Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
1
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Inhoud 1. Een woord vooraf ______________________________________________________________________ 4 2. Even voorstellen _______________________________________________________________________ 5 Adressen personeel_____________________________________________________________________ 4 3. Waar de school voor staat________________________________________________________________ 6 Doe je best-project _____________________________________________________________________ 6 4. De organisatie van het onderwijs __________________________________________________________ 7 Godsdienstge vorming__________________________________________________________________ 10 Kleuterplein__________________________________________________________________________ 10 Rekenen en wiskunde __________________________________________________________________ 10 Lezen _______________________________________________________________________________ 11 Begrijpend en studerend lezen ___________________________________________________________ 11 Duo-lezen en stillezen __________________________________________________________________ 11 Nederlandse taal_______________________________________________________________________12 Engels _______________________________________________________________________________ 12 Schrijven ____________________________________________________________________________ 12 Typecursus___________________________________________________________________ ________13 Wereldoriëntatie + map Idee ____________________________________________________________ 13 Geschiedenis _________________________________________________________________________ 13 Aardrijkskunde _______________________________________________________________________ 13 Biologie ______________________________________________________________________________ 13 Techniek_____________________________________________________________________________ 14 EHBO _______________________________________________________________________________ 13 Burgerschap en sociale integratie________________________________________________________ 14 Creatieve vakken ______________________________________________________________________ 15 Bewegingsonderwijs____________________________________________________________________16 5. De zorg voor kinderen _________________________________________________________________ 16 6. De leerkrachten _______________________________________________________________________ 20 7. Contacten met ouders __________________________________________________________________ 21 8. De ontwikkeling van het onderwijs in de school _____________________________________________ 26 9. Externe contacten _____________________________________________________________________ 27 10. Handig om te weten___________________________________________________________________ 28 11. Vakantie en verlofregeling _____________________________________________________________ 32 12. Klachtenregeling _____________________________________________________________________ 33 13. Sponsoring __________________________________________________________________________ 34
2
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Christelijke Basisschool “SHALOM” Locatie hoofdgebouw: Zicht 2 7671 ND Vriezenveen ℡ 0546-567547 fax: 0546-567532 E-mail:
[email protected] Website : www.shalomvcot.nl Dependance Wetering 56-62 7672 BA Vriezenveen ℡ 0546-562852 Directeur Rieki Schuttert Batterinkweg 5 7731 AE Ommen ℡ 0529-451386 E-mail (school):
[email protected] Schooltijden Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: 8.30 – 12.00 uur en 13.15 – 15.15 uur. Woensdag: 8.30 – 12.15 uur. Groep 1 & 2 heeft op vrijdagmiddag/vrijdag vrij. Dit betekent dat de kleuters de ene week op vrijdagmiddag vrij hebben en de andere week de hele vrijdag vrij zijn. De groepen 3 en 4 hebben op vrijdagmiddag vrij. Groep 0 (vanaf november) gaat op de ochtenden naar school en de kinderen zijn om de vrijdag vrij. In groep 0 zitten de kinderen die van oktober t/m april 4 jaar worden. Vanaf mei starten de 4-jarigen in augustus van het nieuwe schooljaar. Bestuur De Shalom is één van de negen scholen van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen voor Protestants Christelijk Onderwijs in de gemeente Twenterand e.o. Bovenschoolse directie Dhr. J.E. Schoonderbeek ℡ 0546-568196 Fax: 0546-473210 E-mail:
[email protected] Dhr. J. Wolterink ℡ 0546-567324 Fax: 0546-473210 E-mail:
[email protected] Renske Kelder secretarieel medewerkster
3
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
1. Een woord vooraf De basisschool is een stukje van je leven en het is dan ook fijn als je daar met plezier op terug kunt kijken. Jarenlang diezelfde weg naar school, voor u en voor uw kinderen. Ongeveer 8000 uur basisschool. Uren waarin u uw kinderen aan de zorg van onze juffen en meesters toevertrouwt. Dit is een belangrijk deel van een kinderleven. “Een basisschool kies je dan ook met zorg!” Scholen verschillen steeds meer, in werkwijze, sfeer en resultaten. Ze verschillen in kwaliteit. Dat maakt het kiezen steeds moeilijker. Daarom vraagt de overheid van basisscholen om een schoolgids te maken. In deze schoolgids proberen wij u duidelijk te maken wat u van deze school verwachten mag en wat deze school voor uw kind kan betekenen. De schoolgids stelt ouders in staat om na te gaan of deze school “de juiste school” voor hun kind is. De schoolgids wordt ieder jaar na instemming van de medezeggenschapsraad vastgesteld door het bestuur en daarna op de website geplaatst. Nieuwe gezinnen ontvangen wel de schoolgids. We hopen dat u onze schoolgids met plezier zult lezen en u bent vanzelfsprekend altijd welkom voor een toelichting.
4
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
2. Even voorstellen Onze school heeft een prachtige naam, die in Israël gebruikt wordt om elkaar te groeten. Het woord “Shalom” kent van oorsprong verschillende betekenissen. Een aantal daarvan is: voltooien, schuld verzoenen en aanvullen wat ontbreekt. Verder kan het ook vertaald worden als: zegen, welvaart, volmaakte harmonie, ware vrede, alsmede afwezigheid van oorlog. In het logo van onze school vinden we dan ook de “Vredesduif” terug.
De historie: De “Shalom” is in 1989 begonnen met zes groepen en vijf leerkrachten en inmiddels uitgegroeid tot de grootste school in de gemeente Twenterand. Op dit moment telt de school 489 leerlingen en 38 leerkrachten. Deze zijn verdeeld over 23 groepen en 2 gebouwen. Het hoofdgebouw staat aan het Zicht 2 en de schoolwoning staat aan de Wetering 56-62. De school heeft prachtig ingerichte lokalen, een computerruimte, mooie gemeenschapsruimten (hal) en een schitterend speellokaal.
leden hun mening kenbaar maken over het gevoerde beleid en hebben hierover stemrecht. Bij de inschrijving van een kind op school verklaren de ouders de identiteit en de uitgangspunten van de vereniging te zullen respecteren.
Interne Begeleiding: Anja Pool (gr. 0 t/m 4) Pieter de Haan (gr. 5 t/m 8) Informatie Communicatie Technologie (ICT): Johan Lodder Henk Jan Smedema
Bestuur: De samenstelling van het schoolbestuur:
De schoolvereniging: Onze school gaat uit van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen voor Protestants Christelijk Onderwijs in de gemeente Twenterand e.o. Het bestuur van de Vereniging is verantwoordelijk voor de gang van zaken in de school. Als lid van de vereniging betaalt u een jaarlijkse contributie van € 5,00. Op de jaarlijkse ledenvergadering kunnen alle
Dhr. R. Muis (voorzitter) Mw. F de Lange – De Groot (secretaris) Dhr. J. Wichers (penningmeester) Dhr. G. Groeneweg Drs. J.L. de Vries
5
De Reiger 13 ℡ 0546-564536 Vinkenweg 36 ℡ 0546-659607 Oosteinde 204 ℡ 0546-565081 Hammerweg 40 ℡ 0546-565589 Noorderweg 108 ℡ 0546-643785
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
• Een kind krijgt de kans alle facetten van zijn persoonlijkheid te ontplooien, gelukkig te zijn.
Bovenschoolse directie: Sinds 1 februari 1999 is de leidinggevende structuur op de scholen van de vereniging veranderd. Op alle negen scholen is een directeur benoemd, die onder verantwoordelijkheid van twee bovenschoolse directeuren (de heren J.E. Schoonderbeek en J. Wolterink) de dagelijkse leiding van de school heeft.
• • •
Identiteit: De Shalom is onderdeel van onze eerder genoemde Protestants Christelijke Schoolvereniging. Het onderwijs is gebaseerd op de Bijbel, het Woord van God. Elke schooldag wordt begonnen en afgesloten met gebed. We leren en zingen allerlei geestelijke liederen. In de groepen 4 t/m 8 krijgt “het lied van de week” extra aandacht. We vertellen uit de Bijbel en brengen de kinderen bijbelkennis bij. De Christelijke feesten krijgen een speciaal plekje in het schooljaar. Met alle ouders, die voor het eerst een kind aanmelden, bespreken we in het kennismakingsgesprek de betekenis van het feit dat we een Christelijke school zijn. We proberen in alles een school met deze achtergrond te zijn: • We proberen goed met elkaar om te gaan, rekening met elkaar te houden. • Onze methoden en boeken worden heel bewust gekozen. • We denken na over wat we zeggen en over “de taal” die gesproken wordt. • Er heerst een goede sfeer in onze school, tussen leerkrachten, ouders en leerlingen.
• • •
We proberen de kinderen geborgenheid te geven. De kinderen kunnen met eventuele problemen bij de leerkrachten terecht. Het kind moet zich veilig voelen en met plezier naar school gaan. We proberen waarden, normen en gedragsregels voor te leven en over te dragen. We willen eerlijk zijn, begrip voor elkaar hebben, naar elkaar luisteren en iedereen in z’n waarde laten. Er wordt veel energie gestoken in het belonen van goed gedrag.
3. Waar de school voor staat Dat wij een Christelijke school zijn en daarin onze uitgangspunten, maatschappijvisie en omgangsnormen vinden, moge duidelijk zijn geworden uit het voorgaande. Wij willen de kinderen een leefgemeenschap aanbieden waarin ze kunnen leren en zich kunnen ontwikkelen in een houding van zelfvertrouwen, zelfkennis en positief gedrag. Tijdens lessen over burgerschapsvorming willen we de kinderen wijzen op het omgaan met elkaar in deze maatschappij. Hiervoor hebben we de methode “Kinderen en hun morele talenten” Daarnaast werken we met het “Doe je bestproject”. “Doe je bestproject” We werken met de 8 gedragsregels van het “Doe je best-project”. Regel 1: Eerlijk duurt het langst. Regel 2: Iedereen hoort erbij. Regel 3: Pas op je woorden. Regel 4: Handen thuis. Regel 5: Wees zuinig en netjes. 6
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
ondanks hun verschillen in achtergrond en ervaring. Op welke wijze wij hier invulling aan geven; o.a. via methoden, extra hulp aan zorgleerlingen, werkwijzen, leerlingvolgsystemen, schoolregels en dergelijke, kunt u verderop in deze schoolgids lezen.
Regel 6: Veiligheid eerst. Regel 7: Laat weten waar je bent. Regel 8: Doe je best. Bij elke regel hoort een pictogram. Zo kunnen alle kinderen de regels goed herkennen. In elke klas is een “afspraken-beer”. Deze knuffel helpt de kinderen herinneren aan de gemaakte afspraken. Met behulp van deze regels willen we bereiken, dat er op de Shalom een goede en veilige sfeer ontstaat en blijft bestaan. Dat kan natuurlijk alleen als iedereen daar zijn best voor doet. We hopen dat u ook thuis deze regels van harte ondersteunt. Doe je best om je aan de afspraken te houden. Wanneer we allemaal ons best blijven doen, dan zal de Shalom een fijne school zijn voor iedereen!
Gedragsregels: Met betrekking tot het schoolklimaat, de schoolcultuur, de contacten met de leerlingen tijdens en na schooltijd, worden de volgende regels toegepast in alle één op één en groepssituaties. *Ieder seksueel contact, seksistisch taalgebruik wordt afgekeurd. Dit geldt ook voor affiches, tekeningen, audio- en visuele middelen. *Oppervlakkige lichamelijke contacten, zoals een schouderklopje of aai over het hoofd, vinden alleen plaats als het door de leerling niet als hinderlijk wordt ervaren. *Er vinden geen één op één contacten plaats, in ruimten die niet direct toegankelijk zijn. *Tijdens de gymlessen wordt er vanaf groep 3 gebruik gemaakt van aparte kleedruimtes. De leerkracht houdt toezicht. De privacy van de leerlingen wordt gerespecteerd. *Tijdens het schoolkamp worden bovenstaande regels ook in acht gehouden.
