CASE STUDY KRABBEPLAS APRIL 2007: CLAIM Bewoners van Vlaardingen en ontwerpers claimen een stukje Krabbeplas in de zomer van 2007
• Case study Krabbeplas Een recreatiegebied als laboratorium? Het is een paradox. Een laboratorium is immers een werkplek en voor arbeid is in een recreatiegebied geen ruimte. Maar in de Krabbeplas zal tijdens de Grote Gebruikshow in juni 2007 blijken dat het in een (re)creatief laboratorium prima vertoeven is. Het is het centrale vraagstuk van Case study Krabbeplas - Hoe kan een recreatiegebied als de Krabbeplas op een nieuwe manier gebruikt worden? - dat aanzet tot denken op een innovatieve, onderzoeksmatige wijze, die normaal gesproken plaatsvindt in een laboratorium. Ter beantwoording van deze vraag naar nieuw gebruik, nodigt Bureau Venhuizen de Krabbeplasomwonenden van Vlaardingen uit en ook een selectie architecten/ontwerpers. Zij krijgen de kans om op tijdelijk toegewezen kavels nieuw ruimtegebruik concreet vorm te geven. Op deze velden kan proefondervindelijk ‘gespeeld’ en concreet ‘gedacht’ worden. De gekozen ontwerpers/architecten houden zich alle vier op verschillende schaalniveaus en manieren bezig met het landschap, de omgeving en de (on)mogelijkheden van nieuw gebruik. Hun projecten vertonen dan ook onderlinge samenhang. Ze hebben alle een sterk laboratoriumachtig concept, hetgeen past bij het onderzoekende karakter van Case study Krabbeplas en zetten aan tot kritisch denken over vernieuwd en bewust gebruik van leefomgeving en recreatiegebied.
Tijdens CLAIM kunnen ook de bewoners van Vlaardingen een kavel claimen en voorzien van een nieuwe invulling.Vier enthousiaste bewoners/organisaties gaven reeds gehoor aan deze oproep en dienden bijzondere voorstellen in. Alle claimers en ontwerpers staan inmiddels te popelen om hun ideeën concreet vorm te geven op de voor het project speciaal aangewezen kavels. Gaandeweg het jaar zullen de velden transformeren tot bloemenweide, poëziezone, spinningstrook, zilte proeftuin, theetuin, vuile velden, paviljoens en ‘cleaning mushroom fields’. Gestaag en veelal letterlijk groeien de projecten uit tot uit de kluiten gewassen CLAIMS, waarvan de resultaten gepresenteerd worden op 22, 23 en 24 juni, tijdens de Grote Gebruikshow. Bureau Venhuizen verbreedt daarnaast de horizon en plaatst de problematiek van hergebruik van ruimte in een breder perspectief. Want wat zijn de ruimtelijke mogelijkheden en het ruimtebeslag van de nieuwe recreatievormen op een grotere schaal? Bert van Meggelen bracht in 2006 het programmeren van ‘open ruimte zonder opstallen’ naar voren en vroeg zich af of het mogelijk is om – naar voorbeeld van gebouwen als de Van Nellefabriek en Las Palmas – ook in onbruik geraakte gebieden met een programma nieuw leven in te blazen. Op verschillende plekken in Nederland voldoen bestaande recreatiegebieden niet meer aan de huidige behoefte. Het door Bureau Venhuizen gestarte onderzoek, Neufert voor Nieuwe Recreatie, richt zich op
Midden-Delfland – een recreatief gebied tussen Rotterdam en Den Haag. In dit gebied speelt de problematiek van stoppende boeren en veranderende wensen van recreanten. De Neufert voor Nieuwe Recreatie laat op schematische wijze zien wat de nieuwe recreatie is en hoe die er uit ziet. De schematische weergave maakt de ruimtelijke mogelijkheden en het ruimtebeslag van de nieuwe recreatievormen zichtbaar. Door dit onderzoek los te koppelen van het Krabbeplas-gebied is het mogelijk om ongehinderd door vooropgezette ideeën als ‘dat gebeurt hier niet’, ‘dat mag hier niet’ of ‘daar is hier geen ruimte voor’ breed onderzoek te doen naar nieuwe recreatievormen. • Projecten ontwerpers Jan Jongert van 2012 architecten stelt voor Case study
