal vrij van vanadium met C  0,35 % c 6 Hoog vanadium gelegeerd Cr-Mo-(Ni) staal 7 Ferritisch, martensitisch of precipitatie hardend roestvast staal met C  0,35 % en 10,5 %  Cr  30% 8 Austenitisch staal 9 Nikkel gelegeerd staal met Ni  10,0 % 10 Austenitisch ferritisch roestvast staal (duplex) 11 Staal gedekt in groep 1 maar dan met: 0,25 % < C  0,5 %

 Lasproces


Lasserskwalificatie

•

Herinnering materialen (CR ISO/TR 15608)

Een lasmethodekwalificatie is begrensd door technische zaken

30-9-2013

Lasmethodekwalificatie

Geldigheidsgebieden vlgens EN-ISO 15614-1 111

30-9-2013


112

28



Afwijken geldigheidsgebieden

Basismateriaal groep(en)

CR ISO/TR 15608 Groe p

Sub-groep

Afwijken geldigheidsgebieden van lasposities

Staaltype

Willekeurige laspositie = goedkeuring voor alle posities behalve voor de PG en J-L045 Staal met gespecificeerde minimale rekgrens ReH  460 N/mm² a en analyse in % : C  0,25 ; Si  0,60 ; Mn  1,80 ; Mo  0,70b; S  0,045; P  0,045 ; Cu  0,40b; Ni  0,5b; Cr  0,3 (0,4 voor gietwerk)b; Nb  0,06; V  0,12b; Ti  0,05

1

1.1

Staal met een gespecificeerde rekgrens ReH  275 N/mm²

1.2

Staal met een gespecificeerde rekgrens 275 N/mm²  ReH  360 N/mm²

1.3

Genormaliseerd fijnkorrel staal met een gespecificeerde rekgrens ReH > 360 N/mm²

1.4

Weerbestendige staalsoorten waarvan de chemische samenstelling voor de enkelvoudige elementen de onder 1 gespecificeerde waarden te boven gaat

2

PG Indien er geen kerftaaiheidseisen en hardheidseisen zijn. Dit geldt voor materiaal groep 1.1 volgens CR ISO 15608. Voorbeeld: S235J0

Thermo mechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 2.1

Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH  460 N/mm²

2.2

Thermomechanisch behandeld fijnkorrel staal en gietstaal met een gespecificeerde minimale rekgrens van > 460 N/mm²

3

EN 1090-2: PC1 De goedkeuring geldt voor willekeurige positie (in pijp of plaat) ook voor alle andere posities (in pijp of plaat).

Afgeschrikt en ontlaten staal en precepitatie hardend staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van ReH > 360 N/mm² 3.1

Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van 360 N/mm² < ReH  690 N/mm²

30-9-2013


Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 113

30-9-2013

Afwijken geldigheidsgebieden voor materiaal Group

Productiecategorieën volgens

Reference

Name 15608

114

Basismateriaal groep(en) volgens CR ISO/TR 15608

Number

standard


Group

Reference

Name

Number standard

Geen kerftaaiheidseisen en hardheidseisen voorgeschreven volgens EN–ISO 15614-1

Hardheidseisen niet vereist voor moedermaterialen in sub groep 1.1 en groep 8, 41 t/m groep 48 volgens NEN-EN-ISO 15614-1

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


115

30-9-2013


116

29





Geldigheidsgebieden

Geldigheidsgebieden lasposities indien geen

lasposities indien

kerftaaiheidseisen en hardheidseisen zijn.

geen kerftaaiheidseisen en

Nieuw

hardheidseisen. Goedkeuring voor alle

Lasposities volgens EN ISO 6947

posities behalve voor PG en J-L045

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013


117

30-9-2013



118

Afwijken geldigheidsgebieden Indien kerftaaiheidseisen en/of hardheidseisen

kerfslagwaarden bepalen uit de positie met de hoogste warmte-inbreng

de hardheidmetingen verrichten in de positie met de laagste warmte-inbreng

(Warmte-inbreng bepaalt de microstructuur en mechanische eigenschappen)