Onderwijsvisie: “Shalom, voor bijzonder onderwijs op maat!” De school moet een leefgemeenschap vormen van kinderen, ouders en leerkrachten, waarbinnen een ieder zich thuis kan voelen. De veiligheid en geborgenheid die hieruit voortvloeien scheppen de juiste omgeving waarin kinderen zich het beste kunnen concentreren. Dit biedt een goede basis voor het leerproces. Het onderwijs wordt zo ingericht, dat mogelijk alle kinderen (met hun eigen aanleg en vaardigheden) zich ononderbroken kunnen ontwikkelen. We vinden het belangrijk rekening te houden met verschillen in ontwikkelingsmogelijkheden, ontwikkelingstempo en in behoefte aan ondersteuning bij ontwikkeling in leren. Verder dient de leeromgeving (schoolomgeving) prikkelend te zijn, waardoor kinderen zich uitgedaagd weten en zich in de goede richting ontwikkelen. Het onderwijs proberen wij zodanig in te richten dat aan de ontwikkeling en ervaring van kinderen recht wordt gedaan. Alle kinderen moeten gelijke kansen krijgen
4. De organisatie van het onderwijs De organisatie van de school: Er wordt op onze school gewerkt vanuit het leerstofjaarklassensysteem. Dit houdt in dat de leerstof verdeeld is over acht leerjaren en de school verdeeld is in acht groepen. Per cursusjaar wordt de leerstof behorend bij een groep behandeld. Vanaf groep 0 t/m 8 wordt er gewerkt aan een ononderbroken ontwikkelingsproces. Er 7
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
wordt dan ook rekening gehouden met individuele kwaliteiten. Op school stimuleren we de kinderen en dagen ze uit steeds iets nieuws te leren. Als de ontwikkeling wat minder gaat, bieden we extra hulp. Er wordt rekening gehouden met goede en minder goede leerlingen. Wie moeite heeft met een bepaald onderdeel krijgt extra hulp en oefenstof. Goede leerlingen krijgen extra uitdagende opdrachten.
Het onderwijs aan het jonge kind (in de groepen 0, 1 en 2): Het onderwijs aan jonge kinderen moet zo worden ingericht, dat mogelijk alle kinderen (met hun eigen aanleg en vaardigheden) zich ononderbroken kunnen ontwikkelen. We vragen aan de ouders van de nieuwe vierjarigen om een vragenlijst in te vullen. Hierdoor kunnen we de start van de kinderen bij ons op school goed begeleiden. Met o.a. de toetsen “Taal voor kleuters” en “Ordenen” van het Cito wordt de ontwikkeling gevolgd. Daarnaast observeren we met behulp van de signaleringslijsten. Deze lijsten geven informatie over de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Ook werken we met de signaleringslijst beginnende geletterdheid.
Zorg voor kwaliteit: Wij willen als school kwaliteit leveren en daarom zijn wij voortdurend in ontwikkeling. Dat wil zeggen dat we steeds bezig zijn met het verbeteren van ons onderwijs. We proberen goed personeel te werven, de juiste methoden te kiezen en volgen onze leerlingen op de voet met observatiemethoden en een leerlingvolgsysteem (Cito). Ook worden leerkrachten voortdurend bij- en nageschoold. De teamleden hebben allemaal hun eigen kwaliteiten en mogelijkheden. Toch proberen we via team-, onderbouw-, middenbouw- en bovenbouwvergaderingen alle processen op elkaar af te stemmen. Binnen ons team is veel kwaliteit aanwezig. Zo hebben we drie collega’s (Pieter de Haan, Anja Pool en Alice Kreijkes), die als Intern Begeleider zijn geschoold voor de begeleiding van de zorgleerlingen. Natasja ten Brummelhuis, Annemiek Schapink, Franciska Arendshorst en Veroniek Manenschijn zijn geschoolde Remedial Teachers en Irene Veluwenkamp is een gespecialiseerde leerkracht voor de jonge risico leerling. Allemaal leerkrachten die zich verdiept hebben in de extra zorg voor onze leerlingen. Verder zijn er twee ICT-ers (Johan Lodder en Henk Jan Smedema), die zich bezighouden met de complete informatie technologie binnen de school. Alle collega’s hebben meegedaan aan de bijscholing op het gebied van adaptief onderwijs.
Ons doel is de kinderen te laten leren door middel van spel-, reken-, taal-, leesactiviteiten en gesprekken. Ook vakken als wereldoriëntatie en muziek komen hierbij aan de orde. Hiernaast zijn er geleide activiteiten, waarbij de leerkracht bepaalt wat de kinderen gaan doen. Bij de omgang met kinderen zijn wij gericht op het kind als individu. Er wordt ingesprongen op de individuele ontwikkeling, dus is het in de groepen 1 en 2 geen uitzondering dat kinderen met taal-, lees- en rekenactiviteiten beginnen. We vinden het belangrijk dat we rekening houden met verschillen in ontwikkelingsmogelijkheden, ontwikkelingstempo en in behoeften aan ondersteuning bij de ontwikkeling in leren. We proberen dat op verschillende manieren inhoud te geven. Enkele daarvan willen we hier op een rijtje zetten: 1. We hebben verschillende (wisselende) hoeken in de klas met o.a. een prachtig speelhuis en er zijn veel minder tafeltjes dan kinderen in een klas. 8
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
hun belevenissen te vertellen aan de leerkracht en de andere kinderen in deze kring. Tot half negen mogen de ouders ook deelnemen aan de activiteit die door het kind is gekozen. Zo kan uw kind laten zien wat hij/zij goed kan. Om half negen gaat de bel en het is de bedoeling dat de ouders dan weggaan, terwijl de kinderen nog even mogen doorgaan. ’s Middags van 13.10 – 13.15 uur is er inlooptijd alleen voor de kinderen.
We werken met thema’s, gedurende perioden van ongeveer 6 weken. 3. We maken minder “verplichte” werkjes. De werkjes worden aangeboden om de kinderen bekend te maken met verschillende technieken. Zo wordt de kinderen bijvoorbeeld geleerd hoe ze moeten plakken, knippen, vouwen, verven, enz., maar ook hoe ze iets kunnen bouwen in de bouwhoek of hoe ze met speelklei iets kunnen maken of hoe een rollenspel in het speelhuis gespeeld kan worden. Daarnaast zijn er een aantal keuzewerkjes. 4. Bovenstaande houdt in dat uw kind niet altijd werkjes mee naar huis neemt en u begrijpt dat dit geen maatstaf mag zijn of er wel iets gedaan wordt op school. We willen juist dat het kind een eigen werkje maakt waar hij of zij trots op kan zijn! 5. We werken met een foto-naamkaartjesbord. Kinderen leren hiermee bijvoorbeeld dat hun naam uit tekentjes (letters) bestaat, die ze op een gegeven moment na gaan tekenen en eventueel zelf al op hun werkje kunnen “schrijven”. 6. Er zijn excursies en/of er worden mensen uitgenodigd, om over een thema waarover gewerkt wordt te vertellen. 7. Er wordt veel tijd gestoken in het voeren van gesprekjes om vooral aandacht te besteden aan sociale vaardigheden. Bij deze manier van werken zijn duidelijke regels en structuren erg belangrijk! Daarom werkt elke groep met dagritmekaarten.
2.
Groep 0: De kinderen, die van oktober t/m april bij ons op school komen zijn groep 1 kinderen. Dit noemen wij groep 0 kinderen, omdat wij deze kinderen in aparte instroomgroepen plaatsen. Groep 0 kinderen gaan op de ochtenden naar school. De kinderen komen op school per 1e van de nieuwe maand. Als u dus in deze gids groep 0 tegenkomt kent u dit begrip vanaf nu. De kinderen die na april 4 jaar worden komen na de zomervakantie direct in groep 1/2. Onderwijs aan de groepen 3 t/m 8: Inlooptijd groep 3 t/m 8; Vijf minuten voor schooltijd gaat de eerste bel. De kinderen mogen rustig naar binnen komen en gaan dan naar hun eigen klas. Na de tweede bel om 8.30 uur en ’s middags om 13.15 uur moeten alle kinderen binnen zijn en starten we met de lessen. Voor groep 3 is er alleen de eerste 2 weken inloop met ouders. In de groepen 3 t/m 8 wordt er vanuit methoden gewerkt. Elk vakgebied kent z’n eigen methode. In de wet staat welke vakken de kinderen moeten leren en van elk vak zijn kerndoelen aangegeven. In de methoden staat de verplichte leerstof en de leerkracht zorgt ervoor dat alle leerstof van de groep in een schooljaar wordt behandeld. Aan het eind van de basisschool dient een kind alle verplichte
In groep 0 t/m 2 (gr. 3 alleen de eerste twee weken) houden we iedere ochtend een “inloop”. Dit houdt in dat vanaf 8.20 tot 8.30 uur de kinderen, maar ook hun ouders, de klassen binnen mogen lopen. De kinderen hebben vrije keuze uit de aangeboden materialen en/of werkjes of ze mogen in de kleine kring plaatsnemen om 9
Schoolgids 2009-2010 2010
C.B.S. Shalom
leerstof te hebben gehad. Mocht een kind in de loop van de leerjaren problemen krijgen met de verplichte leerstof, dan zal dit kind worden geholpen via het zorgsysteem dat onze school hanteert.
rekenen, motoriek, wereldoriëntatie, muziek en sociaal-emotionele emotionele ontwikkeling zijn onderdeel van deze methode. Handpop Raai de Kraai heeft een stimulerende mulerende rol binnen de verschillende thema’s. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van bijbehorende prentenboeken, themavertelposters, rekenbordspellen, het vertelkastje en een cd met liedjes en verhaaltjes. Ook maken we gebruik van andere lesmethoden. Zie hiervoor de hieronder beschreven vakgebieden
Godsdienstige vorming Vanuit school willen we aansluiten bij gezin en kerk. We maken daarom gebruik van de methode “Kind Kind op Maandag” van de Nederlandse Zondagsschool Vereniging. Een aantal keer per week wordt er een bijbelverhaal verteld. Deze verhalen worden op maandag ingeleid en op vrijdag wordt er dan afgesloten met een verwerking. In de groepen 4 t/m 8 krijgt “het lied van de week” extra aandacht. Om tot een goede samenwerking met gezin en kerk te komen en een optimale beleving van alle activiteitenn te bereiken, wordt er in “Kind op Maandag” volgens bepaalde richtlijnen gewerkt: 1. Er wordt rekening gehouden met het kerkelijk jaar. 2. Gezamenlijk toeleven naar Christelijke hoogtijdagen, die als school worden gevierd: Dankdag, Advent, Kerstfeest, Biddag, Goede oede Vrijdag, Paasfeest, Hemelvaartsdag, Pinksteren.
Rekenen en wiskunde Onze school gebruikt de methode “Pluspunt” voor groep 3 t/m 8. In de groepen 0, 1 en 2 wordt o.a. de methode “Schatkist Rekenen” als voorbereiding op het rekenonderwijs in de groepen 3 t/m 8 gebruikt. De kinderen beginnen op deze manier goed voorbereid aan de methode “Pluspunt”. “Pluspunt” is een realistische rekenmethode. Realistisch, omdat de methode uitgaat van het dagelijks leven en niet alleen “saaie” rijtjes aanbiedt. De methode is erop gericht dat de kinderen eerst zelf oplossingen voor bepaalde propro blemen bedenken. Ook wordt er veel aanaan dacht besteed aan de basisvaardigheden (optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen) en het schattend rekenen. Vanaf groep 6 vragen we de ouders om hun kind een rekenmachine mee naar school te geven. Tijdens elk blok in het rekenboek is er een toetsles. Daarna volgt de herhaling en verrijking. Bovendien wordt de kennis van het rekenen ook met de Cito-toets Cito Rekenen en Wiskunde onderzocht. De resultaten resultate verwerken we in ons leerlingvolgsysteem. Verder toetsen we via de “Tempo Toets Rekenen” de basisvaardigheden van de kinderen.
