Carien Engelhard Beeldend kunstenaar

Carien Engelhard Beeldend kunstenaar

Idee, interview en vormgeving: Hilde Salverda, september 2012 © KUNST & MARKETING | HILDE SALVERDA, AMSTERDAM

Idee, interview, beeldbewerking en vormgeving: Hilde Salverda Fotografie: Tekeningen ‘Surinaams blad’: Saar Engelhard; Papiersnedes en collage ‘De grond onder mijn voeten’ en ‘Moving II’: Eric Buis Een uitgave van Kunst & Marketing | Hilde Salverda http://kunstenmarketing.nl [email protected] LinkedIn: kunstenmarketing Facebook: H i l d e S a l v e r d a Twitter: @ K u n s t M r k t n g

© Kunst & Marketing | Hilde Salverda, Amsterdam.2012

INHOUDSOPGAVE

Personalia

5

Geïllustreerd interview

6

Kunst & Marketing|Kunstenaars in de Markt

Bijlage Curriculum Vitae

34

35

Bijlagen portfolio Groeven, 2012

41

Teken van Leven, 2008-2012

53

Human tree, 1997 - heden

69

Altus | Zo boven, zo onder, 2009 - 2011

77

Moving, 2007 - 2011

85

Grond voor mijn voeten, 2007 - 2011

97

Mapping my roots, 2008 - 2009

107

Bosrand, 2007 - 2009

113

Papiersnedes (diverse series), 2006 - 2009

119

Havens, 1997 - 2007

123

Sculpturen, 2000 - 2006

133

Gewoon mens, 2001

151

3

Carien Engelhard (1949) Autonoom beeldend kunstenaar

Opleiding: Rietveld Academie, avondopleiding beeldhouwen Universiteit van Amsterdam Doctoraal Sociale Wetenschappen Website: www.carienengelhard.nl E-mail: [email protected]

5

Hoe ben je professioneel kunstenaar geworden? Als student studeerde ik overdag aan de universiteit en ’s avonds zat ik op de avondopleiding van de Rietveldacademie. Later combineerde ik de uitoefening van deze twee beroepen met een huwelijk en drie kinderen. Ik ben 25 jaar werkzaam geweest als psychotherapeute, echtgenote, moeder en part-time beeldend kunstenaar. Pas in 2002 werd het mogelijk om - dankzij de morele en financiële ondersteuning van mijn echtgenoot - fulltime bezig te zijn met het maken van kunst. Ik ervaar het als een grote kans dat ik nu fulltime beeldend kunstenaar kan zijn. Welke studierichting heb je gevolgd? Heb je daarnaast ook nog cursussen gevolgd? Zo ja, welke? Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd? Ik heb een diploma van de Rietveld Academie, studierichting Beeldhouwen. Ik heb ook veel lessen tekenen, etsen en lithografie gevolgd. Daarnaast ben ik vele jaren een soort leerling-gezel geweest bij een ouder kunstenaarsechtpaar aan huis. Ik heb van hem leren inlijsten, verf- en etsgronden maken en schilderen met gouache en olieverf. In ruil daarvoor stond ik regelmatig model en kookte ik af en toe voor ze. Enkele opmerkingen van leraren zijn hun eigen leven gaan leiden. Zoals bijvoorbeeld het antwoord van een leraar op mijn vraag ‘is het nu goed?’. Zijn tegenvraag was: ‘Klopt het met wat je voor ogen had?’ Wat ik daarvan geleerd heb, is dat de beoordelaar in mijzelf zit en niet in de ander. De houding van een leraar om samen met mij open te kijken en stil te staan bij wat ik gemaakt had en daar op een niet veroordelende wijze commentaar op te leveren, is heel belangrijk voor mij geweest. Ook een opmerking als: ’als de tekening mislukt is, kun je er net zo goed op doorgaan’. heeft voor mij veel vrijheid gecreëerd. Opmerkingen zoals ‘elke vorm is verbonden met zijn schaduw en zij worden samen een nieuwe vorm’ of ‘in schaduw zit ook altijd kleur’, hebben mij geleerd met andere ogen te kijken. Waarom ben je ooit begonnen beeldende kunst te maken? Op de lagere school had ik veel plezier in handenarbeid en op de MS in een wekelijkse middag schilderen. Dat noem ik dan geen kunst, maar het is er wel een voorloper van geweest. Het serieuze beoefenen van kunst kwam pas veel later toen ik de avond-opleiding van de Rietveld Academie volgde. Eén ding is voor mij heel duidelijk; het maken van beeldende kunst komt voor mij voort uit een behoefte en een verlangen, die niet ter discussie staan. De titel van het tv-programma van Wim Kaiser, ‘Over de Schoonheid en de Troost’ geeft goed weer, hoe ik het maken van beeldende kunst ervaar.

6

Kun je dit laatste punt verder toe te lichten? Door te werken en te creëren wordt het mij steeds duidelijker hoe ik kijk, wat me boeit en hoe ik in het leven sta. Het maken van kunst is voor mij het onderzoeken der dingen. Een ontdekkingstocht naar hoe een ding en zijn omgeving ‘echt’ is. Ik schort daarbij mijn oordelen en de geijkte manier van kijken op. Het zijn simpele zaken - vaak afkomstig uit de natuur -, die mijn fascinatie oproepen. De schaduw van een gekromd blad, bewegend water, boomwortels, een klein schedeltje, bewegende schaduwen. Ook sommige krantenfoto’s, bijvoorbeeld van microscopische vormen in de natuur of macroscopische opnamen zoals satellietfoto’s van de maanoppervlakte of van een bergketen kunnen een inspiratiebron voor me zijn. In het proces van het creëren speelt vaak een innerlijke laag en gevoel mee, die tijdens mijn zoektocht naar boven komt en woorden krijgt. Soms eindigt dat in een pure fascinatie voor vormen en licht - zonder verdere betekenis, soms wordt een onduidelijke emotie mij opeens helder. Het uitgangspunt is dus vaak iets realistisch, maar het eindigt in abstractie. Dit zoeken zonder het doel ‘Hét’ te vinden en de ontroering en het plezier dat dat oplevert, is mijn drijfveer. Het geeft mij natuurlijk ook veel voldoening wanneer ik merk dat mijn werk bij kijkers eenzelfde ervaring van schoonheid beleven, plezier, herkenning of manier van kijken, oproept. In mijn vorige beroep als psychotherapeut kon ik met beeldende middelen anderen helpen om meer inzicht en vat te krijgen op hun innerlijke belevingen. Voor mijzelf is mijn beroep maar zelden therapeutisch. Een groot verschil tussen therapie en kunst, vind ik dat kunst gevoelens hooguit als startpunt neemt om van daaruit te werken, te ontwikkelen en te reflecteren, terwijl bij therapie de resultaten van beeldend werk óf het einddoel en/of een hulpmiddel voor verdere gesprekken zijn. Wanneer vind je een kunstwerk goed? Kunst is ‘goed’ als het op een bepaalde manier goed gemaakt is. Ook een werk dat in elkaar geknutseld is met plakband en zilverpapier kan goed werk zijn, zelfs als het materiaal en de techniek knullig zijn. In die zin is ‘goed’ dus een kwalificatie die samenhangt met de bedoeling van het werk en de achtergrond van de kunstenaar. ‘Goed’ wordt anderzijds ook bepaald door vakmanschap en techniek, en de keuzes die de kunstenaar daarin maakt. Als kind kwam ik wekelijks in het Stedelijk Museum in afwachting van de les van de Nutsschool, die daar in een atelier werd gegeven. Achteraf heb ik pas de woorden gevonden die bij die zwerftochten door de museumzalen pasten. Het heeft mij als het ware het geruste gevoel gegeven van ‘thuiskomen’ om te zien dat je alles kon schilderen zoals je wilde. Blauwe grond, roze bomen en groene mensen. Grote mensen die hun fantasiewereld serieus namen of hun idealen en waarnemingen - bijvoorbeeld over de Spaanse Burgeroorlog -, tot onderwerp maakten.