Lasposities volgens EN-ISO 6947 Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


119

30-9-2013


120

30



Geldigheidsgebieden meer lagen techniek

Geldigheidsgebieden volgens EN ISO 15614-1

Proefplaat 2 mm plaat

Geldigheidsgebied EN ISO 15614-1

Dikte proefstuk [t]

Een laag

Meer lagen

t≤ 3

0,7 – 1,3 t

0,7 – 2 t

t≤ 3

0,7 – 2 t

3 < t ≤ 12

0,5 – 1,3 t (3 min.)

3–2t

3 < t ≤ 12

3–2t

12 < t ≤ 100

0,5 - 1,1 t

0,5 – 2 t

t > 100

n.v.t.

Dikte proefstuk [t]

Geldigheidsgebied EN-ISO 15614-1 Meer lagen techniek

Geldigheidsgebied (t) 1.4 tot 2.0 mm

Proefplaat 3 mm plaat Geldigheidsgebied (t) 2.1 tot 6 mm Proefplaat 10 mm plaat Geldigheidsgebied (t) 3 tot 20 mm

12 < t ≤ 100

0,5 – 2 t

t > 100

50 – 2 t

Proefplaat 12 mm plaat Geldigheidsgebied (t) 3 tot 24 mm

50 – 2 t

Proefplaat 15 mm plaat Geldigheidsgebied (t) 7.5 tot 30 mm

Geldigheidsgebied voor stompe verbindingen,

meer lagen techniek

T-verbindingen en pijpaftakkingen. Dikte proefstuk Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1


121

30-9-2013


Geldigheidsgebied keelhoogte / A-hoogte

122

Geldigheidsgebied pijp diameters

Geldigheidsgebied hoeklassen Dikte proefstuk [t]

t≤ 3 3 < t ≤ 30 t ≥ 30

Materiaal dikte 0,7 – 2 t

(D) Diameter pijp (mm)

Keelhoogte / A-hoogte Een laag techniek

Meer lagen techniek

0,75 – 1,5 a

Onbeperkt

0,5 – 1,2 t (3 min.)

0,75 – 1,5 a

≥ 5

)a

10,3

5,15

tot

25,4

25.0

tot

20,6

60,3

30,15

tot

≥

30,15

36,5

tot

≥

36,5

88,9

44,45

tot

≥

44,45

101,6

50,8

tot

≥

50,8

114,3

57,15

tot

≥

57,15

168,3

84,15

tot

≥

84,15

219

109,5

tot

≥

109,5

323

161,5

tot

≥

161,5

50,8

Onbeperkt 73 Onbeperkt

)a Alleen voor speciale toepassingen.

Binnenhoeklas meer lagen techniek

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 Binnenhoeklas een laag techniek Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


123

30-9-2013


124

31



Geldigheidsgebied voor stompe lasnaden

Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassen Hoeklassen geldigheidsgebieden

Goedkeuring lasmethode pijp d.m.v. goedkeuring van plaat Goedkeuring van de lasmethode voor plaat geldt ook voor pijp met een D > 500 mm.

 Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Goedkeuring plaat gelaste posities PA en in de PC geldt ook voor pijp met een diameter > 150 mm

Meer laag techniek

Eenlaags lastechniek (sl)

Meerlaags lastechniek (ml)

 Eenlaags techniek is alleen geldig voor eenlaags lastechniek Pijp 60,3 x 6 mm

Pijp 168 x 6 mm Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013


125

30-9-2013


Afwijken geldigheidsgebieden hoeklassen

126

Specifieke beperkingen boogtypen. Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135 en 138

Hoeklassen geldigheidsgebieden  Kwalificeren uitsluitend hoeklassen.

Massieve en metaalpoeder gevulde draad in het kortsluitboog gelast is uitsluitend geldig voor lassen in het kortsluitboog gebied.