Kleuterplein In de groepen 1 en 2 wordt er gebruik gemaakt van de geïntegreerde lesmethode ‘Kleuterplein’. Kinderen ontdekken met Kleuterplein de wereld om hen heen. Spelenderwijs komen binnen allerlei thema’s hema’s de belangrijkste ontwikkelingsontwikkelings gebieden voor kleuters met de bijbehorende tussendoelen aan bod. Taal, 10
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Het rekenonderwijs wordt nog extra ondersteund door allerlei computerprogramma’s rekenen, die in elke groep op de computers staan en die door de kinderen als extra stof of als remediërend programma worden gebruikt.
les, waarin een belangrijke leesstrategie centraal staat. Bijvoorbeeld het voorspellen van de inhoud of het beoordelen van een tekst. Tijdens de les wordt zowel klassikaal als zelfstandig gewerkt. Het zelfstandige gedeelte geeft ruimte voor differentiatie en gelegenheid risicolezers extra te begeleiden. Verder werken we met Nieuwsbegrip, bedoeld als aanvulling op de methode. Nieuwsbegrip is een site met wekelijks een nieuwe tekst voor begrijpend lezen uit de actualiteit. Op deze manier wordt het leesbegrip van de kinderen op een leuke, aansprekende manier gestimuleerd. Ook in de teksten van Nieuwsbegrip is aandacht voor lees- en woordenschatstrategieën. Naast de methodegebonden toetsen wordt de Cito-toets Begrijpend Lezen afgenomen (vanaf eind groep 3). De resultaten worden verwerkt in het leerlingvolgsysteem. Zorgleerlingen krijgen extra hulp met behulp van het Cito-hulpboek Begrijpend Lezen.
Lezen Op onze school leren de kinderen lezen met "De Leessleutel". De “Leessleutel” is een complete methode voor aanvankelijk lezen en taal in groep 1 t/m 3. De kinderen leren niet alleen lezen met deze methode, maar er worden ook andere aspecten van de taal ontwikkeld, zoals spreken en luisteren, uitbreiding van de woordenschat, spelling en verhalen schrijven. In groep 1/2 stimuleert de handpop Raai de Kraai de kinderen om op een natuurlijke wijze de wereld van de letters te ontdekken. Hierbij gebruiken we ook prentenboeken, een themamap en een cd met liedjes en verhalen. Vanaf groep 3 komt er iedere veertien dagen een nieuw thema of onderwerp aan de orde. De thema's hebben met het dagelijkse leven te maken. Daardoor leren de kinderen ook hoe je in het dagelijkse leven de taal kunt gebruiken. Tijdens zo'n periode van twee weken spelen in de verhalen die verteld en gelezen worden, steeds één of twee kinderen de hoofdrol. Door met deze hoofdrolspelers mee te leven, krijgt het lezen betekenis voor de kinderen. Daarnaast is er veel speelse oefenstof. Met een uitgebreid computerprogramma kunnen de kinderen extra oefenen. We gebruiken bij de methode de gebaren en de uitleg van de spellingsregels, zoals die door José Schraven zijn ontwikkeld.
Duo-lezen en stillezen Eén keer per week gaan de kinderen van de groepen 3 (vanaf februari) en 4 in groepjes duo-lezen, om via veel leesbeurten het technisch lezen te verbeteren. Om te kijken of de kinderen voldoende vorderingen maken, worden ze enkele keren per jaar getoetst via de DMT, BRUS- of AVI-toets. Lezen is natuurlijk meer dan technisch, begrijpend en studerend lezen. Het is ook genieten van boeken. Daarom mogen de kinderen van groep 3 t/m 8 iedere dag voor zichzelf in een boek lezen (stillezen). Hiervoor is minimaal 15 minuten per dag ingeroosterd. Daarnaast blijft thuis voorlezen erg belangrijk. We doen aan boekpromotie, we lezen voor, er wordt een bezoek aan de bibliotheek gebracht, we houden jaarlijks een voorleeswedstrijd en de kinderboekenweek krijgt in onze school speciale aan-
Begrijpend en studerend lezen We werken in groep 4 t/m 8 met de methode Tekstverwerken, van begrijpend naar studerend lezen. Elke week is er één 11
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
dacht. Verder doen alle groepen mee aan “Biebwijz.nl”. Dit is een leesbevorderingsproject van de bibliotheek.
belangrijk om ook in het dagelijkse leven alert te blijven op zorgvuldig taalgebruik. Naast “Taal op Maat” wordt de spellingvaardigheid van de kinderen enkele malen per jaar met de Cito-toets “spellingvaardigheid” onderzocht. De zorgleerlingen krijgen extra begeleiding met behulp van de ondersteunende software van Cito “Goed Spel”. Het taalonderwijs wordt nog extra ondersteund door allerlei spellingsprogramma’s, die wij op de computers in de klassen hebben staan. De leerlingen gebruiken deze programma’s als extra stof of als remediërend programma.
Nederlandse taal In de groepen 0, 1 en 2 wordt al heel veel aandacht aan taalontwikkeling besteed. Er wordt vooral veel aan mondeling taalgebruik gedaan (d.m.v. gesprekjes, voorlezen van prentenboeken, verhaaltjes, enz.) Er is ook een lees- en schrijfhoek in elke kleutergroep. Hierin kunnen de kinderen letters en woordjes leren lezen, schrijven en taalwerkbladen maken. Onze taalmethode heet “Taal op Maat”. Dit is een moderne methode voor alle kinderen. De methode bestaat uit een taaldeel en een spellingdeel. Met het spellingdeel leren de kinderen woorden foutloos te schrijven. Alle overige taalonderwerpen (nieuwe woorden leren, spreken en luisteren, ontleden, het gebruik van een woordenboek, het schrijven van teksten enz.) staan in het taaldeel. Elke veertien dagen wordt er één thema behandeld. Een thema gaat altijd over het dagelijks leven. Het kan gaan over boodschappen doen (groep 5) maar ook over gehandicapt zijn (groep 7). Bij ongeveer de helft van de lessen in het boek geeft de leerkracht uitleg. Bij de andere helft niet. Dan werken de kinderen zelfstandig. In die tijd kan de leerkracht extra uitleg geven aan de kinderen. Met een uitgebreid computerprogramma kunnen de kinderen ook nog extra oefenen. Na elke twee thema’s is er een toets. Kinderen die moeite hebben met de lesstof krijgen een hulpblad. Daarop wordt de stof nog eens stapje voor stapje uitgelegd. Er zijn ook kinderen die wat meer aankunnen dan de basisstof. Voor die kinderen zijn er extra werkkaarten met moeilijkere leerstof. De leerlingen worden daarin uitgedaagd te laten zien wat ze kunnen. Maar…. taal leer je niet alleen vanuit een taalboek. Het blijft
Engels In de groepen 7 en 8 krijgen de kinderen Engelse les. Hiervoor hebben we de methode “Real English” (nieuw). Het is de bedoeling de leerlingen een zekere mate van luister-, spreek- en leesvaardigheid bij te brengen. Hierbij ligt de nadruk op het praktisch gebruik van de Engelse taal.
Schrijven In de groepen 0, 1 en 2 wordt voorbereidend schrijfonderwijs aangeboden. Om goed te leren schrijven, is het belangrijk dat de grove en fijne motoriek van een kind goed ontwikkeld zijn. Door het spel en bewegen wordt de motoriek dagelijks geoefend. Een goede pengreep is natuurlijk ook heel belangrijk. Het schrijven wordt vanaf groep 3 aangeleerd met de schrijfmethode “De Schrijfsleutel”, die hoort bij de aanvankelijk leesmethode “De Leessleutel”. In de hogere groepen wordt de methodisch gerichte aandacht langzaam afgebouwd, maar de aandacht voor het schrijven op zich blijft wel degelijk aanwezig. Er wordt gestimuleerd om netjes en duidelijk te blijven schrijven, ook al ontwikkelt een kind een eigen handschrift. 12
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Halverwege groep 3 krijgen alle kinderen een vulpen. Een vulpen heeft voordelen t.o.v. een balpen, o.a. betreffende de fijne motoriek. Het is de bedoeling dat alle kinderen tot eind groep 8 met deze pen blijven schrijven.
Aardrijkskunde De methode die wij voor aardrijkskunde hanteren heet “Wereld van Verschil”. We gebruiken deze methode voor de groepen 3 t/m 8. De leerstof is gegroepeerd rondom thema’s die elk cursusjaar terugkeren. Het onderdeel topografie (kaartkennis) maakt deel uit van deze methode. De kaartkennis van de leerlingen wordt tevens geoefend en gecontroleerd via een computerprogramma. Naast klassikale, grote kaarten krijgen de kinderen zelf ook kleine kaartjes. Regelmatig wordt er van de atlas gebruik gemaakt om plaatsen, streken, landen, gebergten en zeeën op te zoeken. Zowel de algemene aardrijkskundige kennis, als de topografische kennis van de leerlingen worden via repetities getoetst.
Typecursus De kinderen van groep 7 hebben de mogelijkheid om via school de cursus Type Basic te volgen. Deze cursus kost € 27,50 per deelnemer . Voor meer informatie kunt u kijken op www.typebasic.nl.
Wereldoriëntatie + map Idee Op veel momenten wordt in ons onderwijs gesproken over de wereld om ons heen, dichtbij en veraf. Wij brengen de kinderen kennis bij over het heden en verleden van de mens en van de aarde. Enerzijds gebeurt dit in aparte vakken aan de hand van methoden, maar anderzijds ook door middel van klassengesprekken, spreekbeurten, thema’s, schooltelevisie, werkstukken, praatplaten, computerprogramma’s enz. In groep 0, 1 en 2 gebruiken we hiervoor de map Idee wereldoriëntatie. Dit alles zorgt ervoor dat de onderwerpen voor de kinderen gaan “leven” en dat zij vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, kennis der natuur en verkeer met plezier beleven.
Biologie In de groepen 0, 1 en 2 wordt aandacht besteed aan natuuronderwijs. De kinderen worden op speelse wijze vertrouwd gemaakt met hun leefomgeving. De platen van de methode “Leefwereld” worden hier o.a. voor gebruikt. In de groepen 3 t/m 8 wordt gewerkt met de methode “Natuurlijk”. In deze methode komt zowel de levende- als de niet levende natuur aan bod. Het leerstofpakket besteedt naast biologie ook aandacht aan natuurkunde, bevordering van gezond gedrag en milieukunde. Daarnaast worden er allerlei school-tv programma’s bekeken. Verder maken wij gebruik van actuele leskisten van de Dienst Natuur- en Milieueducatie van de provincie Overijssel.
Geschiedenis Als geschiedenismethode gebruiken wij “Bij de tijd”. In de groepen 3 en 4 wordt gestart met een voorloper van de methode. De geschiedenis richt zich in deze groepen vooral op oriëntatie in de tijd. In de groepen 5 t/m 8 wordt de geschiedenis van de vroegste tijden tot de huidige samenleving behandeld. Regelmatig wordt de opgedane kennis van de kinderen getoetst via een repetitie.
Techniek Vanuit de gebruikte methoden voor wereldoriëntatie hebben we de technieklessen uitgewerkt. De kernleerstof van techniek wordt gevormd door een aantal natuurkundige en 13
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
technische principes. Daarnaast is ook kennis van materialen en hulpmiddelen van belang.
Verkeer (sociale redzaamheid) Bij dit vak maken we als school gebruik van verschillende methoden. In de groepen 1 en 2 komt het verkeersonderwijs spelenderwijs aan bod. We hebben hiervoor het platenboek van “Wijzer door het verkeer”. In groep 3 wordt gebruik gemaakt van de methode “Klaar over!”. In de groepen 4, 5 en 6 maken we gebruik van de verkeerskrantjes van 3VO. In groep 7 werken de kinderen met oefenboekjes en nemen deel aan het theoretisch- en praktische verkeersexamen.
De volgende onderdelen zullen aanbod komen: * ontwerpen en maken De kinderen oefenen met ontwerpopdrachten. Ze bedenken een oplossing voor een technisch probleem. Ze voeren hun ontwerp uit en bekijken of hun ontwerp voldoet. * Gebruiken & Analyseren De leerlingen onderzoeken spullen uit hun eigen leefwereld. Ze kijken naar de vorm, naar het materiaal en onderzoeken de werking.