7

Surinaams blad, schets, Siberisch krijt op papier, 15 x 20 cm, 2004

Surinaams blad, schets, Siberisch krijt op papier, 20 x 25 cm, 2004

8

Surinaams blad, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2006

9

10

11

Surinaams blad I Tekening, Siberisch krijt en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2004

Surinaams blad II Tekening, Siberisch krijt en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2004

Surinaams blad III Tekening, Siberisch krijt en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2004

12

Surinaams blad 3 Keramiek, vlasklei met pigment 55 x 17 x 10 cm, 2006

Surinaams blad 5 Keramiek, vlasklei met pigment 65 x 40 x 25 cm, 2006

Surinaams blad 4 Keramiek, vlasklei met pigment 37x 35 x 15 cm, 2006

13

Of een werk goed is of niet, kan ook bepaald worden door het gevoel van herkenning of ontroering of een andere emotie, zonder dat daar altijd woorden voor nodig zijn. Sommige politiek-georiënteerde maatschappijkritische kunst vind ik goed omdat het een spiegel voorhoudt en iets belangrijks uitvergroot en toegankelijk maakt voor een groot publiek. Los van dit alles, kan ik ook kippenvel krijgen van iets dat alleen maar mooi is en mij raakt door de schoonheid ervan. ‘Goed’ wordt iets voor mij pas, als het geen clichématig plaatje of cliché-emotie dicteert. Kijk je veel naar kunst van anderen en wat vind je daarvan? Ik ga met grote regelmaat naar galeries, exposities en beurzen. Ik ga ook regelmatig naar werk van collega’s kijken. Als professional wil ik op de hoogte blijven van wat er gaande is. Bovendien vormen deze bezoeken voor mij een inspiratiebron en aanmoediging om door te gaan met mijn eigen tocht. Tijdens die bezoeken ben ik soms stiekem een beetje jaloers op jongere kunstenaars, omdat ik regelmatig geconfronteerd wordt met het feit dat ik pas op latere leeftijd de keuze heb gemaakt om fulltime professioneel beeldend kunstenaar te worden. Veel mensen hebben al op veel jongere leeftijd deze keuze gemaakt. Waarschijnlijk hebben ze meer lef gehad dan ik had op die leeftijd. Deze bezoeken aan exposities helpen mij ook om een realistische blik te krijgen op kunst in het algemeen en op mijn plek als beeldend kunstenaar in dat geheel. Lees je over kunst? Ja, ik heb een abonnement op Kunstbeeld. Ik heb ook heel lang een abonnement op Metropolis gehad. Het heeft een aantal jaren geduurd voordat ik me realiseerde dat al die kunsthistorische artikelen en intellectuele beschouwingen mij weinig deden en niets toevoegden aan mijn wijze van kijken en werken. Ik ervaar vaak een grote kloof tussen abstracte theoretische beschouwingen en mijn dagelijkse praktijk als uitvoerend kunstenaar. Wie bewonder je in de beeldende kunst? Mijn bewondering verandert in de loop der tijd. Als student op de beeldhouwopleiding ben ik jarenlang groot bewonderaar geweest van en geïnspireerd door de beelden en tekeningen van Henry Moore, Brancusi en de prachtige modeltekeningen en werkschetsen van Wortruba. Ik voelde mij thuis bij die combinatie van tekenen en ruimtelijk werk. Wat nieuw voor mij was, is hoe zij vanuit het proces van waarnemen en hun persoonlijke interpretatie daarvan, een abstracte vormentaal ontwikkelden. Tegenwoordig haal ik mijn inspiratie niet meer uit het werk van specifieke kunstenaars.

14

WERK IN HET ATELIER (2012)

15

Van welk kunstwerk gaat je hart sneller kloppen? Een tekening van Leo Schatz. Het is een tekening van een man, een overlevende, leunend tegen een verlaten deurpost. Deze tekening hing boven het bureau van mijn moeder. Het verbeeldt voor mij de treurnis en de levenskracht van een ‘getekend’ mens. Daarnaast nog van een prachtig bronzen beeld van Carel Kneulman. Het verbeeldt het gevecht van Jacob en de engel of de innerlijk strijd tussen goed en kwaad. Als ik dat beeld zie, hoor ik altijd zijn eigen uitleg daarbij. Het beeld reikt naar alle richtingen in de ruimte. De tussenruimtes zijn even belangrijk als de vormen en de beweging zelf. Wat voor mij dit beeld nog extra bijzonder maakt is dat ik een kopie heb mogen laten gieten van het ontwerp, als dank voor mijn hulp bij het uitgeven van een boek over het werk van Kneulman ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag. Welke tentoonstelling(en) heb je de laatste paar jaar gezien, die een inspiratiebron voor je zijn of zijn geweest? In 2010 heb ik een expositie in Beelden aan Zee gezien van Sandro Setola. Ik vond zijn enorme tekeningen schitterend en de vormgeving in diverse materialen heel inspirerend en van een groot vakmanschap en visie getuigen. In zijn werk herken ik mijn eigen manier van denken en werken, waarin twee- als driedimensionaal werk gelijkwaardig zijn. In Arnhem heb ik een papierinstallatie van Mia Pearlman gezien, een kunstenaar die ook met papier en papiersnedes werkt. Haar papiersnedes vulden de ruimte. Ik vond dit zo inspirerend omdat ze op een andere manier bezig is met hetzelfde. Een opvallend verschil is bijvoorbeeld dat zij licht als onderdeel van haar werk toepast, terwijl ik tot nu toe vooral met schaduw speel en dit deel uit laat maken van het totaalbeeld. De expositie Schoonheid in Wetenschap in Boymans - fantastische foto’s en filmpjes uit de fysica, chemie en biologie - vond ik fascinerend, mede omdat het helemaal aansluit bij mijn eigen werk, waarbij ik heel vaak organische vormen als uitgangspunt neem. In Brussel zag ik onlangs voor de derde keer een grote expositie van Per Kirkeby. Opnieuw ben ik stil van de sfeer van de enorme schilderijen. Het lijkt wel of je kunt voelen dat de talloze lagen onder het zichtbare oppervlakte meewerken aan de soms lieflijke, maar altijd rauwe en directe uitstraling van de natuur. Ook zijn figuratief-abstracte beelden hebben een heel aards karakter, dat mij aanspreekt. Ze doen me ook denken aan de indrukwekkende beelden van Hans Josephsohn. Zijn grove menselijke figuren hebben een schoonheid die ongemak veroorzaakt, maar tegelijkertijd ontroert. Als mensen aan je vragen wat voor werk je doet, wat vertel je dan? Ik ben beeldend kunstenaar. Ik heb een uitleg over papiersnedes die gaat over licht en ruimte en schaduwtekeningen op de muur. Ook vertel ik over