Eenlaags techniek

Meerlaag techniek

Eigenshapen

Kortsluitingboog lassen

Stroomsterkte Boogspanning Booggeluid Warmte inbreng Druppelgrootte Aantal kortsluitingen Aantal druppels per sec. Inbranding

110 – 150 Ampere 14 – 18 Volt Sterk knetterend Gering Gem. 1 –2 x draad diameter 60 – 160 Gering Smal

Meerlaags (ml) lastechniek  meerlaags techniek is alleen geldig voor meerlaags lastechniek

Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


127

30-9-2013


128

32



Specifieke beperkingen voor de geldigheidsgebieden.

Specifieke beperkingen voor de geldigheidsgebieden WPQR

Geldigheidsgebieden boogtypen bij lasprocessen: 135, 136 en 138 Kwalificatieproef uitgevoerd in een sproeiboog of met globulair metaaltransport

WPQR (Bedrijfs) levenslang geldig  Lasproces niet meer gebruikt:

is geldig voor sproeiboog of met globulair metaaltransport.

 Tussen 1 en 3 jaar voor staal > S355

Eigenshapen

Sproeiboog

Stroomsterkte Boogspanning Booggeluid Warmte inbreng Druppelgrootte Aantal druppels per sec. Inbranding Naadvorm

200 – 360 Ampere 26 – 32 Volt Zoemend Hoog Kleiner dan draad diameter Groot Breed 3,5 - 6

 VT, RT, UT, MT, PT, macro, hardheid onderzoeken

Meer dan 3 jaar = S355 macro uit productieproef > S355 nieuwe procedure

> S355 nieuwe procedure Geldigheidsgebieden volgens EN-ISO 15614-1 30-9-2013


129

30-9-2013


130

Praktijkvoorbeeld, niet voorwarmen

Extra WPQR

Voorbeeld afkeur, Materialen: S355J2

Extra: 3 kruisvormige trekproeven als:

Materiaal dikte: 30

aan 40 mm

Lasproces: 135, lasdraad SG2

 Indien hoeklassen op trek wordt belast

Voorverwarmen: 18 gr.

 Stalen > S275  Keelhoogte a < 0,5 t

Geen voorverwarming. Metallografische doorsnede en hardheidsmetingen 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


131

30-9-2013


132

33



Praktijkvoorbeelden

Praktijkvoorbeelden

Voorbeeld afkeur,

Voorbeeld afkeur, Scheurvorming in wbz in de root

Materialen: S355J2+N

Materiaal: S235J2G3

Materiaal dikte: 25 mm

Materiaal dikte: 50 mm

Lasproces: 135

Naadvorm: ½ v-naad, zonder doorlassing

Voorverwarmen: 18 gr.

Totaalbaar ? volgens NEN-EN-ISO 15614-1, maximaal 380 HV

30-9-2013


133

30-9-2013

134

Onvolkomenheden

EN 1090-2 - Tabel A3 (alléén lassen) Artikelen


EN-ISO 5817

EXC1

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 3834-4

EN ISO 3834-3

EN ISO 3834-2

EN ISO 3834-2

Kwaliteitsniveaus van onvolkomenheden Per lasonvolkomenheid


7.4 Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel 7.4.1 Kwalificeren van lasmethoden

Nr





Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Lassers EN 287-1

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418

Bedieners EN 1418


Nr





Nr

Nr







 ingedeeld met volgnummer en nummer volgens ISO 6520  een onderverdeling van de grenswaarden



(C) Marchel Kaspers

Nr

7.5.7 Hechtlassen

Nr





Nr


Grenswaarden van afwijkingen Drie kwaliteitsniveaus



 Niveau B voor streng




 Niveau C voor gemiddeld







30-9-2013

Nr




 Niveau D staat voor matig

135

34



EN 1090-2 par. 7.6 “Acceptatiecriteria”