Burgerschap en sociale integratie. Op school werken we aan de vorming van leerlingen tot betrokken burgers. Burgerschap is daar het nieuwe sleutelwoord voor. Burgerschap is geen nieuw of apart vak, maar een manier van lesgeven waarbij we de leerlingen proberen te wijzen op hun huidige en toekomstige rol als burger in de samenleving. Bij ons op school hechten we grote waarde aan het respectvol omgaan met elkaar. Dit geldt voor kinderen en volwassenen onderling, maar ook met elkaar. We proberen hier een positieve bijdrage aan te leveren door o.a. de godsdienstlessen (Kind op Maandag), programma’s als Nieuws uit de Natuur, het TV Weekjournaal. De ontwikkeling van burgerschap en sociale integratie komt verder in diverse aardrijkskunde- en geschiedenislessen aan de orde. Kinderen horen te leren dat de wereld groter is dan de eigen woonplaats. Het kunnen omgaan met ook andere meningen en overtuigingen levert een positieve bijdrage aan het (latere) functioneren in de samenleving. Verder schenken we ook aandacht aan burgerschap door het gebruik van de gedragsregels van het ‘Doe je best project’. Hierin is heel gestructureerd aangegeven hoe wij met elkaar op school, in ons dorp, in onze provincie en in ons land willen
* Materialen & Gereedschappen Leerlingen doen ervaring op met verschillende materialen en gereedschappen. De bedoeling is dat kinderen behalve met schaar en lijm ook leren werken met gereedschap zoals een zaag, tang, handboor. * Technische inzichten 1. Hoe maak je sterke constructies? 2. Hoe maak je verbindingen? 3. Hoe breng je beweging en kracht over? 4. Wat is een automatisch regelsysteem? 5. Hoe kun je met wind elektriciteit maken? We doen mee aan het VTB-project. (verbreding techniek basisonderwijs) en krijgen ondersteuning van bureau TOP (techniek op de basisschool) voor het ontwikkelen van onze technieklessen.
EHBO In groep 8 krijgen de kinderen EHBOlessen. 14
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
omgaan. De regel ‘Iedereen hoort erbij’ wordt uitgebreid besproken en verwerkt. We hebben daarnaast de methode “Kinderen en hun morele talenten”. Met deze methode besteden we aandacht aan waarden en normen. We laten de kinderen nadenken over de inhoud van waarden en normen en over wat consequenties daarvan kunnen zijn. Deze methode gaat uit van een aantal kernwaarden nl. weldadigheid, rechtvaardigheid, betrouwbaarheid, zelfbeheersing en fatsoen. Daarnaast bespreken we in de groepen 7 en 8 de burgerschapswaarden vrijheid, tolerantie en solidariteit. Zo kunnen de kinderen zich ontwikkelen en opgroeien tot verantwoordelijke deelnemers van de samenleving.
mogelijkheden van stem, taal, houding, beweging en mimiek leren kennen en toepassen. We denken dan bijvoorbeeld aan improvisatiespelen, klankspelen en pantomime. Kinderen werken samen en leren op elkaar in te spelen. Zo ontwikkelen ze op een breed terrein tal van facetten van hun persoonlijkheid. In de onderbouw wordt regelmatig poppenkast gespeeld. Muziek: Het onderwijs in muziek is erop gericht kinderen op een systematische wijze kennis, inzicht en vaardigheden bij te brengen. Ze luisteren bijvoorbeeld naar het tempo, de melodieën en ritme van allerlei liedjes en muziekfragmenten. Ook horen ze muziek uit verschillende culturen en muziek met een verhaal. Door zelf muziek te maken (zingen en spelen) ervaren ze wat ze met muziek kunnen doen.
Creatieve vakken Bij de creatieve vakken maken we gebruik van de methode “Moet je doen”. Dit is een moderne methode voor expressie voor de groepen 1 t/m 8. De thema’s waar “Moet je doen” vanuit gaat, sluiten aan bij de leefwereld van de kinderen. Belangrijk is dat de kinderen het geleerde kunnen toepassen in hun leefwereld en in de maatschappij van alle dag. De methode bevat vele onderdelen, zoals: dans, drama, muziek, handvaardigheid en tekenen.
Handvaardigheid en tekenen: Het onderwijs in handvaardigheid en tekenen is erop gericht kinderen te laten kennismaken met verschillende mogelijkheden om zich in beelden uit te drukken. Bovendien leren ze hoe ze hun ideeën, gevoelens, waarnemingen en ervaringen vorm kunnen geven in hun werkstukken.
Dans: Samen dansen op spannende, grappige en swingende muziek sluit aan bij de natuurlijke drang tot bewegen van kinderen. Onderwijs in dans laat kinderen kennismaken met de betekenis en beleving van dans in de eigen en in enkele andere culturen.
Bewegen: In de groepen 0, 1 en 2 staat bewegingsonderwijs dagelijks op het rooster. Er wordt lesgegeven in ons prachtige speellokaal, gespeeld op het schoolplein of soms in de klas. Vanaf groep 3 krijgen de kinderen gymles in de sportzaal De Weemelanden. We werken met lessen van de methode: Bewegen samen Regelen. Voor zoekgeraakte spullen kunt u contact opnemen met dhr. W. Slaghuis, telefoon: 562497. De kinderen van groep 3 en 4 gaan van
Drama: Bij drama gaat het om een specifieke vorm van spel: dramatisch spel, oftewel “doenalsof-spel”. Bij onderwijs in drama gaat het erom, dat kinderen de expressieve 15
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
oktober t/m april één keer in de week met de bus naar de gymzaal. Op andere momenten gaan ze lopend. De kinderen van groep 5 t/m 8 gaan met de fiets. Als de weersomstandigheden het toelaten, geven we ook gym op het grasveld. Wanneer heeft uw kind gymnastiek?
van onze leerlingen worden dan ook op verschillende manieren gevolgd: • Observatie • Methodegebonden toetsen • Toetsen van het leerlingvolgsysteem De methoden van o.a. de vakken lezen, rekenen en taal geven toetsen om bij elke leerling vast te stellen of hij/zij de aangeboden stof beheerst. Daarnaast worden de vorderingen van de kinderen getoetst door middel van het leerlingvolgsysteem van het Cito uit Arnhem (CITO = Centraal Instituut voor Toets Ontwikkeling). Hiermee worden de prestaties van de kinderen vergeleken met de landelijke normen van deze toetsen. De bedoeling van dit systeem is het tijdig signaleren van zorgleerlingen. Daarnaast observeren we de ontwikkeling van het kind m.b.v. gedragslijsten.
Gymrooster sportzaal Weemelanden Maandag Spel 10.00-10.40 uur Groep 8c + 6c 10.40-11.20 uur Groep 8b + 5c 11.20-12.00 uur Groep 8a + 6b 13.15-13.55 uur 13.55-14.35 uur 14.35-15.15 uur Woensdag 8.30-9.15 uur 9.15-10.00 uur 10.00-10.45 uur 10.45-11.30 uur 11.30-12.15 uur
Groep 7b + 7 c Groep 5a + 5b Groep 6a + 7a Toestellen Groep 7b + 5a Groep 4c + 4b Groep 3a + 3b Groep 3c + 4a Groep 7b + 5b
Vrijdag 11.15-12.00 uur 13.15-13.55 uur 13.55-14.35 uur 14.35-15.15 uur
Toestellen Groep 6b + 7a Groep 5c + 8c Groep 6c + 8a Groep 6a + 8b
Handelen: De vorderingen van de leerlingen worden tijdens leerlingen- en groepsbesprekingen besproken. Uiteraard kunnen er ook andere zaken aan de orde komen, zoals sociaal/emotionele problemen of kinderen die erg goed kunnen leren. Mocht een kind, op welk gebied dan ook, extra aandacht nodig hebben, dan maakt de groepsleerkracht daar zo mogelijk tijd voor vrij. Dit kan gebeuren door middel van zelfstandig werken, tijdens de les of door extra individuele hulp. Heeft de leerkracht niet voldoende mogelijkheden om een leerling te helpen, dan kan hij/zij de hulp inroepen van de Intern
5. De zorg voor kinderen In het kader van Weer Samen Naar School maakt onze school, samen met 17 andere scholen, deel uit van het samenwerkingsverband rondom “De Sleutel” (Speciale school voor basisonderwijs) te Vroomshoop. Wij werken in dit samenwerkingsverband nauw samen op het gebied van de leerlingenzorg. Signaleren: Ieder kind maakt een eigen ontwikkeling door, alle leerlingen zijn verschillend, ze zijn uniek. Wij houden als school deze ontwikkeling nauwlettend in de gaten. De vorderingen 16
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Begeleider. Deze I.B.-er is speciaal opgeleid om leerkrachten te begeleiden op het terrein van zorgleerlingen. Bij ons op school zijn dit juf Anja Pool en meester Pieter de Haan. De gesignaleerde problemen worden met de betreffende ouders besproken. Als het beeld van de leerling helder is en we weten waar de problemen liggen, wordt er vastgesteld welke acties er volgen (Handelingsplan). De I.B-er kan ook een beroep doen op de deskundige hulp van de speciale school voor basisonderwijs “De Sleutel” of het Onderwijs Advies Centrum “Expertis” inschakelen. Af en toe komen we tot de conclusie dat alle extra hulp en inzet onvoldoende effect heeft. Soms nemen we dan in overleg met de ouders het besluit dat een leerling een groep een jaar overdoet. Doel van het zittenblijven is dat het kind daarna de basisschool gewoon kan afmaken. Het komt ook voor dat we met kind en ouders de afspraak maken dat er voor een bepaald vak met een aangepast programma gewerkt gaat worden. De leerling haalt dan op dat vakgebied niet het eindniveau van de basisschool. De school heeft ook de mogelijkheid om externe contacten in te schakelen voor verder onderzoek. Deze specialisten geven ons advies voor verdere begeleiding van het kind. School en ouders kunnen ook constateren dat het kind beter geplaatst kan worden op een school voor speciaal onderwijs.
•
•
•
•
•
de begeleiding van leerkrachten op dit gebied. De Onderwijsbegeleidingsdienst, die het schoolteam en de I.B-ers ondersteunt bij psychologisch en didactisch onderzoek en de eventuele gevolgen daarvan. De schoolverpleegkundige en de schoolarts, die de kinderen medisch onderzoeken en de leerkrachten en ouders adviseren, zodat met eventuele lichamelijke en/of sociaal-emotionele problemen rekening wordt gehouden. De logopediste, die de problemen behandelt die zich voordoen op het gebied van de spraak, taal, stem en verkeerd mondgedrag. Het zorg- en adviesteam (ZAT). In het ZAT werken verschillende deskundigen samen. Deze deskundigen kunnen met hun specifieke kennis een bredere kijk geven op de ontwikkeling van het kind en op wat nodig is aan hulp of ondersteuning. De speciale school voor basisonderwijs “De Sleutel”, waarop wij een beroep kunnen doen in het kader van het samenwerkingsverband. Zij verleent allerlei specialismen, die bijdragen aan de extra zorg die wij onze leerlingen kunnen geven.
De speciale school voor basisonderwijs, “De Sleutel” te Vroomshoop: U hebt kunnen lezen dat onze school over goede opvang beschikt voor kinderen waaraan extra zorg moet worden besteed. We willen een kind graag zo lang mogelijk op de basisschool houden. Het grote voordeel hiervan is dat het kind niet uit zijn sociale omgeving wordt gehaald. We denken hierbij aan vriendjes en vriendinnetjes uit de eigen groep en de buurt.
Specialismen: In het kader van de extra zorg aan leerlingen beschikt onze school over een netwerk aan specialistische hulpverleners. Deze specialisten zijn: • De Interne Begeleiders, enkele leerkrachten van onze school, die zich via een tweejarige opleiding hebben gespecialiseerd in zorgleerlingen en 17
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
•
Toch kan het voor een kind, in bijzondere omstandigheden, van groot belang zijn om naar een speciale school voor basisonderwijs te gaan. Daar wordt in kleine groepen en met specialistische hulp gewerkt.
Externe contacten, zoals de onderwijsadviesdienst, de schoolarts, enz. • Extra gegeven hulp, dit wordt genoteerd als een kind extra hulp ontvangt. Wanneer we een kind willen bespreken met een externe deskundige dan wordt hiervoor eerst toestemming gevraagd aan de ouders. U kunt de leerkracht vragen om inzage in de leerlinggegevens.
Door onze aansluiting bij het samenwerkingsverband PCO Twenterand e.o. is de overplaatsing van kinderen met ernstige leer- en/of gedragssproblemen goed georganiseerd. Ook de terugplaatsing van deze speciale school naar de “oude” basisschool van de leerling, is na kortere of langere periode mogelijk.
Onderwijskundige rapporten: Van een leerling die de school verlaat wordt een onderwijskundig rapport gemaakt, dat naar de nieuwe school wordt gestuurd. Ouders krijgen, als hun kind de school verlaat, een afschrift van dit rapport.