Krabbeplas zijn Sink building ter beschikking. Dit installatie-achtig paviljoen wordt gemaakt van aanrechtbladen en functioneert als ruimte en als (reflectie)scherm. Ook het dak bestaat uit de aanrechtbladen die dakpansgewijs worden gemonteerd. Het regenwater wordt al druppelend van de ene bak in de andere geleid en gezuiverd. Dit opvallende paviljoen zal als eye-catcher fungeren van de Grote Gebruikshow en daarmee centrum zijn van de kavels. Jacques Abelman ontwerpt een Green Lounge, gebouwd met ‘stroworsten’: stro in afbreekbaar plastic omhulsel in de vorm van grote worsten die op verschillende manieren te gebruiken zijn: als afscheiding maar ook als bank. Door de natuurlijke vochtige warmte in de strobalen kunnen er paddestoelen in gekweekt worden. De lounge biedt de energie van een event: er is muziek (eventueel door een solar-dj), zijn drankjes en er is eten waardoor mensen aangetrokken worden in de Krabbeplas te verblijven of elkaar daar te ontmoeten. Abelman verdiept zich daarnaast in de mogelijkheden om de ve-
rontreinigde velden te reinigen door er een bepaald soort paddestoelen te laten groeien. Zo ontstaan de mushroom cleaning fields. Ten slotte wil Abelman gebruik maken van gekapt hout dat in het gebied te vinden is voor de bouw van een houten paviljoen waarin paddestoelsporen uitgezet worden. Abelmans gehele project speelt in op een aantal ecologische thema’s zoals organische processen, zowel van groei (paddestoelen) als van verval (de worsten vergaan uiteindelijk), de waste equals food-gedachte, het gebruiken van de afvalmaterialen die het landschap oplevert. Zowel de ruimte als de activiteiten die je er zou kunnen organiseren rond de ecologische thema’s kunnen bijdragen aan een herwaardering van het landschap en kunnen gebruikers activeren om deel te nemen aan het project. Willemijn Lofvers ontwerpt voor Case study Krabbeplas de Vlaardinger Zouttuinen, een ware Zilten-Proeftuin. Deze
proeftuin wordt opgebouwd uit bigbags, kuubkisten of verhoogde kweektafels. Met de proeftuinen is ze in staat op verschillende manieren te laten zien, ervaren en proeven wat zout water doet in en met het landschap. De zilte proeftuin maakt het proces inzichtelijk, kan stimuleren dat mensen op een andere manier gaan nadenken over het gebruik van het landschap en betrekt mensen bij de ontwikkeling van hun omgeving. Rianne Makkink van Sloom-org wil door vertragen en herkauwen, langzame groeimodellen ontwikkelen waarin de ervaring van het maken en het ondergaan van het landschap centraal staan. Hiertoe bedacht ze de Vuile Velden en Pig Field. Bewoners van Vlaardingen worden gevraagd hun GFT afval in te leveren voor verspreiding op de vuile velden. GFT afval is immers niet
enkel ‘waste’, maar zorgt ook voor verrijking van gronden. De vuile velden gaan gezonde gewassen opleveren die de bewoners van Vlaardingen - waaronder uiteraard de GFTleveranciers - op de publieksdagen kunnen komen nuttigen. Op het pig field ten slotte is plek voor een varken. • BewonersCLAIMS Peter de Jong namens de collectie Alle Vlaardingers, gecertificeerd door de stichting Trots op Vlaardingen bedacht drie invullingen voor een veld waarbij het improvisoire karakter, de onverwachte ontmoeting van een vreemd gegeven in de Hollandse polder, en de herkenning van een voorgoed verleden tijd, met als doel juist bestendiging van dit verloren gewaande centraal staan. Waroeng Minoem Thé is geen groot opgezet ceremonieel Japans theehuis, maar een Indonesisch ‘theehuis’ waar een dorstlustige passant de tijd kan nemen om op een vers gezet kopje thee te wachten. Met Toko Antik Pieter Kornelis van Ebscheuten bedacht hij een antiquarisch ingevulde ‘winkelhoek’ in de polder. De Archeoloze site ten slotte is een tentoonstelling van hetgeen een niet museaal geschoolde amateur uit het verleden de moeite waard vindt om voor de toekomst te bewaren. De eenheid in inrichting en gedachte wat deze site betreft stoelt op het idee van herleving van fenomenen in andere context, plaats en tijd dan de oorsprong. Agnes Plukker claimt een bloemenweitje met wilde bloemen zoals klaprozen, kamille en korenbloemen. Bloeiende bloemen leveren extra insecten op en dat is ook weer goed voor de vogels. En bovendien, zo stelt zij, wat een lust is