Voorbeeld van EN-ISO 5817: niveau D, C en B

Gelaste proefplaten worden geïnspecteerd op de volgende punten volgens EN-ISO 5817:  Oppervlakte scheuren  Poreusheid op het oppervlak  Inkarteling  Bindingsfouten  Aanvloeiingsfouten  Kraterscheuren  Onvoldoende doorlassing  Zware doorlassing  Uitgezakte hoeklas  Spetters

EN-ISO 5817 Niveau? 137 30-9-2013


137

EN 1090-2 par. 7.6 “Acceptatiecriteria”

30-9-2013


138

EN 1090-2 paraaf: 7.6 “Acceptatiecriteria”: Kwaliteitsniveau B+ Onvolkomenheid aanduiding

EN-ISO 5817

Grenswaarden voor onvolkomenheden

doorlopende inkarteling, onderbroken inkarteling (5011, 5012)

 EXC1: Kwaliteitsniveau D  EXC2: Kwaliteitsniveau C, enkele uitzonderingen  EXC3: Kwaliteitsniveau B


 EXC4: Kwaliteitsniveau B+ (zie tabel volgende sheet)

poreusheid (2011 t/m 2014)

EXC4:

Stompe lassen

d ≤ 0,1 s, maar max. 2 mm

Hoeklassen

d ≤ 0,1 a, maar max. 2 mm

Stompe lassen

h ≤ 0,1 s, maar max. 1 mm l ≤ s, maar max. 10 mm

Hoeklassen

h ≤ 0,1 a, maar max. 1 mm l ≤ a, maar max. 10 mm

vast insluitsel (300)

h ≤ 0,05 t, maar max. 2 mm

uitlijnigheid (507) holle doorlassing (515)

Kwaliteits niveau B+

a

niet toegestaan

niet toegestaan Aanvullende eisen voor brugdekken

ab

Poreusheid en gasporiën (2011, 2012 en 2014)

Alleen enkele kleine poriën toegestaan

Nestvormige poreusheid (2013)

Maximum som van poriën: 2%

Gaskanaal, wormvormige gaskanalen (2015 en 2016)

Geen lange poriën

Onjuiste vooropening bij hoeklassen (617)

Lassen die loodrecht op hun lengterichting belast worden moeten in hun geheel gekeurd worden, kleine afwijkingen van de vooropening alleen plaatselijk acceptabel h ≤ 0,3 mm + 0,1 a, maar max. 1 mm

Doorlopende inkarteling (5011)

a)

stompe lassen: alleen plaatselijk acceptabel

b)

hoeklassen: niet acceptabel wanneer loodrecht op richting van de belasting, doorlopende inkarteling moet door slijpen worden verwijderd

h ≤ 0,5 mm

Meerdere onregelmatigheden in een o dwarsdoorsnede (n 4.1)

Niet toegestaan

Vaste insluitsels (300)

Niet toegestaan

a b

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


139

30-9-2013

Symbolen zijn gedefinieerd in EN ISO 5817 Deze eisen zijn aanvullend op B+


140

35



Inspectie voor het lassen

Inspectie en controle tijdens het lassen


30-9-2013


141

EN 1090-1, CE Controle van de Productie in de Fabriek

30-9-2013


142

Inspectie en controle tijdens het lassen De controle op het naleven van de lasmethode beschrijving (WPS)

Basismaterialen voor de fabricage:

Er zijn systemen in de handel die de lasparameters controleren tijdens het lassen. Deze lasgegevens worden opgeslagen, bijvoorbeeld het ArcQ systeem.

 Overeenkomstigheid met voorschriften  Naspeurbaarheid

Tijdens het lassen vergelijkt het systeem de gebruikte data met de WPS gegevens. Een rapportage server rapporteert non-conformance gegevens als de stroomsterkte en de spanning afwijken van de WPS gegevens.

 Volgens uitvoeringsklassen en EN 1090-2 (tabel A3)  EXC1: geen  EXC2: gedeeltelijk  EXC3: totaal  EXC4: totaal

143

(C) Marchel Kaspers

30-9-2013


144

36



Omvang van aanvullende NDO EN 1090-2 tabel 24

Keuren, beproeven en corrigeren (EN 1090-2 par. 12) Keuring en inspectie voorafgaand aan en tijdens het lassen Opnemen in keuringsplan.