Wanneer de ouders een plaats wensen voor hun kind in het speciaal basisonderwijs zal eerst de PCL (Permanente Commissie Leerlingenzorg) een beschikking moeten afgeven (wel of niet toelaatbaar bij het speciaal basisonderwijs). Ouders kunnen hun kind aanmelden bij het speciaal basisonderwijs in het eigen samenwerkingsverband, uitsluitend wanneer de eigen PCL een positieve beschikking (dus toelaatbaar) heeft afgegeven.
Overgang naar het voortgezet onderwijs: Na acht jaar basisschool gaan de kinderen naar het voortgezet onderwijs. Ze hebben de keuze uit vele scholen en wij proberen de leerlingen en hun ouders bij die keuze te helpen. Via het uitgebreide zorgsysteem van onze school hebben we al een goed beeld van onze leerlingen en hun mogelijkheden. Toch komen er in de groepen 7 en 8 nog extra toetsen om alle mogelijkheden helemaal te onderzoeken.
Verslaglegging leerlinggegevens: Niet alleen de zorgleerling krijgt aandacht op de Shalom. Natuurlijk is ieder kind ons evenveel waard. Van elk kind worden dan ook de nodige gegevens vastgelegd in een klassenmap. Deze gegevens worden zorgvuldig bewaard en zijn alleen toegankelijk voor de begeleiders van het kind in de school. In elke groep is zo’n map aanwezig, met daarin de volgende notities: • Algemene notities, die voor elke volgende leerkracht van belang kunnen zijn. • Contacten met ouders, met daarin de eventueel gemaakte afspraken.
In groep 7 wordt de “Cito-entreetoets” afgenomen. Het is een toets die de leerkracht een indicatie geeft welke leerstof goed beheerst wordt en welke nog wat extra aandacht nodig heeft. De voorbereiding op het voortgezet onderwijs begint in groep 8. In de maand december is er een voorlichtingsbijeenkomst in “Het Noordik”, locatie Vriezenveen, die georganiseerd wordt door de Selectieraad (een soort toelatingscommissie voor het voortgezet onderwijs). 18
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Het percentage leerlingen dat naar de diverse vormen van voorgezet onderwijs gaat schommelt natuurlijk van jaar tot jaar. Hieronder een overzicht van de uitstroom in de afgelopen jaren van onze school. Bij het aantal procenten kunnen er kleine afrondingsverschillen zijn.
In februari wordt de “Cito-eindtoets” voor het basisonderwijs afgenomen. In maart ontvangen de ouders de uitslag van deze toets en worden ze op school uitgenodigd om het advies te bespreken. Bij het komen tot een advies voor een leerling, spelen de volgende criteria een belangrijke rol: • Het advies van de basisschool. • De uitslag van de “Cito-eindtoets” en het advies van de Selectieraad. • Een eventueel onderzoek van het bureau voor school- en beroepskeuze (op aanvraag van de ouders).
School voor VO
2002
%
VSO
Het percentage leerlingen dat naar diverse vormen van voortgezet onderwijs gaat wisselt van jaar tot jaar. Het is afhankelijk van de samenstelling van groep 8.
6
13
VMBO – K/G/T
7
25
18
38
VMBO – T/H
10
36
9
19
Havo / VWO
9
32
11
23
2
4 100
28
100
47
2004
%
2005
VSO
2
4
2
6
VMBO - B
9
22
4
12
VMBO – K/G/T
8
19
7
19
VMBO – T/H
7
17
7
19
Havo / VWO
15
36
9
25
Gymnasium
1
2
7
19
42
100
36
100
2006
%
2007
Totaal School voor VO
%
%
VSO
0
VMBO - B
7
17
6
15
VMBO – K/G/T
7
17
8
20
VMBO – T/H
8
18
7
18
Havo / VWO
13
31
13
32
Gymnasium
7
17
6
15
42
100
40
100
Totaal
19
2
7
School voor VO
Cijfers:
1 2
Totaal
Resultaten van ons onderwijs: Eerder gaven we al aan dat wij de resultaten van ons onderwijs veelal meten door o.a. diverse tussentoetsen. In de loop van de schoolloopbaan worden zo de vorderingen gevolgd en waar nodig wordt er speciale actie ondernomen om de leerprestaties te verbeteren.
%
VMBO - B
Gymnasium
In de schoolkeuze spelen drie elementen een belangrijke rol: • De capaciteiten van de leerling. • De kwaliteit van het onderwijs. • De thuissituatie. De kwaliteit van het onderwijs is de zorg van ons. Wij streven naar kwalitatief goed onderwijs. Wij doen onze uiterste best om ervoor te zorgen dat iedere leerling op de juiste plaats komt binnen het voortgezet onderwijs.
2003
0
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
School voor VO
2008
%
2009 %
VSO
1
2
2
5
VMBO - B
3
7
4
9
VMBO – K/G/T
5
11
10
24
VMBO – T/H
14
32
10
24
Havo / VWO
14
30
11
26
Gymnasium
9
20
5
12
46
100
42
100
Totaal
Zij zorgen in overleg met de leerkrachten en de directeur voor de nodige software, het onderhoud van de computers in de diverse groepen en nemen deel aan het overleg tussen de diverse ICT-ers binnen onze schoolvereniging. Onze school heeft de beschikking over een netwerk. Dit houdt in dat de school gebruik kan maken van “Internet” en “E-mail”. Alle (ruim vijftig) computers zijn middels een server met elkaar verbonden. Alle leerkrachten hebben een computercursus gevolgd. En zullen ook de komende jaren op dit gebied worden bijgeschoold. We werken in dit schooljaar aan de invoering van methodegebonden software en aan software om de individuele begeleiding van de kinderen nog beter gestalte te kunnen geven. Johan Lodder en Henk Jan Smedema zijn vrijgeroosterd, om hieraan te werken.
6. De leerkrachten Naast groepsleerkrachten, die de eindverantwoording dragen voor de groep waaraan zij lesgeven, kennen wij binnen onze school ook nog leerkrachten met een speciale taak, al dan niet naast hun lesgevende taak.
Bouwcoördinatoren: Wij hebben een grote school en vergaderen daarom ook regelmatig als onder-, middenen bovenbouw apart. Deze vergaderingen worden geleid door de bouwcoördinatoren. Voor de onderbouw zijn dit Fieke Mulder en Irene Veluwenkamp. Voor de middenbouw Natasja ten Brummelhuis en Trijntje Zijlstra en voor de bovenbouw Johan Lodder en Wisette van der Wilk.
Interne Begeleider: U hebt al kunnen lezen dat onze school over een tweetal speciaal opgeleide I.B.-ers beschikt. Anja Pool doet dit voor groep 0 t/m 4 (op dinsdag en donderdag) en Pieter de Haan voor groep 5 t/m 8 (op dinsdag en op vrijdag). Zij zijn dan vrijgeroosterd van lesgevende taken, zodat zij zich bezig kunnen houden met alle zaken rondom de leerlingenzorg en de begeleiding van leerkrachten op dit gebied. Tevens nemen zij deel aan het netwerkoverleg van I.B.ers van onze schoolvereniging. Binnen deze net-werkvergaderingen worden ervaringen uitgewisseld en nieuwe ontwikkelingen gevolgd.
Specialisten: We proberen op school de leerkrachten in te zetten op die plaatsen, waar ze zich het beste thuis voelen. We denken hierbij in de eerste plaats aan het geven van onderwijs aan de kinderen, maar ook aan het inzetten voor andere taken of activiteiten binnen de school.
ICT ( Informatie Communicatie Technologie): De computer neemt een steeds belangrijker plaats in binnen het basisonderwijs. Daarom heeft onze school ICT-ers, die zich bezighouden met alles wat er op computer-gebied in de school plaats vindt.
Stagiaires: Iedere student, die een beroepsopleiding volgt, zal ook in de praktijk moeten oefenen. Onze school wordt daarom ook bezocht door diverse stagiaires, die 20
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
voornamelijk afkomstig zijn van de Christelijke Hogeschool Windesheim te Zwolle en het ROC Twente te Almelo.
- Het team heeft een studiemiddag onder begeleiding van André Maas van Expertis over het programma “Mijnbasisschool.nl”. - Verder zal er een studiemiddag voor het team zijn over de afstemming en handhaving van onze klassenregels en schoolregels. - Tijdens het schoolproject “Kunst en Cultuur” van 1 t/m 16 februari gaan we in alle groepen op zoek naar mogelijkheden voor actieve cultuureducatie. We willen vervolgens een kunst- en cultuurmenu samenstellen met vaste jaarlijkse activiteiten.
Scholing: Stilstand is achteruitgang, ook in het onderwijs. Wij willen de kwaliteit van ons onderwijs voortdurend verbeteren. Dit doen we door bij te blijven op ons vakgebied en ons te scholen in nieuwe ontwikkelingen. Dit schooljaar gaan we aan de slag met de volgende onderdelen: - In de groepen 4, 5, 7 en 8 zijn we gestart met het digitale schoolbord. De borden geven ons nieuwe mogelijkheden voor het aanbieden van de lesstof. De invoering wordt begeleid door de ICT-ers. - We gaan in alle groepen verder met het ontwikkelen en invoeren van technieklessen. Het VTB-project (verbreding techniek basisonderwijs) zorgt in de periode van 2008-2011 voor de ondersteuning. Vanuit het ministerie krijgen we in die periode voor de invoering € 12.000,00 subsidie om de benodigde materialen aan te kunnen schaffen. - Invoeren van de methode “Kleuterplein” voor de groepen 1 en 2. Tijdens onze bouwvergaderingen zullen we ervaringen uitwisselen en afspraken vastleggen. - In de groepen 7 en 8 starten we met de nieuwe methode “Real English”. Tijdens onze bouwvergaderingen zullen we ervaringen uitwisselen en afspraken vastleggen. - Een werkgroep gaat zich oriënteren op een nieuwe methode voor geschiedenis. We zullen in de klassen een aantal methoden uitproberen en daarna een gezamenlijke keuze maken. - Met het hele team hebben we een studiemiddag over “ODD en oudergesprekken” onder begeleiding van Peter Lohrman van het Seminarium voor Orthopedagogiek.
7. Contacten met ouders Een goed contact tussen school en thuis is heel belangrijk. Wij informeren u over alle belangrijke gebeurtenissen op school, over algemene schoolzaken en natuurlijk over het wel en wee van uw kind. We stellen het op prijs als u ons van belangrijke gebeurtenissen thuis op de hoogte houdt. Want het staat vast dat een goede samenwerking tussen school en thuis het welbevinden van uw kind bevordert. Heel blij zijn wij met de hulp van ouders bij allerlei schoolactiviteiten; kinderen en leerkrachten bedanken u daarvoor! Informatieavond: Aan het begin van ieder schooljaar worden de ouders van de groepen 1 t/m 8 uitgenodigd op school. De leerkrachten vertellen dan over de verschillende vakken en het werken in de groepen. De groepsleerkracht geeft, naast informatie over het voor die groep specifieke onderwijsaanbod, ook actuele informatie over 21
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
onderwijsmethoden. U krijgt dan te horen en te zien waar uw kind dat schooljaar mee bezig zal zijn en u kunt daarover dan allerlei vragen stellen. Omstreeks februari is er een informatieavond voor de ouders van groep 0.
verhalen en foto’s van kinderen. Het adres is www.shalomvcot.nl. Hebt u bezwaar tegen het plaatsen van een foto van uw kind op de website, wilt u dit dan kenbaar maken bij de directeur. Schoolgids: Nieuwe ouders ontvangen de schoolgids. We zijn benieuwd hoe u deze waardeert. Uw opmerkingen zullen gebruikt worden bij het maken van de volgende uitgave. De schoolgids staat ook op onze website. Schoolkalender: Voor de zomervakantie ontvangt u de schoolkalender. Hierin vindt u de planning van allerlei activiteiten in het nieuwe schooljaar. De kalender staat ook op onze website.
Inloop: In de groepen 0 t/m 2 (gr.3 alleen de eerste twee weken) houden we iedere ochtend inloop. De kinderen mogen dan van 8.20 tot 8.30 uur aan de ouders tonen wat hun favoriete bezigheid is. Spreekuur: Regelmatig krijgen de ouders de gelegenheid om op school de vorderingen van hun kind met de groepsleerkracht te bespreken. In dit gesprek wisselen de leerkracht en de ouders hun ervaringen uit en trachten een klimaat te scheppen voor een ongestoorde ontwikkeling van het kind. U kunt zich via een opgavenstrookje op de informatiebrief aanmelden voor het spreekuur. Het kan echter ook zo zijn dat de leerkracht u vraagt op het spreekuur te komen, omdat hij/zij het een en ander met u door wil nemen.