voor het oog, is ook nog eens goed voor de omgeving. Jos Hollegien namens Club Fit zet Vlaardingen aan het fietsen. Hij bedacht een spinningmarathon in de openlucht ten bate van een goed Vlaardings doel. Dit spektakel zal zeker een hoop bekijks opleveren. Tim de Ridder, stadsarcheoloog van Vlaardingen ten slotte, wil de rijke geschiedenis van het
gebied voelbaar, zichtbaar en tastbaar maken, door middel van het zogenaamde ‘archeologie-ganzenbord’. Het speelbord wordt met kalktekeningen op het veld aangebracht en deelnemers leren spelenderwijs over de betekenis van het gebied. Wist u bijvoorbeeld dat er een eeuwenoud skelet dat in de Krabbeplas gevonden is of kent u het begrip Vlaardingertijd, dat in 2008 50 jaar bestaat? Met het spel worden verhalen opgraven en verteld en nieuwe rituelen bedacht om het landschap eigen te maken. • Uitvoer GZH heeft vier locaties in de Krabbeplas aangewezen als plekken waar bewoners of ontwerpers kavels tijdelijk kunnen inrichten. Bureau Venhuizen heeft besloten alle projecten op één locatie samen te brengen. In samenspraak met de ontwerpers is gekozen voor invulling van de meest zuidelijke kavels omdat deze het meest laboratoriumachtig van karakter zijn. De kavels, hoewel goed ontsloten, liggen het meest geïsoleerd en vormen hierdoor een goede locatie om ecologische groeiprocessen een plek te geven. Bovendien zijn beheervraagstukken gemakkelijker op te lossen als de evenementen geconcentreerd op één kavel plaatsvinden. Bureau Venhuizen bekijkt momenteel samen met de bewoners en ontwerpers of de projecten van bewoners en ontwerpers praktisch realiseerbaar zijn wat betreft financiering, beheer en uitvoering. Omdat voor de projecten van de ontwerpers ecologische processen op gang gebracht dienen te worden is het zaak snel met voorbereidingen te starten op de kavels. In een gesprek met GZH dat op 16 april aanstaande is gepland zullen alle praktische punten wat betreft beheer en randvoorwaarden doorgesproken worden. Voorwaarden die GZH aan de ontwerpen stelt zijn dat de kavels openbaar toegankelijk blijven, ze weer op te ruimen zijn, ze voldoen aan wettelijke bepalingen en dat er rekening wordt gehouden met de gedragsregels in de Krabbeplas. De ontwerpers hebben overigens al bij ideevorming rekening gehouden met het feit dat het terrein na afloop van de evenementen schoon opgeleverd dient te worden. Daartoe zijn inventieve oplossingen bedacht zoals het bovengronds in bakken laten groeien van de proeftuinen. • Blauwalg Op de Blauwalgdag werd al een blauw drankje gedronken ter meerdere eer en glorie van de brutale blauwalg die het de bezoeker van de Krabbeplas keer op keer bij mooi weer onmogelijk maakt te zwemmen in de plas. Ongetwijfeld zal de blauwalg ook in 2007 weer de kop opsteken. Bureau Venhuizen is dan ook voornemens op de dag dat de blauwalg opduikt een borrel op locatie te houden ter viering van de komst van de alg. Uiteraard is de komst van de blauwalg niet exact te plannen. Het samenkomen zal dan ook een ad hoc-karakter hebben. Door de komst van de blauwalg te vieren wordt nogmaals benadrukt dat problemen, zoals de giftige blauwalg bij uitstek de mogelijkheid bieden voor een verbijzondering van het landschap
• Neufert voor Nieuwe Recreatie Gedurende de zomermaanden zullen op een aantal kavels soortgelijke tekeningen verschijnen als de tekening die op de Blauwalgdag van 18 november 2006 op het veld aangebracht werd. De tekeningen maken deel uit van het Neufert-onderzoek naar nieuwe recreatie, nieuwe vormen van gebruik van het landschap. De Neufert is een standaardwerk voor architecten en ontwerpers, waarin alle mogelijke informatie over gebouwen, ruimtes en inrichtingen is opgenomen in de vorm van tekeningen, maten en beschrijvingen. Het zijn de pure randvoorwaarden voor het gebruik van de ruimte, nagenoeg ontdaan van iedere vormgeving. De Neufert voor Nieuwe Recreatie laat allereerst zien wat de