16

HET ATELIER IN 2011

17

tussenruimtes of ‘negatieve’ ruimtes waaraan een vorm of lijn zijn karakter ontleent en verder verwijs ik naar mijn website. Maar soms, afhankelijk van de persoon die het vraagt, vertel ik alleen over mijn bronzen beelden en olieverfschilderijen. Vaak is dit wat makkelijker uit te leggen, omdat het meer aansluit bij het traditionele beeld dat veel mensen hebben van kunst en kunstenaars. Welk kunstwerk raakte voor het eerst een gevoelige snaar bij je, opende je de ogen voor beeldende kunst of zorgde voor een Aha Erlebnis? In mijn ouderlijk huis was veel oog voor vormgeving, kleur en esthetiek. Er was veel kunst te zien, maar ook grote aandacht en waardering voor simpele schoonheid. Ik herinner mij als kind een expositie van Egyptische kunst in het Rijksmuseum, waar mijn moeder mij mee naar toenam. Ik zag daar een albasten vaas die bijna doorschijnend was aan de bovenkant en een prachtige lichtinval had. Dat gevoel van schoonheid en geluk heb ik mij altijd herinnerd. Je komt dus uit een gezin waar kunst belangrijk was? Ja, mijn moeder begon op de Rijksacademie, maar door de oorlog werd de opleiding gesloten. Mijn grootvader schilderde in zijn vrije tijd en mijn overgrootouders waren kunstenaars. Hoe ziet je werkplek eruit? Ben je omringd door allerlei voorwerpen en materialen of is het juist zo leeg mogelijk? Ik heb een grote ruimte van 70 m2 met ‘haaientand’ ramen op de eerste verdieping van een pand met meerdere creatievelingen, zoals muziekproducenten, televisiemakers, een fotograaf en beeldend kunstenaars. In mijn atelier zijn kasten met materiaal en opslag, een grote tafel om te werken, een papierkast, een boekenkast, een kast met beeldjes, schelpen etc, een prikbord met foto’s en een slaapbank. Ik heb één lange muur om werk aan te bevestigen en veel ruimte op de vloer. Als je geen opdrachten, verplichtingen en deadlines van buitenaf opgelegd krijgt, creëer je die dan voor jezelf om toch aan het werk te blijven? Ik heb veel innerlijke discipline en een grote motivatie om te werken. Ik breng structuur in de dag en verder gaat het vanzelf. Toch blijft het wel moeilijk. Het is vooral moeilijk om niet te veel afspraken te maken en om geduld te hebben.

18

WERK IN HET ATELIER (2010)

19

Haven van Schellingwoude Tekening, houtskool en Siberisch krijt, 80x100 cm, 2003

Haven, No. 2/3 Papiersnede, houtskool en Siberisch krijt, 45 x 85 cm, 2007

20

Hoe ziet je gemiddelde werkdag er uit en op welke uren van de dag of nacht werk je het best? Ik sta meestal rond 7.00 uur op. ‘s Ochtends ben ik fris en energiek en het is licht, ’s avonds zit ik vaak achter de computer voor de noodzakelijke administratie, documentatie, etcetera. Ik vind het prettig om overdag zo weinig mogelijk afspraken te maken, omdat het einde van de werkdag dan door het werk wordt bepaald. Dat lukt overigens lang niet altijd. Na een verhuizing naar het oosten van het land, zijn mijn atelier en mijn woning niet meer in dezelfde plaats gevestigd. Ik heb nu een groot atelier in Amsterdam en een klein atelier in het oosten van het land. Ik verdeel mijn werkzaamheden. Nu maak ik lawaai in het kleine atelier en ik teken daar veel buiten. In Amsterdam maak ik grote werken op papier en heb ik de ruimte om grote tekeningen en papiersnedes aan de muur te hangen. Heb je bepaalde rituelen voordat je begint te werken of tijdens het werk? Nee. Wel mediteer ik ‘s ochtends voor ik ga werken. Kun je meer vertellen over hoe je komt tot het vervaardigen van een nieuw kunstwerk? Hoe krijg je bijvoorbeeld een idee? Een idee is niet een actief iets dat opkomt, maar iets dat langzaam ontstaat en groeit. Mijn oog valt op iets en dat wordt belangrijk en krijgt betekenis door het te tekenen en plastisch vorm te geven. Dit zet vervolgens een beweging in gang, er komen woorden bij en dan opeens is er het ‘idee’. Het is een voortdurend proces en een combinatie van actief en passief bezig zijn. Op laten komen, uitvoeren, kritisch kijken, actief ‘rust houden’, dat wil zeggen er op ‘sudderen’, er weer verder op door gaan, etcetera. Overigens kan een opdracht ook heel goed associaties en ideeën voor onderzoek in werking zetten. Waar haal je je ideeën en inspiratie vandaan? Dat wisselt door de jaren heen. Het is steeds dichter bij mijn directe omgeving komen te liggen. Wat hetzelfde is gebleven, is dat ik in iets kleins - bijvoorbeeld de grond tussen mijn voeten of een microscopische opname van een cel - iets groots kan zien (een landschap met een vlakverdeling en schaduw) en dat ook zo gebruik in mijn werk. Bladeren in mijn kunstboeken en een werk goed bestuderen en vrij natekenen, stimuleert ook mijn eigen fantasie, creativiteit en gedachten. Ik houd van de schijnbare ongeordendheid van havens, baggerwerken en grote bouwprojecten. Van rauwe materialen, zoals een geroeste scheepshuid en de met water volgelopen tractorsporen in een aardappelveld. Houdt je altijd vast aan het idee, of verandert het idee en het werk terwijl je er mee bezig bent? Het idee is bij vrij werk geen leidraad. Bij een opdracht natuurlijk wel, maar een beperking kan ook heel stimulerend werken.

21

Heb je een la vol met ideeën en inspiratiebronnen? Zo ja, in welke situaties doe je een beroep op die voorraad? Oud werk dat net niet goed genoeg was of waar ik in de loop van jaren een andere kijk op heb gekregen, is in combinatie met recente belangstelling een belangrijke bron voor nieuwe ideeën. Oude schetsboeken zijn vaak ook nuttig om me er aan te herinneren wat ik destijds boeiend vond. Hoe begin je om vanuit het niets iets te maken en hoe gaat het dan verder? Als ik het echt niet weet, ga ik eerst opruimen. Vervolgens pak ik allerlei oud werk om in de stemming te komen en aan te voelen met welk materiaal ik wil gaan werken. Ik begin nooit op een spierwit vel, maar altijd op een vel dat ik eerst licht getint heb gemaakt. Losjes bewegen en tegelijkertijd tekenen kan me vaak ook over de eerste drempel heen helpen. Als ik met een werk bezig ben, ontstaan er regelmatig momenten van ‘verveling‘ of ‘vastzitten’. Meestal komt er dan vanzelf ook weer een moment waarop ik verder kan gaan met het werk. Bij het documenteren van een gebeurtenis of situatie - zoals bij mijn werk bij baggerprojecten of bouwprojecten in de stad - begin ik met kijken. Vervolgens kies ik een plek uit waar het karakteristieke van het project het beste naar voren komt. Daarna ga ik zitten tekenen. Op deze plaatsen maak ik altijd foto’s, zodat ik die later in het atelier kan gebruiken. Heb je een eigen stijl? Mijn stijl van tekenen is herkenbaar. Grote gebaren, met oog voor details. Mijn driedimensionale werk heeft vaak iets van een reliëf, het is nogal plat. Het tweedimensionale werk wil de ruimte er juist in betrekken. Reliëf door de dikte in de verf, snijden in papier, krassen in een tekening of in klei. Papiersnedes zijn ontstaan omdat ik in een aantal tekeningen een bepaalde mate van scherpte en uitgesprokenheid miste, en ook ruimte en gelaagdheid. Door te snijden in een tekening en iets weg te halen, voeg ik nieuwe vormen toe en creëer ik diepte en gelaagdheid. Ruimte ontstaat door de begrenzingen van de lijnen, die het weggesneden stuk omsluiten. Snijden lijkt op tekenen, ook snijden gaat niet over van te voren bedachte, precies afgebakende vormen. De manier van ophangen zorgt ervoor dat licht en schaduw een rol gaan spelen, licht en schaduw worden daarmee onderdeel van mijn werk. Ik werk in series rondom één thema. Ik begin met tekenen. Tekeningen leiden vaak tot schilderijen of 3-dimensionale tekeningen, de zogenaamde ‘papiersnedes’ of andere vormen van ruimtelijk werk, zoals sculpturen en zinkobjecten. Vaak leidt dit ruimtelijk werken weer tot tekenen. Zo leidden de in 2004 in Suriname gemaakte schetsjes van een blad met een zware slagschaduw, in het atelier tot grote zwart-wit tekeningen. De tekeningen inspireerden mij vervolgens tot het maken van grote ruimte-