Ouderavond: Eén keer per schooljaar organiseert de ouderraad/medezeggenschapsraad een ouderavond. Hiermee willen zij de contacten tussen ouders en school bevorderen. Op deze avond wordt naast het huishoudelijke gedeelte (informatie over OR en MR en eventuele verkiezingen voor nieuwe OR- en MR-leden) vaak een interessant onderwerp centraal gesteld. Een spreker kan dit thema verder toelichten of uitdiepen.
Kijkavond: Eén keer per jaar mogen de kinderen van groep 1 t/m 8 hun ouders, broertjes en zusjes meenemen naar school om het gemaakte werk te bekijken.
Uitvoeringen: Groep 8 verzorgt in de laatste schoolweek een musical.
Informatiebrief: Goed op de hoogte blijven van de gang van zaken in en rondom de school is erg belangrijk. Daarom geeft de Shalom regelmatig een informatiebrief uit. Deze brief wordt meegegeven aan het oudste kind van het gezin en staat ook op de website.
Kerst: Eén maal in de twee jaar houden de groepen 0 t/m 4 en 5 t/m 8 de kerstviering in de kerk, zodat alle ouders deze viering mee kunnen beleven. Vriendelijk verzoek om kerstkaartjes voor klasgenootjes niet op school uit te delen.
Website: Onze school heeft een eigen website. Hierop vindt u schoolinformatie en allerlei
Huisbezoek: Tenminste één keer in de periode dat uw kind bij een leerkracht in de groep zit, zal 22
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
•
deze bij u op bezoek komen. Dit gebeurt meestal ’s middags na schooltijd, of ’s avonds, nadat er een afspraak gemaakt is. Er is dan tijd om rustig over uw kind en de school te praten. Om het gesprek zo ongestoord mogelijk te laten verlopen, verzoeken wij u om de televisie niet aan te laten staan. Ook zou het fijn zijn als, tijdens het bezoek, de kinderen niet het gehele gesprek bijwonen. Na de herfstvakantie wordt een begin gemaakt met de huisbezoeken en het streven is ze voor de voorjaarsvakantie afgerond te hebben. Wanneer de ouders gescheiden zijn, dan zal de leerkracht bij één van de ouders op bezoek komen.
• • • • •
het begeleiden van groepjes kinderen bij schoolreisjes en excursies schoonmaakacties in de school hulp bij sport- en spelactiviteiten pannenkoeken bakken tijdens schoolkamp klussen op het schoolplein hoofdluis controle
Ouders, die op school worden ingezet om ondersteunende werkzaamheden te verrichten, dienen zich te houden aan de regels, die door het schoolteam zijn opgesteld. Medezeggenschapsraad: De belangen van ouders en personeel van de Shalom worden behartigd door de Medezeggenschapsraad (MR). Onze MR bestaat uit drie ouders en drie personeelsleden. Binnen deze raad komen beleidszaken aan de orde waarover advies gegeven dient te worden of waarmee ingestemd moet worden. Anders gezegd, de MR geeft adviezen en neemt besluiten over onderwerpen die met het beleid van de school of met het bestuur van de schoolvereniging te maken hebben. Indien er een vacature is binnen de MR worden er op de ouderavond, die één keer per jaar plaatsvindt, verkiezingen gehouden. Sommige beleidsonderwerpen betreffen alle negen scholen van onze schoolvereniging, bijvoorbeeld de inzet van personeel. Besprekingen hierover vinden dan niet plaats in de MR, maar in de GMR (Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad). In de GMR zitten afgevaardigden van alle MR -en van de bij onze vereniging behorende scholen.
Rapport: De kinderen van de groepen 1 t/m 8 krijgen twee keer per schooljaar een rapport mee. Deze rapportage ontvangt u in de maand januari en vlak voor de zomervakantie. In het rapport proberen we het gedrag en de schoolvorderingen van uw kind zo goed mogelijk weer te geven. Dit rapport kan, als ouders dat willen, besproken worden op één van de spreekuren. Groep 0 krijgt voor de zomervakantie een eigen rapport. Ouderhulp: Ouders zijn op vele manieren actief in de school. Een moderne basisschool kan niet zonder deze hulp. De ouders op onze school, zeker de ouderraad en medezeggenschapsraad, zijn bijzonder met de school verbonden en doen erg veel voor onze school. We zijn erg blij met deze hulp. Een paar voorbeelden: • hulp bij een thema in de onderbouw • OPA (Oud Papier Actie) • computerhulp • hulp bij het creatieve uur
Samenstelling MR/GMR: Freka Wolters MR-team Trijntje Zijlstra Dini Wolters 23
Schoolgids 2009-2010
MR-ouders
GMR-leden
C.B.S. Shalom
Secretaris Bert Aman (voorzitter) Roy Peeters Karin Meulenbeld Freka Wolters Roy Peeters Rieki Schuttert
Teamlid Adviserend
Voor de activiteiten die de ouderraad voor haar rekening neemt is geld nodig. Dit geld komt o.a. uit de ouderbijdrage. Er wordt via de vrijwillige ouderbijdrage een beroep op de ouders gedaan. Hiermee kan de OR het een en ander bekostigen. De ouderraad stelt de hoogte van de bijdrage vast en is verantwoordelijk voor de inning. Van het financieel beleid wordt jaarlijks verantwoording afgelegd. De bijdrage bedraagt voor het oudste kind € 14,00 en voor het tweede en eventueel volgende kinderen € 11,00. U ontvangt in de maand september of oktober een verzoek om de ouderbijdrage te betalen. Als u de ouderbijdrage niet kunt of wilt betalen, verzoeken wij contact op te nemen met de ouderraad, om dan te bepalen hoe hiermee omgegaan moet worden.
Adviserend Ouderraad: Deze groep ouders is op vele manieren zeer actief bij de school betrokken. De ouder-raad (OR) van de Shalom komt elke maand bij elkaar en zij bestaat uit 14 personen. Zij verlenen vooral medewerking aan bijzondere binnen- en buitenschoolse activiteiten. Een aantal zaken die de OR zoal uitvoert zijn: • organiseren van de jaarlijkse ouderavond • hulp bij het sinterklaas-, kerst-, paasen oliebollenfeest • verkeersproblematiek • etentje bij het afscheid van groep 8 • schoonmaak • schoolfotograaf assisteren • begeleiding dierendag • inzamelingsacties w.o. oud papier Hiermee is de lijst niet compleet, maar het geeft u wel een beeld van onze actieve OR. De OR en MR vergaderen over OR-activiteiten samen en voorkomende bezigheden worden ook samen opgepakt. Samenstelling OR: Voorzitter Penningmeester 1e Secretaresse 2e Secretaresse OR-lid Esther Aalderink Karin Meijer Anja Hospers
Nessah v.h. Laar Didy Kootstra Rieki Schuttert
Vragen, opmerkingen, klachten: Wij willen samen met de kinderen en hun ouders school zijn. Daarom willen wij goed luisteren naar uw opmerkingen en eventuele klachten. Wij willen graag antwoord geven op de vragen die u hebt. Kom met dit soort zaken altijd naar school. Waar moet u zijn met uw vragen, opmerkingen en/of klachten: • De groepsleerkracht (bij vragen over uw kind; over het onderwijs in de groep). • De directeur (algemene schoolzaken; beleid van de school). • MR en/of bestuursgedelegeerde (bij vragen over algemeen schoolbeleid). • Bestuursgedelegeerde en/of MR (bij vragen over het beleid van het bestuur). Voor meer: zie klachtenregeling hoofdstuk 12.
Bert Aman Karin Meulenbeld Berthilda Donninger Kitty Terlouw Carla Hilberink Gerrie Uitslag Annelies Dubbink Rita Hurink Marit Getkate Hermien Boers Lianda Kok 24
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Hoe te handelen bij ziekte: Als uw kind ziek is, willen wij dat als school natuurlijk graag weten. Wilt u dit dan vóór schooltijd doorgeven, per telefoon of via een briefje? De kinderen die op de schoolwoning les krijgen moeten daar ook afgemeld worden. Als de ziekte langer duurt dan enkele dagen, neemt u dan even contact op met de leerkracht om de verdere gang van zaken met hem/haar te bespreken.
Toelating en verwijdering: Wanneer ouders/verzorgers hun kind willen aanmelden, worden zij uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Tijdens het gesprek komen o.a. de levensbeschouwelijke identiteit en de onderwijskundige uitgangspunten van de school aan de orde. Van de ouders/verzorgers wordt gevraagd dat zij door middel van ondertekening van het inschrijfformulier de uitgangspunten van onze vereniging respecteren.
Overblijven: Op de Shalom kunnen kinderen op beide locaties tussen de middag overblijven. Kinderen kunnen incidenteel overblijven en dan zijn de kosten: € 1,80 per keer per kind. Kinderen die vaak overblijven kunnen een kaart kopen (10 x overblijven): € 16,00 voor het 1e kind. € 13,50 voor de volgende kinderen. Voor meer informatie over de overblijfmogelijkheden op onze school kunt u terecht bij Astrid van Dijk (OR; tel. 566060) of bij juf Rieki voor het hoofdgebouw en bij juf Trijntje of juf Marloes voor de schoolwoning.
Per 1 augustus 2003 is de wet LGF (Leerling Gebonden Financiering) in werking getreden. Deze wet regelt dat ouders kunnen besluiten een gehandicapt kind op een reguliere basisschool aan te melden en dat ouders hiertoe faciliteiten kunnen inbrengen (bijvoorbeeld extra geld en extra hulp). We juichen de ontwikkeling toe dat kinderen zoveel mogelijk in de eigen woonomgeving naar school gaan. We moeten daar echter wel realistisch in blijven en de aanvragen van de ouders van geval tot geval beoordelen. We houden daarbij rekening met het gehandicapte kind, de groep/school, de leerkrachten en de ouders. Om tot een zo goed mogelijk besluit over toelating te komen, hebben we een procedure ontwikkeld die recht doet aan alle betrokkenen.
Aanmelden nieuwe leerlingen: Het basisonderwijs is bestemd voor kinderen vanaf 4 jaar. De aanmelding van het eerste kind is tevens vaak de eerste kennismaking met de school. Daarom willen we ouders tijdens dit kennismakingsgesprek graag het een en ander van de school vertellen en er kan dan ook een kijkje in de school worden genomen. Het aanmelden van leerlingen gebeurt in de maanden februari en maart, nadat er een advertentie in de regionale kranten heeft gestaan. Kinderen die voor 1 oktober van het daaropvolgende jaar vier worden dienen opgegeven te worden bij de directeur.
Per individuele aanmelding wordt bekeken of de aangemelde leerling wordt toegelaten. Deze beslissing wordt genomen door de directie. Daarbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: • een evenwichtige balans in groepsgrootte • een evenwichtige balans tussen zorg-en niet-zorgkinderen • de realisatie van kwalitatief goed onderwijs zoals beschreven in het schoolplan 25
Schoolgids 2009-2010
• •
C.B.S. Shalom
Deze samenwerking moet ertoe leiden dat er meer kinderen op de basisschool geholpen kunnen worden en dat de doorstroming naar het speciaal onderwijs dus kan verminderen. Nu de Wet Primair Onderwijs van kracht is geworden, vallen de basisscholen en de speciale scholen voor basisonderwijs (zo worden de scholen voor speciaal onderwijs, die vroeger lom-, mlk- en iobkscholen werden genoemd, voortaan genoemd) onder één wet. De intensieve samenwerking tussen basisscholen en speciale scholen voor basisonderwijs heeft ervoor gezorgd dat onze school een hele goede zorgstructuur heeft gecreëerd. U heeft in het hoofdstuk “De zorg voor kinderen” precies kunnen lezen hoe dat op onze school werkt. Wij gaan in de toekomst door met het verder ontwikkelen van de optimale zorg voor iedere individuele leerling.
de eventuele testgegevens van het kind het eventueel aanwezige onderwijskundige rapport van de leerling, wanneer deze al eerder een school heeft bezocht.