nieuwe recreatie is en hoe die er uit ziet. De schematische weergave maakt tevens de ruimtelijke mogelijkheden en het ruimtebeslag van de nieuwe recreatievormen zichtbaar. De tekeningen vormen zo een belangrijke schakel tussen gebruik en ontwerp van een gebied. • Betrokkenen Case study Krabbeplas wordt geleid door Hans Venhuizen en Marieke Berkers. Zij betrekken een groot aantal deskundigen, bewoners, architecten, kunstenaars en ontwerpers.Voor de kavels in de Krabbeplas zijn dat, naast bewoners, Jan Jongert (architect, 2012 architecten), Willemijn Lofvers (architect, Lofvers Architecten), Jacques Abelman (kunstenaar/ontwerper) en Rianne Makkink (architect, Sloom-org).Van de Vlaardingse bevolking en organisaties zijn dat Peter de Jong namens de collectie Alle Vlaardingers, gecertificeerd door de stichting Trots op Vlaardingen, Agnes Plukker, Jos Hollegien namens Club Fit en de archeoloog van Vlaardingen, Tim de Ridder. Bij het Midden-Delfland onderzoek zijn direct betrokken: Minke Themans (grafisch ontwerper), Cor Geluk (architect), Wim Timmermans (Alterra), Martine Herman en Bureau MA.AN. Daarnaast zullen deskundigen van binnen en
• Publiciteit Voor de publiciteit van De Grote Gebruikshow wordt wederom gewerkt met Minke Themans. De uitingen zullen qua stijl en identiteit aansluiten bij de in 2006 gemaakte flyers. De aankondigingen van de Grote Gebruikshow zullen huis aan huis verspreid worden in de Westwijk (6800 stuks) en geflyerd worden in de stad (1000 stuks). Daarnaast worden ze door de gemeente Vlaardingen, GZH, SKOR en Bureau Venhuizen aan hun contacten gestuurd. Rond de ingebruikname van de kavels, De Grote Gebruikshow en de Grote Ontwerpshow en de Viering van de komst van Blauwalg 2007, alsmede andere activiteiten wordt de pers in en om Vlaardingen uitgebreid geïnformeerd. Daarnaast blijft de website www.bureauvenhuizen.com/krabbeplas in de lucht waarop actuele informatie te vinden is over de voortgang van het project.
• Vooruitblik najaar 2007 De Grote Ontwerpshow In september 2007 worden de resultaten van het gebruikersonderzoek gepresenteerd in de vorm van voorstellen voor nieuw gebruik van de Krabbeplas en MiddenDelfland. Dat gebeurt tijdens De Grote Ontwerpshow die tevens laat zien hoe bepaalde nieuwe vormen van gebruik en recreatie kunnen leiden tot aanpassingen in het gebied en hoe met ruimtelijke ingrepen een bepaald gebruik gestimuleerd kan worden. Voor het onderzoek naar hergebruik van MiddenDelfland, nieuwe recreatievormen en ontwikkelingen in de landbouw worden in 2007 meerdere gesprekken met interne en externe deskundigen georganiseerd. De uitkomsten van deze gesprekken zullen op verschillende manieren hun weerslag krijgen in de Krabbeplas, onder meer in de vorm van de eerder genoemde tekeningen, maar bijvoorbeeld ook in de vorm van proefkavels, waarbij de consequenties van bepaalde ingrepen of ontwikkelingen worden getest.
• Financiën Het beschikbare budget voor 2007 is €30.740 inclusief btw. Omdat in 2006 niet alle begrote uren zijn gebruikt, zijn de niet gebruikte uren (€ 7.063) worden doorgeschoven naar 2007. In totaal is hierdoor €37.803 inclusief btw. beschikbaar. Om de plannen voor de kavels financieel meer armslag te geven is een bedrag van €75.437 inclusief btw. als subsidie bij de Provincie Zuid-Holland aangevraagd. Op 1 juni a.s. is bekend of, en welk subsidiebedrag wordt toegekend.
• Tijdpad - 13 april: overleg GZH voor maken definitieve afspraken beheervraagstukken aangaande bewoners- en ontwerpersprojecten - April: ingebruikname kavels ontwerpers - Vrijdag 22, zaterdag 23 en zondag 24 juni: De Grote Gebruikshow - Eind september: De Grote Ontwerpshow en afronding Case study Krabbeplas
buiten het gebied benaderd worden om deel te nemen aan gesprekken over de toekomstige mogelijkheden van het gebied.
Gebruikte foto’s en beeld: Gerco de Ruijter, Jacques Abelman, Minke Theman, Jan Jongert, Rianne Makkink, Willemijn Lofvers en Francien van Westrenen