22

lijke vormen van een blad, gemaakt van vlasklei. Dit leidde vervolgens weer tot de serie olieverfschilderijen ‘Surinaams blad’ op groot en klein formaat. Bij de serie ‘Rietmensen’ was riet mijn uitgangspunt en basis om vormen van was te maken. Daarna heb ik tekeningen gemaakt en aan de hand van die tekeningen heb ik nieuwe beelden in was gemaakt, die later in brons gegoten zijn. De serie ‘Een gewoon mens’ bestaat uit een grote serie olieverfschilderijen, een serie oilstick-tekeningen en kleine schetsjes gemaakt in was, die vervolgens werden gegoten in brons. De serie ‘Mapping my roots’ is ontstaan naar aanleiding van een verhuizing en ontwortelde struiken bij het nieuwe huis. Het is de eerste serie waarin ik met pigmenten heb gewerkt in plaats van met verf. Ik ben begonnen met het tekenen van losse wortels. In die tekeningen ben ik vervolgens gaan snijden en op die manier is een grote serie papiersnedes ontstaan. Ik ben daarna nog een stap verder gegaan en heb ruimtelijke tekeningen gemaakt van papier, draad en pigment. Soms is een foto uit de krant de inspiratiebron voor het bedenken van een nieuw thema en maken van nieuw werk. De foto van een druppel water uit de diepe oceaan was het begin van ‘Moving I. Driedimensionale tekeningen van stevig, zwart geschept karton (Zaans bord), die ik beschilderd heb met olieverf. Deze drie vormen werden later het uitgangspunt voor het maken van driedimensionale wandobjecten in zink. Bij de serie ‘Moving II’ was een foto van snel stollend erts de aanleiding. Dit heeft geleid tot hele grote tekeningen van ± 2 meter, die ik bewerkt heb tot papiersnedes met veel diepte. Een foto van een wand van bloedcel besmet met malaria, was aanleiding om te starten met de serie ‘Teken van Leven’ en de inspiratiebron voor het maken van grote tekeningen van circa 2,5 meter met oilstick en Siberisch krijt in de serie ‘Celwand’. die onderdeel is van de serie ‘Teken van Leven’. De tekeningen hebben vervolgens geleid tot het maken van driedimensionale papiersnedes. Ik wil dingen niet mooier maken dan ze zijn. Daarom houd ik van zwartwit met alle nuances daar tussenin. De beperking tot zwart-wit vind ik prettig en de kracht die daar uit spreekt, past goed bij het onderzoeken van wat mij boeit en wat er wezenlijk toe doet. Is jouw werk altijd origineel of teken, schilder of maak je ook dingen na? Ik gebruik objecten om na te tekenen. Het eindresultaat hoeft voor mij niet meer te lijken, maar het kijken naar details en deze tekenen, vind ik erg belangrijk om ‘fris’ te kunnen blijven. Als ik niet telkens opnieuw goed kijk, heb ik de neiging in eigen vormcliché’s te vervallen. Achter elke tot stand gekomen vervorming zat ooit een waarneming.

23

UIT DE SERIE ‘EEN GEWOON MENS

Olieverfschilderij

Tekening, oilstick en Siberisch krijt op papier

Reliëf in brons

24

(LIGGEND)’

UIT DE SERIE ‘MOVING’

Detail ‘Stollend erts’. Foto: NRC Handelsblad

Moving II, No. 2/4. Detail papiersnede

Moving II, No. 1, 2 en 3. Papiersnedes

25

UIT DE SERIE ‘MOVING I EN III’

Detail ‘Oceaandruppel’. Foto: NRC Handelsblad

Moving I, No. 2/4 en 4/4. Papiersnedes

Moving III, No. 5/7. Zinkobject

26

UIT DE SERIE ‘TEKEN VAN LEVEN’

‘Wand van een bloedcel besmet met malaria’ Foto NRC Handelsblad

Teken van leven I Tekening, oilstick met Siberisch krijt

Celwand I, No. 2/3 Papiersnede uit de serie ‘Teken van Leven’

27

Origineel wordt een werk als ik goed kijk en dit met mijn eigen tekenhandschrift teken. In een leerfase is het goed om een model of project realistisch na te tekenen of te schilderen. Niet dat het moet lukken en precies moet lijken, maar om een bepaalde manier van kijken, mengen en compositie te ontwikkelen en aan den lijve te ervaren. Mijn huidige werk is mede origineel, omdat er maar weinig mensen op deze manier met papier en met tekenen omgaan. Het was overigens geen vooropgezet doel om dat te bereiken, het is gegroeid. Maar nu het zo blijkt te zijn, ga ik het wel verder ontwikkelen. Gebruik je fotografie voor je werk en zo ja, hoe? Als inspiratiebron, als ‘schets’, als basis, als researchmateriaal of als eindresultaat? Ik gebruik krantenfoto’s. Ik heb mappen vol met oude zwart-wit foto’s. Vaak gebruik ik ze ‘op z’n kop’ omdat het me meer om de abstracte bladverdeling gaat dan om het specifieke onderwerp. Ik maak zelf foto’s als herinnering om in het atelier later te kunnen gebruiken als bijvoorbeeld de buitenplek niet geschikt is om lang te werken. Speelt muziek een rol in je werk? En zo ja, welke rol? Ik luister vaak naar Radio 4, maar ook naar popmuziek die voor mij is opgenomen. Muziek waar ik bij kan bewegen – muziek uit Suriname of sommige Afrikaanse muziek, geeft me energie en de losheid om niet te serieus te worden. Maar ook stilte is heel belangrijk voor me. Hoe belangrijk is sfeer voor je om lekker te kunnen werken? Wat of wie moet er dan zijn, en wat of wie moet er vooral niet zijn om de juiste sfeer te creëren? Ik wil het niet te koud hebben en er moet goed dag- en zonlicht zijn. Noorderlicht is voor mij niet belangrijk. Daarnaast moet het een beetje opgeruimd en schoon zijn. Ik hou van een paar mooie dingen om mij heen. Verder mag er geen lawaai zijn en ik wil alleen in de ruimte zijn. Wordt je geïnspireerd door andere kunstvormen? Zo ja, door welke? Ik heb een verzameling beeldjes uit diverse culturen, veel organische vormen en veel mooie boeken en plaatjes. Hoe lang doe je er gemiddeld over voordat je iets af hebt, of is dat heel verschillend? Ik werk snel en met een hoge productie. Maar het duurt veel langer om met enige afstand te kunnen beoordelen wat goed genoeg is. Een werk dat ‘af’ is, kan na enige tijd toch weer verder bewerkt worden. Een enkele keer zitten daar zelfs jaren tussen. Bronzen beelden kunnen bijna per definitie niet veranderd worden, tenzij je dat heel radicaal aanpakt. Met verf en tekeningen is dat makkelijker.