Verwijdering van een leerling kan plaats vinden op basis van • gesignaleerde leer- en/of gedragsproblemen • niet te tolereren gedrag van de leerling • niet te tolereren gedrag van de ouder(s)/opvoeder(s) Voordat tot verwijdering wordt overgegaan, kan het bestuur een leerling voor een beperkte tijd schorsen. De complete tekst van het aanname- en verwijderingsbeleid is aan te vragen bij de directeur.
Onderwijs op maat en zelfstandig werken zijn de onderwerpen waar wij ons de komende jaren op zullen blijven richten, ook in de vorm van scholing van onze leerkrachten.
8. De ontwikkeling van het onderwijs in de school We schreven in deze gids al over onze visie op onderwijs, over de manier waarop wij kwaliteit willen leveren, over het bijen nascholen van onze leerkrachten, over de manier waarop wij ons onderwijs organiseren en ook over de zorg die wij aan kinderen besteden. In dit hoofdstuk willen we kort aangeven welke kant het opgaat met ons onderwijs.
ZEBO: Kwaliteitszorg vormt een belangrijk onderdeel van ons schoolbeleid. Daarom werken we met het ZEBO (zelfevaluatie in het basisonderwijs) instrument. ZEBO is ontwikkeld door de universiteit Twente in samenwerking met de onderwijsbegeleidingsdienst Expertis. De kinderen van groep 3 t/m 8 en alle leerkrachten zullen hiervoor één maal in de twee jaar een vragenlijst invullen. Dit om de kwaliteit van het onderwijs in de groep en de kwaliteit van de schoolorganisatie in beeld te brengen. Met de uitkomsten van deze evaluatie kunnen we actie ondernemen voor kwaliteitsverbetering. Deze actiepunten worden meegenomen in het
Wet op het Primair Onderwijs (WPO, 01-08-1998): De Wet op het Primair Onderwijs is een gevolg van de afspraken die gemaakt zijn in het kader van Weer Samen Naar School (WSNS). Basisscholen zijn gaan samenwerken met scholen voor speciaal onderwijs in de zogenaamde samenwerkingsverbanden, rondom de afspraken in WSNS. 26
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
schoolontwikkelingsplan. Aandachtspunten voor de leerkracht worden meegenomen in het persoonlijk ontwikkelingsplan.
leerkracht kan de schoolarts nader onderzoek doen. • Groep 7 Een onderzoek door de schoolverpleegkundige. Vooraf wordt aan de ouders gevraagd om een vragenlijst in te vullen.
9. Externe contacten Buitenschoolse Opvang: Met ingang van 1 augustus 2007 is het bestuur van de school verplicht Buitenschoolse Opvang te regelen. Om dit te realiseren heeft het bestuur een contract gesloten met Kinderopvang de Cirkel. Op de volgende tijden verzorgt KOV de Cirkel deze buiten- of naschoolse opvang:. ’s Morgens (voorschoolse opvang) van 7.30 uur tot 8.30 uur en ’s middag (naschoolse opvang) tot 18.00 uur. Bij KOV de Cirkel kunt u verder informatie ontvangen over o.a. plaats en kosten.
Alle kinderen kunnen voor een extra onderzoek worden uitgenodigd naar aanleiding van een eerder onderzoek van de schoolarts. Dit kan echter ook op verzoek van de ouders, de leerkracht, de huisarts, het consultatiebureau of de onderwijsbegeleidingsdienst. Bovendien kunnen ouders/verzorgers en leerkrachten tussentijds contact opnemen met het JGZ-team. De GGD adviseert de school ook als het gaat om lesmateriaal over hygiëne, gezond-heid en welzijn op school.
Onderwijsbureau Metrium te Enschede: De administratie van onze schoolvereniging, dus ook van onze school, is ondergebracht bij het Onderwijsbureau Metrium te Enschede.
Naam schoolarts: Mevr. A. Jalving Naam assistente: Mevr. E. ter Avest Adres: District Geneeskundige en Gezondheidsdienst Postbus 1400 7500 BK Enschede Tel. 053 - 4876888 Fax: 053 - 4876999
Jeugdgezondheidszorg: De doelstelling van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (GGD) is het bevorderen en beschermen van de gezondheid, groei en ontwikkeling van jeugdigen van 4 tot 19 jaar. Onze school heeft te maken met een vast JGZ-team, bestaande uit een arts, een verpleegkundige en een doktersassistente. Uw kind wordt in de basisschoolperiode twee keer onderzocht:
Logopedie: De logopediste behandelt problemen die zich voordoen betreffende de spraak, taal, en mondgedrag. Om eventuele stoornissen te signaleren worden aan het eind van groep 1 alle kinderen onderzocht. Kinderen uit andere groepen kunnen door leerkrachten, ouders of schoolarts bij de logopediste worden gemeld.
• Groep 2 Een uitgebreid onderzoek door de assistente van de schoolarts, waarbij de ouders worden uitgenodigd. Onderzocht worden onder andere de ogen, oren, houding, het bewegen en de lichamelijke ontwikkeling. Op aanvraag van ouders /
Naam logopediste: Mevr. W. Hindriks Tel. 074-2775614 27
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Ziekte of afwezigheid van een leerkracht: In geval van ziekte of afwezigheid van een leerkracht komt er een invalkracht. Het wordt echter steeds moeilijker een vervanger te vinden. Daarom is er een stappenplan vervanging opgesteld dat u hieronder aantreft. 1. De directeur zoekt een vervanger van de invallerslijst. Als dit niet lukt, dan worden de volgende stappen genomen: 2. Parttimers, duo-collega's, ADVleerkrachten, stagiaires worden gevraagd of zij willen invallen. 3. Een leerkracht met een speciale taak (IB-er / bouwcoördinator / ICT-er) schort deze taak tijdelijk op om de eerste opvang van de klas te verzorgen. 4. Er wordt intern gewisseld. Een leerkracht schuift door naar een andere bouw (bijvoorbeeld iemand van de onderbouw gaat naar de bovenbouw, indien er voor de onderbouw wel inval te regelen is). 5. Er wordt geprobeerd - als een andere vorm van eerste opvang - enkele groepen samen te voegen (maximaal één dag en alleen als het redelijkerwijs mogelijk is). 6. Aan de ouders van de desbetreffende groep wordt verzocht hun kind(eren) thuis te houden. De volgende afspraken gelden dan: - er moet thuis opvang zijn; - is er geen opvang thuis, dan moet er opvang bij "anderen" zijn; - is die opvang er niet, dan zal bekeken worden of de kinderen op school opgevangen kunnen worden.
Onderwijsbegeleidingsdienst “Expertis”: Expertis is een organisatie voor onderwijsbegeleiding in Twente en een deel van de Achterhoek. De dienst geeft advies over materialen en het invoeren van onder andere nieuwe werkwijzen en methoden. Ook verzorgt men nascholing van leerkrachten. Expertis heeft specialisten in huis die adviezen kunnen geven (eventueel na onderzoek) over individuele kinderen en groepen, die op de een of andere manier vastlopen in het onderwijsproces. Voortgezet onderwijs: Onze school heeft de meeste contacten met “Het Noordik”. Dit is een Christelijke Scholengemeenschap voor VMBO, HAVO, Atheneum en Gymnasium. De hoofdvestiging is in Almelo aan de Noordikslaan 68. In Vriezenveen is een locatie gevestigd aan de Krijgerstraat 7. Daarnaast zijn er incidentele contacten met enkele andere scholen voor voortgezet onderwijs. Wij informeren genoemde scholen over de leerlingen die van onze school afkomstig zijn, terwijl wij steeds op de hoogte worden gehouden van de prestaties van onze oud-leerlingen. Inspectie: Inspectie van het onderwijs;
[email protected] www.onderwijsinspectie.nl Vragen over het onderwijs: 0800 –8051 (gratis). Klachtmeldingen over seksuele intimidatie, seksueel misbruik, ernstig psychisch of fysiek geweld: meldpunt vertrouwensinspecteurs 0900 – 1113111 (lokaal tarief).
Wanneer de leerkracht langer dan enkele dagen afwezig is, zal bij het blijven ontbreken van vervanging een wisselschema worden gehanteerd. Dit houdt in dat er per dag een andere groep vrij heeft. Dit is om te voorkomen dat één groep voor langere tijd de dupe is.
10. Handig om te weten 28
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
een goed overzicht heeft over de kinderen die worden gehaald en gebracht. Wij verzoeken u daarbij geen overlast te veroorzaken voor het overige verkeer. Wilt u ook de oprit van de buren niet versperren?
Verjaardagen: Jarige kinderen mogen op school, in de groep, trakteren. Als dit niet op de dag van de verjaardag zelf kan, kunt u met de leerkracht een andere datum afspreken. In de pauze mogen jarige kinderen naar de andere leerkrachten. Het liefst een gezonde traktatie en geen cadeautjes. Natuurlijk mag de traktatie voor de leerkrachten ook dezelfde zijn als voor de kinderen. Wilt u de uitnodigingskaartjes voor het verjaardagsfeestje van uw kind niet op school uitdelen.
Verzekering/aansprakelijkheid: De school heeft een verzekeringspakket afgesloten, bestaande uit een ongevallenverzekering en een aansprakelijkheidsverzekering. Op grond van de ongevallenverzekering zijn alle betrokkenen bij schoolactiviteiten (leerlingen; personeel; vrijwilligers) verzekerd. De verzekering geeft recht op een (beperkte) uitkering indien een ongeval tot blijvende invaliditeit leidt. Ook zijn de geneeskundige en tandheelkundige kosten gedeeltelijk mee verzekerd, voor zover de eigen verzekering van betrokkene geen dekking biedt (bijvoorbeeld door eigen risico). Materiële schade (kapotte bril, fiets etc) valt niet onder de dekking.
Zending: Iedere maandagmorgen mogen de kinderen geld meenemen voor de zending. Er wordt dan voor een goed doel gespaard. Zomer- tot herfstvakantie; Zeister Zendingsgenootschap. Herfst- tot kerstvakantie; Edukans. Kerstvakantie t/m maart; Oost-Europa. April tot zomervakantie; Stichting ATA. Voor het komend schooljaar hebben we als schoolproject gekozen voor Stichting Manna Tijdens de kerstvieringen zal hiervoor een collecte worden gehouden.
De aansprakelijkheidsverzekering biedt zowel de school zelf als zij die voor de school actief zijn (bestuursleden personeel; vrijwilligers) dekking tegen schadeclaims ten gevolge van onrechtmatig handelen. Wij attenderen u in dat verband op twee aspecten, die vaak aanleiding zijn tot misverstand. Ten eerste is de school c.q. het schoolbestuur niet (zonder meer) aansprakelijk voor alles wat tijdens de schooluren en buitenschoolse activiteiten gebeurt. Wanneer dit wel het geval zou zijn, zou alle schade die in schoolverband ontstaat door de school moeten worden vergoed. Deze opvatting leeft wel bij veel mensen, maar is gebaseerd op een misverstand. De school heeft pas een schadevergoedingsplicht wanneer er sprake is van een verwijtbare fout. De school (of
Halen en brengen van de kinderen op het hoofdgebouw: Kinderen komen binnen en verlaten de school via de twee achteringangen (pleinkant). De voordeur is bedoeld als ingang voor bezoekers. De juf brengt de jongste kinderen, bij het uitgaan van de school, naar het hek aan de voorkant van de school. Dit omdat ze dan 29
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
(Wilt u bekers en bakjes voorzien van een naam?) De oudere kinderen mogen buiten, tijdens de pauze, hun fruit opeten.
zij die voor de school optreden) moeten dus te kort zijn geschoten in hun rechtsplicht. Het is mogelijk dat er schade wordt geleden, zonder dat er sprake is van enige onrechtmatigheid. Bijvoorbeeld tijdens de gymnastiekles een bal tegen een bril. Die schade valt niet onder de aansprakelijkheidsverzekering, en wordt (dan ook) niet door de school vergoed. Ten tweede is de school niet aansprakelijk voor (schade door) onrechtmatig gedrag van leerlingen. Leerlingen (of, als zij jonger zijn dan 14 jaar, hun ouders) zijn primair zelf verantwoordelijk voor hun doen en laten. Een leerling die tijdens de schooluren of tijdens andere door de school georganiseerde activiteiten door onrechtmatig handelen schade veroorzaakt, is daar dus in de eerste plaats zelf (of de ouders) verantwoordelijk voor. Het is dus van belang dat ouders/verzorgers zelf een particuliere aansprakelijkheidsverzekering hebben afgesloten.