Soort las

Algemeen: 

US of Radiografie voor stompe lassen;



PT of MT voor hoeklassen.

Werkplaatslassen en montagelassen EXC2

EXC3

EXC4

U ≥ 0,5

10 %

20 %

100 %

U < 0,5

0%

10 %

50 %

in kruisverbindingen

10 %

20 %

100 %

in T verbindingen

5%

10 %

50 %

Met a > 12 mm of t > 20 mm

5%

10 %

20 %

Met a ≤ 12 mm of t ≤ 20 mm

0%

5%

10 %

0%

5%

10 %

Stompe lassen en gedeeltelijke doorgelaste stompe lassen in dwarsrichting onderworpen aan trekspanning:

NDO moet door gekwalificeerd personeel

(“level 3”) worden gekozen.

NDO moet door gekwalificeerd personeel

(“level 2”) worden uitgevoerd.

Stompe lassen en gedeeltelijke doorgelaste stompe lassen in dwarsrichting:

Speciale aandacht voor knooppunten.

Hoeklassen in dwarsrichting onder trek- of schuifspanning:

Langslassen en lassen aan verstijvingen

NOOT 1 Langslassen zijn lassen parallel aan de lengteas van het onderdeel. Alle andere lassen worden als lassen in dwarsrichting beschouwd. NOOT 2 U = benuttingsgraad van de las voor quasistatische belasting. U = Ed/Rd waarin Ed is de grootste belasting op de las en Rd is de sterkte van de las in de uiterste grenstoestand. NOOT 3 De waarden a en t staan respectievelijk voor de keeldoorsnede en het dikste materiaal dat wordt verbonden.

30-9-2013


145

EN 1090-2 paraaf 12.4.2.1. Keuze van tijdstippen Lasafmeting (mm) a

Warmte inbreng Q (kJ/mm) b

a of s ≤ 6 6 < a of s ≤ 12

a of s ≥12

c


146

Onderzoek omvang Niet-Destructief Onderzoek (NDO)

Wachttijd (uren) c S235 t/m S420

S460 en hoger

Stompe Lassen

Alle

Alleen afkoelingsperiode

24

10% voor EXC2

≤3

8

24

>3

16

40

≤3

16

40

>3

40

48

20% voor EXC3 100% voor EXC4

a De maat heeft betrekking op de nominale keeldoorsnede a van een hoeklas of de nominale dikte s van een volledige doorlassing. Voor gedeeltelijk doorgelaste stompe lassen is het geldende criterium de nominale lasdiepte a, maar voor paren van gedeeltelijk doorgelaste simultaan gelaste stompe lassen is het de som van de keeldoorsneden a. b

30-9-2013

De warmte inbreng Q moet in overeenstemming met hoofdstuk 19 van EN 1011-1: 1998 worden berekend.

De tijd tussen het gereedkomen van de las en het beginnen met het NDO moet worden vastgelegd in het NDO rapport. In het geval van “alleen afkoelingsperiode “ moet deze duren totdat de las voldoende is afgekoeld om met het NDO te beginnen.

Hoeklassen Voor hoeklassen a <12,0 mm is dit respectievelijk 0%, 5% en 10%. Voor hoeklassen a> 12,0 mm is dit respectievelijk 5%, 10% en 20%.

Het aanvullende NDO van een las mag in het algemeen niet voor verstrijken van de wachttijden na het lassen, als getoond in tabel 23, worden afgerond. 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


147

30-9-2013


148

37



EN 1090-2, paragraaf 12.2.3 “Non-conforme producten”

EN 1090-2 paragraaf 7.5.16 warmtebehandeling na het lassen (PWHT)

Lasreparaties vereisen goedkeuring van de lascoördinator.