28

Hoe weet je wanneer iets af is en je niets meer moet doen? Vernietig je wel eens een werk als je niet tevreden bent? Ik heb zo langzamerhand geleerd dat eerder stoppen vaak beter is voor de zeggingskracht van een werk. Om ruimte in het werk houden, in plaats van het dicht te smeren. Een spiegel in mijn atelier helpt me om afstand te nemen en sneller te kunnen beoordelen of een werk klopt en af is, of niet. Ik vernietig nooit werk, maar gebruik afgekeurd werk opnieuw. Al was het maar de achterkant of ik gebruik wat er is, als achtergrond voor iets anders. Wanneer beschouw je je werk als geslaagd? Op een gegeven moment is mijn belangstelling voor een onderwerp op en dan blijkt er iets anders te komen. Ik moet met plezier naar mijn eigen werk kunnen kijken. Het helpt natuurlijk wel als er een paar mensen het werk de moeite waard vinden. Meestal duurt het enige tijd om te zien of een werk goed en af is. Dat kan soms maanden duren en met kleine stapjes gaan. Ben je je bewust van het publiek, als je aan het werk bent? En hoe belangrijk is het om bekend te zijn? Het publiek is niet aanwezig terwijl ik werk. Ik maak wat ik goed, mooi en/of betekenisvol vind. Het bezig zijn met met het hoe, waar en met wie exposeren, neemt heel veel tijd in beslag. Het zou fijn zijn om meer gevraagd te worden, bekender te zijn en meer te verkopen. Ik zou graag uit de vicieuze cirkel zijn gebleven van ‘Geen bekendheid, geen opdrachten. Geen opdrachten, geen bekendheid’. In 2010 heb ik meegedaan aan Lekart in Culemborg. Toen bleek dat mijn werk midden in de hoge kerk zou hangen, heb ik heel nadrukkelijk rekening gehouden met het publiek. Dat heb ik ervaren als een grote en leuke uitdaging. Welk werk vind je op dit moment het meest representatief voor jouw stijl en werk? Bij de beelden ‘Rietmensen’ vind ik In wording een erg mooi beeld. Ik houd van de abstracte mensfiguren. Bij de tekeningen vind ik de serie ‘Surinaams blad’ heel representatief. Hierin is het proces van tekenen-naar-de-werkelijkheid naar abstractie, goed te herkennen. In de abstractie werden de vormen in zekere zin algemener. Het zijn organische vormen geworden, die meer zijn dan alleen maar een weergave van de bladeren. Je ziet dit terugkomen in de keramiek. Bij de papiersnedes vind ik de serie ‘Mapping my Roots’ (2006) belangrijk. Ook omdat ik hier voor de eerste keer begon met het toepassen van pigment. De serie ‘Moving’, twee jaar (2009) later, vind ik belangrijk omdat ik bij deze serie voor het eerst groter ging werken, en meer vervorming en diepteverschil in de papiersnede zelf toepaste.

29

Serie van drie banieren, rijstpapier met inkt Per banier 3 delen van 0,30 x 6 meter Barbarakerk, Lekart

Ben je tevreden met je werkwijze en het werk dat je tot nu toe gemaakt hebt? Ik ben tamelijk vaak van onderwerp of werkwijze veranderd. Dat heeft goede kanten, namelijk dat er volop ruimte is voor experiment en onderzoek. Maar het heeft ook zwakke kanten, namelijk dat ik een thema dan minder uitdiep. Tegenwoordig ga ik veel langer door op een bepaalde thematiek, werken zienswijze. De laatste tijd ben ik bijvoorbeeld bezig geweest met een ‘vertaling’ van een serie papiersnedes die bijna drie dimensionale, zelfstandige vormen waren geworden, naar een voor mij volkomen nieuw maar steviger materiaal, zink. Vind je dat titels een meerwaarde geven aan je werk en ‘verraden’ de titels van je werk je inspiratiebron? De titels komen meestal na een tijdje werken vanzelf bij mij op. Er zit een heel verhaal achter en de titels komen meestal voort uit mijn eigen inzichten of ervaringen. Ik werk altijd in series en de werken krijgen dan een nummer. Zoals bij de serie ‘Moving’. Het gebruik van Engels heb ik heel lang vervelend gevonden. Tegenwoordig doe ik daar niet meer moeilijk over en maak ik graag gebruik van de dubbele betekenis van woorden, zoals bijvoorbeeld bij het woord moving. Ook het gebruik van andere niet-Nederlandse woorden heb ik heel lang

30

vermeden, maar soms heb ik dat woord nodig om mijn idee nauwkeurig te kunnen verwoorden. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Latijnse woord ‘Altus’. De dubbele betekenis van dit Latijnse bijvoeglijk naamwoord ‘altus’ fascineert mij al lange tijd. Mijn vader heeft me ooit de betekenis hiervan uitgelegd. Altus betekent o.a. zowel ‘hoog’ als ‘diep’. Dat contrast en die dubbelheid gevat in één woord en één begrip sluit goed aan bij de gelaagdheid van mijn werk. Ik wilde dat ook in de titel tot uitdrukking brengen, zoals in de serie ‘Altus / Zo boven, zo onder’. In de Nederlandse taal kennen we geen woord dat deze dubbele betekenis heeft. Titels geven de kijker houvast. Ze geven richting en vormen een ingang voor het kijken. Dat vind ik belangrijk. Ik houd niet van alleen maar cijfers of de titel ‘Zonder titel’, omdat die geen enkele relatie hebben met het werk en geen betekenis hebben. Vind je het belangrijk dat een kijker het verhaal kent achter je werk? Het werk moet ook zonder mijn verhaal iets voor de kijker kunnen betekenen. Soms blijkt dat mijn verhaal over het proces dat ik doorlopen heb, mijn manier van kijken en mijn fascinatie de beschouwer helpt om met andere ogen te kijken naar mijn werk. Hecht je belang aan wat anderen van je werk vinden en hoe belangrijk is dat? Ja, dat is belangrijk voor me. Ik nodig soms mensen uit om samen met mij naar het werk te kijken, om hun commentaar te horen. Als iemand je werk niks vindt, ervaar je dat dan als een persoonlijke afwijzing? Dat is wel even slikken, maar daar ben ik aan gewend geraakt. Ik vind het veel erger om een afwijzing van een subsidieaanvraag of een galerie te krijgen. Heb je het gevoel dat je gerespecteerd wordt als kunstenaar? Ja, binnen een kleine kring wel. Zijn er nog dingen, vaardigheden of technieken die je toe zou willen voegen of leren om je te kunnen blijven ontwikkelen? Door met collega’s te praten, naar hun atelier te gaan en exposities te bezoeken, krijg ik genoeg impulsen voor verbetering en verdieping. Ik zou nog wel beter willen leren omgaan met grote Chinese penselen en wil graag een tocht door Japan of China maken om deze techniek verder te kunnen ontwikkelen. Ook een techniek als lasersnijden zou ik graag willen leren. Mijn loodgieter is op dit moment een goede bron van informatie voor me over de mogelijkheden van het buigen en solderen van zink. Welke verwachtingen had je toen je begon als beeldend kunstenaar?

31

Kunst is altijd een niet weg te denken onderdeel van mijn leven geweest, maar ik had toentertijd niet de verwachting dat ik van beeldende kunst zou kunnen leven. Ik verdien niet voldoende met mijn werk om van te kunnen leven, maar in ieder geval wel altijd genoeg om de huur van mijn atelier en alle materialen te kunnen betalen. Het is overigens nog steeds mijn streven om te kunnen leven van mijn werk. In de loop der tijd heb ik beter geleerd hoe ik naamsbekendheid kan bevorderen, mijn werk onder de aandacht kan brengen en mijn werk kan verkopen. Om extra inkomsten te verwerven, geef ik les aan groepen en ik heb ontdekt dat ik dat heel erg leuk vind. In mijn lessen staat ‘bewust kijken’ centraal. Ieder mens kijkt vanuit zijn eigen perspectief, achtergrond en gewoonten. Deze subjectieve wijze van kijken wordt aan de orde en ter discussie gesteld. Door middel van aandachts- en kijkoefeningen en het aanleren van tekenvaardigheden, krijgen mensen plezier in deze andere manier van kijken en in het vormgeven op papier en in klei. Je kunt dus niet leven van je kunst? Nee, ik kan niet leven van de verkoop van mijn werk en dat blijft schuren. Dit was destijds voor mij de reden om twee studies en twee beroepen tegelijkertijd te doen. Hoewel ik nooit spijt heb gehad van dit besluit, werkt dat nu voor een deel tegen me, want daardoor heb ik een minder grote collectie werk en minder naamsbekendheid kunnen opbouwen. Ik moet dus nog flink aan de weg moet timmeren, maar dat geldt voor de meeste kunstenaars. Dat mijn werk is opgenomen in de collectie van het Gemeentearchief Amsterdam, meerdere baggerbedrijven en diverse privécollecties, stemt tot tevredenheid. Doordat ik nu fulltime professioneel beeldend kunstenaar ben, heb ik meer tijd om aandacht te besteden aan deze aspecten van het kunstenaarschap. Ik heb nog twee meer algemene maatschappelijke vragen die ik je wil stellen, die niets te maken hebben met je eigen werk, maar alles met het huidige maatschappelijke klimaat. De eerste vraag is of je het belangrijk vindt dat kunst een rol speelt in de opvoeding en zo ja, waarom? Ja, dat vind ik belangrijk. Kunst en kunstzinnig bezig zijn, leert kinderen om te werken zonder opgelegd voorbeeld en het leert ze om hun eigen waarneming, gevoel en nieuwsgierigheid serieus te nemen en belangrijk te vinden. Bovendien zullen de meeste kinderen er veel plezier aan beleven.

