Bronnenboekje Eindronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2009
A de Romantische Linge Bron 1: De ‘Romantische’ Linge
De ‘Romantische’ Linge Tussen Doornenburg en Gorinchem stroomt de rivier de Linge. Deze rivier is 108 km lang en wordt de langste Nederlandse rivier genoemd. De Linge is in te delen in een westelijk deel (Beneden Linge, ten westen van Tiel) en een oostelijk deel (Boven Linge, ten oosten van Tiel). Vooral het westelijk deel heeft een romantisch karakter. Hier kronkelt de rivier langs charmante stadjes, rietlanden, molens, landgoederen en boomgaarden. In het westelijke deel loopt de Lingeroute, een wandel- en fietsroute, pal naast de rivier. Vlakbij Tricht vormt de Appeldijk een lust voor het oog. Kanovaarders prijzen de Linge. Voor de bewoners van de Betuwe zal de Linge niet zozeer een romantisch beeld oproepen, maar veeleer het beeld van een belangrijke helper in de strijd om en tegen het water. Het oostelijke deel van De Linge is eigenlijk pas in de huidige vorm en lengte ontstaan in de dertiende eeuw. Daarvóór was de Linge bij Doornenburg niet meer dan een klein slootje. De Linge heeft tegenwoordig een belangrijke functie in de waterhuishouding van de Betuwe maar ook voor de waterhuishouding in gebieden daarbuiten. Vrij naar: www.lingeweb.nl
2
Bron 2: Satellietbeeld van een gebied ten oosten van Zoelen
Bron: Google Earth
Bron 3: fragment topografische kaart, schaal 1: 50.000, gebied ten oosten van Zoelen, , (kaartschaal in bronnenboekje kan hiervan iets afwijken)
Bron: Grote Topografische Atlas van Nederland
3
Bron 4: fragment topografische kaart Gelderland / Betuwe, kaartschaal: 1:25.000 (kaartschaal in bronnenboekje kan hiervan iets afwijken)
Bron: Grote Provincie Atlas, 1991
4
Bron 5: vier foto’s van de Linge-route foto 1
foto 2
foto 3
foto 4
Bron: Henk Post, Wageningen
5
B
Ruimtelijke ordening in het zuiden van de Gelderse Vallei
Bron 1: WERV WERV staat voor het regionaal stedelijk netwerk van de gemeenten Wageningen, Ede, Rhenen en Veenendaal. Deze gemeenten liggen rondom het Binnenveld, een gebied dat voornamelijk bestaat uit graslanden. De WERV-gemeenten beschouwen het Binnenveld als een groen hart dat tussen de plaatsen ligt. De WERV-gemeenten hebben een structuurvisie opgesteld voor het Binnenveld. Bron: Cito
Bron 2: Het Binnenveld, Topografische kaart, schaal 1: 50.000 (kaartschaal in bronnenboekje kan hiervan iets afwijken)
Bron: Topografische Atlas Nederland, deel 3
6
Bron 3: Structuurbeeld WERV 2015, uit Structuurvisie WERV (september 2005). Zie ook de aparte bijlage.
Structuurbeeld WERV 2015 De kaart is ook te vinden op de website van www.werv.nl en wordt voor kandidaten in origineel A3-formaat toegevoegd (met dank aan WERV!) Let op: in de legenda is de spoorlijn per vergissing in rood aangegeven in plaats van de zwart-wit blokjes.