Indien een warmtebehandeling van

Separate WPS voor dit doel is veelal noodzakelijk.

gelaste onderdelen noodzakelijk is, moet

Soms zelfs aparte “reparatie-kwalificatie”!

worden aangetoond dat de gebruikte

Nadat de reparatie is voltooid, zal het voorwerp opnieuw geïnspecteerd, getest en onderzocht worden volgens originele vereisten.

methoden geschikt zijn. NOOT: Richtlijnen voor kwaliteitseisen bij warmtebehandeling zijn gegeven in ISO/TR 17663

EN-ISO 5817 Niveu ? 30-9-2013


149

Wat zijn de eisen voor thermisch verzinken? Het constructiebedrijf moet volgens EN 1090

30-9-2013


150

Wat zijn de eisen voor thermisch verzinken? Desgevraagd kan de verzinkerij voorzien in:

 Voor ontluchting en uitloop-openingen (paragraaf 10.5) zorgen;

 Certificaat waarop staat dat aan EN ISO 1461 is voldaan;

 Overlappende oppervlakken (paragraaf 10.6) goed uitvoeren;

 Extra controle op de laagdikte;

 Oppervlaktevoorbehandeling uitvoeren volgens EN ISO 1461, niet EN ISO 8501 (voor verven);

 Inspectie na het thermisch verzinken;  Certificaat dat bevestigt dat het werk werd uitgevoerd in onder aanneming en

 Traceerbaarheid regelen;

volgens de procedures van het FPC van het constructiebedrijf.  Koudvervormende operaties uitvoeren vóór het thermisch verzinken (verwijzing naar EN 10025);  Inspecteren na het thermisch verzinken;  Laagdikte inspecteren bij aflevering;  Mogelijk toleranties checken. 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


151

30-9-2013


152

38



Fabricage-dossier

Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken

1.

Bestek

9.

2.

Overzicht van Eisen en

10. Certificaten NDO-personeel en

technische beoordeling (checklist)

Test- en Inspectieplan

NDO Procedures 11. NDO-rapportage

3.

Materiaalcertificaten

4.

Lastoevoegmateriaal certificaat

5.

WPS

13. Maatrapporten

6.

WPQR

14. Rapporten over reparaties en

7.

Lasserskwalificaties

8.

Fabricageplan

12. Voorschriften + rapporten warmtebehandeling

non conformity 15. As-built tekeningen 16. Andere documenten

30-9-2013


http://www.rijkswaterstaat.nl/images/ROK%20versie%201%200%20definitief_tcm174-315864.pdf

153

30-9-2013

Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken Informatief


154




30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


155

30-9-2013


156

39





Soort las Aanvullende bepalingen

Alle

Visueel

Werkplaatslassen en montage lassen EXC 1

EXC 2 EXC 3* EXC 4

100%

100% 100%

100%

Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken Tabel 7-6: Omvang onderzoek, vervanging van NEN-EN 1090-2, tabel 24


30-9-2013

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


157

30-9-2013







159

30-9-2013


158

160

40



Te volgen stappen voor CE-markering volgens EN 1090-1

Aanbevelingen Aanpassen inkoopbeleid Alléén inkoop van producten met een CE-markering.

 FPC opzetten

Aanpassen communicatietraject In verband met specificaties in voortraject opdrachtgever, etc. Leg zaken in een vroegtijdig stadium vast.

 FPC laten certificeren door een aangemelde instelling;

Aanpassen voorraad materialen In verband met garanderen traceerbaarheid.

 FPC laten “herkeuren door een aangemelde instelling”

 CE-verklaring verstrekken bij iedere opdracht;

 (1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC1 en EXC2

Opstellen FPC Stel een FPC op waar je als organisatie een goed gevoel hebt.