Voor ieder kind is het belangrijk om haar/zijn eigen manier van uitdrukken te vinden. Voor de een zal dat beweging zijn, voor de ander het ontdekken van kunstzinnige materialen en technieken, voor een ander muziek, voor weer een ander rekenen, etcetera. Een breed aanbod is dus belangrijk voor ieders ontplooiïng.

Interviewer: Hilde Salverda, Kunst & Marketing http://kunstenmarketing.nl 32

CONTACTGEGEVENS Carien Engelhard Atelier: Nieuwendammerkade 26 M7 1022 AB Amsterdam Mobiel: 06 16 13 60 11 Website: www.carienengelhard.nl E-mail: [email protected]

33

Kunst & Marketing | Hilde Salverda Specialist in online en offline marketing en pr. voor professionele kunstenaars en fotografen. Coaching en uitvoering, WordPressspecialist, SEO specialist. Betrouwbare Hosting op snelle server, inclusief dagelijkse backup en updates en oplossen structurele problemen.

h t t p : / / k u n s t e n m a r ke t i n g . n l E: [email protected] T: @KunstMrktng F: Hilde Salverda

BIJLAGE CURRICULUM VITAE CARIEN ENGELHARD

35

CARIEN ENGELHARD (1949) PRIVÉ-ADRES Wilhelminalaan 5 7204 AB Zutphen T: 0575 47 13 96 E: [email protected]

ATELIERADRES Nieuwendammerkade 26 M7 1022 AB Amsterdam T: 06 16 16 13 60 11 E: [email protected]

INTERNET Website: LinkedIn: Twitter: Facebook:

36

www.carienengelhard.nl carien-engelhard @carienengelhard carien.engelhard

EXPOSITIES (selectie) 2012 Diepenheim Kunstmoment Diepenheim 18 t/m 28 oktober Loods 6, Amsterdam Art Spot 17 t/m 21 oktober CBK, Amsterdam-Oost 100 jaar De Onafhankelijken, jubileumtentoonstelling 5 oktober t/m 18 november www. kunstenaarsverenigingdeonafhankelijken.nl Art Fair International, Groningen 21 t/m 23 september St. Elisabeth Weeshuis, Culemborg Eindexpositie Galerie Kobalt 21 september t/m 7 oktober Galerie Groene Poort, Middenbeemster Zwart-wit, 400 jaar Beemster 8 april t/m 1 juli De Nieuwe Galerie, Amsterdam Onuitputtelijke bronnen 22 t/m 29 januari

2011 Galerie Kobalt, Culemborg Loods 6, Amsterdam, Art Amsterdam GBK i.s.m. gemeente Tiel, 2Close, duo-expositie GBK, Arnhem, Nieuwe ledenexpositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

37

2010 Westergasfabriek, Amsterdam, Affordable Art Fair Stroomhuis, Neerrijnen, Denkend aan Holland Jaarbeurs, Utrecht, Art-Antique Galerie Haags, Den Haag, 5 Onafhankelijken LekArt 2010, Culemborg, Groepsexpositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

2009 Beeldentuin De Stegge, Winterswijk, Groepsexpositie Gallery Nine, Amsterdam, Duo-expositie Galerie De Groene Poort, Middenbeemster Sociale Verzekeringsbank, Amstelveen, Jubileumexpositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

2008 Galerie en beeldentuin de Pol, Pannerden Machtig oog, Velp, Tekeningenfestijn De Onafhankelijken, Ledenexposities

2007 Gelre Galeriebeurs, Eusebius kerk, Arnhem Beeldentuin Nieuw Beerenburgh, Eck en Wiel Galerie Beeldentuin de Pol, Pannerden Galerie de Groene Poort, Middenbeemster, De kleur zwart Galerie Windkracht 13, Den Helder Galerie Art Cage, Amsterdam, Solo-expositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

2006 Galerie`Beelden aan de Vecht´, Maarssen Oude Kerk/Stichting Red Light, Identity, Amsterdam De Onafhankelijken, Ledenexposities

2005 Galerie Acculade, Amsterdam Galerie en beeldentuin Nw Beerenburgh, Eck en Wiel Galerie Windkracht 13, Den Helder De Onafhankelijken, Ledenexposities

38

Vanaf 1989 tot 2005 onder meer geëxposeerd bij: De Onafhankelijken, ledenexposities. Beeldentuin May Hobijn, Maarssen. Nationaal Baggermuseum, De kunst van het baggeren, Sliedrecht. Sociale Verzekeringsbank, Amstelveen. Galerie De Baak, Noordwijk. 2nd World Festival of Art on Paper (geselecteerd), Ljubjana, Slovenia. Galerie Art Options, Wijk bij Duurstede. Galerie de Groene Poort, Midden Beemster. Open Ateliers Lloyd Hotel, Amsterdam. PIANC Statenhal Congrescentrum, Den Haag. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Den Haag. Hoofdkantoor Industriebond, Amsterdam. De IJsbreker, Amsterdam.

COLLECTIES Mijn werk - zowel driedimensionaal, tweedimensionaal als ruimtelijk werk - is opgenomen in meerdere particuliere collecties, diverse bedrijfscollecties en in het Gemeentearchief Amsterdam.

PUBLICATIES Carien Engelhard, autonoom kunstenaar

Uitgave van Kunst & Marketing|Kunstenaars in de Markt Amsterdam, september 2012 Papiersnedes en gedichten I Gedichten van Bas Dekker bij papiersnedes van Carien Engelhard Uitgegeven in eigen beheer, 2008 Papiersnedes en gedichten II Gedichten van Bas Dekker bij papiersnedes van Carien Engelhard Uitgegeven in eigen beheer, 2009 Grensverkenningen door Marco Kunst, interview Werk opgenomen in o.a.: Mythen 1992 van de kunstenaarsgroep Spie De Baak Art Gallery, uitgave 2002 Denkend aan Holland, DVD van Jan-Wouter van Rijen Lustrumuitgave W. H. Vliegenbos, 2012

39

KUNSTENAARSVERENIGINGEN Lid van 'De Onafhankelijken', Amsterdam. Bestuursfunctie van 2002 - 2012. Lid van het GBK (Gemeenschap Beeldende Kunstenaars), Arnhem

KUNSTOPLEIDING EN -CURSUSSEN 1970 - 1976 Teken- en etsles bij Michiel Czn. Dhont 1972 -1976 Rietveld Academie, studierichting Beeldhouwen, Amsterdam Les van oa. Carel Kneulman 1973 - 1976 Privé-schilderles van Jos Rovers 1993 - 1995 Lithografieles van Aad Hekker, Amsterdam