7
C De wonderbaarlijke reizen van Ibn Battuta Bron 1: Ibn Battuta, islamitisch wereldreiziger Ibn Battuta, islamitisch wereldreiziger Minder bekend dan de reizen van bijvoorbeeld Marco Polo, maar zeker zo bewonderenswaardig, zijn de reizen van Ibn Battuta (1304-1369?). Ibn Battuta was een reiziger uit Tanger (in het huidige Marokko) die tussen 1325 en 1354 een aantal grote reizen maakte door de islamitische wereld. Tijdens zijn langste tocht reisde hij door Noord-Afrika en het Arabisch schiereiland. Hij volgde handelaren langs de kust van Oost-Afrika en bereikte via het huidige India, de Maldiven en Sumatra het zuiden van China (Guangzhou). Tijdens zijn reis werkte hij regelmatig als rechter. Zo verbleef hij acht jaar als rechter in het sultanaat van Delhi en negen maanden als rechter op de Maldiven. Tijdens een latere reis stak hij vanuit het huidige Marokko het Atlasgebergte over en trok door de Sahara naar het huidige Niger, waar hij de stad Tombouctou bezocht. Ibn Battuta liet zijn reizen optekenen in een boek getiteld Rilha (reizen). Bron: Cito
Bron 2: De reizen van Ibn Battuta
Bron: Atlas van ontdekkingsreizen, S. Grimberg, oktober 2002
8
D Vietnam Bron 1: Vietnam Vietnam Vietnam, officieel de Socialistische Republiek Vietnam, is een volksrepubliek in Zuidoost-Azië. De hoofdstad is het noordelijke Hanoi en de grootste stad is het zuidelijke Ho Chi Minhstad, het vroegere Saigon. De geschiedenis van Vietnam begint voor onze jaartelling, toen Vietnam een vazalstaat* van China was. In de 11e eeuw vestigde zich een onafhankelijke keizer in het gebied. Vietnam kreeg vanaf de 15e eeuw te maken met Europese koloniale machten. In de 19e eeuw werd het een protectoraat van Frankrijk, Indochina genoemd waarvan ook Cambodja en Laos deel uitmaakten. Na de Tweede Wereldoorlog riep het noorden van Vietnam de onafhankelijkheid uit en werd het land in tweeën verdeeld, Noord- en Zuid-Vietnam. Zuid-Vietnam was met steun van de Verenigde Staten in 1955 in het leven geroepen, als tegenhanger van het communistische Noord-Vietnam. In de periode 1957 – 1975 was er een oorlog tussen Noord-Vietnam en Zuid-Vietnam, dat hulp kreeg van Amerikaanse troepen. Zuid-Vietnam verloor deze oorlog en ging vanaf 1976 op in de Socialistische Republiek Vietnam. In 1986 startte de ontwikkeling van Vietnam van een communistische naar een marktgerichte en open economie. De Doi Moi, opening op de buitenwereld, was een feit. * Een vazalstaat is een staat die afhankelijk is van een andere staat, meestal na een oorlog. Cito, maart 2009
9
Bron 2: Benedenstroom Mekong
Bron: Geografie, juni 2008
Bron 3: Export processing zones in Vietnam Export processing zones in Vietnam Vietnam is een aanstormende economische tijger. De economische groeicijfers liegen er niet om. Zo groeit het handelsoverschot jaarlijks met 20% en draagt de export voor de helft bij aan het bnp. Vietnam hoort nu tot de vijftig grootste exporteurs in de wereld. Buitenlandse investeringen zijn ook omvangrijk. In 1992 worden een zestal speciale economische zones (te vergelijken met export processing zones) aangewezen, waar industrieparken worden aangelegd met goede faciliteiten. vrij naar: Wereldwijs, Leerkatern VWO, 2009
10
E
Bruine wolken.
Bron 1: Satellietbeeld van bruine wolken in Zuid-Azië
Bron2: Vermindering van de hoeveelheid zonne-energie aan het aardoppervlak in watt per m2 door ABC’s
Legenda:
0
2000
4000 km
gebieden met sterke vermindering zonne-energie aan aardoppervlak gebieden met zeer sterke vermindering zonne-energie aan aardoppervlak
http://www-ramanathan.ucsd.edu/testimonials/BlackCarbonHearing-testimony.pdf
11
Bron 3: Opwarming van (de hogere delen in) de atmosfeer door ABC’s in watt per m2
Legenda:
0
2000
4000 km
gebieden met sterke opwarming atmosfeer gebieden met zeer sterke opwarming atmosfeer
Bron: http://www-ramanathan.ucsd.edu/testimonials/BlackCarbonHearing-testimony.pdf
Bron 4: verandering tussen 1968 en 2007 in een gebied in Zuid-Azië (de beide foto’s zijn wel ongeveer van hetzelfde gebied, maar vanuit een iets andere invalshoek)
12