 (1-1-2-3-3 jaar), Schema voor EXC3 en EXC4

Extra aandacht met uitbestedingen m.b.t. staalonderdelen bij onderaannemers In verband met CE verklaring. en certificeren van een lastechnisch kwaliteitssysteem volgens EN ISO 3834

30-9-2013


161

30-9-2013


162

Te volgen stappen voor CE-markering volgens EN 1090-1

Link Certificatie EN-ISO 3834: Website: http://www.ewf.be/certifiedResults.aspx?pesqIdPais=31&pesqIdPaisAnbcc=0&pesqProcesso= &pesqMaterial=

Overzicht aangemelde instellingen: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.notifiedbody&cou_id=528

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


163

30-9-2013


164

41



Meer weten CE-MARKERING VOOR De Samenwerkende Nederlandse Staalbouw Website: http://www.staalbouw.net

STAALCONSTRUCTIES

Nederlands Instituut voor Lastechniek Website: www.nil.nl

30-9-2013


165

30-9-2013

Voorbeeld nr. 1.


166

Voorbeeld nr. 2.

Ik las brugdelen voor een aannemer EN 1090?

JA, is een constructief dragend bouwproduct

Ik las onderdelen voor kranen voor opdrachtgever EN 1090?

NIET MOBIEL; JA, is een constructief dragend bouwproduct.

MOBIEL; NEE valt onder machine richtlijn

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


167

30-9-2013


168

42



Voorbeeld nr. 3.

Voorbeeld nr. 4.

Ik maak aardappel sorteer/verwerkingsmachines en daar zitten bordessen aan en trappen EN 1090?

Ik maak trappen voor zeeschepen (in het ruim) EN 1090?

NEE, voor zeeschepen gelden hele andere normen NIET MOBIEL; JA, is een constructief dragend bouwproduct.

MOBIEL; NEE valt onder machine richtlijn

30-9-2013


169

30-9-2013


170

Voorbeeld nr 5. Voorbeeld nr 6. Ik maak trapleuningen voor aannemer EN 1090, JA wanneer ze verbonden zijn aan een

Ik repareer en maak onderdelen voor

constructief dragende constructie

graafmachines EN 1090 ?

(maakt deel uit van en kan bij falen dragende constructie aantasten). NEE, valt onder machine richtlijn

Wanneer ze op beton vastzitten, Dan niet. 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


171

30-9-2013


172

43



Voorbeeld nr 7.

Voorbeeld nr. 8.

Ik maak voor beurzen stands (bijv. container met

Ik maak onderdelen voor vuilniswagens

klapwanden) EN 1090 ?

EN 1090?

NEE, alleen stationair geplaatste constructief dragende bouwproducten.

30-9-2013

NEE, valt onder machinerichtlijn


173

30-9-2013


174

Praktijk voorbeelden

NIL verklaring

Onder voorbehoud van de beslissingen/aanbevelingen van de commissie die nog kunnen volgen, komen onderdelen van volgende constructies in aanmerking.  Geprofileerde platen  Hoedprofielen  Langsverstijvers  Draagconstructies  Ondersteuningen  Trappen en leuningen  Fabrieks- en opslaghallen Serres

Zijn er nog vragen?

 Fundatietorens voor offshore windmolens  Masten  Stations

In ieder geval bedankt voor uw aandacht.

 Dakconstructies  Stadia  Bruggen

Marchel Kaspers

 Spoorwegbruggen  Overspanningen

 Gebintes in woningen

 Kraanbanen

 Appartementen

 Schoorstenen

 Wolkenkrabbers

 Sluisdeuren

 Torens

 Kraanbanen in kerncentrales

Mobile : +31 (0)6-83522458

 (indien geen andere strengere voorschriften) 30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


175

30-9-2013


176

44



Voor nadere lastechnische informatie: Nederlands Instituut voor Lastechniek Boerhaavelaan 40 2713 HX Zoetermeer / the Netherlands Tel

: +31 (0)88-4008560

Mobile : +31 (0)6-83522458 Website: www.nil.nl E-mail

: [email protected]

Presentatie te downloaden op:

30-9-2013

(C) Marchel Kaspers


177

45

CE markering voor staalconstructies. De nieuwe "CE - EN1090" markering. voor stalen en aluminium. constructies in de bouw. (C) Marchel Kaspers

Recommend Documents