40

BIJLAGE GROEVEN

2012

41

41

42

43

Gegroefd I Collage, gemengde techniek, 70 x 145 x 20 cm, 2012

44

Gegroefd II Collage, gemengde techniek, 70 x 145 x 5 cm, 2012

45

Gegroefd III Collage, gemengde techniek, 70 x 145 x 3 cm, 2012

46

Inspiratiebron voor onderstaande tekening

Groeven I Tekening, Siberisch krijt op papier, 75 x 50 cm, 2012

47


Groeven II Tekening, Siberisch krijt op papier, 75 x 50 cm, 2012

48


Groeven, No. 6/8 Tekening, Siberisch krijt op papier, 17 x 25 cm, 2012

49

In het atelier. Groeven I. Papiersnede (in ontwikkeling), 145 x 75 x 8 cm, 2012

50

51

Gegroefd Papiersnede, gemengde techniek, 25 x 35 cm, 2012

Gegroefd Papiersnede, gemengde techniek, 40 x 50 cm, 2012

52

BIJLAGE TEKEN VAN LEVEN

2008 - 2012

53

Celwand I, No. 2/3 Papiersnede, gouache, oilstick en Siberisch krijt. 50 x 75 x 15 cm, 2012

54

Celwand II, No. 4/4 Tekening, oilstick en Siberisch krijt. 160 x 75 cm, 2012

Celwand II, No. 2/4

Tekening, oilstick en Siberisch krijt. 160 x 250 cm, 2012

55

Atelier Serie ‘Celwand’, papiersnedes en tekeningen, 2012

56

Celwand I, No.1/3 Papiersnede, gouache, oilstick en Siberisch krijt. 50 x 80 x 5 cm, 2012

57

Water, No. 1/5 Papiersnede, gouache op papier, 95 x 95 x 4 cm, 2009

Water, No. 4/5 Papiersnede, gouache op papier, 95 x 95 x 4 cm, 2009

58

Water II, No. 3/7 (hangend) Ruimtelijke tekening, gouache op papier en ijzerdraad, 50 x 95 x 45 cm,, 2009

Water II, No. 3/7 (staand) Ruimtelijke tekening, gouache op papier en ijzerdraad, 50 x 95 x 45 cm, 2009

59

Slachthuis, No. 1/4 Tekening, Siberisch krijt op papier, 18 x 25 cm, 2009

60


61


62


63

Schedels in atelier Schedels een serie met 17 vormen van schedels. Papiersnedes, notenkorrel inkt op papier, 2009

Schedel Eend, No. 1/3 Papiersnede, notenkorrel inkt op papier, 65 x 18 x 12 cm, 2011

64

Schedel Papiersnede, notenkorrel inkt op papier, 75 x 40 x 15 cm, 2009/2010

65

Schedel geit Schets, notenkorrel inkt op bewerkt papier, 55 x 70 cm, 2010

66

Schedel Papiersnede, notenkorrel inkt op papier, 60 x 45 x 15 cm, 2010

67

Schedels in atelier Papiersnedes en schedels van paperclay en bot, 2011

68

BIJLAGE HUMAN TREE

1997 - heden

69

Human tree Schetsen, serie van 25 schetsen. Siberisch krijt op karton. 18 x 25 cm, 2001

70

Human tree Schetsen, serie van 6 geschilderde schetsen. Olieverf op karton. 2002

71

Human tree IV, No. 3/4 Schets, olieverf en Siberisch krijt op papier. 150 x 200 cm, 2003

Human tree, No 1/5 Schetsen boom in Zuid-Limburg, inkt op papier. 18 x 25 cm, 2005

72

Human tree Schets van beeld in was. Siberisch krijt op papier. 75 x 100 cm, 2004

73

Rode vlier Papiersnede, kunsstof met olieverf. 75 x 45 x 22 cm, 2009

Boom Tekening in brons, 25 x 15 cm, 2002

74

Human tree, No. 1/2 Sculptuur, brons op Belgisch hardsteen. 28 x 45 x 20 cm, 2002

75

Human tree, No. 2/2 Sculptuur, brons op Belgisch hardsteen. 70 x 30 x 10 cm, 2002/2003

76

BIJLAGE ALTUS / ZO BOVEN, ZO ONDER

2009 - 2011

77

Altus / Zo boven, zo onder Tekening, Siberisch krijt op papier, 100 x 150 cm, 2007

Altus / Zo boven, zo onder, No. 3/12 Schets, Siberisch krijt op papier, 25 x 30 cm, 2007

78



79



80

Sporen Papiersnede op als leisteen bewerkte achtergrond, 95 x 100 cm, 2009

Sporen Detail papiersnede op als leisteen bewerkte achtergrond, 95 x 100 cm, 2009

81

Landschap Detail papiersnede, Siberisch krijt op papier op zwart fluweel, 80 x 100 cm, 2009

82

Altus/Zo boven, zo omder Papiersnede, Siberisch krijt op papier op zwart fluweel, 80 x 100 cm, 2009

Altus/Zo onder, zo boven, No. 1/3 Reliëf, paperclay bewerkt met pigment op bewerkte achterplaat, 40 x 42 x 5 cm, 2009

83

Altus/Zo onder, zo boven, No. 1/3 Reliëf, paperclay bewerkt met pigment, 40 x 42 cm, 2009

Altus/Zo onder, zo boven, No. 2/3 Reliëf, paperclay bewerkt met pigment, 47 x 50 cm, 2009

84

BIJLAGE M O V I N G

2007 - 2011

85

Moving II, No. 3/4 Papiersnede, oilstick en Siberisch krijt op papier, 160 x 240 x 4 cm, 2009

Moving II, No. 4/4 Papiersnede, olieverf en Siberisch krijt op fotoprintpapier, 150 x 190 x 20 cm, 2009

86

Moving II, No. 1, 2 en 3 Papiersneden in atelier, 2011

Moving I, No. 3/4 Papiersnede, Zaans bord en olieverf, 80 x 100 x 15 cm, 2009

87

Moving II, No. 2/4 Detail papiersnede Moving II, No. 2/4. Oilstick en Siberisch krijt op papier, 2009


88

Moving II, No. 3/4 Detail papiersnede Moving II, No. 3/4. Houtskool en Siberisch krijt op papier, 2009


89

Moving II, No. 4/4 Detail papiersnede Moving II, No. 4/4. Oilstick, olieverf en Siberisch krijt op fotoprintpapier, 2009

Moving II, No. 4/4 Detail papiersnede Moving II, No. 4/4. Oilstick, olieverf en Siberisch krijt op fotoprintpapier, 2009

90

Moving II, No. 2/4 Detail papiersnedeMoving II, No. 2/4., Oilstick en Siberisch krijt op papier, 2009

91

Moving I, No 1, 2, en 3 Papiersneden uit een serie van 4 papiersneden. Zaans bord en olieverf. 2009

92

Moving III, No. 7/7 Zinkobject. Geschuurd en gepolijst zink, met vilststift bewerkt 70 x 75 x 16 cm, 2010

93

Moving III, No. 3/7. Zinkobject, 85 x 98 x 14 cm, 2011

Moving III, No. 4/7. Zinkobject, 105 x 85 x48 cm, 2011

94

Moving III, No. 2/7 Zinkobject. Zink, bewerkt met olieverf en acrylverf, 80 x 100 x 17 cm, 2010

95

Moving III, No. 5/7 Zinkobject. Zink, bewerkt met olieverf en acrylverf, 80 x 100 x 17 cm, 2010

96

BIJLAGE GROND VOOR MIJN VOETEN

2007 - 2011

97

Grond voor mijn voeten I Tekening, Siberisch krijt op museumkarton, 19 x 26 cm, 2006

Grond voor mijn voeten II Tekening, Siberisch krijt op museumkarton, 25 x 30 cm, 2006

Grond voor mijn voeten I Tekening, gouache en Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2006

98

Grond voor mijn voeten I Tekening, Siberisch krijt en grafiet op papier, 19 x 25 cm, 2007

Schaduw van een bewegende tak, No. 2/8 Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2007