Fietsen: In verband met het beperkte aantal fietsenrekken mogen er door de kinderen uit de Westerbouwlanden geen fietsen mee naar het hoofdgebouw worden genomen. Dit geldt niet voor de kinderen van het Westeinde, Harmsenweg, Weemelanden en Mauritshof. De kinderen van de schoolwoning mogen wel op de fiets naar school. De fietsen moeten in het rek of vak worden gezet. Mountainbikes moeten een standaard hebben, omdat ze niet in de rekken passen. Het is wel belangrijk dat de kinderen goed op de verkeersregels letten, want veilig fietsgedrag voorkomt ongelukken. De kinderen van de groepen 5, 6, 7 en 8 moeten hun fiets meenemen als ze gymnastiek hebben. In geval van vermissing of schade aan de fiets is de school niet aansprakelijk.
Pauzes: De kinderen op het hoofdgebouw en in de schoolwoning hebben in twee groepen pauze, namelijk om 10.00 uur en om 10.30 uur.
Oud Papier Actie (OPA): Om de zes weken wordt er een oud papier actie georganiseerd door de ouderraad. U kunt uw papier dan op maandagavond van 18.00 – 19.30 uur deponeren in de containers die bij school staan. Via de kalender wordt u op de hoogte gehouden, wanneer de containers er precies staan. Het papier dient gebundeld of in dozen verpakt aan te worden geleverd (geen plastic!). Voor de kinderen bestaat er een spaarsysteem. Er staan namelijk hulpouders bij de containers om bonnetjes uit te delen. Iedere flinke, volle doos of bundel levert een punt op. Dertig of zestig punten zijn goed voor een klein cadeautje.
Schoolreisje en schoolkamp: De kinderen van de groepen 0 t/m 7 gaan ieder jaar op schoolreis. Groep 8 gaat jaarlijks op schoolkamp. Vanaf januari is het mogelijk om hiervoor te sparen. Op een vast spaarmoment in de schoolweek kan er een bedrag van minimaal € 1,00 worden meegegeven. U kunt het bedrag t.z.t. ook ineens betalen. Fruit eten: (gezond tussendoortje) De kinderen mogen iedere morgen fruit en drinken (geen cola, sinas e.d.) mee naar school nemen. Dit wordt in de groepen 0, 1, 2 en 3 in het fruitkwartier opgegeten.
Culturele vorming: 30
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Eén keer per 2 jaar bezoeken de kinderen van onze school een voorstelling in het kader van culturele vorming. Deze voorstellingen worden door de culturele commissie van de Vriezenveense scholen uitgezocht uit het aanbod van het provinciale project voor kunst- en cultuureducatie (Kunst op School in Overijssel). De voorstellingen worden mede mogelijk gemaakt door de subsidie van de provincie Overijssel en de gemeente Twenterand.
De kinderen van de groepen 0, 1 en 2 hebben gymnastiek in het speellokaal. Tijdens deze lessen dragen ze gymschoentjes zonder veters. Vanwege de veiligheid geen balletschoentjes met een gladde zool. Deze gymschoentjes mogen op school blijven. Wilt u voor een gymtasje zorgen, voorzien van de naam van uw kind. De overige groepen hebben gymnastiek in de gymzaal. De kinderen moeten dan gymkleding dragen: sportbroek + T-shirt of een turnpakje + gymschoenen (geen zwarte zolen). De gymtassen van deze kinderen blijven niet op school. Huiswerk: Vanaf groep 3 kan uw kind zo nu en dan huiswerk meekrijgen (alleen indien nodig en in overleg). Het gaat er dan om dat uw kind extra tijd nodig heeft om lezen, spelling, rekenen of schrijven te oefenen. Het gaat vooral om het automatiseren van bepaalde vaardigheden. U zult begrijpen dat het effect van dit huiswerk het grootst is, als het goed wordt gedaan en als ouders begeleiden. In de hogere groepen wordt thuis geleerd voor bijvoorbeeld een repetitie of een spreekbeurt. De kinderen in de groepen 7 en 8 maken ook nog een werkstuk. Dit huiswerk kan gezien worden als een voorbereiding op het voortgezet onderwijs, omdat kinderen die gewend zijn aan het maken van huiswerk daar hun draai gemakkelijker vinden.
Verloren/gevonden voorwerpen: Vaak worden verloren voorwerpen weer teruggevonden. Om ze eenvoudig weer terug te krijgen, verzoeken wij u de naam van uw kind in laarzen, fruittassen, regenjassen en gymschoenen te zetten. De doos met gevonden voorwerpen staat in de hal. Speelgoed: De kinderen in de groepen 0 t/m 2 mogen op een afgesproken moment speelgoed meenemen, om in de kleine kring te laten zien en om erover te vertellen. Er is niet altijd gelegenheid om er die dag ook nog mee te spelen.
11. Vakantie en verlofregeling
Kleurkaarten: De kleuters mogen wanneer bijvoorbeeld vader, moeder, opa of oma jarig is een kaart kleuren. De kosten bedragen € 0,25 per kaart. Wilt u uw kind een kleurkaart laten maken, dan moet u dit per briefje een week van tevoren aan de juf laten weten.
De scholen van onze vereniging hebben dezelfde vakanties. We houden ons daarbij aan het wettelijk aantal lesuren. Bij ons hebben de groepen 1 t/m 4 minimaal 880 uur les. Voor de groepen 5 t/m 8
Gymnastiek: 31
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
is dat minimaal 1000 uur.
De leerplicht geldt vanaf 5 jaar. Een vijfjarige heeft, in overleg met de directeur, recht op tien uur extra verlof per week, als blijkt dat een hele schoolweek nog te vermoeiend is. Deze tien uur mogen niet opgespaard worden voor een vakantie of iets dergelijks. In sommige gevallen heeft uw leerplichtige kind (vanaf 5 jaar) recht op verlof. Hier is echter alleen sprake van in bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld een familiejubileum of het overlijden van een familielid. Voor artsenbezoek kun u uw kind even ophalen. Er wordt geen verlof gegeven voor therapie onder schooltijd. Een aanvraag voor extra verlof dient geruime tijd vooraf, of binnen twee dagen na de verhindering schriftelijk aan de directeur te worden ingediend. Als uw kind de school zonder geldige redenen niet bezoekt, is er sprake van vermoedelijk ongeoorloofd schoolverzuim. De directeur beslist over een verlofaanvraag voor niet meer dan tien schooldagen in één schooljaar.
Voor dit schooljaar gelden de volgende vakanties: Herfstvakantie 19 okt. t/m 23 okt. Kerstvakantie 21 dec. t/m 1 jan. Voorjaarsvakantie 22 febr. t/m 26 febr. Pasen 2 apr. t/m 5 apr. Meivakantie 30 apr. t/m 14 mei Pinksteren 24 mei Zomervakantie 12 juli t/m 20 aug. Denkt u eraan om uw vakanties en uitstapjes te plannen tijdens de schoolvakanties. We mogen geen verlof geven voor extra vakantiedagen. Verlof leerkrachten: Sommige leerkrachten hebben een aantal dagen in het schooljaar ADV. Er komt dan een andere leerkracht in de groep. We streven ernaar dat groepen een vaste vervangende leerkracht hebben. Er zijn ook leerkrachten die gebruik van ouderschapsverlof of de BAPO-regeling.
Over verlof voor meer dan tien schooldagen in één schooljaar beslist de leerplichtambtenaar van de gemeente.
Verlof leerlingen: Per 1 augustus 1994 is de Leerplichtwet herzien. Op een aantal punten is de wet aangescherpt om schoolverzuim terug te dringen en te voorkomen. De directeur is verplicht toe te zien op naleving van deze wet en is verplicht ongeoorloofd schoolverzuim te melden aan de leerplichtambtenaar, die dan zonodig maatregelen treft. U kunt in beroep gaan als u van mening bent dat u ten onrechte geen verlof hebt gekregen.
Extra verlof wegens gewichtige omstandigheden In artikel 11 van de leerplichtwet worden enkele omstandigheden genoemd, waarbij verlof geoorloofd is. Als richtlijn geldt dat hiervoor één dag vrij wordt gegeven. Die gewichtige omstandigheden kunnen o.a. zijn: • Voldoen aan wettelijke verplichtingen; • Verhuizing; • Bijwonen van een huwelijk van naaste familie; • Gezinsuitbreiding; • Ernstige ziekte of overlijden van naaste familie;
Kinderen van vier jaar zijn nog niet leerplichtig, d.w.z. dat u uw vierjarige nog thuis mag houden wanneer u dat wenst, uiteraard na overleg met de juf. 32
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
•
klacht hebt. In dat geval neemt u contact op met de directeur. Voor een onbevredigende klachtenafhandeling op school, neemt u contact op met de contactpersoon van het bestuur. Op een zevental terreinen echter kunnen de klachten zo belangrijk zijn dat hiervoor een aparte procedure is opgesteld hoe met deze klachten moet worden omgegaan. Deze terreinen zijn: • seksuele intimidatie • agressie, geweld en pesten op school • discriminatie • kindermishandeling • sponsoring • onderwijskundig beleid • bestuursbeleid U kunt dan eventueel via de contactpersoon van de school of de vertrouwenspersoon terecht bij de Landelijke Klachtencommissie waarbij het schoolbestuur zich heeft aangesloten. Deze commissie is ingesteld door de Vereniging Besturenraad Protestants Christelijk Onderwijs en bestaat uit 18 personen. De samenstelling ervan is afhankelijk van de aard van de klacht. De volledige klachtenregeling en klachtenprocedure liggen op school ter inzage.
Ambts- of huwelijksjubileum van ouders of grootouders; • Sociale medische indicatie (u hebt dan een medische verklaring nodig); • “Soms” een vakantie (indien de vakantieregeling van het bedrijf of de instelling waar één van de ouders werkt het niet mogelijk maakt vakantie te nemen binnen de schoolvakanties. U hebt dan een werkgeversverklaring nodig).
Geen gewichtige omstandigheden kunnen o.a. zijn: • Extra vakantiedagen (b.v. op wintersport buiten de vakantiedagen om of één of meer dagen met vakantie gaan of later terugkomen ) • Een lang weekend; • Sportevenementen bezoeken buiten schoolverband; • Bezoeken van tentoonstellingen, concerten, pretparken enz.; • Eerder vertrek of latere terugkeer in verband met (verkeers)drukte; • Familiebezoek in het buitenland; • Vakantie in een goedkope periode of i.v.m. een speciale aanbieding; • Een uitnodiging van familie of vrienden om buiten de normale schoolvakanties op vakantie te gaan.
Namen en adressen: contactpersoon: Juf Hetty Olink. vertrouwenspersoon: Drs. Annemarie Limpers tel. 0548-516055 (kantoor) Postbus 158, 7460 AD Rijssen. Vertrouwensinspecteur: Telefoon centraal meldpunt: 0900 – 1113111. Landelijke Klachtencommissie: Postbus 694 2270 AR Voorburg 070 – 3861697.
Voor meer informatie kunt u altijd terecht bij de directeur of bij de leerplichtambtenaar van de gemeente Twenterand.
12. Klachtenregeling Waar gewerkt wordt, ontstaan vragen, maar soms zijn er ook klachten en/of irritaties over de dagelijkse gang van zaken. De procedure is als volgt: voor vragen over de werkwijze in de groep kunt u terecht bij de groepsleerkracht. Het kan zijn dat er een groot meningsverschil is, of dat u een 33
Schoolgids 2009-2010
C.B.S. Shalom
Email:
[email protected] Website: www.klachtencommissie.org
schoolfeesten, sportdagen en schoolreisje sponsoren. Om dit alles in goede banen te leiden, hanteert het bestuur - wettelijk verplicht een sponsorbeleid en kan in het kader hiervan een overeenkomst met de sponsor afgesloten worden. De school voert een zeer terughoudend beleid ten aanzien van de aanvaarding van materiële of geldelijke bijdragen. We doen het zeker niet wanneer daar naar de leerlingen toe bepaalde verplichtingen aan verbonden zijn.
13. Sponsoring Om wat ruimer in het jasje te zitten, kan het gebeuren dat de school extra bronnen aanboort om aan geld te komen. Het bedrijfsleven kan de school ook benaderen en lesmaterialen aanbieden of activiteiten, zoals het organiseren van
34