99

Bewegende tak, No. 1/2 Papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

100

Bewegende tak, No. 1/2 Detail papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

Bewegende tak, No. 1/2 Detail papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

101

Schaduw van een bewegende tak, No. 4/8 Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2007

102

Tekening, notenkorrel inkt op handgeschept papier, 20 x 25 cm, 2009

Tekening, notenkorrel inkt op handgeschept papier, 20 x 25 cm, 2009

103

Tekening, notenkorrel inkt en Siberisch krijt op papier, 20 x 25 cm, 2010


104


105

De grond voor mijn voeten Papiersnede collage no. 2/3, 80 x 100 x 20 cm, 2011 Notenkorrel inkt en Siberisch krijt op papier

106

BIJLAGE MAPPING MY ROOTS

2008-2009

107

Wortel III , No. 1/10 Tekening, Siberisch krijt́ en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2006

Boom I, , No. 3/7 Papiersnede uit de serie ‘Human tree’, 65 x 110 cm, 2006

108

Wortel III, No. 4/10 Tekening, Siberisch krijt́ en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2006

Wortel V, No. 6/11 Tekening, krijt op papier, 70 x 100 cm, 2006

109

Wortelstronk en papiersnedes uit de serie Mapping my roots, 2007

110

Mapping my roots (zwart), No 10/12 Papiersnede, Siberisch krijt en houtskool op papier, 75 x 85 cm, 2008

Mapping my roots (oker), No 2/12 Papiersnede, Siberisch krijt, pigment met waterglas op papier, 75 x 85 cm, 2007

111

Wortels, No. 1/4 Ruimtelijke tekening. Draad, papier en waterglas, 250 x 200 x 90 cm, 2009

Wortels, No. 2/3 Reliëf, paperclay, 35 x 30 x 4 cm, 2009

112

BIJLAGE BOSRAND

2007 - 2009

113

Bosrand, No. 2/12 Schets, Siberisch krijt op papier, 21 x 30 cm, 2005

Bosrand, No. 8 /12 Schets, Siberisch krijt op papier, 21 x 30 cm, 2005

114

Bosrand groot, No. 1/4 Papiersnede, oilstick en Siberisch krijt, 60 x 100 cm, 2007

Bosrand III, No. 3/4 Papiersnede, oilstick, Siberisch krijt en gouache, 75 x 100 cm, 2007/2009

115

Bosrand klein (zwart), No. 2/8 Papiersnede, gemengde techniek, 25 x 35 cm, 2008/2011

Bosrand klein, No. 6/8 Papiersnede, gemengde techniek, 25 x 28 cm, 2008

116



117

Schets in landschap Siberisch krijt op karton, 16 x 23 cm, 2006

118

BIJLAGE PAPIERSNEDES DIVERSE SERIES

2006 - 2009

119

Groei Papiersnede, 110 x 130 cm, 2008

Jij en ik, Saskia en Carien Ter gelegenheid van de 155ste sterfdag van Saskia van Uylenburgh

Papiersnede, 20 x 25 cm, 2006

120

Roest, No I/3 Papiersnede uit de serie ‘Roest’. Siberisch krijt op papier, 50 x 70 cm, 2005

Verweven Papiersnede, Siberisch krijt op papier, bewerkt met paverpol. 70 x 100 cm, 2006

121

122

BIJLAGE H A V E N S

1997 - 2007

123

Ketelmeer Olieverf op linnen, 100 x 150 cm, 1997

Sleepboten op het Ketelmeer Olieverf op linnen, 80 x 100 cm, 1998

124

Baggeren op het IJ Olieverf op linnen, 80 x 100 cm, 2003

Faunus in ijs Olieverf op linnen, 40 x 50 cm, 2002

125

Schepen op de Waal, No. 2/8 Oilstick op papier, 20 x 28 cm, 1996

Harbourscape, No. 3/5 Oilstick op karton, 40 x 45 cm, 1999

126

Abstractie haven Olieverf op linnen, 41 x 55 cm2001

Schepen op de Waal, No. 1/6 Olieverf op linnen, 100 x 120 cm, 1996

127

Sleepboot Tekening, Siberisch krijt op papier. 10 x 15 cm, 2001

Haven II Tekening, Siberisch krijt op papier. 15 x 20 cm, 2003

128

Haven II, No. 3/5 Olieverf op linnen. 80 x 100 cm, 2003

129

Vissersschepen in IJmuiden Schets, Siberisch krijt op papier. 24 x 30 cm, 2001

IJmuiden havenstructuur Schets, Siberisch krijt op papier. 15 x 30 cm, 2003

130

Sleepboten Tekening, Siberisch krijt op papier. 30 x 35 cm, 1999

Haven III Papiersnede, Siberisch krijt en houtskool op papier. 45 x 65 cm, 2007

131

IJmuiden, No. 6/10 Tekening, houtskool en Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2001

Piëta In de serie IJmuiden, tekening in brons, 20 x 15 cm, 2002

132

BIJLAGE SCULPTUREN

2000 - 2006

133

De vier hoekpunten van mijn huis Sculptuur, brons, 145 x 60 x 65 cm, 2003/2004

134

De vier hoekpunten van mijn huis Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2003/2004

135

In wording Sculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 185 x 120 x 30 cm, 2003 Serie Rietmensen is gegoten door bronsgieterij Maarten Smit, Brummen.

136

In het atelier Serie Rietmens, sculpturen in was en tekening 2003/2004

137

Meisje Sculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 130 x 55 x 10 cm, 2003/2004 Serie Rietmensen is gegoten door bronsgieterij Maarten Smit, Brummen.

138

Groet I Sculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 159 x 25 x 10 cm, 2003/2004 Serie Rietmensen is gegoten door bronsgieterij Maarten Smit, Brummen.

139

Meisje op reis Sculptuur uit de serie Meisje op reis. Brons, 20 x 35 x 5 cm, 2005

140

Meisje op reis Schetsen, Siberisch krijt op zuurvrij karton, 15 x 20 cm, 2003

141

Meisje op reis Sculptuur uit de serie Meisje op reis,. Brons, 100 x 100 x 20 cm, 2006

142

Meisje op reis Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2005

143

Een gewoon mens (staand) Sculptuur uit de serie Een gewoon mens. Brons, 25 x 8 x 4 cm, 2001/2002

144

Een gewoon mens (staand) Tekening uit de serie Een gewoon mens. Oilstick op museumkarton, 50 x 65 cm, 2001

145

Paar in de natuur dansend Sculptuur uit de serie Dansend paar, brons, 55 x 30 x 5 cm, 2003

146

Paar in de natuur dansend Tekening uit de serie Dansend paar, Siberisch krijt en houtskool op papier 70 x 100 cm, 2002/2003

147

Dansend paar met boom Reliëf uit de serie Dansend paar. Aluminiumcement op paneel 40 x 37 x 7 cm, 2003

148

Dansend paar met boom Tekening uit de serie Dansend paar. Siberisch krijt en houtskool op papier 70 x 100 cm, 2002/2003

149

Bevrijding Sculptuur, brons, 40 x 37 x 7 cm, 2004

150

BIJLAGE GEWOON MENS

2001

151

Gewoon mens liggend Sculptuur, brons, 23 x 10 x 6 cm, 2001


152

Gewoon mens liggend Tekening, oilstick en Siberisch krijt op karton, 50 x 65 cm, 2001


153



154

Gewoon mens liggend Reliëf, brons, 23 x 10 x 6 cm, 2001


155

Gewoon mens staand Tekening, oilstick en Siberisch krijt op karton, 50 x 65 cm, 2001

156

Gewoon mens staand, No 1/3 Schilderij, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2001

157

Gewoon mens liggend, No. 1/6 Schilderij, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2001


158



159

Gewoon mens staand Sculptuur (achterzijde), brons, 20 x 7 x 3 cm, 2001

160

Carien Engelhard Beeldend kunstenaar

Recommend Documents